Сүтқоректілер. Тууға дайындалу.Аналықтары төлдеу кезінде ата – аналық
инстинкт көрсете бастайды. Ол болашақ ұрпағы үшін ін және басқада баспаналар
құрудан басталады. Төлдейтін тұқятылардың аналықтары, туу кезінде қол
жетіңкіремейтін және өсімдік тығыз өскен жерлерге кетеді. Табындық бұғылар
уақытша бірігеді. Солтүстік теңіздерде өмір сүретін киттер жылы оңтүстік
суларына көшеді. Ол жердің температурадық жағыдайлары киттер үшін қолайлы
болып табылады. Жарғақ табандылардың көбеюі ерекше жатақтарда жүзеге асады.
Буаз және балалары бар аналықтар бір жынысты топ түзе отырып, айлақтардағы
дауылдардан жақсы қорғалған тыныш жерлерге жиналады. Кейбір
сүтқоректілердің аталықтары, мысалы атжалмандар, қосаяқтар, бұлғындар және
сусарлар туғаннан кейінгі бірінші күнге азық қорын қалдырады.
Туу кезіндегі мінез – қылықтары. Аса күшті аналық инстинкт балалары
туған кезде басталады. Сүтқоректілердегі ұрпақтарына деген қамқорлық әр түрлі
формалардан тұруы мүмкін. Зымиян аналықтар туылған жұмыртқаларын
құрсағындағы түзілген сөмкешесіне салады. Үйрек тұмсықтар 1-2 жұмыртқадан
індеріне туады, ол үшін арнайы ұя құрады. Кенгурулардың аналықтары туу
265
кезінде арқасымен жатады, жыныс саңылауы мен сөмкешесі аралығындағы
соқпақты жалайды, осы арқылы өзінің кішкене баласын үшін осы кеңістікті
жеңілдетеді. Кейбір аналықтар өздерінің балаларын еріндерімен алып,
сөмкешесіне салады. Ары қарай аналары ұзақ уақыт бойы (8 ай) балаларын
сөмкешесінде тасып жүреді. Емін – еркін қоректенуге дайын бола бастаған жас
кенгурурлар ол жерден өздері секіріп шығады.
Жаңа туылған балаларын күтіп – бағу. Көп жағыдайларда аналары жаңа
туған балаларын жатқып, сирек отырып (қояндар) немесе тұрып (тақ
тұяқтылардың көбісі, кейдк қасқырдар) қоректендіреді. Бір тесікті сорғыштары
жоқ сүтөоректідердің балалары, анасының құрсағынлағы безді алаңның
беткейінен сүтті сорып алады. Осындай баласының аузына арнайы анасының сүт
безін қысатын, бұлшық еттің жиырылуы арқылы сүт келеді. Киттердің баласы
ауыздың ұшымен сорғыштарын емеді.
Дабылды
–
қоршаған
ортамен
байланысуына
бағытталған
әрекеттері(меңіреуі, қорылдауы, сүзуі, қорқытуы және т.б. )
Этологиялық жағдайлары: жануардың туғаннан бастап ет комбинаттарына
тапсыруына
дейін,
тобырды
әр
түрлі
қауымдастықта
және
түрлі
микроклиматтында, технологиялық және басқа тіршілік жағдайларда жануардың
тіршілік әрекеттерінің көріністерін алуға мүмкіндік береді.
266
Әдебиеттер тізімі
1.
Акимушкин И. Проблемы этологии. - М., 1985. - 191 с.
2.
Ашмарин И. П. Загадки и откровения биохимии памяти.- Л., 1975. - 160 с.
3.
Баскин Л. М. Поведение копытных животных. - М, 1976.
4.
Баскин Л. М. Этология стадных животных. - М., 1986.- 192 с.
5.
Батуев А.С. Высшая нервная деятельность, М., 1996.
6.
Бежинарь Т.И. Повдение животных.//Учебное пособие . УГАВМ., Троицк.
2003.176 с.
7.
Бенедиктова Т. Н., Колобова Н. Г., Пушкарский В. Г. Что мы знаем о
поведении животных. - М, 1978. — 176 с.
8.
Битюков И.П., Лысов В.Ф., Сафонов Н.А. Практикум по физиологии
сельскохозяйственных. - М.: Агропромиздат, 1990. - 256 с.
9.
Вагин П. И. Использование рефлексов животных в системах авто-
матического управления и регулирования. -«Механизация и электрификация
сельского хозяйства», 4, 1963, 27—29.
10.
Вельховер Е. С, Никифоров В. Г., Радыш Б. Б. Локаторы здоровья.-М,
1986. - 207 с.
11.
Гауптман Я. Этология сельскохозяйственных животных / Я. Гауптман, Б.
Чумливски, Я. Душек и др. - М., 1977.-304 с. Перевод с чешского.
12.
Георгиевский В.И. Практикум по физиологии сельскохозяйственных. -
М.: Агропромиздат, 1976.- 352 с.
13.
Георгиевский В.И. Физиология сельскохозяйственных животных. - М.:
Агропромиздат, 1990.- 511с.
14.
Голиков А.Н. Физиология сельскохозяйственных животных. А.Н. Голиков
и др. - М.: Агропромиздат, 1991. - 432 с.
15.
Дальник В.Р. Физиологический анализ инстинктов насаживания и
выкармливания у певчих птиц в природе. (Доклады совещания), М., 1963.
16.
Деккерт Г., Деккерт К. Как ведут себя животные? - М., 1985. - 224 с.
Перевод с немецкого.
17.
Дубов А.П., Пушкин В.Н. Современная парапсихология, М., 1989.
18.
животных. М.: Колос, 1974. - 480 с.
19.
Киршенблат Я. Д. Телергоны - химические средства взаимодействия
животных. - М., 1974.— 128 с.
20.
Ковальчикова М., Ковальчик К- Адаптация и стресс при содержании и
разведении с.-х. животных.-М., 1978. - С. 271. Перевод со словацкого.
21.
Кокорина Э. П. Влияние типа стрессоустойчивости на молокоотдачу и
молочную продуктивность коров: Бюл. ВНИИ разведения и генетики с.-х.
животных. «П., 1983. - Вып. 62. - С. 3-8.
22.
Кокорина Э. П. Индивидуальные и возрастные особенности ВНД и
лактации у коров: Автореф. дис. д-ра биол. наук.-Л., 1969.-36 с.
267
23.
Кокорина Э. П. Физиология высшей нервной деятельности // Физиология
сельскохозяйственных животных: Руководство по физиологии. - Л., 1978.-С. 576-
586.
24.
Костин
А.Н.,
Мещеряков
Ф.А.,
Сысоев
А.А.
Физиология
сельскохозяйственных животных. М.: Колос, 1974. - 480 с.
25.
Крушинский Л.В. Биологические основы рассудочной деятельности, М.,
1977.
26.
Крушинский Л.В. Возможный механизм рассудка , Природа, 1974 №5.
27.
Лобашев М.Е., Саватеев В.Б. Физиология суточного ритма животных,
М.,1967.
28.
Лютц К. Психология животных - "Пучина", 1925.
29.
Макрушин П. В. Стресс и продуктивность с.-х. животных. - Саратов, 1985.
48 с.
30.
Меннинг О. Поведение животных, М. 1982.
31.
Новицкий Б. Поведение с.-х. животных. — М., 1981. - 190 с. Перевод с
польского. Организационно-технологические, селекционно-генетические и «со-
циально-психологические проблемы управления поведением с.-х. животных при
интенсификации животноводства: Тез. докладов 1-й Всесоюзной конференции: В
2 т. -Л., 1983!.- Т. 1.— 179 с; Т. 2. - 192 с.
32.
Павлов И.П. Условный рефлекс (собран. соч. т.3), М.,1951.
33.
Панов Е. Н. Общение в мире животных. - М, 1970. - 48 с.
34.
Селье, Г. Стресс без дистресса.7 Г. Селье. - М.: Прогресс, 1979.- 124 е.
35.
сельскохозяйственных. - М.: Агропромиздат, 1990. - 256 с.
36.
Скрипчейко, М.Н. Этология крупного рогатого скота. / М.Н. Скрипченко.
- Алма-Ата: Кайнар, 1979.- 120 с.
37.
Слоним А.Д. Среда и поведение, Л.,1976.
38.
Слоним, А.Д. О взаимоотношениях стадных и подражательных реакций. /
А.Д. Слоним // Биологические основы подражательной деятельности и стадных
форм поведения. -М.-Л., 1965. - С. 84.
39.
Тинберген, Н. Поведение животных. / Н. Тинберген. - М.: Мир,-1969.-97 с.
40.
Тинбергер Н. Поведение животных, М.,1978.
41.
Устинов, Д.А. Стресс-факторы в промышленном животноводстве. / Д.А.
Устинов. - М.: Россельхозиздат, 1976. -166 с.
42.
Фабри К.Э. Основы зоопсихологии, М.,1976.
43.
Фабри К.Э. Предисловие к книге Тинберген Н. Поведение животных,
М.,1978.
44.
Фабри, К.Э. Этология - наука о поведении животных. / К.Э. Фабри //
Наука и жизнь. - 1970. - №2. - С. 152.
45.
Фенченко, Н.Г. Методические рекомендации по изучению формирования
поведения и продуктивности сельскохозяйственных животных. / Н.Г. Фенченко,
М.Ф. Юдин.-Уфа, 2001.-83 с.
268
46.
Фрейд, 3. Лекции по введению в психоанализ, т. 1-2. М.-Л. Госиздат. 1992.
47.
Хайнд, Р. Поведение животных: синтез этологии и сравнительной
психологии. / Р. Хайнд; Перевод со 2-го англ. издания Л.С. Бондарчука и М.Е.
Гольдмана; Под редакцией З.А. Зорина и И.И. Политаевой. - М.: Мир, 1975. -855 с.
48.
Хейфец, Е. Поведение животных и методика исследований. /Е. Хейфец, Д.
Линдсей // Сельское хозяйство за рубежом. - 1987 - №1. - С. 57-61.
49.
Хренов, И.И. К характеристике обмена веществ и некоторых
вегетативных реакций у коров разных типов нервной системы // Воп. физиологии
с.-х. животных. - М.-Л., 1957. -С. 99-110.
50.
Шовен, Р. Поведение животных. / Р. Шовен. - М.: Мир, 1972.-487 с.
51.
Эрнст Л. К., Бенедиктова Т. Н., Зельнер В. Р. Поведение с.-х. животных:
Обзор, информ. - М., 1974.- 68 с.
52.
Юдин, М.Ф. Влияние породы, возраста, условий содержания на поведение
крупного рогатого скота. / М.Ф. Юдин, В.Н. Лазаренко, Л.А. Алексеев //
Экологические проблемы сельского хозяйства и производства качественной
продукции. - Москва - Челябинск, 1999. - С. 162-163.
53.
Юдин, М.Ф. Этология крупного рогатого скота. / М.Ф. Юдин, Н.Г.
Фенченко, В.Н. Лазаренко. - Уфа - Троицк, 2001.- 189 с.
269
БЕЛГІЛЕР ҮШІН
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
270
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
271
272
Достарыңызбен бөлісу: |