журналист ТАРАЗ Н.Байғанин атындағы Ақтөбе облыстық балалар кітапханасы ұжымы облыстың

8

№2 (1312) 

14 – 20 қаңтар

2016 жыл

АНА ТІЛІ

Белгілі мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақстанның Еңбек Ері, Қазақстанның халық 

жазушысы Әбіш Кекілбайұлының да өмірден өткеніне қырық күнге таяп қалыпты. 

Ол заманының заңғар тұлғасы болатын. Туған еліне азаматтық қабілет-қарымымен де, қуатты 

қаламымен де аянбай қызмет етті.  Соңында өшпейтін өнегелі, айшықты із қалды.  Қазақ халқы бар 

кезде Әбіш есімі де жасай береді. Бұған қаламгер қауымының төмендегі ой-толғаныстары дәлел.

КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН

Күні кеше бақиға озған (ең алдымен) 

жазушы  біш Кекілбаевтың қазасын 

Алаш жұрты аза тұтып, о дүниелігін берсін 

деп жұбатуда  здерін. Артында қалған 

лмес туындылары мен халқына сіңірген 

еңбегін дәтке қуат етіп. Марқұмды жерле-

ген күні бір белгілі қайраткер «бүгінгідей 

жағдайға Мұхтар  уезовті соңғы сапарға 

шығарып салғаннан кейін екінші рет 

куә боп тұрмыз» деп құдайлығын айт-

ты. Бұл ақиқаттың атасы, шындықтың 

к кесіндей ақ жарылу еді. Бұл  біш 

Мұхтар  уезовке жетеқабыл ізбасар де-

ген лебіз-куәлік еді. Осындай сәттерде 

қайран Герольд Бельгердің «Парасат» 

журналында жиырма бір жылдан бері 

жарияланып келе жатқан күнделіктерінде 

бішті екі с зінің бірінде «классик» деп 

қадап айтатыны еске түспей тұрсын ба? 

біш және Мұхтар Мағауин – екеуін. 

Прозадан. Поэзиядан – Иранғайып, 

Темірхан. Т ртеуін (үсті-үстіне) б ле-

жара атап, классик деуден шаршамайтын 

еді-ау, жарықтық. Осыны ретті жерде 

менің аманатым ретінде айт дейтін.

Екі-үш жыл бұрын «Ақиқат» пен 

«Ақшамда» Тұтқабай Иманбеков жайлы 

жария ланған естелікте «Лениншіл жас» 

газеті нің б лім меңгерушісі Камал Смай-

ылов қарауындағы екі әдеби қызметкер 

– Қалихан Ысқақов пен осы жолдар 

авторына б лімге күн сайын үйіп-т гіліп 

келетін тілші хаттарын теңдей б ліп 

беретін де, студент  біш Кекілбаевтан 

ке летін хаттарды бізге билетпей,  зі 

қарап, басшыларға  зі ұсынатыны айтыла 

кет кен-ді. Ол кездерде  бішті Кәмекең 

де, біз де к рмегенбіз. Енді ойласақ, сол 

шақ тарда Кәмекеңнің назары жас спірім 

біш тің жазбаларына тектен-тек түспеген 

екен-ау дейсің.

1964 жылы мен ерте к ктемде Алма-

тыға қоныс аударған соң, Сарыағаш тағы 

Т леген Айбергенов жиі-жиі келіп тұрды. 

Бір келгенде панфиловшылар паркінде 

біш кездесті де, Т легенді бұрыннан 

білетін адамша поэзия хақында біраз 

к сіле с йледі. С йлеу мәнерінен таяуда 

биттің қабығындай бір жинағы шығып, 

әлі к пшілікке ж нді таныла қоймаған 

Т легенді белгілі ақындардан кем са-

намайтыны, бағалайтыны аңғарылып, 

сезіліп тұрды. Онымен қоштасып, былай 

шыққан соң « біш сені біледі екен ғой» 

дегеніме, Т леген « леңдерім арқылы 

шығар, әйтпесе, бұған дейін к рген 

емеспін» деді. Бәлкім, бұл да «талантты 

талант танидының» жоралғысы шығар. 

Ал  біштің Т леген қайтыс болған соңғы 

айтқандары мен жазғандары бізсіз де 

белгілі.

Осы аз-кем жайларды  зімізше  біш 

ұлылығының бір сәтіне балап отырмыз.

. . . Г у р ь е в т е н   к ш і п   к е л г е н   с о ң 

әуелі «Қазақстан» баспасы, онан соң 

«Мәдениет және тұрмыс» журналында бір 

жылдан сәл астам қызмет еткен талант-

ты ақын Меңдекеш  Сатыбалдиев 1973 

жылы жазда күтпеген жерден қайғылы 

қазаға ұшырады. 1965 жылы Гурьевке 

жол түскенде сол кездерде аты-ж ні 

сырттай таныс, облыстық газетте істейтін 

Меңдекешке әдейі барып танысқан 

ем. Ақ жарыла қарсылаған аққұбаша, 

ашаң, бұйра шашты  зім қатарлы жігіт 

алақанымен аузын басып, тық-тық 

ж теліп отырды. Біраз жылдан соң Ал-

матыда жолығып, осында біржола к шіп 

келдім деді. Енді, міне...

Бір сәтке ойланып к релікші. Тарих 

атты таңғажайып ғаламда да, әдебиет, 

философия әлемінде де талай-талай 

теңдесі жоқ ғұламалар  тті ғой. Тәңірім 

берейін десе үйіп-т гіп бере салады, ал 

алайын десе де  з құқы қолында. Бірақ 

әңгіме сол ыстық ықылас, құдіреттің күші-

пәрменімен берілген тағдыр сыйын қапы 

жібермей ұстай білу, бұл бұйырған жаз-

мышты даңғайыр даналыққа, ұлағатты 

ұлылыққа, к реген к семдікке, шалдырмас 

шешендікке, кемеңгер кемелдікке ұластыра 

білу екінің бірінің пешенесіне жазыла бер-

месе керек. Жалпы, ұлы тұлғалар жараты-

лысында қалай дүниеге келеді, қалай Құдай 

береді деген сауалдың күрмеуін шешу оңай 

болмасы белгілі. 

Біздің  бекеңнің – аса қадірменді 

біш ағаның ұлт феномені, яғни грек 

тілінен аударғанда ерекше, сирек құбылыс 

екендігі ж нінде басқаны айтпағанда, 

әріптес, үзеңгілестері – атышулы жа-

зушылар мен ғалымдар, саясаткерлер 

талай мәрте мінберлі биіктерден айтып 

та, к сілте жазып та келеді. Ол тым ерте 

мойындалды, жас тай жарып шықты. 

Сол  зі дүниеге келген ата-баба мекені 

– Онды ауылының Қаратау қолаттарын, 

тау-шатқалдарын жарып  скен дарақ 

секілді.  бекеңді мадақтағанда, оны су-

реткер, абыз, ғұлама, данышпан десең 

де, ешкім қарсы уәж айта алмас тегінде. 

Ол бірінші кезекте классик жазушы екені 

даусыз. Оның сонау «Бір ш кім бұлт», 

«Бір уыс топырақ», «Дала балладалары», 

«Құс қанаты», «Шыңырау», одан кейінгі 

Мемлекеттік сыйлықты иеленген «Үркер», 

«Елең-алаң» шығармалары қарымды 

қаламгердің суреткерлік шеберлігін де, 

философиялық ойшылдығын да таныта 

түседі. Ең бастысы, ол қай туындысында 

да ұлттық рух, тәуелсіздік, қазақы діл мен 

дәстүр жаңашылдығы ұстанымын басты 

нысана ететін, қара басын ойлау деңгейінен 

мүлде аулақ пассионар тұлға. 

рине, біз  .Кекілбаевтың роман, 

по весть, әңгіме, т.б. дүниелерін әдеби 

тал дауды к здеп отырған жоқпыз. Бұл 

ендігі жерде қажет болса мемлекеттік 

деңгейде қолға алынуға тиіс әбіштану не-

месе кекілбаевтану ғылымының еншісінде 

болса керек.  лемдік әдебиеттің 100 

томдығына шығармалары енген, нешебір 

шәуімбастардың елі немістердің «бізде 

мықтылар к п, бірақ,  кінішке қарай 

Кекілбаев жоқ» деп  кініш танытуының  зі 

Кекілбаевтың талант пен ойлау к кжиегінің 

ғ а р ы ш т ы қ   а у қ ы м ғ а   ш а р ы қ т а ғ а н ы н 

айғақтамай ма?! Шынында да, шырқау 

шыңдарға  рлеу үшін бір пайыз талант 

пен 99 пайыз еңбек керек демекші, бұл 

екеуінің қай-қайсысын да әуелден бұл 

кісіге молынан енші еткен. Сом пішілген 

тұлабой-тұлғасына ақыл-парасатты аямай 

Иә, халыққа қадірлі үлкен бір  мір 

үзілді.  біш ағамыз мәңгі оянбайтын 

ұйқыға кетті.  сіресе, қазақ баласына 

жұлдызы ыстық еді оның...

Асан қайғы желмаясының қомына 

сыймаған қайран Маңғыстау-ай! Осы ма-

мырстан  лкеде әр дәуірде талай маңғаздар 

дүниеге келіп-кетіпті. Солардың ішінде 

маңдайынан күн сүйген кемеңгерлердің 

бірі –  біш Кекілбайұлы болар-ау!  йткені 

ол туғанына ел қуанған,  лгеніне жер 

қуанған қазақ сахарасының санаулы 

сәруарларының бірі еді. 

Кімнің кім екенін халық біледі ғой, 

бүкіл Тұран даласы арысын бір адамдай 

жоқтады, уһіледі, жас т кті, қамықты. 

Жаназа намазына тұрған жанның 

қарасында хисап болған жоқ. Бәз біреулер 

«Талай аузымен құс тістеген саңлақтар 

кетіп жатыр ғой, Кекілбайұлының олардан 

несі артық?» деуі де мүмкін-ау!

Бір ғажабы, ол бала кезінің  зінде 

бала болып ойнамақ түгілі, Маңғыстау 

қазынасын зерттеуге келген академик 

И.И.Бок, ғалым-геологтар А.Каримов, 

Д.Хайрутдинов, Ю.Мячиндерге жолбасшы 

болып, туған жерін аралатып, орыс тілін 

үйреніп, әлгілермен достасып, айлап-апта-

лап солардың қасында жүретін. Кейіннен 

олар тоғыз жасар балаға Алматыдан, Вор-

кутадан, Ташкенттен, Ленинградтан хат 

жазып тұрыпты. 

Алтыншы сыныпта оқып жүрген кезінде 

бекең қайтыс болған досы Максимнің 

ш е ш е с і   Ж ә м и   Е л е у о в а н ы   о р ы н с ы з 

балағаттап, билеті болса да мінгізбей кет-

кен АН-2 ұшағының ұшқышының  рескел 

қылығын әшкерелеп, Мәскеудің «Ком-

сомольская правда» газетіне тұңғыш рет 

орысша мақала жазады. Осы мақала жария-

ланысымен газет редакциясынан да, Батыс 

Қазақстан әуе тобының басшылығынан да 

хат келеді. Бұзақылық к рсеткен ұшқыш 

бір жылға дейін ұшудан аластатылып әрі 

Жасымыз қатарлас болғандықтан, 

Меңдекеш екеуміздің сіз-бізіміз ар-

тып, с зіміз жарасып келе жатқанын 

айналадағылар аңғарып, к кейлеріне 

түйіп жүреді екен. Бірі – Фариза Оң ғар-

сынова. Меңдекешпен ақтық жүздес ке-

німіз есте. Июль айының соңы. Шықыл-

да ған шілде. Апта соңы – жұма күні 

жұмыс тан кейін іргедегі к к базардан 

қымыз іштік те, дүйсенбіге дейін бір-

бі рі  мізге  амандық  тілеп,  үйді-үйімізге 

та ра дық. Онда мен 10-микрорайонда 

тұрамын.

Дүйсенбі күні сағат 10-ға таман 

жұмысқа келсем, екінші қабаттағы лифт 

алдында жолыққан Фариза: «Естідіңіз 

бе, Меңдекеш досыңыз қиын жағдайға 

ұшырады ғой. Мединститутқа қарама-

қарсы ауруханада жатыр. Жағдайы жақсы 

емес» деді әрең с йлеп.  ңі боп-боз.

Жоғары к терілсем, кабинетте бірге 

отыратын  текең менен бұрын келіп 

қалған екен. Фаризадан естігенімді айттым. 

Дереу Меңдекештің үйіне телефон соқтық. 

Рузияның айтуынша, Меңдекеш сенбі 

күні кешкісін жазатайым жарақаттанып, 

ауруханаға түсіпті. Операция жасап-

ты. Сәтсіздеу болған сияқты. Палатаға 

ешкімді кіргізбейді дейді. Тіпті Рузияға да 

рұқсат етпейді екен. Соны білісімен оған 

«қазір кел, Мин здравқа барамыз» дедім де, 

сонда коллегия мүшесі, басқарма бастығы 

боп істейтін (сарыағаштық) К пжан 

Арын баевқа телефон соқтым. Рузиямен 

бірге министрлікке жиырма минут ша-

масында жетіп барғанымызша, К пжан 

ауруханамен хабарласып, т мендегі менің 

к лігіммен жетіп алыңдар. Ондағыларға 

айтылды, қолдан келгеннің бәрін жа-

сайды деді. Барсақ, Этлина деген бас 

дәрігер сыртта күтіп тұр екен.  зі бастап 

екінші қабатқа к терілдік. Мүмкіндікті 

пайдаланып, Рузиямен бірге палатаға мен 

де кірдім. Үсті-басы ақ дәкемен ораулы, 

есі кіресілі-шығасылы Меңдекеш к зі 

жұмулы күйде әлдебір ұзақ  леңді дауыс-

тап айтып жатыр екен. Жайлап атын атап, 

с йлесейін деп ем, селт етпеді. Онан соң 

Рузияны қалдырып, шығып кетуден б лек 

амал қалмады. Арадан екі тәуліктей  т-

кенде Меңдекеш қайтыс болды. Естіген 

бойда...

Кезекті демалысқа шыққан бастығы-

мыз Мұса Дінішев «Алматы» санаторийін-

де еді, оны  текең екеуміз барып алып 

келдік те, Меңдекештің үйіне кіріп к ңіл 

айттық. Жұрт жиналып қапты. Жерлеу 

рәсімі с з болды. Оған қатысты шаруа 

маған жүктеліп, үш б лмеге жайылатын 

қаралы дастарқан жабдығын Фариза 

мен  біш мойындарына алды (бұл тіпті 

де оңай емес-ті). Диеталық асханаға 

барғанда үнемі к ріп жүретін, Байла-

ныс министрлігінде жауапты қызмет 

істейтін Боқай деген гурьевтік жігіт бо-

лушы еді (содан кейін к рген жоқ ем, 

таяуда хабарын білдім, зейнеткер екен), 

мәйітті шығаратын күні сол екеуміз – сол 

шақтағы дәстүр бойынша – духовой ор-

кестр әкеліп, қажет жұмыстар толықтай 

атқарылды. Жұртшылық Меңдекешпен 

Жазушылар одағында қоштасты. Талай 

азамат с йледі.

Қабір басында да лебіз білдіргендер 

к п болды.  сіресе, ағыл-тегіл к з жа-

сына ерік берген  біштің: «Аға тауып 

едім, қайтейін, маңдайға сыймады» деп 

егілгені...  ншейінде салқындау Мұсе-

кең нің  ксігін баса алмай, шетке шығып, 

құйып, Құдайына тәубелі, елдік мұрат-

мүдде дегенде ештеңеден тайынбайтын 

тәуекелді, жаны жомарт жан еткен. Балаң 

шағында далада ұйықтап жатқан елең-алаң 

сәтте құлағына «Құдай! Құдай! Құдай!» деп 

үш мәрте сыбырлап кетіпті. Бұл сыбыр 

арғы ішкі әлемі, жан-дүниесіне жетіпті. 

Сыбырлаушы кім, тосыннан үн қатушы 

қандай құдіретті күш? Оны сол К к Тәңірі, 

ұлы Жаратушының ғана патша к ңілі 

білетін болар. «Құмырсқаның да тасқа 

басқаны Тәңірге аян» дейді ғой. Құлағына 

сол құдіреті күшті Құдайдың пәрменімен 

сыбырлаған бәлкім періштелер, машайық-

тар ма екен?  йтеуір, бұл бір қарағанда 

шешілмейтін жұмбақ секілді. Адам ба-

ласы табиғат-ананың перзенті екендігін 

ескерсек, осынау ұлы табиғатта нешебір 

т а ң ғ а ж а й ы п   о қ и ғ а л а р ,   а д а м   с е н б е с 

ғаламаттар баршылық. 

«Адам болатын бала жас болмайды» 

дегендей, әкесі соғыстан оралмаған ол ерте 

есейді. Маңғыстаудың тау-тасын кезген 

экспедицияның құрамында болды. Туған 

жері, туған еліне деген шексіз махаббаты 

ерте бастан оянды. Осы орайда баласын 

баянды болашаққа бастаған Анасын да 

мадақ еткен ләзім. Ол туралы: «Осындай 

ананы,  бішті  біш еткен Ананы ұлы де-

мей г р, әулие демей г р! Оның берекелі 

дастарқанынан қазақ зиялылары тегіс дерлік 

дәм татты. Соғыс жылдарында жетімдік 

к рген жадау иін ұрпақтың жұқалтаңдау, 

к ңілдері жарым-жартылау балаларының 

барлығына да ана болды. Оның шұғыла-

шарапатынан, жанарынан т гілген мейірім-

нұрынан небір атақты да даңқты азаматтар 

нәр алды. Ол талайға қанат бітіріп, бойла-

рына қуат құйды, сарқылмас шабыт үстеді» 

деген жолдар жазыппын.

Е л б а с ы м ы з   Н ұ р с ұ л т а н  

б і ш ұ л ы 

Тәуелсіздік уысқа ілінгеннен кейін к п 

ұзамай  з жанынан  біш Кекілбаевты 

іздеді. Ақылды патшалардың даналар-

ды іздеуі елді бақуатты  мірге, баянды 

болашаққа, зор абырой-бедел биігіне 

жеткізеді.  лемдік классикаға қомақты 

үлес қосқан зерделі суреткер, талғампаз 

қаламгер енді қайраткерлік, саясаткерлік 

әлеміне еркін сіңісті. Тәуелсіздіктей 

қасиетті дүние үшін тәуекелге бірден бет 

бұрған  біш Кекілбайұлы сонау Аристо-

тель, әл-Фараби, Анахарсис,  бу  ли 

Ибн Сина, Сократ, Платон, Сенека, Со-

фокл, Геродот, Демокрит, Диоген, Эсхил, 

уезов, Айтматов сынды сұңғыла ойшыл-

дардай философиялық пайымдары мен 

тұжырымдары, толғаныстары нешебір 

фразеологиялық қанатты тіркестерімен 

халқының мерейін тасытып, елдіктің 

кірпішін қаласуға жанкештілікпен атса-

лысты. Біз бұл туралы да біраз жазған едік. 

Сондай публицистикалық дүниелерімнің 

бірінде: «Елбасымыз Н.Назарбаев пен 

зәбір к рген анадан кешірім сұрапты.  лгі 

ресми орындар 6-сынып оқушысы  біш 

Кекілбаевқа рақмет айтыпты. 

Міне, бұл талапты ұланның біз білетін 

елеусіздеу бір қыры ғана. 

Мектеп бітіргеннен кейінгі  мірі к пші-

лікке мәлім болар. Адам түгіл қара шыбынға 

қастық қылмайтын, «қарағымнан» басқа 

с зі жоқ, туған елі үшін пәруана болған 

бекең келе-келе бүкіл адамзат баласы-

на болашақта т нер қауіпті санамалай 

миымызға құйып, ғарыштық кеңістікке 

самғады. 

Б і з д і ң   т ұ с т а с т а р ы м ы з   М . у е з о в , 

Қ.Сәтбаев,  .Марғұлан тәрізді ғұлама ларды 

к рмегенімен,  бекеңмен дидарласып 

қалды, ал оны к рмеген келер ұрпақтың 

тағы бір кемеңгер туғанша кемел ойшылға 

деген сағынышы басылмасы анық. 

Еске алсам елжірейді жүрек-бауыр,

Дүниеге сирек келер сендей тәуір, – 

деп ақын айтқандай, орны үңірейіп қалған 

оғыланды жоқтап, опынуымыздың бір 

мәнісі осы еді. 

Қазақта небір  нер тарландары, даусыз 

дарындар, классик қаламгерлер баршылық. 

Бірақ бәрінде бірдей кемеңгерлік, к л-

к сір энциклопедиялық даналық, ең бас-

тысы – әулиедей мейірбан мінез жетісе 

бермейді. 

Міне, қанизесі кең Құдай Тағала б лмей-

жармай, әлгі айтқан тәңірлік қасиет-

терді  бекең бойына түгел дарытып, ол 

– табиғатта аса сирек кездесетін алып брил-

лиант Кохинордай тұтасып, құйылып түскен 

ұлт мақтанышына, ой алыбына айналды. 

Бағзының, бүгін мен болашақтың 

уәзипасын жеміріле ойлап, шақшадай 

басы шарадай болған аруақты баһадүр 

дәрежесіне к терілді. 

Қарап отырсақ, к ркем шығарма-

ларынан б лек, жаратылыстану, тіл, 

әдебиет, тарих,  ркениет, мемлекет ісі, сая-

сат, демография, экономика, әлеумет және 

Т бе биіміз  біш Кекілбаевтың к семдік-

к регендік қасиеттері Қазақ елін сағымды 

белестерден шұғылалы к кжиектерге бас-

тап бара жатқанына тәнтілік құлатамыз. 

Шарпысқанда шалдырмайтын, шамалыға 

алдырмайтын текті барысқа тел секілдіміз. 

К кке қарап ұлып, к здегеніне жеткенше 

к ңілі к ншімейтін К кб рі тәрізді Ер 

секілдіміз.Тәңіріден тілегені келіп, Алла 

Тағала, ата-баба аян беріп,ортасынан озық 

туған, қатарларынан асып туған, он жас-

та болса да ойшыл һәм кемеңгер, Құдай 

қаласа к сегесі к герер Ел секілдіміз! 

Ендігі жерде айнала-маңына марғаулау 

к з тастап, маңғаз қозғалатын керенау 

нарлықтан г рі, жусай жүріп к з шы-

рымын алдырып, к сіле шауып айызын 

қандыратын жылқы мінезді сергектік 

керек-ау қазаққа!» деп түйіндеген екенбіз. 

Мұндағы негізгі айтпағымыз, кемеңгерлер 

басқарған ел кемел болмақ деген ұғымның 

аясына саяды. Шынында да, алғашқы он 

жылда, одан кейінгі, міне, жиырма бес 

жылдай мерзім ішінде еліміз к ш бастап 

келеді емес пе?!

Ақиқатында  біш Кекілбайұлы – бүтін 

қазақтың, бүкіл Қазақстанның мақтанышы. 

Еліміздің бұған дейінгі де, тәуелсіздік 

алғаннан кейінгі де ата тарихының сан 

қырынан бейнеленуінде, егемендігіміздің 

мызғымас кірпіші қалануында ұлтымыздың 

ұлағатты ұлы – дана  біштің кемеңгерлік 

іздері сайрап жатыр. Елі, жері, тіпті күллі 

Адамзат үшін де тындырған ісі тым мол, 

қомақты болса да, табиғатында бірегей, 

даңғаза мен дақпыртқа, дандайсуға жаны 

қас, қай істе де ар мен адалдықты, сабыр 

мен салмақтылықты таразы биігіне қоятын, 

ерен еңбегін елге жария етіп, жарапазан 

қылуды к ңілі қаламайтын, қаншама қыруар 

да іргелі елдік шаруалардың жүзеге асуына 

ұйытқы, к шбасшы болып жатса да, кеуде 

керіп масаттануға, мақтануға, мардамсуға 

мүлде жұлдызы қарсы  бекең асқаралы 

алпыс жылдық мерейтойын туған топырағы 

–  лең бесігінде ел-жұртымен к рісе, аман-

түгел алыса отырып қана атап  туді місе 

тұтыпты.  йтпесе, қазірде ұлттық феномен 

ретінде мойындалған біртуар Тұлғаның бұдан 

г рі кеңірек ауқымда құлаш сермеуге де 

мүмкіндігі жоқ емес еді ғой деген ой келеді».

Осы жазғандарыма бүгін де еш алып-

қосарым жоқ. 

Бірде кабинетіне тосыннан кіріп 

қалғанмын. Күңірене, сарнай толғата жа-

зып отыр екен. Шамасы, баяғы батыр ба-

баларды ұйқысынан оятып отырған тәрізді. 

Ол  зі де қазақтың маңдайына жазылған, 

бағына туған нағыз баһадүр тұлға.  біш 

Кекілбаев – адамзат пен ғаламзаттың дара 

құбылысы, нағыз феномен ҚАЗАҚ!

Ғалым  РІП,

ақын

руханият жазираларында  бекең үңгімеген 

бірде-бір қалтарыс қалмапты-ау! 

з  нерпаздарымыздың к сем туынды-

ларын, жер жиһан жампоздарының жауһар 

дүниелерін кейінгілер енді  бекеңдей 

бақайшағына дейін бекзаттықпен талдап, 

бүге-шігесіне дейін жіліктеп, баға бере алар 

ма екен?! 

Кеш болса да айта кетейік, ол  зінің 

Тәңір сыйлаған ғаламат қабілетін толық 

аша алмай, кемесі сайлы болса да әлемдік 

мұхитқа шыға алмай ішқұса болғанын 

қайтіп жасырамыз? Амал не, Кекілбайұлы 

ен мұхиттағы киттердей күңіренумен кетті... 

Жарықтық, ашынып, қамырыққан 

кезінде: «Халқым-ай, саған не дейін, 

қайрай-қайрай азуымнан да түк қалмады-

ау!» деп к пшілікке мұң шаққанын естіп 

едік. 

Оның шорт сынып, морт кетуі де 

тегіннен-тегін емес... 

Оның жүрегіндегі дерт ешбір отаға 

к нбейтін дерт еді. Қаймана елін ойлап бір 

түнде бірнеше шошып оянатын дегдарға, 

с з  нерін шегінен асырған шандозға біз не 

рақат к рсеттік?! 

Хакім Абайдың 150 жылдық мерей-

тойын да с з алған Зейнолла Қабдолов: 

«Қазақ әдебиеті деген арғымақтың Мұхтар 

уезов алтын жалы болса,  біш Кекілбаев 

күміс кекілі ғой!» деген еді. Тайтұяқ алтынға 

бергісіз осы баға енді ешқашан құнын 

жоймақ емес. 

Небір алқалы жиындарда немесе 

әуежайларда жапырлай амандасқандардың 

бәрін «айналайын» деп бауырына тартатын, 

қолы жетпегендерді к з қиығымен аялай 

сипап тұратын, содан соң ақырын ғана ба-

сын изеп қоштасып, балпаң-балпаң басып 

бара жататын, қазақтың маңдайына біткен 

Қызырғалайсаламы енді мәңгі жоқ...

Жұмабай ҚҰЛИЕВ,

ақын

Ұлылықтың үш сәті

Ұлылықтың үш сәті

Қазақтың бағына туған...

Қазақтың бағына туған...

Кемеңгерлер керуенінің 

Кемеңгерлер керуенінің 

соңғы нары...

соңғы нары...

үн-түнсіз тұрғаны...  бу Сәрсенбаев, 

Хамит Ерғалиевтің буырқана с йлегені... 

Маң ғыстаудан жеткен Сайымжан Ерке-

баев... ай, еңсені езген ауыр шақтар еді-

ау, амал не!?

...Осынау санада ұзақ жылдар сартап 

боп жатқан жабырқау сәттер күні кешегі 

біш тің қазасы үстіндегі газеттерден 

оқып, телеарналардан тыңдаған азалы 

лебіздерге орай жаңғырып, ойға оралып 

отыр.  з басым Меңдекеш Сатыбалдиевті 

қара жер қойнына тапсырған күндердегі 

з гелер шеккен қайғы-қасірет бір басқа 

да,  біштің жан азабы бір басқа болға-

ны на куәлердің бірімін десем, с кет бола 

қоймас.

Қазақ  лгеннің артынан  лмек жоқ, 

тірі адам тіршілігін жасайды демей ме? 

Меңдекештің екі ұлы ержетіп, отау 

құрғанын білуші едік. Меңдекештің 

аяулы жары Рузияға оңай соқпағанын 

д а   б і л е т і н б і з .   А л ғ а ш қ ы   ж ы л д а р д а 

текең екеуміз үйлеріне барып тұрдық. 

Ұлдарының аяққа тұруына  текең 

мен  біштің шама-шарықтарынша 

сеп жасағандарынан да аздап хабары-

мыз болатын. Қымбатшылық құрсап, 

апшы қуырылмай тұрғанда Меңдекеш 

жұмыстанған журналды («Мәдениет 

және тұрмыс» – «Парасат») ұзақ жыл 

Рузияға жаздырып беріп тұрдық. Кейін 

суалды. Хабарласу сиреді. Ит тірлік солай. 

зге түгіл,  з- зіңді ұмытқан ширығыс. 

Бұл мен  біш к зі тірісінде куә болған 

ұлылығының екіншісі. Үшіншісі... 

Атышулы Асқар Сүлейменов екі жыл-

дай «Парасат» журналында істеп, сонда 

жүргенде ауырып қайтыс болды (1992). 

Май айында. Жерлеуге қатысқан жазушы 

біш, қайраткер  біш, азамат  біштің 

сонда тағы да ерекше қырынан к рінгенін 

ауызға алмасқа әдді жоқ. Айтпағымыз 

–  біштің қабір басында дүйім жұртты 

аузына қаратып, қобалжи күйініп, қатты 

толқып с йлеген с зі. Аза с зі. Адал 

с зі. Солардағы – Асқардың кейпі... 

Бітім-бейнесі..... Жан дүниесі... Ұлыларға 

теңегені... Бергені. Бермегені... Арман. 

кініш. Мұң. Нала.  ркеуде. Нартұлға. 

Оптимист боп  ткені. Оптимист!..

біштің с зіне қабір басында-ақ 

құда түсушілер аз болмады. «Бізге! 

Бізге!». Кейбірі  здерінше жарияласа 

жариялаған шығар. Бірақ сол жолы екі бет 

мәтін «Парасатқа» бұйырған-ды. Асқар 

Сүлейменов қызмет істеген соңғы бекет – 

редакцияға. Смағұл Елубаев басқаратын 

коллектив (жылқы сойып) тайлы-тұяғына 

дейін қызмет етті. Кейін  біш ол жайлы 

да айтты. Ұлы тұлға Асқарды айрықша 

бағалады. Міне, енді оның соңынан  зі де 

аттанды. Араға к п жылдар салып. Тәуба! 

Пейіш т рінде сыр сандықтарын ақтарып 

тауыса алмай жүрген болар. Герольд 

Бельгермен табысқан шығар...

Осынау бір кем ой-толғамдар еріксіз 

қолға қалам алғызды. Айтарға сыйымды, 

тыңдайтын құлақ табылар деп. К кейді 

сан қозғап... к ңілді сан қобалжытып 

дегендей... дегендей...

Рухың шат болсын,  біш! Герольд 

Бельгер баршадан бұрын классик деп 

жар салған  біш!..  зіңді қашанда 

құрмет тұтқан, тұтатын... ардақ санайтын 

оқырмандарыңның бірі деп білгейсің. Біз 

үшін сол да мерей, мәртебе.

жүктеу/скачать 14,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: