Келеді деме, қайдан мұң?


АНА ТІЛІ Құрылтайшы және шығарушы:  «ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРI»



Pdf көрінісі
бет19/19
Дата12.03.2017
өлшемі31,05 Mb.
#8977
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19

АНА ТІЛІ

Құрылтайшы және шығарушы: 



«ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРI» 

Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi

Бас директор – 

Редакторлар кеңесiнiң төрағасы 



Жұмабек КЕНЖАЛИН

қабылдау бөлмесi 394-42-90 

жарнама бөлiмi 394-41-27

kaz_gazeta@mail.ru

www.kazgazeta.kz

Бас редактор 



Самат ИБРАИМ

Бас редактордың 

бiрiншi орынбасары 

Нұрперзент ДОМБАЙ

Бас редактордың 

орынбасары 

Дәуіржан ТӨЛЕБАЕВ

Бөлiм редакторлары:

Ақбота ИСЛӘМБЕК – Тіл мәселелері және мәдениет

Бағдагүл БАЛАУБАЕВА – Білім және ғылым

Нұрлан ҚҰМАР – Әлеумет және ақпарат



Фототiлшi

Азамат ҚҰСАЙЫНОВ



Беттеуші

Нұржан АСАНОВ



Терімші

Назгүл БЕЙСЕМБАЕВА



Корректор

Динара МАСАКОВА



Хатшы-референт

Лунара АТАМҚҰЛОВА

Апталық Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң 

Ақпарат және мұрағат комитетiнде қайта тiркеуден өтiп, 2006 жылғы 4 маусымда 

№7345-Г куәлiгi берiлдi.

Газет аптасына бір рет шығады.

«Ана тiлi» газетiнде жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ 

газеттерi» ЖШС-ға тиесiлi, жарнаманың мәтiнi мен тiлiне редакция жауапты емес.

«Ана тiлiнде» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн 

редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi.

Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. 

Газет авторларынан мақалалардың 3 беттен (14 кегль) аспауын, электрондық 

нұсқасымен қоса әкелуiн сұраймыз. Редакция оқырман хаттарына жауап 

бермейді, қолжазба кері қайтарылмайды. 

Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк 

орталығында жасалды. Индекс 65367. Офсеттiк басылым.

Газет: Алматы қаласы, Мұқанов көшесі, 223 «в». 

 «Алматы-Болашақ» АҚ, Тел: 378-42-00 (бухг.), 378-36-76 (факс); 

 Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 190, «А-Полиграфия» баспаханаларында басылып шықты

Тапсырыс № 1119/1199

«Қазақ газеттерi» ЖШС-ның 

аймақтардағы өкiлдiктерi:

Толымбек ӘБДІРАЙЫМ 8 701 345 7938 (Астана)

Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ 8 771 769 6322 (Ақтөбе обл.)

Батырбек МЫРЗАБЕКОВ 8 (7102) 90-19-73 (Қарағанды обл.)

Бектұр ТӨЛЕУҒАЛИЕВ 8 (7292) 40-41-01 (Маңғыстау обл.)

«Қазақ газеттері» ЖШС-і сайтының веб-редакторы – 

Сұлтан ТАЙҒАРИН



Меншікті тілшілер:

Өтеген НӘУКИЕВ (Атырау) 8 701 518 46 81

Орал ШӘРІПБАЕВ (Семей) 8 705 661 14 33

Оразалы ЖАҚСАНОВ (Қостанай) 8 777 230 71 84

Жарқын ӨТЕШОВА (Мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru

Қоғамдық негіздегі кеңесшілер:

Ғарифолла ӘНЕС – филология ғылымының докторы

Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ – филология ғылымының докторы, профессор

Аягүл МИРАЗОВА – педагог-ұстаз, Қазақстанның Еңбек Ері

Талас ОМАРБЕКОВ – тарих ғылымының докторы, профессор

материалдың жариялану 

ақысы төленген

Кезекшi редактор



Нұрлан ҚҰМАР

Ақбота ИСЛӘМБЕК

Таралымы 20025

РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ: 

394-42-46 (қаб.бөлмесi/факс), 

394-41-30

E-mail: anatili_gazetі@mail.ru

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ:

050009, Алматы қаласы, 

Абай даңғылы, 143, 6-қабат

А

 Көнеден қалған 



ұлы саз

Оралда Ғ.Құрманғалиев атындағы 

облыстық филармонияның 

ұйымдастыруымен Қазақ 

хандығының 550 жылдығына орай 

к не заманғы әндер мен күйлерді 

орындаушылар арасында «К неден 

қалған ұлы саз» атты фестиваль  з 

мәресіне жетті. 

Шараға Б рлі, Ақжайық, Сырым, 

Қарат бе, Шыңғырлау, Б кей ордасы, 

Жаңақала, Теректі және Зеленов 

аудандарынан барлығы 18 үміткер 

қ а т ы с ы п ,   е к і   к е з е ң н е н   т ұ р а т ы н 

б а й қ а у д а   б а қ   с ы н а д ы .   О л а р д ы ң 

нерін Қазақстанның еңбек сіңірген 

қайраткері, белгілі әнші Қатимолла 

Бердіғалиев бастаған қазылар алқасы 

бағалады. Фестиваль қорытындысында 

«Дәстүрлі ән орындаушылар» арасынан 

б рлілік Мирас Бақтығұлов «Ұлы саз», 

ақжайықтық Данияр Елеуов «Ғасыр 

сарыны», сырымдық Армат Алдамжаров 

« Б а б а л а р   а м а н а т ы »   а т а л ы м д а р ы 

бойынша марапатталса, қарат белік 

Нұршат Ислямғалиев дипломант 

атанды. «Жеке күй орындаушылардан» 

оралдық Жеңіс  теуов «Ұлы саз», 

б кейордалық Азамат Зайнуллин 

«Ғасыр сарыны», жаңақалалық Ертай 

Ғ ұ б а й д у л л и н   « Б а б а л а р   а м а н а т ы » 

аталымының жеңімпазы атанды.  



М.АМАНТАЕВА

Шарын мемлекеттік 

ұлттық табиғи паркі қазіргі 

заңдылықтарға сәйкес, ҚР Ауыл 

шаруашылығы министрлігіне 

қарайтын, республикалық 

маңызы бар табиғат қорғау 

және ғылыми мәртебесі бар ме-

кеме. Бұл аймақ ҚР Үкіметінің 

23-ақпан 2004 жылғы №213 

бұйрығымен 93 150 гектар 

жерге Алматы облысында 

экологиялық, тарихи-ғылыми, 

эстетикалық табиғат байлығын 

қалпына келтіру  және сақтау 

мақсатымен ұйымдастырылған. 

ҚР Үкіметінің 6-ақпан 2009 

жылғы №121 бұйрығымен 

парк аумағы кеңейтіліп 

мемлекеттік жер қоры, қорғаныс 

қажеттілігіне қарасты жерден 

32900 гектар жер қосылды, қазір 

жалпы аумақ 127 050 гектарды 

құрайды. 

Желаяқтар Хантауды бетке алды



АТАМЕКЕН

ШАРА


МӘДЕНИЕТ

Қазақ хандығының 550 жыл 

және Аңырақай шайқасына 285 

жылдығына орай Алматыдан бір 

топ желаяқ Жамбыл облысына 

қарасты Хантауға қарай жүгірді. 

Аңырақай шайқасы (1729 жылы, 

кей деректерде 1730 жылы) – біріккен 

қазақ қолының жоңғар басқын-

ш ы л ы ғ ы н а   қ а р с ы   ж ү з   ж ы л д ы қ 

азаттық соғысында бетбұрыс жасаған 

айтулы жеңісі. Бұл шайқаста қазақтар 

ірі жеңіске жеткен.

Қазақ жасақтарының қи мылын 

үйлестіру міндетін бас қол басшы 

б і л қ а й ы р   х а н   ж ү з е г е   а с ы р д ы . 

К птеген қазақ батырлары соғыс 

нерін жетік білетіндігін к рсетті. 

Жауынгерлерді Жолбарыс хан мен 

Т ле би, Қанжығалы Б генбай, 

Ш а қ ш а қ   Ж ә н і б е к ,   Қ а р а к е р е й 

Қабанбай, Тама Есет, Шекті Тайлақ, 

т.б. батырлар басқарып, үлкен ерлік 

к рсетті. Қазақ садақшыларының 

жеке жасағын ошақты Саурық ба-

тыр басқарды. Шайқасқа болашақ 

қолбасшы Шапырашты Наурызбай 

да қатысқан.

« T o i M a r t »   к о м п а н и я с ы 

ұ й ы м д а с т ы р ғ а н   ш а р а   А л м а -

ты ІІ вокзалындағы Абылай хан 

ескерткішінің алдынан бастау алды. 

Құрамында Қайрат  лімжанов, Ер-

жан Жанмаилов, Нұрлан Құмар, 

О к с а н а   М о р о з о в а ,   Н ұ р с ұ л т а н 

Мейірхан, Санат Қайыров, Рустам 

1 .   Ш а р ы н   е р е н   т о ғ а й ы .   Б ұ н ы ң 

құрамына республикалық маңызы бар 

Табиғат ескерткіші – 19-наурыз 1964 

жылы Қазақ ССР Министрлер кеңесінің 

№ 447-Р қаулысымен  ұйымдастырылған  

5014 гектар жерді алып жатқан Ша-

рын ерен тоғайы кіреді. Ескерткіш по-

леоген дәуірінің соғды ерені  сетін су 

жайылмалары  орманын қорғау үшін 

ұйымдастырылған. Еренннен басқа 

бұл жерде сирек кездесетін басқа да 

сімдіктер дүниесіне бай. Орманды қорғау 

режимі бекітілген, ұйымдастырылмаған 

туристердің келуі шектелген. Тоғай ішінде 

ағаш кесуге, мал жаюға  тыйым салынған.

2. Шарын шатқалы – республикалық 

маңызы бар, ерекше  қорғалатын табиғи 

аумақ. Үкіметтің 2005 жылы №657 

шешімімен жасалған экологиялық

ғылыми, т.б. құндылықтары бар жер 

қыртыстарының тізіміне енген. «Ша-

р ы н   к а н ь о н ы »   –   « Қ а м а л д а р   а ң ғ а -

ры» табиғаттың ландшафтты – пале-

онтологиялық ескерткіші, құла малы 

шың – құзы, шатқалдың жартастары, 

палеонтологиялық қазбалар, сол жер-

ден табылған жануарлардың қазба 

қалдықтары, сирек кездесетін  сімдіктер 

мен жануарлар  дүниесі қорғалады.

3. Үлкен – Бұғыты тауларының 

шығыс б лігі – сібір тау текелер мен 

қарақұйрықтың мекені.   сімдіктер 

дүние сі де қызықты – емдік сасыр, Недз-

вецкий кекіресі, жартас дала зығы ры, 

сексеуіл сияқты  61 түрлі сирек кез десетін 

сімдіктер кездеседі.

Парктің ұйымдастыру құрылымы: парк 

басшылығы және 5 б лімнен тұрады, жал-

пы штатта 46 адам тіркелген. К галдандыру 

және к шеттермен қамтамасыз ету үшін, 

парк тұқымбағында декоративтік ағаш-

бұталы  сімдіктер  сіріледі. Атап айтсақ 

емен, бозарша, терек, тал, қарағай, 

аққайың, жаңғақ, т.б. Тұқымбақтың жалпы 

к лемі –  3 гектар.  Парк аумағында жалпы 

қашықтығы 49 шақырымды құрайтын 3 

туристік бағыт жасалынған.

Эльмуратов, Болат Оразбеков, Диа-

на Мергенбаева,  сел Қуандықова, 

Дамир Болатұлы бастаған әуесқой 

желаяқтар бірінші күні 240 шақырым 

қашықтықты бағындырды. Алматы 

қаласының батыс бағытына қарай 

эстафеталық тәсілмен жүгірген 

желаяқтар Алматы облысын артқа 

тастап Жамбыл облысына қарасты 

Қордай ауданындағы Қайнар ау-

ылына жетті. Бұл ауылдағы №32 

В.Маяковский атындағы орта мектеп-

те желаяқтарды Сарыбұлақ ауылдық 

округінің әкімі Мұрат Ибраимов 

қарсы алды. Бұдан кейін екінші күні 

спортшылар 100 шақырымға жуық 

аралықты эстафеталық тәсілмен 

жүгіріп  тті. Осыдан кейін Шу ауда-

нында болып әрі қарай Мойынқұм 

ауданына қарасты Хантау дейтін 

киелі биікке к терілді. Ал таудың 

басында қазақтың ата-бабаларына 

арналып Құран оқылды. Алматы ма-

рафоншылар клубының директоры 

Алим Шарипов 11 әуесқой желаяққа 

мақтау қағазын тапсырды.  



Салтанат ҚАЖЫКЕН

Бірінші бағыт – Шарын ерен саяжайы. 

Туристерді «жасы» 5 миллион жылдан 

асқан соғды ерені табиғат ескерткішімен 

таныстырады. Шарын ерен тоғайы – ара-

сында 7 адамның құшағы әрең жететін 

алып, «ақсақал» ағаштары бар әлемде 

сирек кездесетін ереннің табиғи  скен 

ортасы – жайылма тоғай. Ол тек бірінші 

террассада ғана табиғи  седі, ал екінші 

терассада соғды ерені тұрақты суғарылып 

тұрғандықтан қолдан  сіріледі. 

Екінші бағыт  – «Бейіттер мен қор-

ғандар». Парк аумағында к птеген 

бейіттер мен қорғандар кездеседі.

Үшінші бағыт – «Қамалдар мекені». 

Шарын шатқалы – ландшафты-пале-

онтологиялық табиғат ескерткіші. 

Шатқалдың ішіне к лікпен түсуге тыйым 

салынатын жаяу бағыт. Шарын шатқалы 

– түрлі пішіндегі «қамалдар аңғары» 

жер бедерінің геоморфологиялық ны-

сандарына жатады және әлем бойынша 

деп айтуға болады, құндылығы жағынан 

саяхатшыларды қызықтыратын бірден- 

бір орын.  йткені мұндай қамалдар 

мен қорғандардан тұратын шатқалдар 

тек Американың Аризона штатында 

кездеседі.

Жыл сайын табиғат қорғауға ар налған 

«Парктер шеруі», «Жасыл ел» акциялары 

ткізіліп тұрады. Бірлікте жұмыс істеу ше-

карасы кеңейіп, жылдан-жылға акцияға 

қатысушылар,  ткізілген іс-шаралар саны 

артуда.

Парк аумағында құйрықсыз амфи-



бияның 4 түрі кездеседі. Осы  ңірде 

бір кезде «қызыл аяқ бақа» деп аталып 

кеткен ортазиялық бақа к п тараған, 

бірақ кейін келе оның мекендейтін ор-

тасын к л бақасы басты, қызыл аяқ бақа 

азайғандығы соншалықты, Қазақстанның 

Қызыл Кітабына кірді. 

Шатқалдың айналасы, беткейлерге 

кірісе жатқан жолдарда, т менгі б лікте 

және түбінде сортан мен торанғы ор-

ман түрінде герпетофауналардың бай 

құрамы кездеседі. Бұл жерде 10 кесіртке, 

8 жылан түрлері бар, яғни олар Қазақстан 

герпетофаунасының 36,7 пайыз құрайды. 

Жыланның 8 түрінің екеуі – дала улы 

сұр жыланы мен қалқантұмсық – улы 

жыландар. Сарыбас жыландардың екі 

түрі – кәдімгі және су сарыбас жыланы 

– шатқалдың түбінде, ылғалды арна-

ларда, түрлі түсті және жолақты абжы-

ландар ш птесін жерлерде, ал шығыс 

айдаһаршығы және оқ  жылан ашық ш л 

далада тіршілік етеді. 

Шарында құстардың 130 түрі, яғни 

Қазақстанда мекендейтін құстардың 

30%-ы кездеседі. Бұғыты аймағында  

қазіргі уақытта Қазақстанның қызыл 

кітабына  енген Ұбақ – қолаң  т с пен 

сұр құрдың соңғы келіп мекендеген жері. 

Үлкен Бұғытының тасты шлейфінде осы 

түрлердің ұялары орналасқан, ал оған 

іргелес екі  зенге құстар су үшін ұшып 

барады. Осы жерде аздаған Қазақстанның 

Қызыл кітабына енген тағы бір түр – 

қарабауыр бұлдырық ұялайды.

ткен жылы, яғни 2014 жылы парк-

тің құрылғанына 10 жыл толды. Ұлттық 

парктерді – экологиялық ағарту, туристік, 

ғылыми, т.б. мақсатта рационалды пайда-

ланатын табиғи кешендер мен нысандар-

ды қорғау сияқты к птеген жұмыстарды 

біріктірген құрылым ретінде алсақ, әрине, 

бұл  те к п уақыт емес. Осы уақыт ара-

лығында үлкен ұйымдастырушылық 

және ғылыми-мониторингтік жұмыс-

тар атқарылды. Жануарлар саны мо-

лайып,табиғаттың к ркі кіріп, ажарлана 

түсті. Адамзат қасиетті табиғатсыз  мір 

сүре алмайтынын естен шығармауымыз 

керек. Қайталанбас киелі табиғатымызды 

ұрпақтан-ұрпаққа аманат етіп тапсыру 

баршамыздың азаматтық борышымыз.



Бақыт АБДУЛЛАЕВ, 

Шарын мемлекеттік ұлттық 

табиғи паркі 

директорының орынбасары

Арсен НҰРҒАЛИЕВ,

аға ғылыми қызметкер

ҚЫЗЫЛ КІТАП

дам жүгірген кезде денесін жерден биік 

к теріп  те шапшаң жүгіреді, суда жақсы 

жүзеді, ірі бұталарға және ағаштарға  рмелеп 

те шыға алады.

Соңғы жылдары келес кесірткенің 

Қы зылорда облысы Шиелі ауданының 

аумағына жас кесірткенің адасып  келгендігі 

туралы баспа беттерінде хабар  жариялан-

ды. Бұл жағдай олардың санының біршама 

к бейгендігін аңғартады.

2015 жылы Қазақстан мен Ресейдің 

зоолог ғалымдары бірлесіп Қызылқұм  ңі-

ріне арнайы екі апталық экспедиция ұйым-

дастырып, оның санының әлі де болса аз 

екендігін анықтап, бұл алқапта шұғыл түрде 

табиғи қорық ұйымдастыру үшін Үкіметке 

ұсыныс жасауды ұйғарды. Тіпті  соңғы 20 

жыл ішінде келес кесірткенің Қазақстан 

аумағындағы саны, таралуы ж нінде бірде-

бір арнайы зерттеу жұмыстары жүргізілмеген. 

Сонымен қатар, зерттеу жұмыстары ба-

рысында бұл кесірткенің оңтүстік  ңірдегі 

санының к бейіп, солтүстік шекарасында 

санының әлі де аз екендігі анықталды және 

жергілікті тұрғындар арасында үгіт-насихат 

жұмыстарын кеңінен жүргізу қажет екендігін 

аңғартты. 

Қазіргі кезде келес кесірткенің санының 

аз болуына тек адамның іс-әрекеттерінің 

кері әсер етіп жатқандығы белгілі. Ол 

Халықаралақ Табиғат Қорғау Одағының 

Орта Азия республикаларының және 

Қазақстанның Қызыл кітабына (2010) 

тіркелген.

К е л е с   к е с і р т к е с і   ш л д і   а л қ а п т ы ң 

құрам дас бір ғажап туындысы екендігін де 

ұмытпағанымыз ж н. Таулы алқап қыран 

құстарымен, орманды аймақ әнші құста-

рымен ажарлы болса, ш лді алқап осындай 

ерекше кесірткесімен к рікті екендігін 

ешуақытта естен шығармауға тиіспіз!

Рысбай С ТІМБЕКОВ,  

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық 

университетінің ұстазы

Ересектерінің жон арқасындағы сарғыш-

қоңырқай түсті ұсақ қабыр шақтары құм 

түстес болып, тіршілік ететін табиғи орта 

жағдайына бейімделген қорғаныш рең деп 

айтуға болады.  Дене сінде к лденеңінен 

орналасқан қоңырқай қара қошқыл ірі 

жолақтары бар, соған байланысты жергілікті 

тұрғындар оны «алабажақ» кесіртке деп 

те атайды. Жас кесірткелердің к лденең 

қара жолақтары  те айқын байқалады. Ал 

ересектерінде бұл жолақтың түсі солғын 

тарта бастайды.

Бұл бауырмен жорғалаушы жануардың 

ірілігіне сәйкес «ш лді алқаптың қолты-

рауыны» деп те дәріптейді. Сонымен қатар,  

жергілікті тұрғындар арасында бұл кесірткені 

к рген адам ауруға шалдығуы мүмкін деген 

ешбір шындыққа жанаспайтын жаңсақ пікір 

қалыптасқан. Осындай теріс пікір оның  

«кесел кесіртке» деп аталуына себеп болған. 

Орта Азия халықтары (әсіресе түркмендер) 

бұл кесіртке үй жануарларының емшегін 

еміп, жазылмайтын жарақат салады деп 

те үрейленеді. Бірақ бұл айтылған аңыз-

әңгімелердің бірі де шындыққа сәйкес 

келмейді. Оның ешуақытта  здігінен 

адамға шабуыл жасағаны осы күнге дейін 

тіркелмеген.

Келес кесірткесінің сыртқы сұсты к рі-

нісіне сәйкес, ол улы әрі адам үшін қауіпті 

жыртқыш, тіпті адамға шабуыл жасайды 

деген  к зқарастарға сүйеніп, оны  лтіріп 

тастау керек деген теріс пікірлер де кездеседі.

Ертеректе Түркістан  лкесін зерттеген 

к рнекті орыс ғалымы А.Федченко (1844-

1873) 1871 жылы Сыр бойындағы Қызылқұм 

ш лін зерттеу сапарында бұл  ңірде 

кездесетін ірі кесірткені жергілікті тұрғындар 

«келес кесіртке» деп атайтындығын жазған. 

йткені Сырдария  зенінің бір саласы Ке-

лес  зенінің атауымен байланысты келес 

кесіртке аталуы шындыққа сәйкес келеді 

емес пе?!

Келес кесірткесінің терісі  те берік 

болғандықтан қымбат бағаланып, ХХ 

ғасырдың бас кезінде к птеп ауланған. 

Ресми деректер бойынша Орта Азия мен 

Қазақстанда 30-жылдары жылына 20 

мыңдай кесіртке ауланған. Сонымен қатар, 

Мырзаш л алқабын игеру, к птеп мал 

жаю және оның тіршілік ететін табиғи 

орта жағдайларының  згеруі, т.б. келеңсіз 

жағдайлардың әсерлерінен  келес кесірткенің 

саны күрт азайып кеткен деген пікірлер бар.

Солтүстік Африкада, Азия оңтүстік-

б а  т ы с ы н д а ,   П ә к і с т а н д а ,   О р т а   А з и я 

респуб лика ларының  аумағында  таралған. 

А л   Қ а з а қ с т а н д а   С ы р д а р и я   з е н і н і ң 

а л қ а б ы н д а ғ ы   Қ ы з ы л қ ұ м   ш л і н д е , 

Сырдарияның оң жағалауындағы Белтау-

да және Арал теңізінің маңындағы құмды 

ш лдерде кездеседі. Бірақ барлық жерде 

саны аз. Ол к біне құмды жоталарда, саз-

ды ш лейтті алқаптарда және ескі  зен 

Келес кесіртке – бауырымен 

жорғалаушылар тобына жататын 

елімізде кездесетін 26 түрлі 

кесірткенің арасындағы ең ірі кесіртке. 

Оның денесінің ұзындығы 40-57 

сантиметр, ал салмағы 3-3,5 келі.

Келес кесірткесінің тұлғасы арқасынан 

құрсағына қарай  сәл ғана жалпиған. 

Терісінің сыртын қаптаған ұсақ 

көпбұрышты қабыршақтарының пішіні 

біркелкі. Басы жалпақтанып тұмсығы 

үшкірленіп келген. Мойны ұзын, 

алға қарай созылған тұмсығы айқын 

байқалады. Танау тесіктері көлденең 

саңылау пішінді болып көзіне жақын 

орналасады, ал басқа кесірткелерде 

танау тесіктері тұмсығының ұшында 

орналасады.

Келес кесірткесі

Шарын


Шарын

аңғарларындағы сай-жыра ларда ін қазып 

тіршілік етеді, к біне үлкен құмтышқанның 

індерін пайдаланады, індерінен алыс кетпей 

қорегін іздейді. Тасбақаның,  құстардың 

жұ мырт қаларымен,  балапандармен  ұсақ 

кесірткелермен, қосаяқтармен, тоқал тістер-

мен, саршұнақтармен, кейде жәндік термен 

де қоректенеді. Күндіз белсенді тіршілік етіп

қорегін табады. Қорек аулау кезінде ұзын 

мойнын созып, баяу қозғалып, үнемі айна-

ласын бағдарлайды. Қауіп т нген жағдайда 

денесі ісініп, жалпая түседі, аузын кең ашып, 

жақ сүйектерін бір-біріне үйкелеп, дыбыс 

шығарып айбат шегеді, әрі сұс к рсетеді. 

Ұшы екі айыр ұзын тілін дембе-дем сыртқа 

шығарып, құйрығымен жан-жағын саба-

лайды. Құйрығының бұлшықеттері жақсы 

жетілген, әрі құйрығымен қорғанады. Жыл-

«Күрмеуі мол күрес жолы» атты 

б лімде қаламгер жұртшылықты 

т о л ғ а н д ы р ғ а н   к ү р м е у л і 

мәселелерге қалам тербейді. 

« л е у м е т т і к   б о л а ш а ғ ы м ы з 

қандай?», «Мұраларымызға 

мұқият болайық», «Экологияға 

қарсы жендеттік синдром» 

және т.б. жазбаларда осындай 

мәселелерге байланысты  з 

к зқарасын білдіреді. Кітаптың 

ү ш і н ш і   б л і м і   н е р   м е н 

мәдениетке, әдебиетке еңбек 

сіңіріп жүрген тұлғалар жай-

ында сыр шертеді. Бұл б лімде 

оқырман қауым қазақтың 

к рнекті ақыны Темірхан Медетбек, әнші-

композитор Табылды Досымов және  зге 

де тұлғалардың  мірі мен шығармашылығы 

жайында кеңінен мағлұмат ала алады. 

« Қ а з а қ с т а н »   б а с п а с ы -

нан белгілі ақын, публи-

цист  Жұмабай Құлиевтың 

«Шындық – жалғыз, сұмдық 

–   м ы ң »   а т т ы   ж а ң а   к і т а б ы 

жарық к рді. Кітап «Оттай 

ыстық он жыл», «Күрмеуі мол 

күрес жолы», «Тұлғалар туралы 

толғаныс» атты үш б лімнен 

тұрады. Бірінші б лімде автор 

қоғамымыздың әлеуметтік-саяси 

міріндегі  зекті мәселелерге 

назар аударады. Парламенттің 

құзыретін арттыру, Қазақстанның 

дүниежүзілік сауда ұйымына 

кіру мәселелері, к мекке зәру 

жандардың мұң-мұқтаждары, 

ж е м қ о р л ы қ п е н   к ү р е с ,   т е р і с   м а қ с а т т ы 

ұстанған діни ағымдар және т.б. мақалалар 

оқырманды бейжай қалдырмасы анық. 

Қаламгердің жаңа кітабы



СЕГІЗІНШІ ҚАЗЫНА


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет