КітлихлиАсъі Жүсіпбек Аймауытов

Ж үсіпб ек А йм ауы тов
I  c  a x  н  a
Алыста тау, етегіндс ауыл, ауыл сырты бута 
лы бұлак, Жарык айлы жаздың түні. 
ШЕРНИЯЗ  бш  БАЗАРБАЙ 
Ш е р н и я з   (қаміиылы крлымен көкті нус 
қап).
  Мівг,жүмак!
Б а з а р б а й   (артын  ала  булақты  нусқап) 
Әне, бүлак!
Ш е р н и я з  (шапанын  төсеп,  отырып). 
Мынау қырдың қасында 
Қала бір бейіе тамук кой!
Б а з а р б а й  (отырып).
Жазғы ә>есі демесең,
Қалаға, жаным, ш жетсін.
Ш е р н и я з .   Ой, тәнірі-ай!
Орыс  болған  екдасің ғой.
Б a з a р б ай  (мы рс етіп).
Па, шіркін-ай!
Көрермін әлі.
Қаладан безгзгіңді.
Ш е р н и я з .   Сен, сірә, елді 
Сағынасын  ба?
Б а з а р б а й .   Сағынам.
Ш е р н и я з .   Несін сағынасың? 
Б а з а р б а й .  Несіндеймісің?
Таза а>есін,
Ет,  кымызын 
сағынам.
Ш е р н и я з .   Одан баска?
Б а з а р б а й   (ойланып).
Тағы  несі бар еді?
Уа, ha!
Қызын  сағынам!

Ш е р н и я з .   Міне,  сенін тап  орыс  болған- 
дығың,
Қазактың кен сахара даласына,
Даланың судай  тұнық  ауасына,
Біз тугілі, келеді орысгар да,
Қызығып  қымызы  мен  мол  асына.
Б а з  а р б  a й.  Ал енді  өзің  несін  сағынасың? 
Ш е р н и я з .   (омырауын  агытып,  сыбанып, 
сврпіп).
  Мен бе?
Мынау тұрған  көк күмбездей  көк  шатыр, 
Жымыңдаған  мер^ерттей көп жұлдыз.
Cap табақтай  жаркыраған сүлу  ай!
Анау  жаткан  үлан  байтақ кен дала, 
Саңғыраған  салауатты  сандал тау.
Бүта  сайын  бүлбүл  қүсы  сайраған,
Жүпар иіс жасыл гүлі  ж айнағақ 
Осы  отырған  миуа талды  сай  бүлақ, 
Осыларды  калай көрмей,  шыдарсың! 
Б а з а р б а й .  Сен бүл жерде ақындықты ақта- 
дың,
Осылар  ед менің-дағы  айтпағым.
Ш е р н и я з  (Базарбайды туртіп). Әне, тыңда! 
(Қой  кузеткен баланың әні встіледі.)
Калай  сыңғырдаған  күміс,  не  болат!
Неткен таза,  неткен тәтті, неткен жат.
Тау,  сай,  дала  -  бәрі  үн  қосып сыңғырлайт! 
Б а з а р б а й  (тыңдап)._Рас,_мынау_нағыз_өнші_бала_екен._(Тыңдасады.)'>(тыңдап).
Рас, мынау нағыз өнші бала екен. (Тыңдасады.) 
Қала әншісі он есе артык болса да,
Мүның  әні  жағып кетті-ау күлақка. 
Ш е р н и я з   (тыңдап).  Тоқта,  тоқта!  ( Тың- 
дайды,  д а уы с басылады).
Қүлағыма  майдай  жағып  барады,

Ж үсіпб ек   Аймауы тов
Бсйым балкып, жаным сая табады. 
Б а з а р б а й .   Орыстьщ қай акыны еді, 
Туған жерін жырлаған?
Ш е р н и я з  (әндетеді).
Бұл жарыққа аяк басып туған жер,
Кіндік кесіп, кірім сенде жуған жер.
Жастык алтын,  кайтып келмес күнімде, 
Ойын  ойнап,  шыбын-шіркей куған  жер! 
Жаратылдым топырағыннан сеп түбім, 
Жалғаны жок, бәрі сенде жан-тәнім.
Сенен басқа жерде маған караңғы,
Жарык болар,  Шолпан, Айым  - сея Күнім... 
(Аяк кезінде қаттырақ көтереді.) 
Б а з а р б а й  (түртіп қалады).  Әй, акырын! 
Ш е р н и я з  (іиошып).
Не көрінді, япырым!
Б а з а р б а й .   Ауыл  жакық  катты  айғайың 
естілед.
Ш е р н и я з .  М ае т  гөрі сен болдың-ау есті- 
рек...
Ауыл деген  естен  шығып  кетіпті...
Шіркін,  кырдын  ән-күй,  сауык-сайраны, 
Еркіндікті, ерлікті еске салғаны! 
Б а з а р б а й .   Серке тарткан көкбарды  мен 
үнатам.
Ш е р н и я з .   Күрес,  жарыс,  алтыбақан,  ак 
сүйек,
Соқыр теке,  кара қүлак, әйгөлек,
Айт  пеи тсйда қыз куатын кызығы. 
Шілдахана, қынаменде - бір бөлек.
Неше түрлі ойындарды іст^ш і ек, 
Қыз-бозбала отырысып дөнгелек.

К е р ек у -Б ая н   кітапханасы  ‘‘Р ухн ам а’
*  Б а з а р б а й .  Талай кызық сонда болады екен 
гой:
Беттен  сүю,  кол  жүгірту не керек!
Қаладағы  ноғай  кыздарын  экеп,
Сол ойында ортага алса не дер ед? 
Ше р н и я з .  Ноғай кызы сүйісуге тым күмар, 
Сүймек түрсын,  ерінівді жеп қояр. 
Б а з а р б а й .   Уай, сен  байкадың ба? 
Ш е р н и я з .   Немшені?
Б а з а р б а й .   Тәлімсіген талай ноғай  әйелі, 
Театрда бітіред екен шаруаны.
Ш е р н и я з ,  Ондай жүмыс түрмыстан туады 
ғой!
Не пәле  үялғаннан  шығады  ғой...
Неғүрлым бір нәрсені  кымтай берсе, 
Согүрлым  көңілің соған  ауады  гой. 
Қазактың  карап  түрсаң әдет-ғүрпын,
Мінез жок  адамында қылтың-қылтың.
Сүйсе де,  жек көрсе де, ашып  айтад,
Боялып бүзбайды әйел мінез-кұлкын. 
Б а з а р б а й .   Сенщше  бар  жаксының  бәрі 
кырда,
Қалада қасиетті нәрсе жок па?
Ш е р н и я з .   Қаланың театры, музыкасы, 
Әйелдін көлгірсіген  кылмыңдасы,
Коңіліме кейде менің мүң салады:
Бәрі  алдау, бәрі сауда, кадам басы. 
Б а з а р б а й .  Қаланың музыкасы, бүраң белі, 
Билесең,  бүрандатып  бүрар сені.
Қызбайтын  сол думанға  кандай жүрек?! 
Қызыктың сол  емес пе түрар жері! 
Ш е р н и я з .   Сол  айткан  қызығыңа  бармас 
едім.

Ж үсіпб ек   Аимауъгтов
Көзімді бұраң белге салмас едім.
Сонын бәрін кырдағы кара көздің, 
Жаудырап бір карасына алмас едім. 
Б а з а р б а й .   Пай,  пай,  пай!  Сонша  эулие 
кылатұғын,
Қыр  кызының  сонша  артык  несі  бар  еді? 
(куледі.)
Ш е р н и я з .   Күлме.  Көздің  мәнісін  сен 
білмейсің?!
Б а з р б а й .   Не ғып білмейік?!
Ш е р н и я з .   Білсең айтшы!
Б а з а р б а й .   Жаксы  көз  беп-белгілі  жсін 
айтам?
Ш е р н и я з .   Қүр белгілі десең де,  Көз баға- 
сын білмейсің?
Шіркін, бір кара көз болад:
Қарап калса көзіңе,
Жүмак лебі енеді.
Бойынды бір бу жеңеді;
Түнғиык терең сыры  бар.
Бейж бір гауһар нүры  бар...
Дәриға,  сондай есіл көз,
Жаманға кез келеді.
Енді бірі бота көз,
Айнаны  көр де,  оны  көр.
Бейнг бір моншак, мөп-мөлдір,
Барлык  ойы, жүрегі 
Көзінде онын сайрап түр.
«Айналайын  көзіннен,
Жаутандаган!» дегізіп,
Жанынды  билеп,  жайнап түр.
Б а з а р б а й .   Қиялға кеткен екшсің, 
Қайырын  берсін,  шырағым!

Кереку-Баян  кітапханасы  мР у х н а м а '
Көздеріңді  сорттай бер!
Өзіме бір-ак көз ж ақсы .
Ш е р н и я з .   Қ андай  көз?
Б а з а р б а й .   Ө зім ді  м ап ң  кім  сүйсе,
С о ны ң  көзі  ж ақсы   көз.
Ш е р н и я з .   Сүйм ейтін  сенің  кы зы ң  жок, 
Б әр інің көзі ж ақсы  ма?!
Б а з а р б а й .   Эрине,  ж аксы .  Біз  көзді 
М адактап  әуре  болмаймыз,
Не де болса бір д еңе,
Там аты н  ж ағы н  ойлаймыз.
Ш е р н и я з .  
(жантая  кетіп).
  Рас,  енді  со- 
лайсы н... 
(Аз  тым-тырыс)
Б а з а р б а й .   Өй!
Ш е р н и я з .  
(басын көтеріп алып).
  Н ем зіе? 
Б а з а р б а й .   Көзді  м ақтап  оты рм ы з,
Ә лгі  өз  кы зы ң  қайда  жүр?
Ш е р н и я з .   А уы л  ж атқан  жок  шығар. 
Б а з а р б а й .   О сы  қы зды  ш ын алғалы  ж үрсщ 
бе?!
Ш е р н и я з .   Н есі  бар?
Б а з а р б а й .   О ты зға  келмей  қатын  алып  ж
к е р е к ?...
Б асты   байлап...  к ы зы к   көрмей  ж асты кта. 
Ш е р н и я з .   Қ ы зы кты   кезі  ж асты қты ң, 
Ж иырма  б ес,  оты з  арасы .
Бүл дәу ір д е жар күшпай,
Сағы м   куған,  сарпалдан,
Бір  әуре  байғүстай.
Б а з а р б а й .   О н ы н   кате,  менщше  үйленуге, 
Әйелдің  сы ры н  ондап  білу  керек.
Өмірдеи  көп тәж іри бе  алу  керек,
Еркін  жүріп,  ж асты қ ты ң  дәм ін  таты п,

Жусіпбек  Аймауытов
Сол  сарпалдаң  өмірдш  каш у керек. 
Бүзы лсаң д а ж аксы   әйел  тауып  аласьщ, 
Ж аксы  әйел  ерді ж олға салу керек. 
Ш е р н и я з .   Тәж ірибе  жаман  әдетке  үйре- 
теді,
Ж аман ә д ет м іш зді күйретеді.
Орта ж аска к елгш д е  кайта жасап,
Қ аты н түзей  алмайды,  күн  өтеді. 
Б а з а р б а й .   Сш іщ пе,  бізге енді  түзелу жок 
па?!
Ш е р н и я з .  Түзелуге болаттай жігер  керек, 
Сенде  ондай  жігер  бар деп  айта  алм айм ы а 
Сонды ктан  саған  тиген  әйелдің де,
Бағы   жок,  сорлы  деуге тайсалмаймын. 
Б а з а р б а й .   Қой,  ш ырағым!
Бізге тиген  әйел  не  сорлы  болсын! 
Ш е р н и я з  
(ауылды  нусқап).
  Ә вг,  шыкты 
бүркеніп!
Б а з а р б а й .   Е , күдай  берерсін!
Қ ы з ба, қаты н  ба?
Ш е р н и я з .   Басы   ағарад.
Бүл әлде Ж аңылтай ма?
Б а з а р б а й .   Қ ы з  келм есе,  құрыдың,
А кы н  батыр!
Ш е р н и я з .   Келер,  келер...  Хабарш ым келе 
жатыр.
Б а з а р б а й .  
(мырс етіп).
Хабарш ы ж іберетін үлы к-ау ол!
Ш  е р н и  я з.  Ол  ұлы кты ң ұлығы,  әмірі  мол 
Б а з а р б а й .   Бөсе,  б әсе!  Қаты н болды. 
Ш е р н и я з .   Қарлығаш тың келінш егі... 
Бүлдіршіндей ты м -ак онды!

Кереку-Баян  кітапханасы  “Рухнама’
Б а з а р б а й .   Е н д е ш е,  мен  ай налды ры п 
көрейін.
Ш е р н и я з .   Ой,  соккан-ай!
Босап  к етті-ау көмейщ!
Б а з а р б а й .   M iæ ,  к ы зы қ !..  Сен  кы зы ң м оі 
М ы рш ы м ға  белдш   батканда.
С үйіп-күш ы п  екі  ғаш ы к,
М аукы н  басы п  ж атқанда,
Сүйек  күткен  иттен  жаман,
К өзін  сүзіп  оты рған  жан 
Н ағы з  бір  күдай  атқан  да!
Ш   е  р  н  н  я  з 
(күліп).
  Т ауы п  ай тты ң,  Базар­
бай! 
(Жаңылтай келеді.)
А м ансьщ   ба! 
(Қолын устайды.)
Н еге  мұнша  кеш іктің?
Б а з а р б а й .   Е сш сіздер ...
Қаш ан  сонш а  кеш ік тім ? 
(қолын  устайды). 
Сәлем етсіз.
Ж а н ы л т а й . Ү  ш-шүкір.
Ш е р н и я з .   Н е м а к ?   Ел  ж атты  м а?
ІІІы рт  үйқы ға  батты   ма  үй.
Ж   а  н  ы  л  т  a  й.  Тіпті  асы ғы с  екенсіз. 
Б а з а р б а й .   Сіз д е са б ы р л ы е к е н сіз. 
Ж а ң ы л т а й .   «А сы к қ ан   ж етпес,
Бүйы рған  кетпес».
Ш е р н и я з .   Баты реке!
М алы ңды   соң  жайла,
Келе  м е?  Рауш ан  кайда?
Ж   a  ң  ы  л  т  а  й.  Басы   ауы рып  жатыр. 
Ш е р н и я з .   Басы   ауы рса,  б асы на бас  косы- 
лар,
Ж   a  ң ы л т  a й.  С іздер де  ырым етеді  екдасіз. 
Ш е р н и я з .   Сендерден  ж үкканы   ғой.

Жүсіпбек  Аймауытов
Б а з   а р б а й .  М енін де басы м  ауырьщ кыра 
тұрғаны .
М аған  кім нің  басы  қосылар  екен? 
Ш е р н и я з .  
(Жаңылтай екеуінің басын со- 
гыстырып).
Міне,  саған  қосатын  бас  бар  екен! 
Ж а ң ы л т а й  
(шегініп).
  Қойшы, к ал к ам ,ұят 
емес  ne?
Ш е р н и я з .   Ж ас  к ісіге уяты жок.
Ж   a ң ы л т  а й.  «К ісі  асы на  сабы р» д е ге а  
Ш е р н и я з .   «Піскен  асты ң күйігі  ауы р», 
А уы зға салған тәуір  деген.
Ж  а н ы л т  а й.  «Неткен онай батпан күйрық! 
Ш е р н и я з .   Ж е!  - деп келді ақтан бүйрык... 
Бос  калжынды тасталы к,
Раушанды тез  алып шык!
Ж   a ң ы  л т  а й.  Пай,  пай,  Ш екен! 
Сабыры ңы здың  ж октығы-ай!
Қалай шығад,  ауыл тегіс үйыктамай? 
(Кетіп 
бара жатып.)
А сықпаныз, келерміз кеп тоқтамай. 
(Кетеді.) 
Ш е р н и я з .  Міне, шырағым, казақты ң әйелі, 
М ы нау  аспан  қандай  ашык  болса,
Бүлардьщ жаны  да  сондай ашык. 
Б а з а р б а й .   М ы наны   мен бір  айналдырып 
көрейін.
Ш е р н и я з .  Бастап бердім, өнерінді білейін... 
Б а з а р б а й .   Кәпірің сөзге сайрап түр. 
Сүріндіріп кетпесе.
Ш е р н и я з .   Ж ігіттігін күрысын,
Соған  айлаң  жетпесе.
Б а з а р б а й .   Ә зілге шоркак,  болушы ем. 
Ш е р н и я з .   Боз бала боп көріп  пе  ен?

Кереку-Баян  кітапханасы  "Рухнама"
Б а з а р б а й .   К ісі  аркы лы   түруш ы  ем. 
Ш е р н и я з  
(ауылга қарсы).
  Әне шыкты өзі де. 
Б а з а р б а й .   О ны   аулакка  тартайын,
С ш   ж әрдем  қыл  сөзім е.
Ш е р н и я з .   Д ұры с. 
(Аз кутіп турады.  Жа- 
ңылтай.  Раушан квледі)
C ay  ж үрдің бе,  сәулем ! 
(Қолын  устайды.) 
Р а у ш а н  
(сызылып).
  Үш -ш үкір. 
Б а з а р б а й  
(Раушанмен амандасып).
  Сәле- 
мет  ne,  қурбым!
Р  а  у  ш  a н.  Y ш-шүкір.
Б а з а р б а й  
(аналарга қарап).
  Бакы тты   бо- 
лы ндар!
Ш е р н и я з .   А й тканы н  келсін!
Базарбай,  жан досы м   сш,
Сүйген  жарым  -  бүл  Раушан,
Рауш анны н  досы   Ж аны лтай,
Бәрің менщ касы м да!
Д осты к,  бакы т,  м ахаббат,
Бәрі казір басым да,
Ө м ірдегі  бүл менін 
Бір  б акы тты   минутым .
К е д   достарым,  д осты кка,
Қолдары ңды   беріндер.
Б а з а р б а й  
(қол устап).
  Мен  киям еттік до- 
сы н!
Р а у ш а н  
(қолын беріп).
  Етегіннен  үстасам , 
Ж олы ңа  күрбан  бір  басы м .
Ж а н ы л т а й  
(қолын  беріп).
  Талайы н,  кал- 
кам,  аш ы лсы н!
Ш е р н и я з .   Ж ана  көңілім   жай  тапты,
Е к е /-  екеу  болайық.
Екеуін  арман  барыңдар,

Ж ас адам ға  сол лайық.
Ж а н ы л т а й .   Б ә -ә-л і!
Ш е р н и я з .   Ж аңы лтай,  сен Рауш анды 
Ж ақсы   көрсең,  бұл түнді 
Қызықпен  алғы м  кеп  еді,
(Жаңылтай  Раушанга жалтақтайды). 
Б а з а р б а й .   И ә,  күрбым  бүл  жалған 
Екі  айналып  келмейді.
Р а у ш а н .   Бара ғой енді,  кайтуш ы  ед! 
Ш е р н и я з .   Әзілден  басқа не  айтушы  ед. 
Ж а ң ы л т а й  
(жьшиып).
  М ыналарың  жат 
екен!
Б а з а р б а й .   Бұл  екеуін әдейі 
А ңдуға келм есеңіз,
Былай там ан  барайык. 
(Жетектейді). 
Ж а ң ы л т а й  
(азырақ,  жүріп тоқталды). 
О сы  ж ерде-ақ тұрайық.
Б а з а р б а й .  Олардың сөзі бүл жерден естіліп 
түрады  ғой.
Ж  a ң ы л т a  й.  Бү ж ердш  де естілмес. 
Б а з а р б а й .   Кішкше  былай  баруға, 
Қорқасыз ба, замандас?
Ж  a ң ы  л т a  й.  Ондай  кісі  қорқатын 
Қүбы ж ығы ны з бар  ма еді?
Б а з а р б а й .   Ж ай...  әшейін...
Ж  a ң ы л т  a  й.  Әшейін деген  немене? 
Б а з а р б а й .   Әшейін тек, әшейін. 
(Аналарга 
қарап.)
А налардың  жарасуын!
Ж  a  ң  ы  л  т  ай 
(жарыса).  О
  гы кы рға,  бүл 
тықыр  не  қосылсын!
Б а з а р б а й .   Не дедіңіз?
Жүсіпбек  Аймауытов

Кереку-Баян  кітапханасы  “Рухнама"
і 
Ж а н ы л т а й .   Т ек...  ә ш ей іа 
(Базарбай ж ел- 
кест қасиды.)
Ш е р н и я з .   С ағы н д ы ң   ба,  жаным? 
Р а у ш а н .   С ағы нбай...
Ш е р н и я з  
(бетіне қарап,  аз турып).
Бү гін   алып  кетсем ,  кайтеді?
Р  а  у  ш  а a   К ім ді?
Ш е р н и я з .  
Сен
і.
Р а у ш а н .   Ш ы н  ба? 
(Курсініп.)
Қаннгн  қаперсіз  кеп  түрсам...
Ш  е  р  н  н  я  з 
(жымиып).
  Ойнап  айтам.
Р  а  у  ш  а а   Б эсе!
Ш  е р н  н я  з.  О сы   келш  жүргданщ  өзі  кандай 
тамаша!
Р  а  у  ш  а  a   Көріне  к е л га і  ж аксы   ғой, 
Ж асы ры нбақтан  оңаша.
Ш е р н и я з .   Қол  үстауды   ай тасы н  ғой? 
Күйеу  болыи  сы зы лы п,
Қ аты ндар  келіп  камаса,
Д уанаш а таласа,
Ойьщ   сол-ау,  балаша.
Р  а  у  ш  a  a   Оңайы н  тә уір   көресіз.
Ә йтпесе елдің  салты   да 
Ж арасы м ды  ем ес  пе?!
Ш е р н и я з .   Ж арасты ғы н біздерден, 
Өзгелер-ақ істесш .
Р  а  у  ш  а  а   Боласы з  ба  айтканға,
Өз еркіңіз болм аса.
Ш е р н и я з  
(Базарбайга).
  Базарбай!  Қал 
калай?
Б а з а р б а й  
(куліп).
  Т ер іс  емес. 
Ш е р н и я з .   Қайы рлы   болсы н! 
(Жаңылтай 
бетін басады.)

Жүсіпбск  Аймауытов
Қане, ж аным! 
(Раушанды суйеді). 
Б а з а р б а й  
(Жаңылтайга).
  А наларды  қара, 
кел біз де... 
(Суйеді.)
II  с  a  х  н  a
Ш ернияздын отауы.  Ш ЕРН И ЯЗ бен  А Л Ш А - 
ҒЫ Р
А л ш a ғ  ы р.  LU екен, әлгі сорлыға бір жапырак 
Қағаз  бере салсаң ед жонін  сұрап.
Ш  е  р  н  и  я  з.  Не  деп?  М алы  ұрланғанын 
көргемін  жоқ,
Моййына  салған  жерде  болғамын  жок.
А  л  ш  a  ғ  ы  р.  С от саған  таны с  адам  дегенді 
естіп,
Бізді  арка  ғып  әдейі  келгеннен  соң.
Бір  жапырақ  кағазы н да  аяды деп,
Өкпелеп  қайтады  ғой  бермеген  сок. 
Ш е р н и я з .  Ағатай, тап осындай уақ жүмыска, 
Қинамасаңы з  екен  бостан-босқа.
А л ш a ғ  ы р.  Ш ырағым,  саған уак болғанм е- 
нен,
Бізге  үлкщ  іс,  ойласак шаруа ж ай ы а 
Аз  ғана малды  сонын шөбіменен 
Аман  сақтап  жүрміз  ғой  жыл-жыл  сайын... 
«М алы н  алып  бере  ғой»  дем есең де, 
«Тезірек тексерсең » деген тәрізді.
Бірдене сүйкеп берсең дем есінді,
М әз боп  кетед мал  өндірген тәрізді. 
Ш е р н и я з  
(ойланып).
Батбакка мені батырмай,
Ты ны ш   болмайсыздар  ғой. 
(Жазады.)
А л ш a F ы р.  Батпассын,  ел  ішіне келгеи соң, 
Ел созінаі  басы нды  аласың ба?!

Кереку-Баян  кп ап х ан асы   “ Р ух н а м а ''
'і 
Үй  ішіне  пайда  келтірмей  жүрген 
А замат  жок казактьщ  баласы нда.
Қүр таза болам д е г а м е н   бола м а?!
Ә н ^   күн  кандай  кызды   Базарбай да.
Бір талай жыл  окы дьщ ,  адам  болдьщ!
С онда  б ізге  келтіргщ   пайдаң  кайда?! 
Ш е р н и я з  
(хатты  беріп жатып).
Е нді  там ы р-таны сты   қойыңызш ы!
А  л  ш  а г  ы  р 
(хатты  буктеп жатып). 
Күдай  там ы р-таны стан  ай ы рм асы н!..
Күн  бүрын  есіңе  сап  қояйыншы,
Қала  жүзін  көруден  ойым  бар  ед.
Үй -іш і  мүлде ж үдеп, тозы п  барады.
С ататы н  м алдың д а  ы ңғай ы   кем   ед... 
Рахымжан,  И сайндар  туғаньш а,
Сою здан  көп  кездем е  әперіпті.
Ш е р н и я з .   А ғатай !  С ауда  ісіне кіре алмай- 
мын,
Ш атақ  іспен  ш атасып  жүре  алмаймын.
Ел д ің   пүлын  жеп  қойып,  сотты   болып, 
Ж үргенін  білмейсіз  бе  Күрең байдың?
А  л  ш  a  ғ  ы  р.  С отты   болған  к ісін і  білгенім
жок.
А лғандар  киініп  жүр  кенеліп-ақ. 
Ш е р н и я з .   Жо,  жо,  ж оқ.  А та м а ң ы з . 
Кіріспеймін.
А  л  ш  a  ғ   ы  р 
(жьшиып).
  Қойдык  енді. 
(Ке- 
теді.)
Ш е р н и я з .   Күнде  сөз,  күнде  м үңын  шак- 
кан  қазақ,
Бір-бірін  аунаты п  жеп  ж атқан  казак. 
Залымға,  күштілерге  күші  жетпей,
С от  іздеп,  тен дік   іздеп  ш апкан  қазақ.

Жусіпбек Аймауытов
Сөзіне кіріспесен,  керегін жоқ,
К іріссен,  өзіне өсек жапқан  казак.
Елге  келіп ты ны ш ты к,  алам  десем , 
Басы м нан  артып  кетті-ау тарткан  азап!
(Раушан кіреді.)
Р а у ш а н .   С із естід ініз бе?
Ш е р н и я з .   Н ® і?
Р а у ш а н .   Ж анылтай  кашып  кетіпті! 
Ш е р н и я з .   Барсын!
Р а у ш а н .   Қойшы!  Барған  нгсі! 
Ш е р н и я з .   Әйелдін  еркі  өзіңде.
Кетем  десен,  сені де  үстай  алмаймын. 
Р а у ш а н .   Ойы ны ны зды   ксн  түршы... 
Қарлығаш қа обал  болды  ғой!
Түлкібай  деген  қумснен 
Сорлы устасы п  жүруші  ед,
Сол азғырып  беріпті.
Ш е р н и я з .   Оны  кім  біліп  койыпты?
Р  а у  ш a  a   Әкемдер  де  айтып  отыр. 
Ш е р н и я з .   Жарайды,  кеш егі  газет  кайда? 
Р  а  у  ш  а  а   Ж аткан  ш ы гар...  Ж анылтайды 
қайтеміз?
Ш е р н и я з .   Ө зін не  сөйлеп  түрсын? 
Қашкан  катын  бай табад,
Қатынды  сот тексеред...
Газет кайда кеш егі?
Р а у ш  а  a   Газетті  қайдан  білейін,
Тетелес  үстап  о ты р ғаа 
Ш е р н и я з .   Tan  газетті!
Р  а у  ш  а  a   Қайдан  табайы н?
Сан  кісі  келед,
Сан  кісі кетед...

Кереку-Баян  кітапханасы  "Рухнама'
Ш е р н и я з .   Г  азетке ие болмай, не б ітір есін ? 
Р а у ш а н .  С оған карал отырым б а?.. 
(Іздейді.) 
Ш е р н и я з .   Ә дде  кім нің көйлек-ж аулы к, 
ш үберегін тіккенш е, 
осы  үйдегі  қ ағазға  ие  болсайш ы!
Р а у ш а н .   Әдейі  әкеп  оты рған  сон,  үят  емес 
ne  қайтару?
Табы лар  енді,  еш кайда  кете  койган  жок  шы- 
ғар!
(Шыгып кетеді.)
Ш е р н и я з .   Н аданды кты   кой-ay  бүл!  Түк
есі жок.
Г азет,  қағаз  жиюмен  жүмысы  жок,
М ең-зен  болып,  езіліп  оты рғаны .
Ертеден  кара кеш ке  іс тіге   м е?! 
Қ ы з-каты нм ан  сөйлесіп  бос  жүре  ме?! 
Ж оннан-ж онға  ш ы ғандап ту з  кете  м е?! 
Бипазданы п  ж ум ы сы   бір  бітпейді.
(Раушан кіреді.)
Ш е р н и я з .   Бар  ма?
Р а у ш а н   Бала жібердім.
Ш е р н и я з  
(шыгуга айналады,  Раушан қал- 
гагын әпереді).
К утпей-ак  кой! 
(Қолынан  жулып  алады  да, 
кетеді.)
Р а у ш а н  
(ойланып).
  К иім ін  эперсен де  жа- 
ратпайды,
Қ олы на  су  күйсаң да,  жаратпайды 
Кірі  ж аман  ж уы лса тагы   пэле,
Ішкен  асы н  бойыңа таратпайды ...
Қ үдай -ау!  Бүған  енді  калай  ж ағам ?
О сы н ы ң   бабын,  тәңірі,  калай  табам ?! 
Қ абағы н а  карай-ак  отырамын,

Жүсіпбек  Аймауытов
Н еге  тары қканы на  қайран  калам!
Көңіліне  әлде  б ө т ®  ой  кірді  ме,
Қалаға к ету ге  әлде  бой  үрды  ма,
Әлде  онда менш  өзге жары  бар  ма?
Әлде  қырдьщ  кы зы ғы   тойдырды  ма?! 
(Қордабай,  Алшагыр  кіреді.  Раушан  бетін 
тасалап,  шыгып кетеді.)
А л  ш  a  ғ ы  р 
(Қордабайга).
  Ж оғары ланы з. 
Ш ы рағым -ай,  тасаланбай-ак кой  деп  ем,
Бүл отауға калай  кірмей түрамыз? 
Қ о р д а б а й
(отырады).
  Ж а с адамныңәдепті 
болғаны   оң.
А та-анадан  әдеп  пен  ар  көргш   соң,
Ж алғы з  болып  ш алжандаған  бала  емес. 
А л ш а ғ ы р  
(отырган соң).
  Сөзіңізді  өзіңіз 
жайлап  айтарсыз,
Қалада тік жүріп  өскда  бапа  ғой.
Бүралауға артық көне  бермейді.
Ы нғай ы на  жіберіп,  тартып,  саумалап,
Ж ана  ғана  мүсылман  ғып  келеміз. 
Қ о р д а б а й .   Ш ы ккан жері  казак кой, 
Еш кайда кетпес,  ж әндігер.
Елде бірер жыл түрса,
М олда  болып  көндігер.
А  л  ш  a  ғ  ы  р.  О рысты ң  ұлыктарын  да 
Қ азекең  илеп  алатын.
Бү да үйршеді  ғой.
Кіділігі болмаса,
Өзіміздін бала ғой.
Қ о р д а б а й .   Бүзатын  көбін  кала  ғой, 
Ш әрлі жердін сүреңі.
Не  ғып,  шіркін,  ж еңбесін?
А кылы  кем  болмаса,

Н еге  икем ге  келм есін'’
А йналы ска  келм ейтін 
«
Бөйттік,  ш өрттік,  ш ы к !» дейтін 
А қы лсы здан  шыгады.
(Шернияз кіреді.  Отырган соң.)
А  л  ni  a  ғ  ы  p.  Ш ы рағы м ,  Ш екен! 
А ксакалды ң  к өңілінде 
М уддесі  бар  керінед,
Ж еш   қандай  те гін д е,
Қ улагы ң   can  кер ер сің?!
Ш  е  р  н  и  я  з.  Ты ңдай ы қ.
К о р д  а б a  it.  Балам, ол  м ынау еді ты ндаған-
Қараекем   кіндігінен  туған   жанда,
А тадан аз ө ск а п   біз  боламыз,
Мал  да,  жан да  Ж етпісбай  гукы м ы нда. 
Қараекең  улдары на  а ш іі  бергеи...
М алды  да,  к о н ы сты да  кылдай  белген,
О  кезде  омакалап  жер  беле  м е?
А йтты ,  болды.  кағазды   қаш ан  білген. 
Қ араекең  түстастары н  касы на  алым,
Сонау  бәй ге  тоб еге  ш ы ккан  барып. 
«О сы д ан  сонау  кары н  ш иге  дейін,
Ж ерімді бөлдім » депті  екі  жарып.
«О ң  ж ағын  А лпы сбайы м   ал сы н »,  -  дспті, 
«Ж етпісбай   сол  ж агы н да  к ал сы н »  -  депті. 
Бері  келе Ж етпісбай   өсіп-өніп,
А там ы зды ң болігін  ж аншып  өтті. 
«Бетқүды к»  табы ны м ды   иеленді,
Неше  кабат д ауласты м ,  акыр  женді. 
Олардын  пы сы қтары   тендік  бермей,
Тауы п  алды  ж аксы ларға  сүйенгенді...
Сол  жерімнен  нырай  кап  түрайын  ба,
!
3
ф   . 
Кереку-Баян  kitапханасы   "Р у х н а м а  "

Жүсшбек Аймауытов
Ж ок,  сендердін түсы н да сүраны н  ба?!
Ш е р н и я з .   «Беткүды қтан»  б аска  да  ша- 
бы нды ны з.
Бар  емес  пе  оты рған  ши  бойында?!
Қ  о  р  д   а  б  а  й.  Бар  болғанм ен  ол  ж ердін 
шөбіндей шөп
Меи  ш абатын  жерлердін  кеб ін д е жок.
Т ау   жайлаган  арык  ат бір  ай  койсан.
Семіруш і ед ж ып-жылтыр көмірдей  боп.
Ш е р н и я з .   «Беткүды кты »  алғанға  канша- 
ма жыл?
Қ о р д а б a й 
(ойланып).
  Баягы жүт мешішіэі 
бұрын-ау  ол.
Ш е р н и я з .   Қ ағаз жасап.  не  бөлік салмаған 
сон,
Бү  күнде ата сөзі  болмас дәлел.
К  о  р  д  а  б  a  й.  О ған  не  дәлел  керек?  Елге 
мәлім:
С әрсекен,  Ш алабайлар  керген  б ә р іа ..
Ш е р н и я з  
(мырс етіп).
On
 кісілер влгелі  ата.м  заман,
Білмеймін  кандай дәлгл  бола аларын?
Қ о р д а б а й .   Ж ақсы ны н  өзі  өлгшмея,  сөзі 
өле ме,
Кейінгі  үрім-бүтак көзі өле  ме?!
Ш е р н и я з. Ты м  ескірген дау екен аяксыған,
Ж ол табу киын  болар,  сірә,  буған?!
(Алшагыр жымиып отырады.)
Қ о р д а б а й .   Ш ырағым ,  не дегенін Ж етпіс- 
байдын
Түкы мы   көптік  кылад дәйім  маған.
Ш ы ғын келсе  алдымш   маған  салад,
Ол түкым ж еті түндік,  мен  ж алғыз-ак,

Т ы м  болм аса көзім нщ  тір ісін д е,
Бір  ж ұлқы сы п,  састы рсам ,  м аган  мүрат! 
Ш е р н и я з .   Ш ы ғы нды  түндікке ем ес, м алға 
карай,
Бө лу ге ти істі  ғой  алаламай.
Қ о р д а б а й .   Ө зге жүрт түндік басы  тарты п 
сиы р.
М енің  арты к тартаты н  м әнім   калай? 
Ш е р н и я з .   С өзіңіз жер туралы  ем ес  пе еді? 
Қ о р д а б а й .   Ж ер  туралы   және  бір  жұмы- 
сы м   бар?
Ш е р н и я з .   Иә!
Қ о р д а б а й .   Түлкібай   деген  алаяк  діннгн 
безген,
Бір  каты н  азғы ры п  ап  көршімізден, 
Б о лы сты ң   шабарына  сатып  оты р,
Бүған  не  ж әрдем щ  бар?  Қандай  ізбен... 
Ш е р н и я з  
(сөзін бөліп).
  О ған  менен ж әрдем 
жок,
Әйелдің
 еркі  өзінде.
Қ о р д а б а й .  Әйелде ерік бар ма? Кім азғырса, 
С о ған  күл.  Қарлы ғаш тан  әзер  болса 
Ш абарды ң екі-ақ  карасы   арты к ш ы ғар... 
С о ған   кетті,  көрермін біраз  түрса! 
Ш е р н и я з .   Қ айтесіз?
Қ о р д а б а й .   Бүйте  берсе,  кедейде  каты н 
қалм ас...
Е к і  бірдей  баласы н  азынатып,
Бір  үйді  кетті  құртып  қаңы рағы п.
А  л  ш  a  ғ   ы  р.  Бай ғүска  ты м   обал  ғы п  кеткен 
екен...
Қ о р д а б а й .  Обалды сйламады, тәңір атым. 
Т ө р тті-б е сті  қараға каты н  ала м а?!
Кереку-Баян  кітапханасы  “Рухнама"

Жусіпбек Аймауытов
Ә йтпесе  балаларын  асырай  ма?!
«Ұрғаш ы да шаш үзын,  ақыл  шолак»
Деген  сөз  айты лған  ғой  осындайда.
Көз  жасы  анау  екі  жас  баланы ң 
Барған жерде баркадар тапкы за ма?!.
А л  ш  a  ғ   ы  р.  Өзінен туған   балалар  ғой? 
Қ о р д а б а й .   Ішінен  ш ы ккан  баласы,
Бүл сайтанды  койсайшы! 
(Базарбай кіреді.) 
Б а з а р б а й .   А ссалаум ағалайкум . 
Қ о р д а б а й .   У ә л ік  сәлем!
Б  a  з  а  р  б  ай 
(Шерниязбен  қол  устасады). 
Сәлемет  пе?!
Ш е р н и я з .   Өзін де  ам ансың б а?.. 
(Өзгелер- 
мен ж ай амандасады.)
Ауы л  ж актан  ш ы кты ң  ба?
Б а з а р б а й .   Бес төбе жақтан  келем,
С оға  кетейін  деп...
Ш е р н и я з .   Қаладан хабар  алдын ба? 
Б а з а р б а й .   Жок.
Ш е р н и я з .   Қаладан  әзір  ойың жок  па?! 
Б а з а р б а й .   Жүрмекші  едім  кешікпей,
Аз жүмыска алданып. 
(Ақсақалдарга қарайды.) 
А л  ш  a  ғ  ы  р.  Ақсакал,  ты ск а шығалық, 
Ж астардын сөзі бар шығар?! 
(Екеуі кетеді.) 
Ш е р н и я з .  Иә, сені сот жакта жүр деп естідім 
бе?!
Б а з а р б а й .   Барып  едім  бір ж ігіт 
Қыз  алып  кашамын  деп,
Мән-жайын  айтайын  деп...
Ш е р н и я з .   А ғайы нны ң  сөзіне  кірістім де. 
Б а з а р б а й .   Кіріспей  ш ді  кайтейіқ 
Көрнсу  зорлык кы лған  соң...
Ө зіқдағы  кіріспей,

Кереку-Баян  кітапханасы  "Рухнама”
Қарап  ж аткан  ш ы ғарсың.
Ш е р н и я з .   Ж өні  бар  іске   болм аса, 
Ж ө н сізге  кірген  жерім  жоқ...
Қ ол ға  тү скш   уры ны
А ғартқан  өнерім  жок-
Б а з а р б а й .   Кім  айтты  колға тү сті  деп?
Ш е р н и я з .   Кім  айтқаны   не  керек?
См айы дды ң  баласы
Ұ р лы қ  қы лмауш ы   еді деп,
К уәлік бер есің  бе?!
Б а з а р б а й .   К уәл ік ті  б ер е м іа 
Бүл  күнде  оған  саіемін.
Ш е р н и я з .   Сен  бүзы лған  екенсің, 
М ы н ау ы ң   нағы з  елдегі,
Партия  басш ы   сөзі  ғой.
Б а з а р б а й .   Партия  басш ы   өзщ сің, 
Ү ры ларды ң тізім ін 
С отқа  неге  даттад ы ң?
Бізд ің ж ақтан  жиырма бес 
Ү р ы ны   тізіп  бергенде,
Өз  ж ағы ңнан  ж етідш  
А рты қты   неғып  таппады ң?
Ш е р н и я з .   Ш ы рағы м ,  сенің ж ағы ң  нг, 
Елд і  мен  бөлмеледім  б е?
С о т сурады ,  мен  айттым 
Өзім  білген  үрыны.
Б а з а р б а й .   Ә ділдікке  ол  жатпайды. 
Сені  өз  ж ағы н  ж ақтайды 
Д еп  ойламаушы  ем,  сір ә да.
А удара  байлап  бергш   соң,
Ел  булш бей тура  ма?!
Ш е р н и я з .   Ж оқ үры ны   қайт дей сщ ? 
Б а з а р б а й .   Ж ок ем ес,  ұрыларың оар

Жусіпбек  Аймауытов
А лы стан  алмаса да 
А уы л  үйді  торитын 
Толы п  жатыр  үры-кар.
Кеше Ә бдікәрім нің 
Сиы ры н  үрлап  А рынны н 
Төлеп  оты рған  жоқ  па?!
Сотка неге  берм едің?!
Ш   е р  н  и  я  з.  Ол  итті  сотка ж ібергем, 
А сты рты н бітсе,  білмеймін.
Б а з а р б а й .   Ж ок сөз,  әбд ш   білесің. 
Білм егш   боп жүресін.
О дан-дағы   «ж акыным»
«А яды м »  десең, ж еңесін.
Ш е р н и я з .   Ондай  жала  жаппа  сен,
Білмей калсам, шамам жок,
Біле түра  «ж акы н» деп,
Ж ам андығы н  жасырып,
Ондай  кәсіп  кылғам   жок,
Сүмдығынды  асырып,
М аған  келіп  шатпа сен!
Б а з а р б а й .   Ш атпасан,  сен  шатпа!
Сенің  канжығанда 
Жүрген мұнда к ісі жоқ.
Ш е р н и я з .   Үры сқалы   келіп  пе  ең?
Бар ендеше,  кырып  ал!
Б а з а р б а й .   Қырғанымды  көрерсің! 
Ш е р н и я з .   Көрермін  енді!..  Ұмытпа! 
Б а з а р б а й  
(шыгып кетеді).
  Сен де осынын 
ды  үмытпа!
(Кетеді.)
Ш е р н и я з .   О кудан  садаға кет!
Оңбаған,  бұзылған  ит! 
сенін арам ед,

Кереку-Баян  кітапханасы  Нухнама
I 
Ел  бүзғыш   бір лағы нет!..
Бірге  оқыған  ж олдасын,
Қол  алы сқан  жан  досы н,
М үндай  болды  қайтерсін?!
Т у ы сқ ан н ы ң   есілдерті  - 
Сен  аркылы  мал  табу.
Кім ге сөзіңді  ай тарсы ң?..
М ы нау е д   сір ә,  өртер. 
(Алшаеыр кіреді.)
А  
л 
ш  a ғ  ы р.  М ы на бір хатты   ауылнай  беріп 
к е т іп т і. 
(Ш ернияз  ж ырт ы п  оқиды.  Қ абагы  
тусіп,  басын қушып,  отыра кетеді.)
А   л  ш  a  ғ  ы  p.  Не  сөз  екен,  жай  ма? 
Ш е р н и я з  
(аздан  соң).
  Мен  жүремін,  ат 
қамданы з...
А  л  ш  a  ғ  ы  р.  Япы р-ай,  не  сөз  екен? 
Ш е р н и я з .   Түб ім е  ж еттіндер.
А  л  ш  a  ғ   ы  p.  Не  кы лды қ,  ж аным? 
Ш е р н и я з .   Үстімнен  ш ағым   барыпты.
А  л ш a ғ ы р. Ж ат жумыс екен...  Кім ж азыпты? 
Ш е р н и я з .   А ғатай !  Бары ңы з,  ат...  ат!..
А  л  ш  a  ғ   ы  р 
(кетіп  барады).
  Бүл  кім  екен, 
бүл?
Ш е р н и я з .   К ір іс п ^ т е   ж ауы зды кты  
Көре-түра  ш ы дам айсы н!
К іріскенде бүл  сүм ды кты ,
К өресің д е,  түра  алм айсы н. 
(Рауилан кіреді). 
Р а у ш а н .   М анағы   газет жок  болды. 
Ш е р н и я з .   Ж огалы п  кал,  шошка! 
Р а у ш а н  
(теріс қарап көзін суртіп).
  Қүла- 
ғы м   мүны д а  естіді  м е?!
Ш е р н и я з .   О дан  д а  зоры н  естір сін ! 
(Шы- 
гып кетеді.)

И т  әуре  боп  өлгш ім ш е,
Е ң  болм аса өз  басы м а
Б ак ы т  іздеп  байкайын. 
(Турады.  Сагатына 
қарайды.)
С ағат қазір се гіз  жарым,
Келер  кезі  болды -ау,  ж аным!
Бұ  қалайша  кеш ікті. 
(Артына ж алт қарап.) 
А х,  міне, өзі! 
(Жәмилә кіреді.)
Ж   ә  м  и  л  ә.  С із  мұнда  екенсіз?
Ш  е  р  н  и  я  з.  Біз  уәдеш іл  кісім із. 
(Орындық 
нусқайды.)
Ж  ә м и л ә 
(отырады).
  Солай екш ...  көп б ол­
ды  ма?
Ш е р н и я з  
(от ы рады ).
  Ж ар ты   с а ғ а т  
күттірдіңіз.
Ж   ә м  и л  ә.  К еш ініз...  үйде  к ісі  боп...
Ш   е  р  н  и  я  з.  О,  кай  к ісі?
Ж   э  м  и  л  ә.  К үләнда  ж еңгсй 
Театрға шакырып,
Күнүзын  босатпағаны...
Әрең, деп  кана  күтылдым.
Ш е р н и я з .   Әйел  болса,  уақа  емес.
Ж  ә м  и л ә.  Әйелдш басқа кім дейсіз? 
Ш е р н и я з .   Бозбала ма деп  едім.
Ж  ә м  и л ә.  Сіз күдікшіл екенсіз... 
Ш е р н и я з .   А лланы ң әм ірі,  ішім тар.
Ж  ә м  и л ә.  Кім-кімге болса да ма? 
Ш е р н и я з .   Ө згеге  ондай  емеспін...
Ж   ә   м  и  л  ә.  О ньщ ы з  қы зы қ  нәр се  е к ш !.. 
Ш акы рғанда  кәнгки,
Не сөз айтпак едіщз?
Ш е р н и я з .   Ө зінізш е  кандай  сөз 
АЛтады  деп  ойлайсыз?

Жусіпбек Аймауытов
Ж ә  м  и л  ә.  М ш ...  кайдам?
Ш е р н и я з .   Мен,  Ж өмилә,  айтайын деп, 
Э л д авш е окталдым.
Өзімді-өзім байкайын деп,
Айтпай талай токгадым...
Ж   э  м  и л  э.  Айта берінз.
Ш е р н и я з .   Ү й де, түзде  сені  көрсем, 
Азап  шегем,  бүлкынып.
Бұдан әрі шыдай берсем,
Өлетінмін түншығып.
Ж ә м и л ә .  Н егеүйтесіз?
Ш е р н и я з .   Сөзің майда,  жүзің жарқын, 
Д әтің берік тастайсың!
Ойын  м аен  шынның  парқын 
Білдірмейсің, ашпайсың?
Ж ә м и л ә .  Қаш ақ жаным!
Ш е р н и я з .   Әлде  әзінж н  сөзін,  бөлек, 
Сырынды  ішке  сактайсың.
Ж үрегіцді  көленкелеп,
Ашар  мезгіл таппайсың.
Әлде өзіне кызык, шығар 
Әуре еткенің мазағьщ!
Дейсің бе әлде - «болсын күмар,
Тарта түссін азабын». 
(Түрегекді.)
Сыр сактағыш,  ел  сынағы,
Берік жансып жүруші ем.
Жұртты  сөгіп:  «Таныркағып 
Неткен жан!»  - дш  күлуші ем.
Бүл  нг ғажап, өзгелердаі 
А ртык болды жүлдызьщ!
Жүзіңде әлде бар ма пердең 
Көрмей койды сын  көзім.
Әйел  адам жеңіл ойлы

Кереку-Баян  кітапханасы  ‘‘Рухнама’
Деп ойлаушы  ем, iim   тар.
Ол  сйымнын  бәрін  жсйды, 
Қаралдыңның  œ ci  бар?
Ойлап  тынбай  куні-түні,
Дуанамын деліқұл 
(Отырады.) 
А хы нды қ деп  үкпа  мүны 
Ж анған отты ң лебі бұл 
Ж ә м и л ә .  Сөзіңіздің бәрі де шын,
Мен көптен сеземін.
Сыр аша  алмай  болып  жакын,
Іштен тынып, төзем ін 
Сізді  ж  деп кемітешн,
М ш  де сізді сүйемін.
Сүйемін деп  меи  æ  дейін,
Ішке бәрін түйемін 
Ж үзімдегі менің пердем,
Сіз байлаулы адамсыз.
Бөгеуші еді ақыл-зердем,
Болмағай деп табансыз.
Әйеліщз бола түрып,
М ш і қалай көрмексіз!
Менщ айтқан бүл сөзіме,
Не деп жауап бермексіз?
Ш е р н и я з .   Ж әм и л әж ақ   не д е гш ің  
Ш ын  ба мші  сүйгенің?
Сүйген  адам  ойлай  ма екен 
Істің  тигш -күйгш ін?
Ж   ә   м  и  л  ә.  М ш і  өйтіп  сы нам аң ы з, 
Ж еңіл  сйлы  жан  емен.
Аз  кундікке  алданаты н 
Е е білмейтін бала емеа 
Ш е р н и я з .   Бір  күш  ж еңді  ж үрегім ді, 
Сүйем сені зар етем.

Жүсіпбек Аймауытов
Қабыл етсең тілегімді,
М әңгілікке жар етем.
Ж   ә  м  и л  ә.  Е к і жүрек  калай  сияд,
Бір адамның ішінг?
Ш  е  р  н  и я  з.  Ол әйелді  күрбан  етсем. 
Ж үрггын бізде ici ш ?
Ж  ә  м  и л  ә.  Әйеліңіз сүлу шығар,
Байдьің ерке баласы?
Қалай  онай  кұтылмақсыз,
Бүлінбей ме ел арасы?
Ш е р н и я з .   С үлуы нан  не  пайда  бар, 
Ж анға сусын бермесе?
Ж алған сөзді айтам ба егер,
Тастауға өлім келмесе?
Қайным күшті,  бай жер де емес,
Елге бүлік салатын.
Күштілерге c arrai де емес,
Аяғымнан  шалатын.
Табиғаггың,  берген  бағы  - 
Қадірім бар елімде.
Бүдан зор іс қылсам-дағы,
Басар жан жок белімді.
Ж ә м и л ә  
(ойланып).
  Сөзге уәде берер едім, 
Бірақ м аіі ң окыңқырап,
Елге кызмет етсем дегш,
Көнілімде ойым бар!
Ш е р н и я з .   Гимназия  бітірсең 
Осы оку да аз емес.
Себеп  кылдын мүның несін?
Ол  айтканың сөз  емес.
Ж э м  и л э.  Уй  ішіммен  кеңесейін...
Кесіп сізге æ  дейін?
Ш  е р  н  и  я  з.  Өз  басы на өз  билігің

Кереку-Баян  кітапханасы  "Рухнама’
Келмейтүғын  болғанда...
Қ алм аған  соң  балалы ғың,
Не  болдың оқып  болғанда?
Ж   ә   м  и  л  ә 
(ойланады).
Серік тауып,  басты   беру 
А са  қиын  жұмыс  кой...
«Ол  әйелден беземін» деп 
Серт  қылсаңыз дүрыс  қой...
Ш е р н и я з .   А намның ақ сүтім зкн 
Т астауға ант іш ейін!..
Ж   ә  м  и  л  ә.  Қарғанбаңыз,  мен  сенгйін, 
Тіліңізге кег-ейін...
Ш е р н и я з .   Ш ын  ба, сәуж м ,  келші жаным! 
Келші, құшып өлейін 
(Сүйеді.)
Неткен ж ақсы, нгткш  тәтті бұл минут!
Бізге қарап,  бақшадағы гүл күлгд. 
Ж әметайым!  Ж ан-жағьщ ақараш ы!
Жер де, көк те жаңа түсте түрлзед!
Ж  ә  м  и л ә. 
(жол жаққа қарап).
Ах!
Ш  е р н и я з.  О,  æ ,  Ж әмеш !?
Ж  ә м и л ә. 
(шошып).
  Базарбай!
Ш е р н и я з .   Одан  неге шошыдын?
Ж  э м  и л ө.  Ол  көрсе,  ө сек   қылады. 
Ш е р н и я з .   О сек  б ізге  не  керек?..
Баска себеп бар шыгар.
Ж  э м и л э.  Неткен себеп, жасаган! 
Ш е р н и я з .   Айтпакдпы,  мш үмытыппын, 
Ж әмеш ,  аід і  айтшы маған,
Базарбаймен æ r e  жүре бересщ ?
Ж ә м и л в .  Қалам ыздақызм етқы лы птүрды да, 
Біздің жақпен  таныс  болған жайы бар. 
Сондықтан  ол  кез-келгш де сөйлгсіп,

Жүсіпбек  Аймауытов
Тек әншейін шығарып сап жүред! 
Ш е р н и я з .   Базарбайды мш жаксы білемін, 
Әйелмен ол  «тек әншейін» жүруші ед.
Ж  ә м и л ә.  Сенбейсіз бе, өзгелерін білмеймін, 
М аған өйтіп аузын да ашып көрген жок. 
Қылжалактап жүргенге тек мәз болад,
Мактан үшін, әлде әурелік кім білед? 
Ш е р н и я з .   Рас,  онда  мактанш ақты к  үлкен 
бар.
(Базарбай көрінеді).
Б а з а р б а й .  
(өтіп  бара жатып).
  О гырыс 
кайырлы  болсын!
Ж  ә м и л ә. Бері келші, Базарбай! 
Б а з а р б а й .  
(тоқтап).
  Н емзіе?
Ж ә  м и л ә.  Күләнда женгейді  көрдің бе? 
Б а з а р б а й .   Күзетгіріп  койып  па  ен? 
Ш е р н и я з .  
(қырындап).
  Мынау калай ожар! 
Ж  ә м и л ә.  Отыр, бірге кайтайык 
Ш е р н и я з .   Базарбайдың отырмайтын  мәні 
бар.
Менімш көптш   араз болатын. 
(Турегеліп). 
Кел,  Базарбай елдегіні тастайы к!
Қолынды бер,  ескі  жолдас  едік қой. 
Б а з а р б а й  
(қолын беріп).
  Араздыкка мен де 
күмар  емеспін,
сен тастасаи ,  мен  №  кылам кек  сактап? 
Ш е р н и я з .   Міне,  жана жарасты! 
«О н бағанн ы ң  саяғы  
Түзде жүріп тебісер»,
Деген  мәтел рас  сөз.
Бір қалада бір журіп,
Араз болу келіспейд.
Ә сіресе тап  бүгін

I 
Араздьщтьш  б әрін д е,
Т үгел  кеш кім  кеп  отыр.
Ж э м и л ә  
(жымиып).
  Ішкеннен cay ма едіңіз? 
Ш е р н и я з .   М енің ішкен  шарбатымды 
Кім ш ісе де тасқы ндар!
Б  а  з  а р  б  a й.  Т е гі  адамды  мае  кы лғандай  
Күшті  нэрсе  болды  ғой?
Ш е р н и я з .   Сондай  күшті!
Б а з а р б а й .   А на ж ы лғы  ж айлаудағы дан да 
ма?!
Ш е р н и я з .   О дан да!
Б а з а р б а й .   Үлкен  қ ы зы қ  екен!
Ж   э  м  и  л  ө.  Ж үм бак сөзд і  койсаңдар  екен. 
Б а з а р б а й  
(кекеп).
  Ж үм бақ па?
Ж  э  м  и  л  ә.  Ж айлау-м айлау  дегадге  айтам. 
Ш е р н и я з .   Ж эмеш ,  энтек   сабы р  к ы л 
Базарбайға  екі  ауы з  сөз айтайы н!
Ж   э  м  и  л  ә.  М үндағы лар туралы   ем ес  пе?! 
Ш е р н и я з .   Ж ок,  баска.
Ж   э  м  и  л  э.  Ж арайды.
Ш е р н и я з  
(Базарбайды  қолтықтап).
  Б ы ­
лай  там ан  барайық.
Ж  э  м  и л  ә.  Е нді  қайтты м ?  Базарбайға  немді 
айтты м ?
Ж асаған-ай,  кайдан  кеп  ем  осы нда!..
Ш екен  менен  арам ы зға  от  салып,
М ы на соккан  бүлдірм есе жарар ед.
Бү д а мені  өзім сініп жүруші  ед.
А рамы зда тер ең -тер ең сы р  бар  ед.
М ұны   не  деп  ж үбатармын,  алдарм ын?.. 
Ш екен  менін  ақты ғы м а с а ііп   ед.
Ол  с а т ш   кой,  бәріне д е   көніп  ед. 
Қ аты ны нан  б езуге  ант  беріп  ед.
^
К
е
р
е
к
у
-
Б
а
я
н
  ютапханасы   “Рухнама''

Жүсіпбек Аймауытов
(Ер ж ігітті  өз  жарынан бездіріп, 
тартып  алу,  кандай  үлкен  керемет, 
Маскарамды ш ығармаса жарар ед,
Неде  болса болып  қалды  болар  іс.
Енді бүған ж  айла курсам намар ед. 
(ойланады) 
Әй,  алакай!  Таптым   айла,  ха-ха-ха!
Еркек біздін айламы зға садаға!
(Шернияз, Базарбай келеді.)
Ш е р н и я з .   Н еге  күлдің,  Ж әм илә?
Ж  ә м  и л  ә 
(куліп).  -
  С ж дердағы ! 
Ш е р н и я з .   Н еғыппыз?
Ж  ә  м  и л ә.  Е х , бозбала, бозбала!
Ж алғы з тастап әйелді,
Кете  ме екен  күр дала?!
Мүндай  үлгі  кай  елде?
Ш  е р  н  и  я  з __ш ы лы ғым ы з  жуырда
Арылып  кете  коя  ма?!
Б а з а р б а й .   «Ондай-ондай  хан  қы зы нда да 
болады»,
Ш алдырмайтын  адам тегі  бола ма? 
Ш е р н и я з .   Базарбай,  ш ылымың жок па? 
Б а з а р б а й  
(қалтасын  басып).
  Жок  екен, 
үйде  калыпты.
Ш е р н и я з .   M a i казір шылым алып келейін. 
Б а з а р б а й  
(сазарып).
  Жарайды. 
(Шернияз 
кетеді.)
Ә ңгім е  осылай  болды  ма?
Ж э  м  и л ә.  Қалай?
Б а з а р б а й .   Білмегенсіп  оты рсы н ба?
Ж э  м  и л  э.  Ал!
Б а з а р б а й .   У э д е   осылай  ма ед?
Ж  э  м  и л э.  Не болды?

Кереку-Баян  кітапханасы  “Рухнама'
Б а з а р б а й .   Менш  сы р  ж асы рм айты ны н 
кайда?
Ж   э  м  и  л  э.  Н еғы ппы н?
Б а з а р б а й .   Ш ерниязға тим екш і  бопсы ң! 
Ж   э  м  и  л  ө.  Базарбай,  сен  аптыкпа,
Сені  сүйгш дігім нен 
О сы н ы   ютеп  отырмын.
Б а з а р б а й .   Қ алайш а?
Ж е м и л ә .   А дам ны ң көз там ыры  алған жар- 
дан
Қ ы зы қты   болмауш ы  мед  он  есе  ар м аа 
Т и гш   ж ардан  сүйгенге  қүмартканды, 
К өрем із өмір  менен  романдардан.
Ш е к а іге  тием ,  бірақ сені  сүйем,
Бір  c a n   сү й га і  үш ін  оған  тием.
Ш ы ғы ны м ды   -  ол,  кы зы ғы м ды   сен  көресің, 
Ж үрегім ді  ж алғы з-ақ саған  ием. 
Б а з а р б а й .   Бірақ  с а і  Ш ерниязға  артық 
көріп,
Т и м ек сін   мені  сорға  малтықты ры п,
Ж аны м а со  бір  ж ерің қатты   батат,
Қанш ам а  ж үбатсаң да  айтып  түрып.
Ж   ә  м  и  л  ә.  Базарбай,  арты қ көрсем ,  бұйыр- 
м асы н!
Көрсетер  оны  кей інгі  ы қыласы м . 
Б а з а р б а й .   Қ үры сы н той  өткея  соң алдаға- 
ны ң!
Шекеннен  бір  езу  ед бар  арманым.
Есімнен  өле-өлгш ш е  кете  қалм ас,
Бәй гелі  жерде  м ап   жер  қы лғаны ң.
Ж  ә  м  и л ә  
(мойнынан қүшақтап).
Базарбай!  Қалқам,  сені  арты қ көрем, 
К өр етіндігім е  м а і  ж аным  берем.

Жүсіпбек  Аймауытов
Т ы ғы л -таяң  арада  кысам аш ы ,
А рты нан  м әні-ж айы н  түсіндірем .
Базарбай 
(бушынып).
Т ү сін д ір гш ін  бар  болсы н!
Бү  ж ерде  ит  к ы л ған   соң.
А рты қ  көріп  тидін  ғой,
Ол  қалталы  б олған  соң.
Ж ігіттігі несі арты к?
А қы нсы нған  бір  танты к.
Ж елеидегш   бір б әд ік,
Қ аты ны н  қайтпек  ол  анғы рт.
Ж  ә   м  и л ә.  Не  болдьі  саған,  Базарбай?
Сы р  білмейтін  адамдай.
Сені  разы  кылайын,
Т ү с ін д і  ж ы лтш ы   сазар м ай . 
(Жол  ж аққа 
қарап).
Келе  жатыр  анау да,
Қоя  түр  енді  кадалмай. 
(Базарбайды  отыр- 
гызады).
Б а з а р б а й .   Қүтыла алм айсы я бәрібір...
Ж  ә   м  и л  ә.  Қүтылам деп  кім  айтты ? 
Үндем ей   енді  жай  отыр.
Ш е р н и я з  
(келеді).
  К ә н і, ш ылым тартайық! 
(Б азарбайга  усынады).
  Ж әм еш !  Тар тп ай ты н 
ш ығар?
Ж  ө  м и л ә.  Тарта беріңіздер!
Ш е р н и я з .   Серік тапқан,  дос  тапқан, 
Ш ерлі  көніл  кош  тапқан.
Б үгін  бір  ж ақсы   күнім  ед,
С ірә,  іш елік  осы  жактан.
Ж   ә  м  и л  ә.  Базарбайдын  өкпесін 
Сырамен  тарқатпасаңыз,
Қалдырмай  жүрер  бүкпесін.

Кереку-Баян  кітапханасы  “Рухнама’
Б а з а р б а й .   Онш а  бүкпе  сактайтын,
К ісі  өлтірген  к еп м   жок.
Ш е р н и я з .   Солай деш і  сен,  бэсе! 
Ж үріңіздер ендеше 
Ә йелсіз, ә н сіз, сы расы з,
А йы қпас  көңіл,  кірлесе. 
(Екеуін қолтықтап 
кетеді).
111 ы м  ы л д ы к
IV'  с  a  х  н  a
Ш ернияздың пәтері: орындықтар, үстел. кіра- 
уат,  айна.  Т ү с  кезінде.
Ж  ә  м  и  л  ә 
(айна  алдында)
  Қ айтейін  сені, 
Базарбай
О  б аста беріп  басы м ды ,
Әлі де жүрмін  ала алмай.
Сеш  ойласам,  есім е 
Қ ы зы қты   күндер тү сед і...
Х ать ш н ы ң   бәрі  с ж д е   жүр 
Сандірем деп өзім е,
Қандай  ж ігіт хат ж азса,
А лды ңа  жайып  салуш ы   ем.
Сен  бшмейтін  сы р  жоқ ед,
Сенен  калай  безер,мін. 
(Отырады).
Ш екш ,  сені  кайтейш !
Ж аны ң сенщ  өзгеш е.
Ж үрегщ  таза айнадай,
Ж үрт көзінде кадір ің бар,
Өнерлісің,  ақы нсы ң!
Өнерліге  ж ақы нсы ң!
Не д есем  де,  көнесің.
Не десем  д е,  санесің.
(Түрм ы сы м  да көңілді).

Жүсіпбек  Аймауытов
А лған  жарым  калайша,
К өзіңе  шөп  салайын. 
(Курсінеді,  ойланады). 
О сынш а  ойланбайын  д есем -дағы ,
О йымнан  бір  тікенек  кетпей  койды...
Ж асты к па,  есерлік пе,  бостығым  ба,
Ә йте/ір,  бір ж елбасты к ж еңді  бойды. 
Қаршадай басы нан-ак бозбалаға,
Көз  салу  қыз  б ітк аін ің   ырымы  ғой.
Көзінш   ата-ананы ң кеттім -дағы ,
Еркіндік  жөні  осы  деп  ұрындым  ғой.
К етгі деп жазатайым  секіргенген,
Ш екш ді  алдап  едім,  нанған  болды.
Ә лде  ар ж ағы  сенг  алмай түрса-дағы ,
Сөзімді  құлағына  алған  болды.
Сорлы  жан  әйелден де  бар  дейсің бе,
Қит  етсек,  кетпес  таңба  басы лғаны .
Еркекке  түк  жүкпайды,  қайта  оларға, 
Ж ігіттік мақтан болар  ж асындағы.
Өмірдш ләззат алу,  көңіл  соғу,
Ж алғы з-ак еркекке адал, бізге арам ба? 
Қы зы кты   олар  көрген  біз  көрмейтін,
Ы сты к  кан  бізде жоқ па,  онда бар да? 
Ж арылған  тиіп  кетсе  кағанактай,
Ж араткан  бүйтіп  ш етін жаны  қүрсын! 
М інгізгш ,  кылдан  тайсаң,  ағаш  атқа, 
Өзімшіл  еркектердің заңы  қүрсын! 
(Шерни­
яз кіреді).
  Н еғып ерте келіп калдың?
Ш е р н и я з  
(газет-қагаздарын устелге қойып). 
Ү й де отырып жазбасам,
К еңседе маза бермеді. 
(Шешінеді.)
Ж  ә   м  и л ә.  Бүгін  не жаңа хабар  бар? 
Ш е р н и я з .  
(Бір газетті көрсетіп).
М іж ,  бүгінгі  жаңа хабар.

Кереку-Баян  кітапханасы  "Рухнама’
Ж   э  м  и  л  ә.  Ә ,  әгеугі  м акалаң ба?
«Әйел тен д ігі».
Ш е р н и я з .   С о д   ш ы рағы м!
Ж   э  м  и  л  э.  П ах!  М актаны п  кснсьщ -ау! 
Ш е р н и я з  
(мырс етіп).
«Қ аты ны м а  м актанбай...»
Д еген  екен  бір  ж ам аа 
Сол  ай ткандай-ак,
С аган  м ақтанбағанда,
Енді  кім ге  м ақтанам?!
Ж   ә  м  и  л  ә.  М ақ тануға тұрғандай,
К өл ем ді  екен  ө зі  д е . 
(Газет т і  а з  оқып). 
К өңілді  екен  сөзі д е. ..
С он  бажайлап  отырмын.
Ш е р н и я з .  Мұктаж шәкірттердін пайдасына, 
Ә ж уп   пьесам ды  де 
О йнайтүғы н  боп  койлык.
Ж   ә  м  и  л  ә.  О н ы н  д а  іске   жарады  да! 
Ш е р н и я з .   Бәрі  сенщ   арқаң  ғой.
Ж   ә   м  и  л  ә.  Қ алайш а?
Ш е р н и я з .   Ш абы ты м  с ®   болм асан,  келер 
ме еді,
Қаламым  сенсіз  ағы п  желер  ме  еді,
А лансы з  орын  т ^ і п   оты рм асам ,
Е нб егім   өрге  жүзіп,  өнгр  ме  еді?!
Ж ә  м  и л ә.  Е,  менің себебім  д е  тиеді  екш ! 
Ш е р н и я з .   Қ ы зм етті  өндір уге үйленудің 
П айдалы  екендігін  байкап  жүрмін.
Екі-үш   айдын  іш інде  карап түрсам,
Күрделі  көп ж үм ы сты   бітіршпін.
Ж   ә  м  и л  ә.  Үнемі  кы зм ет  соңында,
Мені  үмытып  кетерсщ ,
М енін  ішім  пыспай  м а?!

Жүсілбек  Аимауьггов
Ш е р н и я з .   Іш ін  пы спас,  ойынға 
А нда-санда барармыз.
Қонакта д а болармыз,
Ш аруаға д а алданарсы ң!
Ж  э м  и л  ә.  Ж айым жок шаруаға  алданар, 
Ас  істейтін  каты н  бар.
Ш  е р н  и  я  з.  Өзін  бас-көз  болмасаң,
Қаты н  нені ты нды рад?
Әрі  мен  колым тимейді,
Әрі  сен көзін салм асан,
Тұрм ы сым ы з  она ма?!
Н аданды ктан  кұтылдың,
Гимназия бітірдің.
Түрм ы сты  ш ді білм есен,
Білімді боска кетірдің?!
Ә ңгім е, роман  окумен,
Қы сы р  киял  токумен,
Қыдырып  босқа  жүрумен,
Сыңқылдап  сұлу  күлумен,
Қүлакка сы рға тағумен,
Бетіне  опа жағумеи,
Ш ашты  бүрап түюмен,
Киімді  кербез киюмен,
Әйелдін ici біте ме?!
Ж  ә м  и л  ә.  Н ем э е   кербез  киіндім?
Елдда  ерек  не  әпердін?
Ш е р н и я з .   Жұма  сайын  партнойдан  кол 
үзбейсін
Қалтама артык ақша can жүргізбейсің...
Ж  а  м  и  л  ә.  Олай  десен,  саған  масыл  бол- 
май-ақ,
Қызметке түсіп, өзім -ак акша тауып алам. 
(Буртаңдап крауатқа барып отырады.)

Кереку-Балн  кітапханасы  "Рухнама*
Ш е р н и я з  
(аж ырая қарап,  аз турып). 
Ж әм еш ,  саған  не дейін...
Қиялым   қия  к ел гаід е ,
Ж үрегім   кайғы   се згш д е ,
Қыр  қы зы нан  б езгсн д е,
Ж аны м а серік  болад деп,
С аіім ен дүнием  толад  деп,
Еркім ді  саған   бергенде,
Сен де  мүны   ай тты ң  ба?..
★ * *
К өш еде,  үйде,  кең сед е,
Күнде  естіп  көргенің.
Кедейлердщ   мүң-зары.
(М үң-зары   о ны ң  шын  зары)
Е л д ің   өңш ен  мүңдары.
Қиянат,  зорлы к  қы лғаны .
Ж акы н ы   тарты п  ш ы рғаны ,
Ж атты ң  болып  қүрбаны.
Е ң б егін д і  м үндағы  
А тқ а  мшген  сүмдары,
Ж ауы зды қка  бүрғаны.
Соларды   көріп,  бш генде,
Ж ан ы ң   бір  кейіп  келгенде,
Бір  с а п ң   ғана  ж анымда,
Сенің  ған а  күш ағы ңда,
Еркелі,  майда  көзщ м оі,
Е р келі, т ә т г і сөзіңмеи,
Ж ансая табам  ба десем ,
Ж арамды жазам ба десем ,
Сен де  мені  отқа  салды ң ба?..
Ж   ә  м  и  л  ә  
(мойнынан  қүшақтап  суйеді. 
Сүйіп).

жүктеу/скачать 4,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: