К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев

227
9.1.1 Агробизнесті ұйымдастыру кезіндегі менеджмент, маркетинг 
принциптері мен əдістерін талдау
Менеджменттің ерекшеліктері, яғни менеджерлердің жұмысы белгілі 
бір принциптердің көмегімен жүзеге асырылады. Принциптер-ережелер, 
нормалар, іс-әрекетке арналған ережелер. Менеджменттің нарықтық 
тұжырымдамасы менеджмент принциптерін қайта қарауды талап етті. 
Басқарудың бейресми моделіне қатысты жаңа қағидаттар тұжырымдалды:
жұмыс істейтіндерге ниеттестік; жауапкершілік –
табысты 
менеджменттің міндетті шарты; фирмадағы қызметкерлердің қабілеттерін 
ашуға ықпал ететін ахуал; қоршаған ортаның өзгерістеріне уақтылы реакция; 
жалпы нәтижелерде әрбір қызметкердің үлестік қатысуын белгілеу; 
адамдармен жұмыс жасаудың олардың өз еңбегімен қанағаттануын 
қамтамасыз ететін әдістері;фирмаға көлденең және тігінен енетін 
коммуникациялар; келісілген жұмыстың шарты ретінде барлық кезеңдерде 
менеджерлердің топтардың қызметіне тікелей қатысуы; адамдарға адалдық 
және сенім; менеджердің өз жұмысында кезігетіндердің барлығын тыңдай 
білуі; Бизнес этикасы – менеджменттің алтын ережесі; жеке менеджмент 
негіздері: сапа, шығындар, қызмет көрсету, инновациялар, ресурстарды 
бақылау, қызметкерлер.
Менеджменттің ерекшеліктері, яғни менеджерлердің жұмысы белгілі 
бір функцияларды қолдана отырып жүзеге асырылады. 
Функциялар-басқару субъектісі (басшы, кәсіпорынды басқару 
аппараты) басқарылатын объектіге (еңбек ұжымына) әсер ететін қызмет 
түрлері. Басқару функциялары: 
* жалпы-тұрақты қызмет түрімен сипатталатын басқару циклінің 
бөлігі; 
* нақты-өндірістік процестің нақты сатысына жататындығы бойынша 
анықталады; 
* арнайы-белгілі бір функцияның ішкі функциясы. Бұл ретте 
объективті қажетті функциялар – бұл: ұйымдастыру-техникалық (өндіріс 
процесінде қызметті келісу және үйлестіру); әлеуметтік-экономикалық 
(еңбекті, машиналар мен тетіктерді пайдалануды бақылау). 
Кез-келген кәсіпорын басқару функцияларының құрамын анықтап, 
келесі факторларды ескеру қажет күрделі жүйе ретінде қарастырылады: 
* ресурстар: материалдық, еңбек, қаржы, жабдықтар, ғимараттар, 
құрылыстар, ақпарат, өндіріс технологиясы, өнім; 
* басқару процесінің мазмұны: жоспарлау, ұйымдастыру, реттеу, 
бақылау, есепке алу; 
* басқарушылық шешім қабылдау циклі: дайындау, бекіту, енгізу, 
бағалау; 
* өнімнің өмірлік циклінің кезеңдері. Белгілі бір мақсатқа жету үшін 
басқару процесінің мазмұнын жүзеге асыру қажет.
Бизнесті басқару процесін зерттеудің заманауи тәсілі басқару 
функцияларын бөлуден тұрады. Бес функцияның бастапқы тізімі А. Файоля 

228
бүгін жетіге дейін кеңейтілді (9.1 сурет). Барлық осы функцияларды кешенді 
тәсіл тұрғысынан қарау керек.
Сурет 9.1-қазіргі заманғы басқару функциялары
Менеджмент-бұл әдістерді қолдануға негізделген шығармашылық. 
Басқару әдісі-мақсатқа жету үшін басқарылатын объектіге әсер ету 
ерекшелігімен байланысты әдіс. Бұл әсердің ерекшеліктері басқару әдістерін 
бір-бірінен ажыратады (кесте 9.1). Менеджменттің барлық әдістері адамның 
әлеуметтік қажеттілігіне бағытталған – тану, құрметтеу, өзін-өзі растау. 
Маркетинг-белгілі бір техникалық-экономикалық сипаттамаларға 
жауап беретін, алдын ала белгіленген көлемде бәсекеге қабілетті өнім 
шығаруға кәсіпорындардың өндірістік қызметін неғұрлым негізделген 
бағдарлау үшін нарықтың сұранысы мен талаптарын зерделеуге және есепке 
алуға бағытталған құрал. Сонымен, маркетинг-бұл өндіріс пен сатуды, демек 
нарықтық қатынастарды реттеу құралы. Бұл механизмнің мәні: тұтынушы 
нарықтағы жағдайларын, белгілі бір өнімге саны мен сапасына қойылатын 
талаптарды белгілейді, ал өндіруші оларға бейімделеді, бірақ пассивті емес, 
Белсенді, өз кезегінде белгілі бір қажеттіліктерді қалыптастыру арқылы.

жүктеу/скачать 6,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: