КітлихлиАсъі Жүсіпбек Аймауытов
жүктеу/скачать 4,36 Mb. Pdf көрінісі
|
М іж , ызнағыныз. Б о л ы с. БелбЕуім, тымағым... Уһ, оһ, уһ! Түтігіп кеттім ғой! ;-v Кереку-Баян кітапхаиасы "Рухнама К у л а и л а(ілүлі турган белбеуі мен тыма- ,’һ ін оперт .жатып). Кішкене сусын жұтасыз ба'.’ Б о л ы с (ызнагын мойнына салып). Экпел, экпел! (Отырып жутып салады.) А. Қүдай! А, Кулай1 Я, аруак! Қолдай гөр' (Тукірінеді.) He- м а к . an-ащ ц, тамакты кырды гой? Б о л ьі с (турегелт белін буынып). Әкел бері Ьер' (Кулэнда артына шыгьт. белбеуін әпереді.) Ү йііиі жинап. тазалап кой!.. Нашалнік осында келіи кала ма, кім біледі.. (Шыгып кетеді.) Гот М І Ы Н І1 ІЫ к о р і і і і с К Y Л Э Н Д А . М Ү С Л І М \1 ү с л i м (кіріп). Йемене? Бердіңбе.’ К\:\я\\хл(урей.х'нген) Бердім... Қ үдай-ай,сак- тай ю р '... М ү с л i м. С езгаі жок па? К ү л я н д а. Ашырканды, түкірді, тамагын кыр;іы білем. V! ү с л i м. Бәрін пип ме'.’ К <, л е н д а Ш еллеп келі аі ека<. жута сал- ды. Алла-ай! Жасаған-ай! М у с л i м. Жарайды, жумыс бітті. (Курсінеді.) К у л о и д a. M ai енді кайтем?. М у с л i м. Қайтесін? Түк көрмеген кісі б о лып журе бер. (К уләнда уйдің ішін ж инап журеді.) О н ы н ш ы к ө р ін іс Б у р ы н i ы л а р. К О Ж A Н Т A If. К в Б I К I, А И. Ә Б Д ! Л Y ш е у i (ауыз уйге кірт). Мүслі.м жок па? VI у с л I м M ai мунда. <Ауыз уйге шыга л- Жүсіпбек Аймауытов леді). Сіздер ме едініз?.. Н ем а е ? Болыс ж айт ты? Қ о ж а н т а й. Маған күдалык береді, мал аяйтын емес. К ө б е к б а й . Маган тағы 3 0 0 сом берді. Ә б д i л Маған катын эпермек болды. М ү с л i м (мырс етіп). Бүгін бәрінді жарыл- қайтын күні ғой. Н ем о е9 Көніп калдыныздар ма? Y ш е у і. Қүдай сактасын! М ү с л і м. Сшдердін жаксылығын өлгаіім- ше есімнгн калмас. Менін тар жерде жолдас бол- ған жан досым сендер. Қ о ж а н т а й . Ж ^ден көзіміз ашылса, шы- ғыннан кағас қылсан- менін сүрайтыным сол К ө б е к б а й . Малыма ие кылсаң, аз мен- ш ігім ді кім көрінгенше сабатп асан , тимей жүргш ақымызды әперсең, мшікі сол, шырағым! Ә б д і д Нашарға көзіңнін кырын салсан, қатарыннан қалдырмасаң - маіікі сол М ү с л і м. Сендердін тілегінді орындамасам, өзім де онбаспыи. М апң де көретін қызығым алдымда ғой. Сендерді үмытсам, Қүдайды да үмытармын. Y ш е у і. Біз де үмытпаспыз. М ү с л і м. Енді нашалнік жақка барайык- Жүрініздер! Y ш е у і. Барайык, барайык! (Шыгады.) О н біріиш і көріи іс К Ү Л Ә Н Д А , Ә У Б Ә К І Р Ә у б ә к і р (асыгып кіріп). Күләнда! Күләнда! К ү л ә н д a (төргі үйден жүгіріп шыгып). Немене? Н ем ае? i ) V б о к i р Болыс күсып жатыр, сы ркап а- ііыіі калды, госек са.і! К ) л о н л a Жасаі ан-ау, lie болды? 1 le дейді? О y 6 о к i р Молда басын сүйеп отыр Өңі кашып кетіпті. К ү л о и л а Ойбай-ай1 Не сүмдык болды'’ Ә у б ә к i p Бод тоеек сал! Кэзір окелемп! (ӘхСііщір кстеді Ку.итда іпосех салады.) О н е к ін ш і коріи іс К V .1 О Н л А. Ь О Л Ы С, С' Y Л I И М 1 Н. О У Ь О К I I’ К \ л о il л а Не болды? Не болды? (Жу.чріп аЮынан іиһи-аііы ( j f i t йен мсн О ү Г ю к ір Отыс ты қпіпіықтап океліп жатқыіа<)ы ) С ү л е й м е н. Жүреп козгалды ма. калай карал отырыл күсыл жібергап. (Билыс ыңқыл- <һт. пиксккс житаОы ) К } л о и л а Дол сайлау күіп, Қудай-ай сак- тай гор, жасаган' С \ л е й м с н, Жай шыгар, лак етпес, бурын- наи талыксып кететін ескіде ле бар еді іой? К \ л о н л а Онда бүйтпеуші еді, калшылдап қүлап кетуші е лг (Оувәкір кетеОі) Б о л ы с (к,абагын шытып. ішінуқа.іап) Ішім күйш. жаньш барады Бү не әлемет болды На шалнікке де жолыга алмадым, сайлау әлде не болады'’ С у л е й м е н. Tipi болсацьп, сайлау кайда кет ер дейсп. сыркагты айтсанызшы К \ л о и л а Я. жаны калганын айтсаньп ш ы1 I) о л ы с Молда. ci s нашалшкке жольн ыны )' Керек v-Баян кіташанасы "Рухнама --------------------------- Жүсіпбек Аймауытов Менің ауырып калғаны мды айт. Айып ет көрмесін. М о л д а. Дүрыс, барайын. Б о л ы с. Шарды кешіктіре түруға болмас па екен? Соны сұра! Омырау қалтамда пакетке са- лулы акша бар еді. Осы ақшаны ретін тауып беріп көр. С ү л е й м е н . Оныңыз дүрыс, сактык қыл- ған жарайды. Берудің есебін табамыз ғой. Б о л ы с. Қатын, калтамнан әперші! (Күләнда алып, молдага береді). Б о л ы с. Сізге күрмет көрсетуге асык еді, жақсылығын үмытпаспын, сайлауды кейінге калдыра түрсын деп айтыңыз... С ү л е й м е н . Айтатын сөзді білеміз ғой. Б о л ы с. Барыңыз енді. (Сүлеймен кетеді.) Қатын, сагін манағы кымызыңның бір пәлесі болды ма? Ішімді жау тигендей кылды... К ү л ә н д а. Қымызда не бар дейсіз? Дәне- ңесі жоқ қымыз еді... Б о л ы с. Соны қалай іштім, солай пәле боп жабысты... Ай, сұм қатын-ай! Сен бірдеңе кыл- дың ба, кайттің?... К ү л ә н д a (жагасын үстап). Сақтай гөр! О не дегеніңіз? Б о л ы с . Мен білем ғой! Сенің көнілін жас байда ғой. К ү л ә н д а. Жасаған-ай! Жоқты айтпаңыз- шы! Б о л ы с. Ой, ішім, ішім! Бауырым өртеніп барады ғсй! Не болды? Не пале болды?! К ү л э н д a. Қүдай-ау не болды?! Б о л ы с . Ей, жалған-ай, дүние-ай! Шіркін... Ш Ж ш ш ы н roTT ici ай! Алдамшы бак. опасыз дәу- ?JfrT лет1 Ссндерге алданып, жаныма жаксылык кыл- іЯ маппын ғой... Талайды каксаттым, талайды зар- латтым... о дүниеде заманым әлде не болады!? Ішім, шіім!..әкетп. . өртеді... күйдірді...жандырдьі... (Ішін уқалайды.) К ү л ә н д а. Жасаған-ай! не гіәле болды!? Б о л ы с (аздан соң). Бала Сүйіп кызык көрем бе деп едім. Қүдай о тілегімді бермеді. Менін ^ балам аттан жығылады - мойыны үзіледі, не суға кетеді. Не қагынып өледі... Жас катын алсам, жүрепм жібір ме екен деп едім, жібімеді. Сен де маған киянат кылдың... К ү л ә н д а. Қүдай-ау! Қай жерде киянат кылыппын? Б о л ы с. Сейлеме! Білемін... Menai күтыла- сың, күдай тілегіңді береді, жас байга тиесін... К ү л а н д а. Қүдай-ай! Сақтай гөр! Жок сүмдыкты айтпаңызшы! Б о л ы с. Ішім. бауырым, бауырым (Лоқси- ды.) Шылапшын! (Қуләнда шылапшын тосады Болыс қусады. Қусып болып ыңқылдайды.) Ма ган пәле жабысты. Молданы шакыр' К ү л ә н д а (жүгіріп есікке барады, Әубәкір қарсы ж олыгады). Әубәкір! Молданы шакыр1 Ә у б ә к i р. Қалай? Негып жатыр? К ү л ә н д а. Жайсыз. Жылдам молданы ша кыр! <Әубәкір кетеді.) Б о л ы с (Кулөндага) Молда кайда? К ү л ә н д а. Жібердім. кәзір келедг Кереку-Баян кітапханасы "Рухнама" I' Жүсіпбек Аймауытов О н үш інш і к о р ін іс Б ү р ы н ғ ы л а р һ ә м С Ү Л Е Й М Е Н М о л д а. Немене? Қапай? Б о л ы с. Мшің халым нашарға айналды. Men сірә өлермін... М о л д а. Олай демеңіз! Жан шошыған шы- ғар. «Бас ауырса, жан шошиды ғой». Б о л ы с. Нашалнікке жолықтыңыз ба? М о л д а. Жолықтым. Б о л ы с. Ақшаны бердіңіз бе? Mo л д a. Бердім. Б о л ы с. Бекер берген екенсіз... М о л д а. Бер деген сон, қайтейін... Б о л ы с. Не айтты? Шарды кешіктіретін бе? М о л д а. Өзіңізге жолығармын деді. Б о л ы с. Мүслім кайда? М о л д а. Сонда отыр. Б о л ы с. Мүслімнің көзінше бердіңіз бе? М о л д а. Жок, оңаша жерде бердім. Б о л ы с. Мүслім нашалнікпен сөйлесті ме? М о л д a. M ai кеткенде сөйлесіп калды. Б о л ы с. Ай, нашалнікті бүрып әкетпесе еді. М о л д а. Бүра алмас, бүра алмас... Б о л ы с. Ой, ішім, бауырым!.. жаным... киналды ғой. Молдеке, қиналды ғой жаным! Бауырым күйіпбарады... ой-ой!.. Әкетті... өртеді! М о л д а. Ей, Паруардігер-ай, бү не ғаламат болды? К ү л ә н д а. Қараңызшы, неғып жатыр? М о л д a (жүрегіне қолын салып). Талыксып кетті білем. К ү л ә н д a (үрейленіп). Молдеке, ауылға ха бар айткызсақ қайтеді? rsSBj й № $ г* I ууда M о л д а. Сабыр етініз, ауылдын қолынан не келеді дейсіз?.. Сізге еш нәрсе айтпады ма? К ү д э н д а. Н ан дейсіз? М о л д а . Жаназама пэлен мал шығар, пэлен- дей малды пәленшеге беріндер деген сықылды есиет қылмаса дегап м гой... К у л а й д а . Жок, ондай дәнеңе айткан жоқ. Б о л ы с (көзі жумулы, ыңқылдап, курсілдеп, бір қолын созып). Ей, ананы карашы! Жан ал- гы ш !.. Әзірейіл!.. Әзірейіл!.. К ү л ә н д а. Алла-ай! Қоркып барам... М о л д а . Қорықсаңыз, ауыз уйге бара түры- ңыз. (Куләнда аүыз үйге іиыгып, орындыққа отырады. Молда теріс қарап.) Сандырак кірді, таянған екен. (Қалт асынан пәкетті ашып көреді). Бермегенім мақұл болған екен! (Ақша- ны көкірггіне басып) Мың сом! Бір мың сом! Қандай нәсіп! «Eipty өлмей, б ір ^ күн көрмейді» д егаі осы. Мың сом менің қолымда қалғанын бір бәнде білмейді. Алла тағала бергісі келгенде, қайдан береді?! Қүдіретіңе шәк келтіруге бола ма? Б о л ы с (дірілдеп). А-е-е-ей! Айдашы мына торы биені!.. Басты ғой... тепті ғой... ей... ой... М о л д а. Құдіреттің жарлығы-ай, бү қай торы бие9 Боранбайдікі ме, әлде, Тойбазардан алатын торы бие ме? Елден адған малдар ғой... Б о л ы с. Көбекбай' Көбекбай! Әкет айғы- рыңды! Аяғымды езіп кетті ғой... ай-й! Жылан- ды карашы1.. Ш ағады-ау! (Мойнын жулқылап.) А л ... ал! М ойныма о р а л д ы ... (Қ ы лгы ны п ) . Қысып барады. Шықты жаным!.. Ой! Ей! Ай! (Талықсып кет еді. Б олыс қы сы лган к езд е Куләнда қорқып. қоқысып отырады.) Кереку-Баян кітапханасы “Рухнама" 1>ч Жусіпбек Аймауьгтов М о л д а . Жалғандікі жалғанда кайтады де ген осы-ay! Көзіне көр ғазабы елестеп жатканын карашы. Байғүстын жанын кинамай, тез алса жарар еді... Осы жолы болыс болмаймын д ега і ойында бар ма еді? Ей, пащешілік-ай! Ажал шіркін алыс па? Бір сағатта шап ете түсті. Қыру- ар дәулетті жинап еді, агді мынау иесіз калга ны! Артында бала да калған жок. Қатыны да жас адам. Байға тимей ж отырсын? Кім алар екен Мүслім алмаса, дадігі жакыны сол ғой. Малды үш тоғыздан кем шығармас. Жаназасын Ыскак казірет шығарады ғой. Біздің, жолымыз сүйекке түсу болар. Жаксы ішіктердің бірін соксак жа рар еді... (Муртынан жьшііяды.) Б о л ы с. Молда, ай молда! С ү л е й м е н . M m касыныздамын. Б о л ы с. Сайлау нг болды? С ү л е й м е н . Хабар келгаі жок. Б о л ы с. Дүние-ай! Дүние шіркіннін ысты- ғын-ай! Жаны күрғырдынтәттісін-ай! Ажалдын түсінін суы ғы-ай!.. Мен үйыктап кетті-м бе? Қайтгім? М о л д а. Тыныштангандай болдыныз... Б о л ы с. Көзіме әлденелер көрінді: тергейтін періштелерді көрдім, бүйірімнгн көр кысты. О н то р тін ш і кор ін іс Бүрынгылар әм ӘУБӘКІР Ә у б ә к і р (Күләндага кепіп). Сүйінші! Мүслім болыс болды. К ү л ә н д а (үшып туре келіп). Рас па? Ә у б ә к і р. Рас! Рас! Болыстан сүйінші сүра- сам қайтеді? К у л о н л а. Барма, кысылып жагыр Ә у б э к i р. Ендеше, мен елге шабайын. (А'е- теді ^ Ь о л ы с. Молда, ауыз уйдеплер не дейді? Кү л э и д a (Төргі уйге кіреді). Молдеке! М о л д а. Э л п не деп ке гп ? К у л о н д а. Інініз болыс болыпты. Б о л ы с (қысылып). А й !.. уһ! О й1 Жалган- ай! М үслім нашалнік с а й д ., л-ай! (Ті.пн қояды). О н б есін ш і к о р ін іс Б у р ы н г ы л а р э м М Y С Л I М М у с л i м (жалан бас, көңілі шат, ауыз уйге кірпі келеді). Қайда бәрі? К у л ә н д a (карсы шыгып). Багын күтты болсын1 М ү с л і м. Айтканын келсін1 К у л ә н д а. Сап п ойлаганын болды, мин кайтесің? . М у с л i м Қайтейін сені? Байга тиерсін К ү л ә н д a. Кімге? М у с л і м. Біреу табылар. К у л э н д а. Өзін ше? У эд е кайда? М у с л i м. M ai катын алмаймын К у л э н д а О й1 Үрган екенсін гой. болыс, болыс1 Кайран болыс1 (Төргі уйге ж угіре кіреді). М о л д a (болыстың бетін жауып, иман ай тады). Л ә-иләһ ә Иллалла. К у л э и д а Ой. болыс-ай1 Қорғаным-ай! А рыстаным-ай! Арманда айрылдым, капыда айрылдым! /Жылап болыстың аягын қушақтап, ж ыгылады). Ксрску-Ьаян кітапханасы "Рухнама Жүсіпбек Аймауытов Мүслім келіп кіреді. М о л д а. Жүмыс бітті. Қазаның қайыры бол- сын. Бағың күтты болсын! (М үслімде дыбыс жок, колын айкастырып к^десіне койып, сазарып, сілейіп түрып кала ды). Ш ы м ы л д ы к Аяғы Бір перделі пъеса Қатынасушылар: Е Л Қ О Р Ғ А Н Ы Кереку-Баян кітапханасы “Рухнама'' О р а з - еті тірі кедей Ә б і ш - о да кедей, ел кегін куушы 0 к ы ғ а н Ж 1пт Б а й б е к - бай Қурмаш -16-17 жасар кедей баласы Д о м б а й - казаншы кара малай Көпжасар - кедей Қорабай- ауыл жігіті Қ а с е н - орташа, о да ауыл жігіті Командир Б и Болыс 1 -бай 2-бай 1 -аксакал 2-аксакал 1-эпесер 2-эпесер 1 -салдат 2-салдат 3 -салдат Аксакалдар, жастар, байлар, кедейлер, ауыл адамдары, солдаттар. 1 -а к с а к а л (еңкейіп, орта кездегі жуан байги қарап) Бай жүмыеының бетін білдіңіздер ме? Неге шақырған екен? 1-6 а й (тыржиып). Біле алмадық. Тағы шы- Б ір ін ш і кө р ін іс Жүсіпбек Аймауытов ru n жинайтын шығар. Қай бір жақсы хабарғ жүр дейсіэ? 2-6 a й коздайтын койша ыцыранып, күшеніп қояды. 1-а к с а к а л (даусын созып). Е-е, сүйтпей, тагы не кылар дейсіц... Ей, жасаган алла-ай!.. Елді күртпаса tie гылсын?.. 2-а к с a қ а л (виге қарап). Би, сіздіц ауыл да шығындаи қалды деді ме? Б и. Шыгындады. Әйтеуір кісі аман, мал маі мүкамбалды шауып кетті. 1-ақсакал Қүдай сактасын! Ел рэсуа болды гой. Тек артынын кайырын тілегеи болмаса, қолдан келер түк жок. 2-аксакал Бүл иттердіңөзі неткси көп! Соғы- сып қырылып жатса да, таусылар емес қой! 1-аксакал БүЛ кәпір - екаі жүрт! Қытайдан соцғы коп жүрт осы шығар. Кеше Ш ыңгысқа бой бермсгаі орыс емес пе? 2-аксакал (басын изеп). Солай еиді, солай! Б и (байга қарап). Бүл келген кім екен? Қай ел екен? 1-6 a й. Өзіміздін кіш і жүз болса керек. Би. Үлкен кісі ме екен? 2-1 -б a й. Жас ж іг іт болса керек. Би. Бүл жастар ел билеп не оңдырады? 1- а к с а к а л (даусын созып). Не ондырушы еді? Заманақырдык белгісі де. Жарыктык Мөңке би болжап кетті ғой. Жас баладан бнік болар, Жас балшыктан үйін болар. А т жақсысы арбада болар. Ж іг іт жаксысы саудада болар, -депті гой 'Терінде. (Қасындагыларга). Сол айтканының бәрі келген жок па? Бай, би, аксакал (басын изеп) Рас айтасыз, әулие ғой олар. Е к ін ш і кө р ін іс Милиционер (қолында мылтыгы бар, ады- раңдап есіктен шыга кел’ді). Ти-ші! (Журт ты- магын ж өндеіі киіп, қымтырылып, жөнделіп, басын көтерісіп, есікке аңтарыла қарайды.) О к ы ғ a н жігіт (киімі орысша, қасына бо лысты ертіп есіктен шыгады). Ассалау-мәле- е-йкүм! А ксакалдар (квздерінщ қырымен қарап). У әл ік сәлем. О к ы ғ a н (устел басына келіп, турекеліп турады Сол ж агынан екі қолын қамзолының қалтасына салып, журтқа қарап айбаттанып, болыс келіп турады.) Е, кауым! Мәжілістерщіз кайырлы болсын1 Аксакалдар. Аумин! Бірге болсын1 Төмаігілгр. Айтканын келсіи! (Деп шуетеді) О к ы ғ a н(тамагын бір устап, кенеп алып бастайды) Әлеумет, мен сіздерге гүбірнеден келіп отырмын. Ел-елге жүріп айтпак созім бар. Алгашкы көріп отырғаным сіздін ед Енді сіздер- ге келген жүмысымды баяндайын. Ж ү р т. Баяндаңыз, айтыңыз! О к ы ғ а и (т ам агы н т агы бір кенеп) Өздерініз де естщ жаткан шыгарсыздар. кешегі қанішер жауыз Некалайды күлатканнан кейін укіметті «есерлер» колына алган. Кешегі Керяі- іский сол есер болатын. Ол есерлер бүл күнде күлады... Кереку-Баян кітапханасы “Рухнама” 1ы? Жүсіпбек Аймауытов Төменгі біреу (сөзін бөліп). Есердің күлағань жаксы. Естілері билесін! Қасындағы біреу (оны туртіп). Қоя түр, сөзді бөлмей! 0 к ы ғ a a Енді үкіметті балшабек партиясы колға алып отыр. 1 -аксакал. Әлгі кызылымыз кайсы? Ағымыз кайсы? О к ы ғ a н (ақсақалга қарап). жүктеу/скачать 4,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|