К. М. Абишева, С. К. Омарова

Үлестес сабақтас сөйлемдер

жүктеу/скачать 2,13 Mb.

Pdf көрінісі

бет	78/82
Дата	06.01.2022
өлшемі	2,13 Mb.
	#16499

1 ... 74 75 76 77 78 79 80 81 82

Мезгілдік іргелес салалас құрмалас сөйлемде

  Үлестес сабақтас сөйлемдер мезгілдік салалас сөйлемдер тәрізді
бір  мезгіл  ішінде  бірінен  кейін  бірі,  іркес-тіркес  жалғаса  болған  я
болып жатқан, біріне-бірі тәуелсіз іс-әрекетті, жай-күйлерді баяндайды.
Мысалы:  Бізден  гөрі  ойы  ересектеу  сыншы  Есмағанбеттің  үйіне
көбірек  жиналып,  жалпы  әдебиет  мәселелері  жайында,  өз
жазғандарымыз  жайында  пікір  алысып,  өзара  таласып  та  қалушы
едік (Қ.Бекхожин «Өлең өткелдері»).
          Үлестес сабақтас сөйлемдер айтушының бір көріністі жан-жақты
сипаттау  немесе  бір  мезгілде,  я  болмаса  әр  мезгілде  өтіп  жатқан
құбылысты  санамалап  көрсетуінен  құрылады.    Мысалы:  Бір  үйлерде
күй тартылып жатса, енді бір үйде ән айтылып жатыр (Елебекова)
[12; 719].

146

Көріп  отырғанымыздай,  жоғарыдағы    ыңғайлас  салалас,  мезгілдік
іргелес, мезгіл бағыныңқылы, үлестес  сабақтас құрмалас сөйлемдерде
мезгіл мағыналық қатынастар түрлі дәрежеде байқалады.
         Олар ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемде: қимылдың, оқиғаның
бірінен  соң  бірінің  болғандығы;  іс-әрекеттің,  оқиғаның  бір  мезгілде,
қатар  жүзеге  асқандығы.  Мезгілдік  іргелес  салалас  құрмалас
сөйлемде:      мезгілдік  жағынан  қатар  болған  оқиғаларды;    бірінен  соң
бірі ілесе болған оқиғаларды.

жүктеу/скачать 2,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 74 75 76 77 78 79 80 81 82