Жануарлар этологиясы
Қосмекенділер. Ата – аналық мінезқылықтың әр түрлі болуының себептері
жүктеу/скачать 1,51 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар этологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Амфибия ұрпағына көрсететін қамқорлық типтері.
| Қосмекенділер. Ата – аналық мінезқылықтың әр түрлі болуының себептері.
Ата – аналық мінездің таңғаларлық түрлілігі амфибияларға тән. Суда және шөлдеде өмір сүретін жануарлардың осы байырғы тобында, аналық плацентаның түзілуімен сүйемелденетін тірі туу мен ішкі ұрықтануға дейінгі су қоймаларында көп мөлшерде жұмыртқалаудан және ішкі ұрытанудан көбею қабілетінің мүмкіндіктері сипатталған. Қосмекенділердің әр түрлі тұқымдастықтарында көбеюдің және ата – аналық мінез – құлықтың барлық мүмкіндіктері түрлердің өмір сүру жағыдайларында тәуелсіз байқалады. Осыған ұқсас алуан түрлілік демонстрацияланады, мысалы, ежелгі аяқсыз амфибялар. Қосмекенділерде байқалмайтыны, бұл – ұрпағын күрделі отабсылық топта өсіру. Ғалым – эволюционистер амфиябияны әлде бір полигон деген, оған табиғатты эксперименттады және жоғарғы сатыдағы омыртқалылардың көбею мүмкіндіктерін құрды. Осы феномальді топта ұрпақтарына деген қамқорлықты сирек аталықтары көрсетеді. 254 Амфибия ұрпағына көрсететін қамқорлық типтері. Жұмыртқа салатын амфиябиялардың көбісі ұрпағына қамқорлық танытатын ешқандай мінез – құлық көрсетпейді және уылдырық шашқаннан кейін су қоймаларынан кетіп, өздерінің ұрпағын қалдырып кетеді. Бірақ, мысалы, Кариб бассейні аралдарында өмір сұретін бұқа – бақалар уылдырықтарын және одан шыққан дернәсілдерін ұзақ уақы бойы күзетеді. Аталықтары құрғап қалған шалшықтардағы су деңгейін бақылап отырады. Олар сол жерде өсіп – өнеді және қажет болған жағыдайда шалшықтарды тереңдетеді немесе көршілес шалшыққа жырашық қазады, сол арқылы кішкене бақаларды оздырады. Ата – аналық тәртіптің түрлі типтері ежелгі бұқа бақаларда байқалады. Тропикалық ормандардың кроналарында өмір сүретін бақалар өз ұрпақтарына су қоймаларын іздеу мәселесіне тап болады. Сондықтан, осы тұқымдастықтың өкілдерінің арасында ұрпаұтарына деген қамқорлықтың өте қызықты формасы дамыған. Ата – аналарының кейбіреуері өсімдіктерге арнайы ұялар жасайды, басқалары – жасанды су қоймаларын құрады, енді біреулері жұмыртқа мен дернәсілді өзіне шығарады. Мысалы тропикалық барылдауық бақалар – листолазалар уылдырықтаны ағаш жапырақтарына шашады және дернәсіл жарып шыққанға дейін күзетеді. Жұмыртқадан шыққан кішкене бақалар аталықтың ылғалды денесіне жабысып алады және бақалар оларды бір-бірден ағаштардағы шағын су қоймаларына ауыстырады. Қажетті су қоймасы болмаған жағыдайда, кішкене бақалар бүкіл метаморфоз кезеңі бойы аталықтың арқасында қалады. Ол ірі шалшықтарға солармен бірге түсе береді. Кейбір листолазалардың аталықтары шағын су шалшықьтардағы азық таусылған сайын, кішкене бақаларын бір бұлаудан екіншіне ауыстырып тұрады. Листолазалардың тағыда бір түрлерінде, су қоймалары жапырақ негізіне орналасқан, кішкене бақаларын аталықтары ауыстырады. Кейін, балаларын жиі 255 қарап отырады және суға бірнеше ұрыұтанбаған уылдырықтарды азық ретінде шашып отырады Еуропалық повитуха шөл бақаларының аталықтары ең қамқор аталық болып табылады. Осы түрдің аталықтары жұмыртқаларын екі бау түрінде шашады. Бір бауда 20-50 жұмыртқа болады. Аталығы аналығына олардан босауы үшін көмек береді. Артқы аяқтарының саусақтарымен бауды ұстап алып, олар сыртқа шығарады да өздеріне орайды. Белсенді аталықтар осындай тәсілмен 2-3 аналықтың жұмыртқасын алуы мүмкін. Бірнеше апталарға созылатын уылдырықтың дамуының барлық кезеңіде баулар аталықтың өзінде болады. Осы кезеңнің аяғында аталық су қоймаларын іздеуге шығады, ол жерде дернәсілдері жұмыртқаларын жарып шығады. Одан кейін, аталық босаған бауларын қалдырып кетеді. жүктеу/скачать 1,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|