Клинические дисциплины chapter clinical disciplines акушерство и гинекология obstetrics and gynecology

 

 

319 

УДК 618:612.43 

 

Б.Н. БИЩЕКОВА, Э.К. ШУКЕНОВА, Г.Ф. ХАЙБУЛЛАЕВА, А.С. АЙТБАЕВА, Р.С. СКАКОВА 

С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті 

№2 акушерлік іс және гинекология кафедрасы 

ҚЖШККА гинекология бөлімі,Алматы қаласы 

 

ЖЫНЫСТЫҚ ЖЕТІЛУ ҮРДІСІНДЕГІ РЕПРОДУКТИВТІ ЖҮЙЕДЕГІ ГОРМОНАЛДЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ СИПАТТАМАСЫ 

(ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ) 

 

Қыздардың және жасөспірім қыздардың-болашақ аналардың ұрпақ өрбіту жүйесін қорғау қазіргі кезде аурушылдықтың жоғарылауы, 

экологияның  нашарлауы,  стресстік  факторлардың  жоғарылауына  байланысты  ерекше  актуалды  тақырып  болып  отыр.  Әйел 

ағзасындағы  ұрпақ  өрбіту  жүйесінің  жетілуі  мен  реттелу  механизмінің  құрылуы  күрделі  және  ұзақ  процесс,  ерте  перинаталды 

кезеңде  басталып,  пубертатты  кезеңнің  соңында  ересек  ағза  параметрлеріне  жетуімен  аяқталады.  Олардың  әрқайсысы  нақты 

морфологиялық және эндокринді ерекшеліктермен сипатталады.   

Түйінді сөздер: ұрпақ өрбіту жүйесі, жыныстық жетілу кезеңі, пубертатты кезең, гормондар. 

 

Зерттеудің  мақсаты:  әдебиеттік  мәліметтердің  негізінде 

жыныстық 

жетілу 

кезеңіндегі 

әйел 

ағзасындағы 

репродуктивтрепродуктивті жүйенің құрылуын үйрену. 

Зерттеу 

материалдары 

мен 

әдістері: 

көптеген 

зерттеушілер 

қатары 

бейтарап 

және 

препубертатты 

кезеңдерде репродуктивті жүйенібелсенді емес деп санайды. 

Ал  басқа  зерттеушілер  бұл  кезеңдерде  гипофизарлы-

гонадалы  белсенділіктің  көріністерін:  қыздарда  етеккір 

келуіне  2-3  жыл  бұрын  ЛГ,  ФСГ,  эстрадиол  деңгейінің  аздап 

жоғарылауы, 

ал 

1-2 

жыл 

қалғанда 

анағұрлым 

жоғарылайтынын көрсетеді /1,2,3/. 

Бүйрекүсті 

безінің 

глюкокортикоидты 

қызметінің 

белсенденділігі 

және 

дегидроэпиандростеронның 

жоғарылауы гипофиздің  константты адреногкортикотропты 

қызметінің  фонында,  ол  шеткері  қандағы  АКТГ  деңгейімен 

анықталады.    Препубертатты  кезеңде  бүйрекүсті  безінің 

белсенділігі  жоғарылауының  клиникасы  адренархе  түрінде 

көрінеді.  Көптеген  авторлардың  ойынша  /2,4,5/  бүйрекүсті 

безі 

қыртысында 

глюкокортикоидты 

белсенділіктің 

төмендеуі  менархе  кезеңінде  байқалады,  яғни  бұл  кезде 

аналық бездерде стероидогенез белсенділігі байқалады.  

Сонымен  қатар,  препубертатты  кезеңде  орын  алатын 

андроген-глюкокортикоиты 

блокаданы 

шешу 

арқылы 

гонадалар  белсенденділгін  ынталандыратын  басқа  да 

вариант  болуы  мүмкін.  Репродуктивті  жүйенің  циклды  

белсенділігінің  механизмі  туралы  қазіргі  замануи  түсінік 

бойынша  андроген  –  глюкокортикоидты  блокаданы  шешу 

гипоталамуспен  люлиберин  бөлінуінің,  кейін  гипофизарлы-

аналық  без  циклділігін  тұрақтандыру  арқылы  осцилярлы 

механизмін  іске  қосу  үшін  рұқсат  беретін  феноменді 

көрсетеді /4,6/.  

Пубертатты  кезеңде  гипофиздің  гонадотропты  қызметі 

пубертат басынан басталады, соңына қарай максимумға жете 

отырып  прогрессивті  жоғарылайды.  Бұл  кезеңде  шеткі 

қандағы 

лютеиндеуші 

гормон 

(ЛГ) 

мен 

фолликуластимелдеуші  гормонның  (ФСГ)  базалды  деңгейі 

репродуктивті  жастағы    әйелдердің  базалды  деңгейінің 

төменгі шекарасына сәйкескеледі. Қандағы гонадотропиндер 

деңгейінің  жоғарылауы  уақыты  бойынша  менархеге  сәйкес 

келеді,  бірақ  оған  әкелмейді.  Фолликулинді  фазада  ЛГ 

орташа көрсеткіші лютеинді фазаға қарағанда жоғары болды 

/1,2,7/. 

Сонымен  қатар,  пролактин  секрециясының  менстуалды 

циклдың 

сипатына 

тәуелділігі 

анықталды: 

қандағы 

пролактин  деңгейі  овуляторлы  циклда,  менструалды 

циклдың  бірінші  және  екінші  фазасында  да  жоғары. 

Овуляторлы 

циклға 

ауысу 

- 

 

гонадотропиндер 

секрециясының  белсенденуімен  ғана  емес,  сонымен  қатар 

пролактин  секрециясының  жоғарылауымен    қатар  жүреді 

/1,2/. 

Репродуктивті    жүйенің  қалыптасуында  маңызды  орынды 

бүйрек  үсті  бездері  алады,  репродуктивті    жүйенің 

қалыптасуының «жетілген» түріне ауысуы, яғни овуляторлы 

циклге  -  гипофиздің  пролактин-синтездеуші  қызметінің 

деңгейіне байланысты, ол пубертатты кезеңнің соңына қарай 

бұл  гормонның  деңгейі  жоғарылап,  овуляторлы  цикл  тез 

жоғарылайды/2,3/. 

Гонадалы 

белсенділіктің 

айқын 

ынталануы 

 

13-14 

жастабайқалады,  ол  эстрадиол,  прогестерон,  тестостерон 

концентрациясының  жоғарылауымен  көрінеді.  Пубертатты 

кезеңнің  соңына  қарай  кері  байланыс  механизмімен  бірге 

эстрадиолмен  оң  кері  байланыс  механизмі  қалыптасады, 

яғни 

ЛГ 

бөлінуіне 

эстрадиолдың 

көп 

мөлшерде 

ынталандырушы  әсері  овуляцияны  болдырады.  ЛГ,  ФСГ, 

эстрадиол,  прогестерон  деңгейінің  жоғарылауы,  сонымен 

қатар  ішкі  жыныс  ағзаларының  өсуі  менархе  басталғанда 

байқалады /7,8/.  

Көптеген  зерттеушілердің  мәліметтері  бойынша  шеткері 

қандағы  кортизол  концентрациясының  деңгейі  пубертатты 

кезеңде  өзгермейді,  ал  17-оксипрогестерон  (17-ОНП)  мен 

дегидроэпиандростерон  (ДЕА)  деңгейлері  бұл  кезеңде 

жоғарылайды /2,3/. 

Барлығына белгілі қалқанша без гормондарының май, белок 

және  көмірсу  алмасу,тотығу-қалпына  келу  процестерінің 

реттелуінде;  организмге  қауіп  туған  жағдайларда  және 

жыныстық  жетілудің  құрылуында  белсенді  қатысатыны 

бәріне 

мәлім. 

Тиреоидты 

гормондар 

гипоталамо-

гипофизарлы-бүйрек  үсті  безі-аналық  без  жүйесінің  дұрыс 

қызмет 

атқаруын, 

аналық 

бездердің 

гипофиздің 

гонадотропты  гормондарына  сезімталдығы  жоғарылауын 

қамтамасыз  етеді,  эстрогендердіңшеткері  метаболизміне, 

фермент жүйесінің реттелуіне қатысады /1,2,3,4/. 

Құрсақ  ішілік  дамудың  бұл  кезеңінде  тиреоидты  гормондар 

болашақ  нәрестенің  бас  миы  жетілуі  мен  құрылуының 

маңызды  реттегіші  болып  табылады.  Жүктіліктің  бірінші 

триместрінде 

эмбрионалды 

кезеңде 

орталық 

жүйке 

жүйесінің 

толық 

анатомо-морфологиялық 

қалыптасуы 

анасының қалқанша безі гормондарымен реттеледі, ал кейін 

ми  тіні  мен  нейронаралық  байланыстар  компонентінің 

миелиндену  процесі  нәресте  қалқанша  безінің  гормоналды 

белсенділігіне байланысты болады /8,9/. 

Қалыпты  жағдайда  қандағы  тироксин  мен  трийодтиронин 

концентрациясы  препубертатты  кезеңнің  соңына  қарай  

тиреотропин  секрециясының  белсенденуімен  жоғарылайды, 

ол  қалқанша  без  қызметінің  және  тиреоидты  гормонар 

бөлінуінің  негізгі  реттегіші  болып  табылады.  Бұл  кезең 

препубертатты кезеңнің соңына сәйкес келеді және 12 жасқа 

қарай 

аяқталады. 

Кейін 

қалқанша 

безінің 

қызметі 

пубертатты кезең бойына өзгермейі /1,2,4/. 

Жыныстық  жетілу  кезеңінің  соңғы,  аяқтаушы  кезеңі 

жасөспірімдік кезең (16-18 жас) болып саналады, яғни ұрпақ 

үрбіту  жүйесінің  «жетілген»  түрінің  қалыптасу  кезеңі  – 

овуляторлы  етеккір  циклына  ауысу  /2,4/.  Қыздардың 

қанындағы  ФСГ,  ЛГ  және  пролактиннің  базалды  деңгейі 

ұрпақ  үрбіту  жасындағы  әйелдердікіне  сәйкес  келеді.  Бұл 

кезеңде  байқалатын  прогестерон  бөлінуі  төмендеу  фонында 

эстрадиол 

деңгейінің 

жоғарылауы 

жамбастың, 

сүт 

бездерінің,  ішкі  жыныс  ағзаларының  дамуының  жалғасуын 

қамтамасыз етеді  /1/. 

Бірқатар  зерттеушілердің  ойынша  жыныстық  жетілуді 

бағалау  кезінде  жатыр  мен  аналық  бездердің  жетілу 

дәрежесін де ескеру керек /10,11/.  

Екіншілік  жыныс  белгілерінің  дамуы,  антропометриялық 

мәліметтер,  жатырдың,  аналық  бездердің  эхографилық 

 

 

 

320

 

өлшемдері 

мен 

жетілу 

дәрежесі 

арасында 

жоғары 

коррелятивті тәуелділік анықталды (2,3, 11/. 

Етеккір қызметі бұзылмаған жасөспірімдерде аналық безінің 

және оның құрылымдары өлшемдерінің үлкен әйелдерге тән 

өзгерістері  байқалады.    Сонымен  қатар  фолликулдардың 

баяу жетілуі анықталды.  Ұрпақ өрбіту  жасындағы  әйелдерге 

қарағана 

жасөспірімдерде 

овуляция 

кіші 

өлшемді 

фолликулда 

болады, 

бұл 

бастапқы 

циклде 

ФСГ 

концентрациясының  біртіндеп  жоғарылауына  байланысты 

/3,11/. 

Менархеден  кейінгі  бастапқы  жалдары  циклдардың  көбісі 

ановуляторлы  болатыны  УДЗ  көмегімен  анықталды,  ретті 

етеккір 

циклы 

бар 

қыздардың 

35,7¿-нда 

көптеген 

фолликулдарды 

анықтайды. 

Овуляторлы 

және 

ановуляторлы  циклі  бар  қыздардың  аналық  безінің 

көлемінде  ерекшеліктер  болмайды.  Овуляторлы  циклда 

фолликулдың  диаметрі  мен  эстрадиолдың  деңгейі,  циклдың 

лютеинді  фаза  циклында  прогестеронның  максимады 

концентрациясы 

арасына 

корреляцияның 

болатыны 

анықталды /2,3,11/.  

Сонымен,  пубертатты  кезең  гипофиздің  гонадотропты 

гормондары  жетілуінің  және  менархе  уақытына  сәйкес 

келетін  аналық  безінің  стероидогенді  белсенділігінің 

жоғарылауымен  сипатталады.  Ұрпақ  өрбіту  жүйесінің 

қалыптасуының  басталуына  препубертатты  кезеңде  орын 

алатын    бүйрекүсті  безінің  андроген-глюкокортикоиты 

қызметінің  төмендеуі  әкеледі.  Жасөспірімдік  кезеңде  ұрпақ 

өрбіту  жүйесі  қалыптасуының  соңғы    «жетілген»  түрі 

қалыптасады, яғни овуляторлы циклге ауысаы.  

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1

 

Сметник В.П., Тумилович Л.Г. Неоперативная гинекология. – М.: МИА, 2005. -  632 с. 

2

 

Коколина В.Ф.  Гинекологическая эндокринология детей и подростков. – М.: Медпрактика, 2005. -№2. – С. 336-340. 

3

 

Коколина В.Ф.  Детская и подростковая гинекология. - М.: Медпрактика, 2006. – С. 635-640. 

4

 

Вихляева Е.М.  Руководство по эндокринной гинекологии. – М.: МИА, 2006. – 375 с. 

5

 

Раисова А.Т., Укыбасова Т.М., Басибекова Т.С., Рахимжанова А.Х. Нейроэндокринные синдромы в гинекологии.  – Алматы: 2008. – 

229 с. 

6

 

Е.Уварова, Д.Тарусин.  Пособие по обследованию состояния репродуктивной системы детей и подростков. – М.: Триада – Х, 2009. – 

232 с. 

7

 

Гуркин Ю.А. Детская и подростковая гинекология: руководство для врачей. – М.: МИА, 2009. -  696 с.  

8

 

Маркин Л.Б. Детская гинекология: справочник. – СПб.: МИА, 2007. – 480 с. 

9

 

Уварова Е.В. Детская и подростковая гинекология. - М.: 2009. – 384 с. 

10

 

Стандартные  принципы  обследования  и  лечения  детей  и  подростков  с  гинекологическими  заболеваниями  и  нарушениями 

периода полового развития. – М.: Триада – Х, 2008. -180 с. 

11

 

Васильев А.Ю., Ольхова Е.Б. Ультразвуковая диагностика в детской андрологии и гинекологии. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2008. – 152 

с. 

 

 

 

Б.Н. БИЩЕКОВА, Э.К. ШУКЕНОВА, Г.Ф. ХАЙБУЛЛАЕВА, А.С. АЙТБАЕВА, Р.С. СКАКОВА 

ХАРАКТЕРИСТИКА ГОРМОНАЛЬНЫХ ВЗАИМООТНОШЕНИЙ РЕПРОДУКТИВНОЙ СИСТЕМЫ   

В ПЕРИОДЕ ПОЛОВОГО СОЗРЕВАНИЯ 

 

 

Резюме: В данной работе представлен литературный обзор по становлению репродуктивной системы у девочек в периоде полового 

созревания. Сложная взаимосвязь многочисленных нейро-гуморальных механизмов и их динамичная функциональная перестройка 

в ответ на влияние факторов внутренней и внешней среды, требует всестороннего изучения гормонального профиля девочек. 

Ключевые слова: репродуктивная система, период полового созревания, пубертатный период, гормоны. 

 

 

 

B.N. BISHEKOVA, E.К. SHUKENOVA, G.F. KHAIBULLAEVA, A.S. AITBAEVA, R.S. SKAKOVA  

HORMONAL CHARACTERISTICS OF THE RELATIONSHIP OF THE REPRODUCTIVE SYSTEM IN PUBERTY 

 

Resume:  A  compleax  of  numerous  neurohumoral  mechanisms  and  their  dynamic  functional  reorganization  in  response  to  the  influence  of 

factors internal and external enviroment, requires a comorehensive study of the girls hormonal profile. 

Keywords: reproductive system, the period of sexual maturation,puberty, hormones.  

 

 

 

 

 

УДК 618.6-005.1-08 

Р.Н. ЕСПАЕВА, М.И. НҰҒМАНОВА, Н.Н. ОРАЗАКОВА  

С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медициналық Университет, 

№2 акушерлік және гинекология кафедрасы, ҚЖШККА гинекология бөлімі 

 

БОСАНУДАН КЕЙІНГІ ҚАН КЕТУ. АКУШЕРЛІК ТАКТИКА 

 

Мақалада  ҚР  ДСМ  клиникалық  хаттамасына  сәйкес  босанудан  кейінгі  қан  кетудің  этиолгиясы,  диагностикасы  мен  акушерлік 

тактикасы бойынша мәліметтер келтірілген. 

Түйінді  сөздер:  босанудан  кейінгі  қан  кетулер,  ТШҚҰ  –  синдромы,  босанудан  кейінгі  қан  кетудің  қадамдық  емдік  терапиясы, 

хирургиялық гемостаз, жатырдың бимануалды компрессиясы, жатырдағы комперссиялық хирургиялық тігістер. 

 

Введение.  Среди  различных  акушерских  осложнений, 

возникающих  в  родах  и  раннем  послеродовом  периоде, 

кровотечения  продолжают  занимать  одно  из  ведущих  мест 



1,2



.  Частота  кровотечений  в  последовом  и  раннем 

послеродовом  периодах  колеблется  от  2,5  до  8¿ 



2



. 

Кровотечения в раннем послеродовом периоде наблюдаются 

 

 

321 

в 2,2¿ случаев, у первородящих кровотечения развиваются в 

0,3¿  наблюдений,  у  многорожавших  женщин  в  4¿  и  более. 

При 

послеродовых 

кровотечениях 

гистерэктомия 

производится  в  0,1¿  случаев,  в  0,27¿  -  после  операции 

кесарева сечения 



1



. 

Послеродовые  кровотечения  являются  одним  из  грозных 

осложнений  в  акушерстве,  поэтому  своевременная  и 

правильная  акушерская  тактика  играют  первостепенную 

роль в спасении жизни родильницы. 

При 

следовании 

врачами 

акушерами-гинекологами 

пошаговой  терапии  послеродовых  кровотечений,  согласно 

представленному  протоколу,  несомненно,  приведет  к 

улучшению 

деятельности 

родовспомогательных 

учреждений.  

Босанудан  кейінгі  қан  кету  (БКҚ)-  табиғи  жолдар  арқылы 

босану  кезінде  500  мл  немесе  одан  жоғары және  кесар  тілігі 

операциясынан кейін 1000 мл немесе одан жоғары мөлшерді 

қамтитын клиникалық маңызы бар қан жоғалту түрі. 

Жіктелуі: 

Босанудан кейінгі  ерте қан кету- босанудан кейінгі алғашқы  

24 сағатта.  

Босанудан кейінгі кеш қан кету- босанудан кейінгі кезеңнен 

24 сағат өткен уақытта. 

Қауіп факторлары: 

• Босанудың үшінші кезеңінің ұзаруы 

• Преэклампсия 

•  Анамнезде  босанудан  кейінгі  қан  кету  жағдайларының 

болуы 

• Көпнәрестелік 

• Босану жолдарынының жұмсақ тіндерінің жарақаты 

• Ұзаққа созылған босану 

• Оперативтік түрдегі қынаптық босанулар 

•  Жатыр  қуысында  плацентаның  және  оның  бөліктерінің 

кідіруі 

• Плацентаның жатуы 

• Тромбофилия 

• Ірі нәресте 

• Көп босанулар   

Алдын-алу. 

Босанудан кейінгі қан кетудің алдын алудың негізі - 

босанудың үшінші кезеңін белсенді жүргізу болып табылады, 

ол қан кету қаупін 2,5-3 есеге төмендетіп және босанғаннан 

кейінгі мерзімде босанған әйелді қадағалауға мүмкіндік 

береді. 

Қан кетудің диагностикалық көрсеткіштері 

 -  босанудан  кейінгі  кезеңде  қан  кетудің  белгілерін  ерте 

анықтау; 

-  босанушы  әйелдің  жалпы  жағдайын,  АҚ,  тамыр  соғысын, 

жүректің  

жиырылу жиілігін (ЖЖЖ) бағалау; 

- қан кету көлемін анықтау 

Қан жоғалту мөлшерін анықтау тәсілдері: 

• Көзбен шолып қарау әдісі (30¿ қате). 

•  Гематокрит  мөлшерінің  бастапқы  көрсеткіштен  10% 

төмендеуі. 

•  Гравиметриялық  тәсіл  -  операциялық  материалдарды 

өлшеу арқылы   

  (15¿ қате).  

•  Өлшегіш  ыдыс  көмегімен  анықтау  (градуирленген 

шыныаяқ, ыдыс). 

Талқылау. Этиология 

БКҚ себептері,  «4Т»-деп белгіленген, 4 бастапқы 

этиологиялық үрдістердің біреуінің бұзылуынан туындайды 

(1 кесте): 

 

Кесте 1 - БКҚ этиологиялық қауіп факторлары 

 «Т» 

Этиологиялық  үрдіс 

Клиникалық қауіп факторлары 

Жатырдың жиырылу 

қызметінің бұзылуы 

(«Т»-тонусы) 

Жатырдың шектен тыс созылуы 

• көпсулық 

• көпнәрестелік 

• ірі нәресте 

Миометриидің  жиырылу қабілетінің  «қажуы» 

• жылдам босанулар 

• ұзаққа созылған  

босанулар 

• жоғары паритет (>5 босану) 

Инфекциялық үрдіс 

• хорионамнионит 

• босану кезіндегі 

қызба 

Жатырдың қызметтік/анатомиялық  ерекшеліктері 

• жатыр миомасы 

• плацентаның жатуы 

Тіндердің жатыр қуысында 

кідіріп қалуы 

(«Т»-тіні) 

Бала жолдасы бөліктерінің кідіруі 

• бала жолдасының  

ақауы 

• операция жасалған жатыр 

• жоғары паритет  

• плацентаның тығыз жабысуы 

• плацентаның сіресіп өсуі (бітісуі) 

Жатыр қуысында қан ұйындыларының кідіруі 

 

• жатыр гипотониясы 

Босану жолдарының 

жарақаттары 

(«Т»-жарақаты) 

 

Жатыр мойнының, қынаптың, аралықтың жыртылуы  • жылдам босанулар 

• оперативті қынаптық 

 босанулар 

 

Кесар тілігі кезінде жатырдың жарақаттық түрде 

жыртылуы 

• нәрестенің дұрыс орналаспауы 

• нәресте жатқан  

бөлігінің төмен  

орналасуы 

Жатырдың жыртылуы 

• операция жасалған жатыр 

Жатырдың айналуы 

• көп босанушы  

• плацентаның жатыр  

түбінде орналасуы 

• босанудың үшінші 

кезеңін белсенді 

 жүргізу техникасының 

 бұзылуы 

Коагуляция бұзылысы 

(«Т»-тромбин) 

Туа немесе жүре пайда болған тромбофилиялық 

жағдайлар. ТШҚҰ-синдромы.  

 

• тұқымқуалаушылық  

коагулопатиялар 

• бауыр аурулары 

 

 

 

322

 

• гематомалар  

және/немесе қан  

ағушылық,  

преэклампсия,  

эклампсия, HELLP- 

синдромы 

• нәрестенің 

антенаталды өлімі 

• хорионамнионит  

• босануға дейінгі қан  

кетулер 

Жүре пайда болған коагулопатиялар 

• антикоагулянттарды  

шамадан тыс  

пайдалану 

 

  

Босанудан кейінгі қан кетудің қадамдық емдік 

терапиясы(геморрагиялық шок бегілерінсіз қан кеткен 

кезде): 

1 қадам 

•  Бос  қызметкерлер  мобилизациясы  (босанушы  әйелді 

жалғыз қалдырмай: жедел техниканы толық көлемде жүргізе 

алатын,  тәжірибелі  акушер-гинекологты,  анестезиолог-

реаниматологты, лаборантты көмекке шақыру); 

• Жоғалтқан  қан көлемін анықтау. 

•  Ағзаның  өмірге  қажетті  қызметтері  мен  жалпы  жағдайын 

бақылау  (АҚҚ,  тамыр  соғысы,  дене  температурасы,  тыныс 

алу жиілігі). 

•  Қарқынды  емдік  терапия    картасын  үнемі  жүргізетін 

қызметкерді тағайындау. 

• Қуықты катетерлеу- қуық бос болуы қажет. 

•2 шеткі венаны катетрлеу (№№ 14-16 G) - бастапқы кезеңде 

кристаллоидты  ерітінділерді  қан  жоғалту  көлемі  мен 

утеротониктер мөлшеріне 3:1  қатынасындай етіп енгізу. 

•  Әйелді  жылыту  (көрпе  жабу,  ылғал  төсеніштерді  құрғаққа 

ауыстыру).  

• Ылғал оттегімен қамтамасыз ету.  

• Жалпы қан талдауы. 

• Коагулограмма немесе қан ұю уақытын анықтау. 

• Қан тобын, Ph-факторды анықтау, сәйкестікке талдау жасау 

үшін қан 

алу. 

• Себебін анықтау: 

- жатырды тексеру (тонусты, тінді); 

- босану жолдарын тексеру (жарақат).  

2 қадам(2 кесте). 

 

Кесте 2 - Этиотропты емдік терапия  

 «Тонус» 

«Тін» 

«Жарақат» 

«Тромбин» 

Жатыр массажы. 

Утеротониктер. 

Жатырды 

бимануалды 

компрессиялау. 

• Жатыр қуысын қолмен 

тексеру (ерекше жағдайларда 

кюретаж). 

• Босану жолдарының 

жыртылған жұмсақ тіндерін  

тігу  

• Жатыр жыртылғанда 

лапаротомия жасау 

• Жатыр айналымын 

қалпына келтіру 

• Қан ұю факторларын құю 

(тромбоцитарлы масса, криопреципитат, 

ЖМП).

 

• Антифибринолитиктер 

• Қанның рекомбинатты VII факторы 

  

БКҚ жиі себебі жатыр атониясы болып табылады. 

Атонияны емдеу үшін утеротониктердің-келесі  топтағы дәрілері қолданылады (3 кесте): 

 

Кесте 3 - БКҚ консервативті түрдегі емі 

 Сипаттамалары  

Утеротоникалық препараттар 

Окситоцин 

Эргометрин 

Метилэрго-метрин 

Простаглан-дин F2a 

(энзапрост) 

Мизопрос-тол 

Алғашқы мөлшері  

және қолдану 

тәсілдері 

10 Б б/етке немесе 5 

Б 

венаға 

0,2 мг б/етке немесе 

венаға (баяу) 

2,5 мг б/етке  

жатыр бұлшық 

етіне 

800-1000 мг тік ішекке 

немесе 600-800 мг ауыз 

арқылы/тіл астына (сирек) 

 

Қайталау мөлшері 

20 Б венаға 

тамшылатып, бірақ  

1 л ерітіндіні 

минутына 60 тамшы 

жылдамдықпен 

енгізу 

0,2 мг б/етке әр 15 мин 

сайын 

(қажет жағдайда 0,2 мг 

б/етке  

немесе көк тамырға әр 4 

сағат сайын) 

2,5 мг әрбір 15 мин 

сайын 

  

Ең жоғарғы мөлшері 

60 Б Окситоци-ны 

бар 3 л-ден көп емес 

сұйықтық 

 

5 мөлшер (1,0 мг) 

8 мөлшері (20 мг) 

  

Қауіпті жанама 

әсерлері 

Тамырлар 

қабырғасының 

бұлшық етінің 

босаңсуы, ЖПҚТ 

төмендейді 

Шеткі вазоконстрикция 

(гипертензия, инсульт, 

бронхоспазм).  

Жатырдың тоникалық  

түрде жиырылуы. 

Гипотония, 

тахикардия, 

тыныстың 

жиіленуі, жүрек 

айну, құсу, бас 

ауруы, 

гипертониялық 

криз түріндегі 

парадоксалды 

әсердің болуы. 

Қалтырау 

 

 

323 

Қарсы көрсеткіштер, 

ескертулер. 

- 

Преэклампсия, 

гипертензия, жүрек 

ауруы. 

Венаға енгізуге 

болмайды, астма. 

  

  

Жатырдың бимануалды компрессиясы, утеротониктерді бірмезгілде енгізумен қатар жүргізілуі мүмкін (1 сурет): 

 

 

Сурет 1 - Жатырдың бимануалды компрессияның техникасы 

 

Техникасы: 

1.  Залалсыздандырылған  қолғаптарды  киіп  алып,  қынапқа 

қолды  енгізіңіз  және  қолыңыздың  жұдырығын  түйіп 

алыңыз. 

2. Жұдырықты алдыңғы күмбезге орналастырып, жатырдың 

алдыңғы қабырғасын басыңыз. 

3.  Екінші  қолмен  алдыңғы  іш  қабырға  арқылы,  жатырдың 

артқы  қабырғасына,    қынапқа  енгізілген  қолдың  бағытына 

қарай басыңыз. 

4. Басуды қан тоқтап, жатыр жиырылғанша жүргізіңіз. 

Жалғасқан қан кетулер кезінде жасалатын әрекеттер. 

Бірмезгілде келесілерді жасау керек: 



 

Барлық  бос  қызметкерлер  мобилизациясы  (көмекке 

қосымша 

шақыру 

қажет: 

бөлімше 

меңгерушісін, 

анестезиолог-реаниматологты  (егер  бұрын  шақырылмаған 

болса),  лаборантты,  стационардағы  қан  құю  үрдісіне 

жауапты маманды). 



 

Төсектің бас жағын түсіру керек. 

•  Ылғалды  оттегіні  10-15  л/мин.  берілетіндей  етіп 

жалғастыру қажет. 

• Қан жоғалту көлемін анықтау. 1500 мл немесе одан жоғары 

қан  жоғалтылған  болса-  орталық  венаны  катетерлеу  керек 

(мейілінше мойындырық венасын). 

• Ағзаның өмірге қажетті қызметтерін бақылау және әйелдің 

жалпы жағдайын бағалау (АҚ, ЖСЖ, ЭКГ, тамыр соғысының, 

дене  температурасының,  тыныс  алу  жиілігінің,  диурездің 

үнемі мониторингісі) қарқынды бақылау картасын қосымша 

жүргізу арқылы жасалады. 

• Кристаллоидтарды қан кету мөлшерінің 3:1 қатынасындай 

етіп енгізуді жалғастыру.  Инфузия жылдамдығы  15  минутта 

1,0  л  болуы  тиіс.  Кейінгі  инфузиялық  емдік  терапия 

анестезиолог-реаниматологпен 

бірге 

келісімді 

түрде 

жүргізіледі. 

• Операциялық бөлімді дайындау. 

БКҚ* кезіндегі инфузиялық терапия көлемі. 

Инфузиялау алдында барлық ерітінділер жылытылуы қажет 

(4 кесте). 

 

Кесте 4 - Инфузионды-трансфузионды терапиянің көлемі 

 1000 мл-ге дейін, 

шок белгілерінсіз 

>1000 мл немесе шок белгілері бар 

>2000 мл 

Кристаллоидтар 2000 мл-ге дейін.  Кристаллоидтар 2000 мл. 

Кристаллоидтар 3000 мл немесе  одан 

артық. 

- 

Коллоидтар**1000-1500 мл-ге дейін. 

Коллоидтар** 1000-2000 мл-ге дейін. 

- 

ЖМП 1000 мл (коагулопатия белгілері 

анықталғанда) 

ЖМП 1000 мл немесе одан артық 

- 

Эритроцитарлы масса (гемоглобин 

мөлшерін бақылау арқылы) 

500-1000 мл. 

Гемоглобин  70 г/л-ден төмен. 

Гематокрит 22-ден төмен. 

Тромбоцитарлы масса: тромбоциттардың 

деңгейі 50Ä10

9

 төмен болса. 

Криоприцепитат фибриноген мөлшері 1 г/л 

–ден төмен болса. 

 

Эритроцитарлы масса  

(гемоглобин мөлшерін бақылау 

арқылы)1000 мл немесе одан артық. 

  

 

 

 

324

 

*Әйелдің жалпы жағдайына сәйкес инфузиялық терапия 

мөлшерін анестезиолог-реаниматологпен бірлесе отырып 

тағайындау (шоктың белгілері, қан ұю бұзылыстары мен т.б. 

анықталса). 

**Коллоидтар: ГЭК-тер және сукцинилденген 

желатин/модифицирленген сұйық желатин (нұсқауға сәйкес). 

Инфузионды-трансфузионды терапия көрсеткіштері:  

Гемоглобин 80 г/л ден төмен емес 

Тромбоциттер>75Ä10

9

 

Протромбин индексі <1,5 

ББТУ <1,5 

Фибриноген >1,0 г/л 

Акушерлік қан кетулерде қолайсыз нәтижелердің негізгі себебі 

хирургиялық гемостазды кеш жүргізу болып саналады. 

• Зертханалық тесттерді жүргізу: 

-  жалпы  қанға  талдау  жасау  (гемоглобин,  гематокрит, 

тромбоциттер, қан ұю уақыты); 

- коагулограмма; 

- қанның ұюын анықтау тестісі. 

•  Әйелді    бүйіріне  жатқызып  және  жылытып  (бірақ  ысытып 

жібермеу!)-ылғал  төсеніштерді құрғаққа  ауыстырып, қосымша 

көрпе беру керек. 

•  Маска  арқылы  оттегіні  беруді  минутына  жылдамдығы  8  л 

болатындай етіп жалғастыру. 

•  Қан  препараттарымен:  ЖМП,  эритромассаны  қажетті 

мөлшерде қамтамасыз ету. 

3 қадам 

Қан кетуді уақытша тоқтату әдістері. 

Құрсақ аортасын басу(2 сурет). 

жүктеу/скачать 19,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: