Bankа show  Қызық times  Шіркін, life  Хабарline Astana life

78 
Кестенің жалғасы 8 
1 
2 
3 
Еуразия 1 арнасы 
Content
Тамада battle 
Тамаша City 
Qalay’ym live 
Basty Prime 
31 арна 
I’m a singer
 
НТК 
INSTATV.KZ 
MedLife 
Vine№ time 
Ревью
Жұлдызды weekend 
Жаңаlike show 
MuzZone 
Insta Zone 
Hit TV 
Headliner weekend 
IQ star 
Hit music 
Beauty blog 
Selfmade 
Hit tybe 
Comix 
Formula S 
Almaty live 
Hit Bala 
Hit Балдырған 
Біздің Дыбысstar 
Хахастан show
Gakku 
Top 10 (ten) 
Backstage 
Follow wars 
Love story 
Insta news 
Newton Tour 2018 
Solo 
Chak-chak 
Hip-hop
Cool Тізбе 
Gakku News 
Ұят Parade S
Derec (de+record) 
Ән+Gimme
Ескерту – Автормен құрылған 
Бұл мәліметті радиохабар атауларымен де толықтыра түсуге болады:
Түнгі life (Астана радиосы), On Air, Кешкі time (Orda fm), Ұят Parade, Туысstar 
(Gakku fm), Live, IT radio, British new wave (Tengri fm), Online (Qazaqstan), 
Бұлбұл Микс, Бұлбұл Лайт (Бұлбұл фм), т.б. 
М.К. Ахметова: «Бүгінгі БАҚ тілінің өзге тілдердің ықпалында кетпей, 
дамып, жетілуі үшін кәсіби мамандарға үлкен жауапкершілік жүктеледі. 
Ұлттың бітім-болмысын, өзге ұлттардан ерекшелігін айқындауда, ұлттық тілдің 
қолданылу аясын кеңейтуде, оның өміршеңдігін ұлғайтуда БАҚ-тың алар орны 
ерекше», - дей келе, бұқаралық ақпарат құралдары тілінің тілдік ортаны, тілдік 
тұлғаны қалыптастырушы құралдардың бірі екенін айтады [133]. БАҚ-тың өзге 
тілдің ықпалында кетуі көптеген елдердің ұлттық тіліне қауіп төндірді. Соған 
байланысты ұлттық тіл мен жаһандық тілдің арасындағы текетірес қарқынды 
жүріп жатыр. Себебі барлық елдер жаһандық интеграцияға жұтылып кетпей, 
ұлттың тілін, ділін, мәдениетін сақтап қалуға күресіп жатыр.
Ағылшын тіліне бұлайша басымдық беруге әлем лингвоэкологтары сыни 
көзбен қарайды. Қазіргі көптеген зерттеулерде ағылшын тілінің қаупі, 
халықаралық коммуникациядағы басымдығы, тілдердің жойылуындағы орны 

79 
туралы жазылып жүр. Олардың қатарына Дж. Наш пен П. Мюльхойзлердің 
«Тіл мен қоршаған орта байланысы: Норф пен Норфолк аралының жағдайы» 
[134], С. Премсрираттың «Тайландтың жойылып жатқан тілдері» [135],
А. Шерристің «Ганга экологиялық ландшафтын қайта қарау: жергілікті 
иллюстрация мен сауаттылық» [136] т.б. еңбектерін жатқызуға болады. 
Ғалымдардың алдағы маңызды зерттеулері жаһандық оңтүстіктегі (Global 
South) адамдар мен тілдерді лингвоэкологиялық тұрғыдан зерттеуге арналады. 
Бұл мәселенің шешімдерінің бірі – болашақ лингвоэкологиялық зерттеулерге 
батыстық емес эпистемологияны қосу. Дж. Драйзек пен [137],
Дж. Лакофф 
[138] өз зерттеулерінде қазіргі экологиялық дағдарыстардың жаңғыру мен 
индивидуализмнің батыстық идеяларымен байланысты екенін көрсетеді.
Ағылшын тілінің ықпалы әлемнің барлық тілдеріне тиіп отыр. Өткен 
ғасырдың өзінде-ақ ағылшын тілі халықаралық қарым-қатынас тіліне айналып, 
ал жаһандық үдерістер оның әр елдегі орнын одан әрі нығайта түсті. Ағылшын 
тілі қазіргі әлемде халықаралық түрлі саладағы шаралардың (ғылым, білім, 
технология, дипломатия, спорт, музыка, жарнамалық индустрия, т.б.) басыңқы 
тіліне айналды. Ағылшын тіліне деген осындай жоғары «сұраныс» оны шет тілі 
ретінде зерттеу қажеттігін тудырды. Бұл ретте идеологиялық ұстанымдарына 
сай білім беру мекемелерінде ағылшын тілінің оқытылуына бірнеше 
онжылдықтар бойы қарсы болып келген Қытайдың өзі тұрғындар арасында 
ағылшын тілін меңгеру деңгейін көтеруге мақсатты түрде кірісті. Әлемнің 
көптеген тілінде сөйлеушілердің тілі ағылшын тілінің сөздерімен толығып 
келеді. Әлем ғалымдары бұл үрдістің басқа тілдер үшін қауіпті екенін 
мойындап отыр.
Халықаралық қарым-қатынас тілі ретіндегі ағылшын тілі рөлінің артуы 
Еуропалық Одақта да анықталып отыр. ЕО-ның аударма қызметінде 
аударылуға жіберілетін құжаттардың 3/5 бөлігі ағылшын тілінде дайындалған. 
Бұл басқа тілдерде дайындалатын құжаттарға қарағанда екі есе артық. Құжат 
айналымындағы ағылшын тілінің мұндай экспансиясы оның кейбір тілдердің 
арасындағы «тіл-жалғағыш» болуымен түсіндіріледі. Себебі кей тілдерде 
аудармашылардың тапшылығына байланысты құжаттар алдымен ағылшын 
тіліне аударылып, сосын ағылшын тілінен қажет тілге аударылады. 
Әлемнің көптеген жоғары оқу орындарының жаратылыстану мен 
техникалық мамандықтарында шет тілі ретінде тек қана ағылшын тілі 
оқытылады, себебі ол басқа тілдердің ғылыми және техникалық лексикасына 
екпіндеп басып кіруде. Іс жүзінде ғылым тіліне айналуы ағылшын тілін басқа 
тілдердің қатарында автоматты түрде элиталық тілге айналдырады, соның 
салдарынан адамдар өз тілдерін «төмен» санап, «жоғары әрі беделді» ағылшын 
тілінде сөйлегілері келеді. 
К. Шваб: «Бұрын адамдар өздерін де, өмірлерін де белгілі бір мекенге, 
этникалық топқа, нақты мәдениетке, тіпті тілдік ортаға мейлінше жоғары 
деңгейде бірегейлендіріп отыратын. Онлайн қарым-қатынасқа әуестенушіліктің 
пайда болуы және басқа мәдениеттің идеяларымен бетпе-бет келу бірегейліктің 
бүгінгі келбетін сан қырлы етіп өзгертіп жіберді», – дейді [65, б. 91]. Яғни 

80 
жаһанданудың ықпалынан ұлттың тілі, мәдениеті, ділі бірегейлігінен 
айырылып, өз келбетін өзгертуі мүмкін. 
Жаһандық медиакеңістіктің қазақ медиакеңістігіне кірігуі біздің ұлттық 
бірегейлігіміздің сақталуына кері ықпалын тигізіп отыр. Мәселен, ағылшын 
тілінің ықпалынан басты бірегейлігіміздің бірі – қазақ антропонимдерінің 
экожүйесі зардап шегуде. Әсіресе, бұл өзгеріс сәнге еліктеген қазақ әншілік 
өнерінің өкілдерінде кеңінен үрдіс алып отыр. Тілдік сәнге ерген қазіргі топтар 
атауларын шет тілдерінде қойып жатыр. Қазақ эстрадасындағы қазіргі әнші топ 
атаулары мынадай: Moonlight, Renzo, Mona songs, Seven light, Kesh you, The 
Kitchen Songs, MadMen, Ninety one, Stensyshow, Oscar, Make loot, Newton, 
Youngsters, Black dial, Crystalz, Mysterions, Ice Blue, Alien, Rin’Go, 10iz, т.б. Топ 
мүшелері мен жеке әншілердің сахналық аттары да өзге тілде: C.C. Tay, Ayree, 
Maybo, Say Mo, Kyle Ruh, Alime, Isador, Diuoou, Jamala, AZ, Zaq, Bonapart, 
Dequine, M’Dee, Mona, The Limba, Alba, Rem, Smit, Moora, Ace, 2Rar, Jero, Teo, 
N, Atom, Romeo, Young, Khay, Tory, MadZ, Lili, Chira, Mila, Dia, Ari, Nelly, Air, 
Levi, Mark, Sai, Tachi, Kael, Ne1Tron.
Қазақстандық музыкалық арналар, жыл сайын дәстүрлі түрде өтетін Star 
of Asia, Eurasian Music Awards, Qazaq Music Awards (бұл атаулар да ағылшын 
тілінде) секілді ұлттық музыкалық жүлделер жастар арасына кең танымал осы 
өнер өкілдерін медиакеңістікте кеңінен жарнамалауда. Соның әсерінен 
тіліміздегі антропонимдік дәстүрлер өзгеріп, шет тілдерінен енген есімдер 
қатарының көбею қаупі алаңдатады. 
«Қазіргі қазақ есімдерінің лексика-семантикалық ерекшеліктері» атты 
мақалада 
деректі 
мәліметтерге 
сүйене 
отырып, 
заманауи 
қазақ 
антропонимдерін лексика-семантикалық тұрғыдан топтастырған Г.Б. Мәдиева 
мен А.Т. Әлиакбарованың тұжырымдары осы ойымызды растайды.
Зерттеушілер 2000-2010 жылдар аралығында туған ұлты қазақ 6093 азаматтың 
аты-жөнін талдай келе, тарихи-мәдени есімдер (әлеуметтік) тобына заманауи 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: