Жеке жазылушылар үшін 65367 1 жылға 3083,04 3274,80 3427,68 Мекемелер мен ұйымдар үшін

10

№2 (1312) 

14 – 20 қаңтар

2016 жыл

АНА ТІЛІ

Қуандық ТҮМЕНБАЙ

ПРОЗА 

С

ырдың сусыма құмы ал-

ғ а ш қ ы   к ү н і - а қ   С а н к т -

Петербордың сары аязын 

ұмыттырып жіберді. Кешке қарай 

т рттаған пеште жанған сары сексеуіл 

мен қызыл жыңғыл к  кірегінде от боп 

ртеніп, алпыс екі тамырында алау-

лап жатқандай к рінді.  мір  ткінші 

деген осы. Сырдарияның бойына 

келген он күн к зді ашып-жұмғанша 

те шықты. Бәрінен бұрын мынау 

тарам-тарам арналар қаладан далаға 

келген жігіттің жанын шымырлатып, 

к рмеген ағысты к з алдына тартып, 

к не топырақ к ңіліне қатты әсер 

етті. Суы тартылған соң құрғап қалған 

арықтар алпыс екі тамырлы адам 

мірінен еш айнымайды. Аумалы-

т кпелі кезеңде бұл да бір жұртқа 

жайып салар сын болды. 

Жазғы демалыста Мұстафаның 

ауы лына келгеніне еш  кінбейді. Ол да 

университетте бірге оқитын курстасы 

Александрды ертіп келіп, ел к рсетем 

деген ойын орындаған сияқты.  уелде 

орыс досы мемлекеттік сынақты 

«т ртке» тапсырғанда  зін біртүрлі 

кінәлі санап жүрген жайы бар еді. 

Соны сездіріп,  н бойынан достыққа 

Катар мемлекеті Ирандағы Сауд Арабиясының елшілігі 

мен консулдығына жасалған шабуылдан кейін  з елшілігін 

кері қайтарып алды. 

Таяуда Сауд Арабиясының Ішкі істер министрлігі 

47 адамның  лім жазасына кесілгендігі ж нінде мәлімет 

берген. Оның ішінде шеилік бағытын ұстанған дін 

уағыздаушысы Нимр ән-Нимр де бар болатын. Осыған 

байланысты Иранда адамдар жаппай наразылық білдіріп, 

Сауд Арабиясының Тегерандағы елшілігі мен Мешхедтегі 

консулдығына шабуыл жасады. Сауд Арабиясының 

Сыртқы істер министрлігінің басшысы  діл әл-Жубейр 

болған оқиғаға байланысты Иран мемлекетімен 

дипломатиялық қарым-қатынастың үзілгені туралы 

мәлімдеді. Артынша Бахрейн, Судан мен Джибути елдері 

де осыны қайталады. Ал Біріккен Араб  мірлігі байла-

нысты ең т менгі деңгейге дейін азайтты. Катар сияқты 

Кувейт те Тегерандағы  з елшілігін кері шақырып алды.

Гаити Президенті Мишель 

Мартейи елдегі президенттік 

сайлаудың екінші кезеңінің мерзімін 

бекітті. 

Екінші кезең  ткен аптада 

болуы тиіс еді. Алайда оппози-

ция қазан айында  ткен бірінші 

кезеңде заңбұзушылықтар орын 

алды деп мәлімдегеннен соң 

кейінге шегерілді. Бұдан кейін 

елде тәртіпсіздіктер орын алды. 

Дауыс беру нәтижесін тексеру үшін арнайы комиссия 

құрылды.

Гаитидің тәуелсіздік күніне арналған  з с зінде 

Мартейи ел азаматтарын заңды құрметтеп, дауыс беруге 

қатысуға шақырды. Сайлаудың екінші кезеңіне екі үміткер 

қатысады. Бұл – банан экспорттаушы Жовенель Муаз бен 

президенттік лауазым үшін екінші рет бәсекелесіп отырған 

құрылыс компаниясының басшысы Жюд Селестен. 

Футбол тарихы мен статисти-

касы халықаралық федерациясы 

(IFFHS) футбол клубтарының 

әлемдік рейтингін жариялады.

Испанияның «Барселона-

сы» бастап тұрған үздік жүздік 

қатарына Қазақстан нан екі клуб 

енген. Бұл тізімде Астананың 

« А с т а н а »   к л у б ы   6 6 - о р ы н -

да, Алматының «Қайраты» – 

94-орында тұр. Рейтингтегі екінші 

және үшінші орындарға тиісінше Италияның «Ювентус» 

және «Наполи» клубтары орналасса, т ртінші орынға 

Германияның «Бавариясы» жайғасқан.

Түркия биыл  з елінде  тетін Антальядағы EXPO – 2016 

халықаралық к рмесіне қызу дайындық жүргізуде.

Таяуда к рмені ұйымдастыру комитеті құрылыс 

нысандарының мерзімінен бұрын тапсырылуы үшін онда 

жұмылдырылған жұмысшылардың санын екі есеге  сіріп, 

3 мыңға жеткізу ж нінде шешім қабылдады. 

Антальяда EXPO – 2016 к рмесі «Гүлдер мен ба-

лалар» тақырыбында  теді. Оған әлемнің 100-ге жуық 

мемлекетінен 8 миллиондай турист пен 30-дан астам 

халықаралық ұйым  кілдері қатысуы тиіс.

Эстония Президенті Тоомас Хендрик Ильвес Латвия 

Қорғаныс министрлігінің кибергеосаяси үйлестіру б лімінің 

басшысы Иева Купцемен некелесті.

Неке қию рәсімі Вильяндиский уезінің Халлисте 

шіркеуінде  тті. Ерлі-зайыптыларда ортақ бала жоқ. 

Алайда Иеваның бұрынғы некесінен 2 баласы бар, Тоомас 

Хендрик Ильвестің де бұрынғы некелерінен 2 бала бар. 

Президент үшін бұл – үшінші үйлену тойы. Осыған дейінгі 

әйелі Эвелин Ильвеспен ол  ткен жылы ажырасқан. 

Иева Ильвес Латвия қорғаныс министрлігіндегі 

бұрынғы қызметін жалғастыра бермек. Ол Эстония 

заңында қарастырылған ай сайынғы т лемақы, хатшы 

мен қызметтік к ліктен бас тартты.

ЗАМАНДАС

зірлеген Нұрлан ҚҰМАР

Ж

Ж

аһанның жүрек лүпілі

аһанның жүрек лүпілі

Ж

Ж

аһанның жүрек лүпілі

аһанның жүрек лүпілі

Қытайдың Хэнань провинция-

сында Мао Цзэдунның 37 метрлік 

алтын жалатылған мүсіні жасалды.

Алып монументті жергілікті 

кәсіпкерлер жасатқан. Мао 

Ц з э д у н н ы ң   м ү с і н і   Х э н а н ь 

п р о в и н ц и я с ы н ы ң   Т у н с ю й 

уезінде орнатылады. Қазір мүсінге 

қатысты халықтың пікірі екіге 

б лінді. Біреулері жер дұрыс 

таңдалмағанын, ал құрылысқа 

жұмсалған қаржыны  зге бағытқа б лу керек еді деп 

санаса, енді біреулері ауылшаруашылығының алаңында 

бой к теретін мүсін ҚХР-дың бірінші т рағасын мәңгі 

есте сақтау үшін жасалған жақсы шара деп отыр. 

ТАЯУ ШЫҒЫС

СОЛТҮСТІК АМЕРИКА

ТІЗІМ

ТҮРКІ ӘЛЕМІ

ЕУРОПА

ШЫҢ ЕЛІ

Елшілігін кері қайтарды

Кім жеңіске жетеді?

Алғашқы жүздікке ілінді

EXPO – 2016 көрмесі

Үшінші рет үйленді

Алып мүсін 

(

әңгіме

)

жерде жүре тұрайықшы» деді досына 

қиыла қарап. Симбирскіден келген 

жігітке бұл жердің табиғаты жат емес, 

тек Түркістан ыстықтау. Сыр бойы 

батысқа бет бұрған қытымырлығымен 

ызбарланып тұрады. Ұйқысы келмеді. 

Тағы да қауын жегісі келді. Бұл жолы 

қызыл әңгелекті сол ауылдың бала-

сындай қолына  ткір пышақ алып, 

зі тіліктеп,  зі кеспеледі. Досының 

қауындығын еркін аралап, дәл бір  з 

үйі –  лең т сегінде жүргендей сезінді. 

Мұстафа қауындықтың ортасына 

т рт жағын түгендеп, аппақ масахана 

әкеп құрды. «Масадан ада жерге, түн 

ауа екеуміз к з шырымын аламыз» 

деді досына. Осы жігіттің  зге десе 

зегін суырып беретін әдеті бар.  зі 

болса ондай емес. Біреу десе, білегін 

сыбанып, кірісіп кете қоймайды. 

Орысшылдығы жетіп артылады. 

Бұларда біреу десе, ішкен асын жерге 

қоятын жомарттық жаратылыстың 

жіберген сыйындай, бір басына 

жетерлік ұлттық намысы да бар.

Қауындықтың ішіндегі арық-

тардың суы қоймалжың тартып, 

құрғауға бет алыпты. Бұл – арна-

лардың дариядан соңғы су алуы екен. 

тұрс еткен трамвайда отырып та олар 

бұлайша сыр б лісе алмаған еді.

Қазақ досы Абай туралы к п айтты. 

Бір ұлттың Пушкин секілді ақынына 

тәнті боп, «Шіркін, аудармасы болса 

оқыр едім» деп тамсанды. Байқап 

отырса, екеуін әдебиет пен тарихқа 

тәнті еткен бір ортақ құштарлық бар. 

Теңдік деген әділет түбінде орнайты-

нына шәкірт жігіт қазақы к ңілмен 

зін сендіріп,  зегін суырып беруге 

дайын тұр. Сол теңдік пен тәуелсіздік 

екеуін бір жерден шығарып, әділеттің 

сойылын да қорықпай қолдарына 

тең ұстатқандай. Оның аз ұлттан 

шыққан шәкірт досының айтқан с зі 

с з-ақ. Кешегі қалалық басылымда 

жарияланған мақала «бір айтары 

бар адамның с зі осындай-ақ бо-

лар» деген ойға қалдырды. Жұрттың 

бәрі жапырлап оқып, жастар азиат-

қазаққа тәнті болды. «Мынау тегін 

емес» деп, сырттай тон пішкендер де 

бар. Ішкі істер қызметкерлері бол-

са, астарын жатқызып, аты-ж нін 

қара әріппен қоршап,  здерін тәнті 

еткен тағы біреуді астын сызып, 

айрықша тізімге іліктірді. «Біз, – 

дейді Мұстафа,– Түркістанның тәуел-

тектемейік, алаламайық. Тек осын-

дай жол ғана бізді ұлттық азаттыққа 

жеткізе алады. Бұдан басқа жолдардың 

барлығы алдамшы, тұйық.  зінің ішкі 

бірлігін нығайта алған халықтар ғана 

тәуелсіздігіне қол жеткізе алады. 

Және оны қорғап қала алады» деген-

де, қара фрак киген ұстаздар азиат 

жігітке ала к зімен шұқшия қарады. 

Александр да ақ масаханаға т нген Ай 

астында осының бәріне кешіріммен 

қарап,  мір  ткелінен сүрінген сәттегі 

қыз ғаныш сезімі жан дүниесінен сы-

бәрі де жолда қалған бекеттей қол 

бұлғап бара жатқанын білді.  зі 

мемлекеттік сынақтан «5» алғанмен 

жолдағы бекеттер әлі де бұған сұрау 

салары с зсіз.  йткені адам тағдыры 

зінің емес,  згелердің қолында 

еді. Бұған енді ғана к ңіл тоғайып, 

к здері жетіп келе жатыр. Т рт мүшел 

жас берері мен аларын да айтып 

қалғандай.  сіресе,  ткен күн мен 

келер күн аяқтарын аптыға басқан 

екеуі үшін ешкімге есесін жібермейтін 

елес сияқты. Кеш жатып, ерте тұрады. 

мір де осынысымен құнды. К ңіл 

шіркіннің атойлап тұрған бір қаупі 

бар. Адам аласы ішінде екені айдай 

ақиқат.

зін  мірге әкелген Сұлут бе 

бекеті екеуін жолға шығарып салып 

тұр. Бір-екі сыныптасы мен еттен 

арылып, құр сүйегі қалған әкесінің 

бұған айтары к п. Сауатты Шоқай 

бидің бір айтары ішінде бұғып жатыр. 

Атасы Торғай датқаның аманатын 

маңдайы жарқыраған перзентіне 

жеткізу о дүние мен бұ дүниенің па-

ры зы сияқты. Оны орындау да бір 

ғанибет.

– Келіп тұр. Сендердің  мірлерің 

алда,– деді әкесі таза орыс тілінде.

Досы еркін түсініп, естісін деген 

емеурін танытты.

– С зсіз солай,– деді Александр 

зиялы әкенің ар жағына тамсана 

қарап.

Мұстафа досының к ңілін аулап, 

болашақтың шаңдақ жолына бірге 

табан тигізер к кірек қимастығын 

білдірді. Сары қаптағы екі құрбақа 

бүлк-бүлк етіп, қимылдап қояды. 

Оларға әредік таза су керек. Мұстафа 

оған да әзір. Тіршілік үшін бәрі де 

табылатынын айтты. Достық үшін 

жанын суырып беруге бар. Бұл да 

Сырдың қиыршық құмынан жұққан 

қасиет болса керек. 

– Сен Уақытша Үкіметті ұста-

сайшы,– деді Александр Мұста-

фаның бетіне тура қарап. Бұл с зді де 

Петерборға барған соң әбден секемі 

жоқ сенген к ңілмен айтты. Кіршең 

тартқан қызыл ту т мен иіліп, кімнің 

қолына түсерін білмей желп-желп етіп 

тұрғанда екеуі ашық с йлесті.

– Ұстамай-ақ қояйын. Сенің 

уақытша деген атың бар ғой,– деді 

досы ағынан жарылып.

Ол сол күні ақ кемеге отырып, Па-

рижге аттанып кетті.

Ақырында, Мұстафа Шоқайға 

Берлинде неміс топырағы бұйырды. 

Оның құлағында мұсылман мен 

кәпірдің ымырасы мәңгі қалды. 

Қызша киініп, жолдағылардың жо-

лын кесіп, елінен Парижге ат ізін 

суытқан кәпір Александр Керенский 

болса, мұсылман досы жете алмаған 

Пайғамбар жасынан асып жығылып, 

з елі –  лең т сегіне келіп, мамыра-

жай күйде мәңгі қоныстанды.

Александр қос құрбақаны ауыл-

дан қалаға алып келгенде Мұстафа 

Парижде Кеңес үкіметінің қылмысын 

әшкерлеген «Кеңестер билігіндегі 

Түркістан» атты атышулы еңбегін бас-

тап кеткен еді. Түркі әлемінің бары 

мен жоғына кейінгілер енді-енді ғана 

к з жеткізіп, к ңіл тоғайтқандай.

Мұраға ие болу – мұражайдың 

міндеті.

Достық пен шежіреден сыр шерт-

кен қос құрбақа да осында сақтаулы. 

Жылтыр әйнектің астындағы табиғат 

сыйына келушілер таңғала қарап, бас-

тарын шайқап, білмегенін сұрайды. 

Сол тұсқа келгенде экскурсия же-

текшісі шалттыққа салып, к п аялда-

май к лбеңдеп  те шығады. 

Құрбақаның к зіндегі мұңды 

к ріп, сауал қойған ауыл баласына да 

ұлтаралық тілде немкетті жауап береді. 

Ол «Түркістан» газетіне хат жазып, 

шағым айтпақшы. 

Шетелдіктер келгенде айналып 

тіп жүр.

Жабылмай қалған жанар бәріне 

бақырайып қарап тұр...

Осыдан кейін қауындықтың суы тар-

тылып, арықтар арнадан алыстап, су-

дан басын алып қаша бастайды. Бұл – 

биылғы судың топырақпен қоштасуы, 

арықтың арнадан алыстауы. Бұны 

қауын еккендер біледі. Осының бәрін 

кәнігі диқаншыдай саралап, ресейлік 

орыс досына әріден қозғап, айтып 

берді. Екеуі диқангершілікпен қоса 

саясатқа да ойысты. Александр мәні 

кете бастаған патша үкіметінің саяса-

тын әңгімелесе, Мұстафа оны қостап, 

қайтсе де Адам деген пенденің теңдікке 

жетіп, қалтасы кеңіп, қолында қаруы 

болуын қалады. Қару жағын айтқанда, 

Саша сескеніп қалды, бірақ жүрек 

түкпірінде бір үрейлі үміт орын алып, 

түбі адам мен тарихтың айқасы бір 

нәрсеге ұшыратпай қоймайды деген-

дей, досының иығына сарт еткізіп 

қолын салды.

– Сен ұрттайсың ба?– деді миығы 

тартып. «Сұрап бергенше, ұрып бер» 

деген мұсылманның мәтелі бар.  зің 

Ташкентте тұрдың, қазақтың ауылы 

мен  збектің махалласының арасында 

айырма бар екенін біліп тұрсың ғой.

– Мұстафа, мен  мірімде ша-

раптан ғана дәм татыппын.  кемді 

білесің, тәкаппар педагог, мұндайға 

бізді үйретпеген. Мынадай ала қауын, 

сары әңгелек тұрғанда, қалайша ауыз-

ды арам аспен былғаймыз,– деп шын 

ниетімен ағынан жарылды.

Мұстафа к п нәрсе айтты. Түн 

жамылып отырып, к к пәлектің ара-

сында екі дос бір-бірімен сырласып, 

адамзатты – оның ту ұстаушылары 

с а я с а т к е р л е р д і   е ш т е ң е д е н   қ ұ р 

қалдырмады. Жақсыға да, жаманға 

да теңеді. Кеуіп бара жатқан арналар 

тамылжыған түн құшағында осының 

бәріне куә боп қарап тұрды. Құрқ-құрқ 

етіп қауындықты күзеткен құрбақалар 

бұған қатты ұнады. Бұлардың бір-

бірімен еміреніп, етене араласқан 

сәттері де осы шығар. «Алып кетсем 

қалай болар екен?». Адамға серік 

болған алақандай топ-томпақ табиғат 

сыйлаған сұлулыққа сырттай к з 

салып, қонақ боп келген жігіт ар-

наны жағалап, түн құшағында ұзақ 

жүрді. Санкт-Петербор к шелері мен 

қаланың ескі ғимараттарында, тарс-

сіздігін жақтаушылар, еліміздің еркі 

үшін және жұртымыз Түркістанның 

бодандықтан құтылуы үшін күре-

судеміз. Түркістандықтарда бұдан 

басқа жол болмаған. Қазір де жоқ 

және бұдан соң да болмайды. Біздің 

м ұ р а т ы м ы з   –   Т ү р к і с т а н д а   т ү р і 

жағынан да, мазмұны жағынан да 

ұлттық болатын мемлекеттік құры-

лымға қол жеткізу болмақ. Сонда 

ғана халқымыз  з жерінің нағыз қо-

жасы бола алады». «Айтса несі бар, 

ел мен жерінің болашағын бәріне 

сенген к ңілмен бекем бел байлап 

айтып отыр». Екі дос қараңғы түнде 

тіл табысқандай, енді к з шырымын 

алмаққа ақ масаханаға қарай жүрді. 

Құрбақалар болса шошаңдап, қою 

түнге қожалық етуге еркін кіріскендей, 

к к пәлектің к ркі боп к лбеңдей бас-

тады.

Ақ масахана – аппақ дүние. Қан-

дай керемет. «Осы жерден Санкт-

Петерборға барып оқыған біз не-

ткен сұңғыламыз» деп, аппақ ақ 

т с е к т е   ж а т қ а н   А л е к с а н д р   қ о ю 

түнде ұйқыға б ккен досына таңғала 

қарады. – Мен енді досымды Таш-

кентке қонаққа шақыра алар ма 

екенмін. Қайдам, қонақжайлылық 

бізге жат нәрсе ғой.  мірімде мұндай 

мейірбан, мұндай қонақжай халықты 

к рмеппін.  згелерде жоқ бір ерекше 

к ңіл-күй адамды атойлап алға тар-

тып тұрады. Тілге де жүйрік. Мына 

Мұстафа  з тілі десе  зегін суырып 

беруге дайын жігіт. Барлық ұлттарды 

к ріп жүрміз ғой. Бұлар ерекше. 

Мұстафаның мемлекеттік сынақтан 

«бес» алып, бәрінен алға шығуы – 

ерекше сұңғылалығы. Оны семи-

нарларда дәлелдеп те жүр. Қарашы, 

«Бәрінен бұрын  з қатарымызды, 

түркістандық бірлігімізді күшейтейік. 

Түркістанның жұдырықтай жұмыл-

ған ұлттық бірлігін Ресейден айы-

ры лу үшін күресіп жатқан басқа 

халықтардың ұлттық майдандары-

мен тығыз үйлестіре отырып, Орыс 

империализміне қарсы қуатты күш 

ұйымдастырып, бірге қимылдайық. 

О р ы с   и м п е р и а л и з м і н е   қ а р с ы 

күрес майдандағылардың ұлтын, 

дінін, нәсілін, партиясын тергеп-

тылып кетіп бара жатқандай к рінді.

Ресейде туып, сол жақтың тәлімін 

алып, зиялы әкенің  негесін сыртқа 

шығаруға талпынған  зі де Сыр 

еліне келгенде, бір жағынан, Орта 

Азияның бары мен жоғын жіпке тізе 

кетуді к кірегіне түйді. Т рт жыл 

бірге жүріп, кілең орыстың ортасын-

да к ргені жалғыз азиат болса да, 

барған жеріне шұқшия кетуді ар жағы 

терең жігіт әріге жібермеді. Шаңы 

мен топырағы – табиғат жаратқан бұ 

дүниенің бересегі болса, к к пәлек 

пен тарам-тарам тартылған оқ арық 

– жақсы  мір сүру үшін о да бір 

адамзаттың ойлап тапқан жетістігі 

болар деген байламға келді. «Мына 

қауынды жеп  скен адам қалай ақыл-

ойдан кенде болсын» деген байламды 

тағы қосып қойды. Оның ар жағында 

әдебиет деген әлемнен де кенде емес. 

Біріне-бірі д п тиген жігіттік юмор да 

жетіп-артылып жатыр. Бұ жағынан 

Мұстафадан үйренері аз емес.

Иә, бәрі де артта қалғандай. 

зінің мемлекеттік сынақтан «4» 

алып қалғаны әділдіктің уақытқа 

шабылған  ткір балтасы екендігіне 

к зі жетті. «Ол – азиат, сен – еуропа-

лықсың» деп, ешкім де бұра тартпады. 

Бұның мәртебесі бәрінен биік тұрды, 

саяси әлеуеті де алда еді. Екеуін де 

келешекке қол бұлғап шақырған биік 

тұғыр «кел-кел» деп емексіп, құшағын 

жайып тұрғандай. 

– Мұстафа, саған айтар бір базы-

нам бар...

Атжақты келген христиан досы 

жатар орынға басына тақия киіп алған 

топ-томпақ киіктің асығындай шы-

мыр жігітке шүйіле қарады.

– Осы мен екі-үш құрбақа ала кет-

сем қайтеді...

– Оны қайтесің?!– деді шарт ете 

қалатын шалттығымен.  зілі мен 

әдебі де зиялы жігітке сұрау салып 

тұрғандай. 

– Біліп едім осылай сұрайты-

ныңыз ды. Қатырып, мүсін жасап 

қоям.

– Бір қабын ала кетеміз. Қайтар 

жол оңай ғой қашанда.

Досы  мірдің бір  ткелінен «т рт-

тік» алып қалған серігінің к ңілінде 

ЖАҢА КІТАП 

ЖИЫН

«Қостанай таңының» кітапханасы» 

сериясымен осы газеттің Дирек-

торы – Бас редакторы, Қазақстан 

Журналистер одағының мүшесі, 

Қазақстанның Құрметті журналисі 

Жанұзақ Аязбековтың «Кие мен 

ие» және «Ағайынның арасы...» 

кітабы «Центрум» баспасынан 

жарық к рді. Кейінгі жинақ – 

«Ағайынның арасы...» бұған дейін 

баспадан шыққан болатын. Автор бұл 

жолы басылымның «Бас редактор 

әлемі» легі бойынша жазған әдеби-

публицистикалық туындыларын тағы 

бір мәрте толықтырып, екінші рет 

шығарып отыр.

Автор «Ағайынның арасы...» ең-

бегінде бүгінгі қоғам тынысын, уақыт 

бедерін, дәуір к рінісін тап баса оты-

рып, оқырманға ой салады.  р ма-

қаласында  зекті мәселені к теріп, 

қытымыр қоғамдағы адамдар психоло-

гиясын аша түсіп, кейіпкерлерін сынай-

ды. Бұл топтамаларды оқып отырғанда 

автордың пайым-парасатын,  мірге 

деген к зқарасын жете түсінесің.

Ал екінші кітап алғашқысынан мүлде 

жүктеу/скачать 14,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: