«Жалпыұлттық құндылықтар негізінде білім беру және тәрбиелеу»

278 
Аңдатпа: Мақалада баланы тәрбиелеудегі білім беру мекемесінің рөлі 
қарастырылған. Балабақшаның бала тәрбиесіне оң әсері талданады. 
Тәрбиешілердің жұмысына практикалық ұсыныстар берілген. 
Аннтотация:В статье рассмотрена роль в образовательного учреждения в 
воспитании ребенка. Анализируется положительное влияние детского сада на 
воспитание ребенка. Даны практические рекомендации для работы 
воспитателей. 
Балалық шақ-бұл адам өміріндегі керемет және ерекше кезеңі. Әлемді 
танудағы алғашқы қадамдар, алғашқы жеңістер мен талпыныстар, мерекелер, 
балабақша – барлығы балалық шақта өтеді. Балалық шақта адамның мінезінің 
негізгі белгілері қалыптасады, жеке тұлға қалыптасады, болашақта 
денсаулығының негізі қаланады. Мұнда басты рөлді отбасымен бірге 
балабақша атқарады. Балабақшада 1-6 жастағы бала күнінің көп бөлігін 
өткізеді[1]. 
Адамнің өзіндік ерекшелігі ұжымда өмір сүруінде. Бала өміріндегі 
алғашқы ұжым -отбасы. Баланың қоршаған әлем туралы, қарым-қатынас 
туралы, қандай болу керек екенін отбасына байланысты. Бірақ әлеуметтік ұжым 
балаға қамқорлық жасайтын жақын ересектермен шектеледі, олар не істеу 
керектігін айтады, олардың ережелеріне сәйкес ойнауды ұсынады және т.б. Бұл 
жеткіліксіз болған сәтте келеді. Әлеуметтік шеңберді кеңейту қажеттілігі 
туындайды, атап айтқанда, құрдастарымен қарым-қатынас, онда бала өзінің 
дағдылары мен қабілеттерін көрсетіп, басқаларды игере алады. Балабақша бұл 
мәселені шешуге көмектеседі. 
Балабақшада бәрі балаларға ыңғайлы болуына жіті назар аударылады. Бұл 
балабақша жабдықтарына, балалар жиһазына, залдар мен бөлмелердің 
дизайнына қатысты. Ойын бөлмелері заманауи тенденциялар мен балалардың 
жас ерекшеліктерін ескере отырып, жарқын және әсем жабдықталған болуы 
керек. Балабақшаға арналған барлық өнімдер, соның ішінде ойыншықтар 
санитарлық талаптарға сай, тозуға төзімді және сапалы материалдардан 
жасалған. Мұның бәрі нәресте үшін қолайлы атмосфераны, оның жан-жақты 
дамуына негіз болады. 
Күн тәртібі әр адамның, әсіресе баланың өмірінде үлкен рөл атқарады. 
Күнделікті тәртіпті орындау денсаулықты нығайтуға, оның ішінде 
психологиялық, нәрестеге сенімді және қәуіпсіз сезінуге мүмкіндік береді. 
Мысалы:бала серуеннен кейін түскі ас, түстен кейін күндізгі ұйқы болатынын 
анық түсінеді.Ал кешке анасы немесе әкесі келіп алып кететінін түсінеді. 
Сонымен қатар, күнделікті өмір жүйке жүйесін шамадан тыс жұмыстан 
қорғайды, белсенділік пен тынығу кезеңдерін ауыстырады, жеке тұлғаның 
үйлесімді дамуына ықпал етеді, ұқыптылық пен өзін-өзі тәрбиелеуге жетелейді. 
Мектепке дейінгі жастағы күн тәртібін жүзеге асырудың басты жетістігі – 
бұл қарапайым жақсы әдеттердің қалыптасуы, мысалы: таңертең және кешке 
жуыну, тісті тазалау, тамақтанар алдында қолды жуу, уақытында тұрып, жату, 
бір уақытта тамақтану және т.б. болашақ мінезінің қалыптасуына негіз болады. 

279 
Балабақшадағы ойындар баланың жас ерекшеліктеріне және оның 
мүмкіндіктеріне сәйкес келеді.Бұл табысты жағдайларды құрып, оны бекітіп 
және жаңа деңгейге көтеру үшін өте маңызды. Бала тапсырманы орындау 
тәртібін, зейін салуды, тәрбиешінің және басқа балалардың іс-әрекеттерін 
бақылай білуді, назарын шоғырландыруды және оны уақытында басқасына 
ауыстыруды үйренеді. 
Балабақшада дидактикалық ойындар мен дидактикалық көрнекі құралдар 
баланыңқоршаған орта туралы түсінігін кеңейтуге, оның заттар, құбылыстар, 
жануарлар мен өсімдіктер туралы білімдерін, ақыл-ой қабілеттерін дамытуға, 
жалпылау және салыстыру қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Ал сөзідік 
ойындар тілді дамытады, ойлау процестерін белсендіреді, өз пікірін немесе 
тілегін білдіруге үйретеді. 
Рөлдік ойындар-бұл баланың айналасындағы әлемнің көрінісі, онда ол 
ересектерге, ең алдымен ата-аналарға, олардың іс-әрекеттері мен адамдарға 
және әртүрлі жағдайларға деген көзқарасына білдіреді. Тәрбиешінің рөлі бұл 
идеяларды уақытында түзету, баланың кәсіптер мен қатынастар туралы білімін 
кеңейту, ойлануға, сезінуге, өзгеретін ережелерге бейімделуге, шешім 
қабылдауға және эмоцияларды басқаруға үйрету. 
Топтық ойындар балалардың бір-бірімен қарым-қатынасын, ережелерге 
бағынуды, басқалардың мүдделерімен санасуды, ұйымдастыруды, назар 
аударуды және нәтижеге жауапкершілікті үйретеді. Мұндай ойындарда 
баланың көшбасшылық қасиеттері, бастаманы өз қолына алу мүмкіндігі айқын 
көрінеді. 
Қозғалыс ойындары болса денсаулықты нығайтуға, өз денесін басқаруға, 
ептілік пен төзімділікке ықпал етеді. Табиғатта бәсекеге қабілетті ойындар ерік-
жігерді, табандылықты, қиындықтарды жеңе білуге тәрбиелейді. 
Эстетикалық тәрбиеде шығармашылық ойындар, театр қойылымдары және 
музыкалық оқу іс әрекеттері маңызды рөл атқарады. Олар баланың өмірін 
жағымды әсерлермен және жағымды эмоциялармен толтырады, сұлулық 
сезімін дамытады, жанашырлықты және қуаныш сыйлауды үйретеді. Кітап оқу, 
спектакльдерді қарау, концерттерге қатысу, өз қолыңызбен бір нәрсе жасай білу 
қиялды, шығармашылық ойлауды дамытады және көркемдік талғамды 
қалыптастырады. 
Балабақшада тәрбиеші топтағы ең маңызды адам, ол сенетін, өзінің 
құпияларын сенетін, бәрін білетін және көмектесе алатын және қолдау 
көрсететін сөзсіз. 
Тәрбиеші ұжымда балалар өздерін жайлы және еркін сезінетін 
психологиялық атмосфераны құру мүмкіндігі әр баланың жеке басының 
қалыптасуына ықпал етеді. 
Балаға құрметпен және әділ көзқарас, оның жетістіктері мен 
қажеттіліктеріне шынайы қызығушылық, оң көзқарас, мейірімділік пен 
оптимизм , педагогикалық әдептілік – бұл нағыз кәсіпқойға тән 
қасиеттер.Сондықтан тәрбиеші осы қасиеттеріне өз бойынан таба білуі керек. 
Өйткені баланы балабақшада тәрбиелеуші ең басты тұлға екені сөзсіз. 

280 
Қорыта келе, балабақшабаланы тәрбиелеп қана қоймай дамытатына көз 
жеткіздік. Әрине оған балабақшадағы тәрбиешіден бастап, күн тәртібі, 
балабақшаның жабдықталуы, әр түрлі іс шаралар әсер етеді. Сондықтан, 
мектепке дейінгі мекемелердің әр бала алдында жауапты екенін әрдайым есте 
сақтаған жөн. 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1. Божович Л. И. «Личность и ее формирование в детском возрасте», 
Москва, 2005 г. 
2. Калинина Р., Семёнова Л., Яковлева Г. Ребёнок пошёл в детский 
сад//Дошкольное воспитание. —№6 - 2008 . 
3. Гвоздев А.Н. От первых слов до первого класса: Дневник научных 
наблюдений. Саратов: Изд-во Сарат. ун-та, 2018. 
4. Алямовская В. Г. Как воспитывать здорового ребёнка. - М., 2016. 

жүктеу/скачать 6,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: