БАЛАЛАР ƏДЕБИЕТІН АУДАРУДАҒЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕР

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

 

 

Г. Даутова 

ОСОБЕННОСТИ ПЕРЕВОДА В ОБЛАСТИ ДЕТСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ 

Аннотация.  Вопросы,  рассматриваемые  в  статье.  Детская  литература  и  перевод. 

Особенности перевода. Детская психология. 

Ключевые слова: проза, детская литература, психология. 

G . Dautova 

FEATURES OF TRANSLATION IN THE FIELD OF THE CHILDREN'S LITERATURE 

Abstract. The issues dealt in this article. The children's literature and translation. Features of 

translation. Children's psychology.

 

Keywords: fiction, children's literature, psychology. 

 

Балалар əдебиеті - қазақ əдебиетінің өскелең 

бір  саласы.  Оның  өзіндік  өсу,  өркендеу  жолдары 

бар.  Басында  жалпы  əдебиетпен  бірге  дамып, 

толысып  келген  ол  ХIХ  ғасырда  өз  ерекше-

ліктерімен дербес əдеби шығармашы-лыққа жетті.  

Орыс  əдебиетінде  тікелей  жас  ұрпаққа 

шығармалар  жазған  А.С.Пушкин,  Д.Мамин-

Сибиряк,  С.Маршак,  С.Михалков,  А.Барто,  т.б. 

ақындар  балалар  əдебиетінің  ерекшелігін 

айқындап 

берді. «Балалар 

кітаптарының 

мақсаты  балаларды  белгілі  бір  іспен  ғана 

шұғылдандыру  емес  оларды  жат  əдеттерден, 

теріс бағыттан алдын-ала сақтандыру ғана емес, 

сонымен  қатар  оларға  табиғаттың  берген 

адамгершілік  рух  элементі  сүйіспеншілік 

сезімін  сезінуін  дамыту  болады.  Мұндай 

кітапшалар  балалардың  ес-ақылына  емес, 

сезіміне  төтеден,  тікелей  əсер  ететіндей  болуы 

керек.  Сезім  білімнен  бұрын  пайда  болады, 

ақиқатты  сезбеген  адам – оны  түсінбеген  де 

білмеген адам. Балаларды үш əлем табиғатымен 

таныстырып, толып жатқан халқы бар бүкіл жер 

шарын  олармен  бірге  аралап  өту  керек.  Оларға 

əр  алуан  мінез  құлықтары,  əдет-ғұрыптары, 

ұғымдары,  нанымдары  бар  адамзат  ұрпақтары 

мен  қоғамдарын  көрсету  керек.  Ал  ол  үшін 

балаларға  арнап  бүкіл  дүниеге,  бүкіл  табиғатқа 

жан  беріп,  меңіреу  тасты  да,  қырдың 

қылтамағын  да,  сарқыраған  бұлақты  да,  майда 

қоңыр  желді  де,  жер  үстінде  ұшып  жүрген 

көбелекті де сүйіспеншілік тілмен, өмір тілімен 

сөйлету керек», - деді В.Г. Белинский [1, 345]. 

Балалар  прозасы  қызықты,  шытырман 

оқиғалы, 

сан 

алуан 

тартысты 

сюжетке 

құрылады.  Қазақ  балалар  əдебиеті  идеялық 

көркемдік  жағынан  болсын,  тақырыптық-

тəрбиелік  жағынан  болсын,  алға  қойған  ізгі 

талаптарға  сай  өркендеп  келеді.  Балалар 

əдебиеті  мен  аудармасында  батырлық,  ерлік 

дəстүр,  өнеге  тұтатын  ұлы  өнерпаздар  жөнінде 

сипатталады.  Сонымен,  балалар  əдебиетінің 

төмендегідей  басты-басты  бес  ерекшелігі  бар 

деп  білеміз.  Біріншіден,  балалардың  психо-

логиясына  зерттеу  жасағанда,  олардың  ойлау, 

түсіну  қабілеті  суреттеліп  отырған  оқиғаның, 

көркем  образдың  нақтылығын,  дəлдігін  өз 

өмірінің айналасынан алуды қажет етеді. 

Екіншіден, əңгімеленіп отырған оқиғаның 

барысында  лиризм  болуы  шарт.  Баланың  ішкі 

дүниесіне, ой-санасына бірден əсер ететін күшті 

де  мағыналы  бейнелер  алынуы  керек.  Бала-

ларды  өмірдің  жақсы  болашағына  қанат-

тандырып, шарықтатып отыру шарт.  

Үшіншіден,  балалар  əдебиетінде  оқиғаны 

жəне  адам  характерін  суреттеу  əдістерінің 

динамикасы  ерекше  болады.  Психологияның 

дəлелдеуіне  қарағанда,  балалар  алдымен  оқиға-

ның  туып  отыруына,  бұлардың  тез  өзгеруіне, 

шешіміне,  кейіпкерлер  мінезінің  əр  жақты 

дамуына  қызығады.  Одан  соң  оның  неден 

шыққан себептерін іздестіре бастайды.  

Төртіншіден, 

балалар 

жаратылыстың 

көркем  көріністерін,  пейзажды  шебер  сурет-

теуді  ұнатады,  оған  сүйсіне  қарайды,  соны  өз 

айналасынан  іздейді.  Көркем  əдебиеттегі 

жаратылыс  суреттері  олардың  байқағыштық, 

талғампаздық қабілетін арттыра түседі. Пейзаж-

дық сурет – эстетикалық тəрбиенің бір көрінісі. 

Ал  көркемділікке  тəрбиелеу  баланың 

ақыл-есінің тез жетіліп, тез дамуына көмектесіп 

отырады.  

Эстетикалық  тəрбие  көркем  өнердің  бар-

лық  салаларында  ұлы  шеберлер  жасаған  аса 

құнды  мұраларды  балалардың  терең  түсінуін, 

сол  шығармалардан  рақаттанып  рухани  лəззат 

алуын көздейді.  

Бесіншіден,  балалар  əдебиеті  шығармала-

рының  мазмұны,  идеясы  олардың  белсенділігін 

арттырып, өз өмірінің жарқын болашағын тану-

ға  себепкер  болуға  тиісті.  Оларды  еңбекке,  ғы-

лымға, əр қилы мамандыққа еліктіріп, үлкен істерді 

орындауға  дайындай  білуі,  соған  əуестендіруі 

керек.  Прозалық  шығармалар  əдетте  үлкен,  орта, 

шағын  түрдегі  жанрлар,  атап  айтқанда  роман, 

повесть,  əңгіме,  очерк,  новелла.  Мейлі,  ол  көркем 

проза  не  аударма  шығармалары  болсын  əдеби 

туындыларды    бағалау  маңызды  да  жауапты  жұ-

мыс.  Көркем  шығарманы  жариялау  барысында 

редактор  оның  тұтастылығына  көңіл  бөледі.  Шы-

ғарма тұпнұсқасының мазмұны мен түрінің бірлігі, 

83 

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

 

 

көркемдік 

шындық 

бейнеленуі, 

сюжет 

тұтастығы, оқиға дəлдігі, автор стилі аудармада 

шынайы,  айқын  көрініс  табуына  мұқият  зер 

салынады.  Аудармашы  аударылатын  əңгіме-

лердің  тұпнұсқасымен  ғана  емес,  қаламгердің 

тұтастай  шығармашылығымен  жəне  оған 

қатысты əдеби зерттеулер, сын мақалалармен де 

танысуы жөн. 

Балаларға арнап аударудың бір қиындығы 

– суреттеп отырған іс-əрекетті, кейіпкер тілінде 

сəл  ғана  саңылау,  нанымсыз  бір  кішкене 

болмашы  кемшілік  кетті  дегенше,  оқырманнан 

айырылдым  дей  беріңіз.  Өйткені  бүлдіршіндер 

көркем  шығарманы  шынайы  өмір  деп  қарайды. 

Қапысыз  сенеді.  Балғын  бөбектерді  қуанту 

балалығын мəңгі жадында сақтаған, бала болып 

ойлай  алатын,  бала  көңіл,  таза  көңіл  талант-

тардың  ғана  қолынан  келеді.  Бүлдіршіндерді 

жақсы 

аударма 

шығармасымен 

қуанту  

аудармашы  үшін  де  жарты  бақыт  болуы  керек. 

Бала үшін ондай сəт – мереке!  

Əдебиетіміздің  басқа  саласында  табысты 

еңбектеніп  келе  жатқан  белгілі  жазушылардың 

өзі балаларға келгенде сыр беріп қалып жатса – 

талаптың  күрделігінен.  Сондықтан  да  В.Г.Бе-

линский «балалар жазушысы болып туылмасаң, 

жүре  қалыптасу  мүмкін  емес» - дегені  дұрыс 

тұжырым [1,420].  

Əдетте,  жас  бүлдіршін  мектепке  барсам 

дейді, 

үлкендер 

қатарына 

жетсем 

деп 

армандайды.  Бала  көңіл  аңсаулары,  армандау 

сатылары  осындай  болса  керек.  Балаларға 

арналған  əдебиетте  ең  көрнекті  орынға  ие 

болуға тиісті тақырып – мектеп жайы. Жазушы 

балалардың  өмірін  ең  алдымен  мектепте,  оның 

тəрбиеленіп  өсетін  ортасында  көрсетуге  тиіс. 

Балаларды еңбексүйгіштікке, іскерлікке тəрбие-

леу де мектеппен байланыста өтеді.  

Балаларға  арналған  шығарманың  басты 

кейіпкері бала болуы міндетті емес, тіпті бір де 

бала  қатыстырмай  балаларға  арнап  шығарма 

жазуға 

болады. 

Балалардың 

өз 

өмірін  

баяндайтын 

шығармаларды 

ғана 

балалар 

болмасын таныстырып, солардың ең тəуір деген 

үлгілері  арқылы  тəрбиелеуге  тиіспіз.  Балаларға 

табиғат сырлары, ғылым, мəдениет пен өнердің 

табыстары,  тарих  туралы  кітаптар  керек. 

Тамаша адамдарымыздың өмірі жайында, туған 

өлке,  қала  мен  ауылдарымызда  болып  жатқан 

өзгерістер  туралы  да  балаларға  əдемілеп  айтып 

беруге  болады.  Сонымен  қатар  көптеген 

балаларға  арналған  туындыларды  аударуымыз 

қажет.  

Балалар  шығармаларын  қазақ  тіліне 

аударуда автордың стильдік сəйкестігін, балама-

лық  деңгейін,  мəтін  дəлдігі  мен  көркемділігін 

сақтау  қажет.  Аудармашы  балалар  жандүние-

сінің  нəзік  деталіне  дейін  түсінетін  психолог, 

олардың мінез-қылығы мен өмірлік дағдыларын 

терең  тани  алатын  педагогтық  қасиеттерге  ие 

жоғары деңгейде болған жағдайда ғана аударма 

көркемдік  жəне  мазмұндық  деңгейде  түпнұс-

қамен тепе-теңдікте жасалады. 

Мəселен, Р.Киплингтің С.Қалиев аударған 

«Пілдің  баласы»  жинағындағы  ертегілерін  тұп-

нұсқа,  орыс,  қазақ  тілдеріндегі  нұсқаларымен 

салыстыра  талдайтын  болсақ,  жалпы,  С.Қалиев 

көбіне  балама  жəне  еркін  тəсіл  үлгілерін  қол-

дана  отырып,  жануарлардың  психологиясын 

түпнұсқаға сай аша білгендігін байқай аламыз. 

 

Түпнұсқа: He was a small Clever-fish, and 

he swam behind the whale’s right ear, so the whale 

couldn’t see him [2,98]. 

 

Орысшасы:  Наконец,  осталось  в  море 

одна крошечка Рыбешка- Хитрушка[3,6]. 

 

Қазақшасы:  Ең  соңында  бүкіл  теңізде 

жалғыз ғана балық, Шынашақтай Тікен балық 

қана қалыпты [4,3]. 

 

Бұл  мысалда  түпнұсқадағы «Clever-fish» 

деп  аталған  кішкентай  балыққа  орысша  нұсқа-

сында  да,  қазақша  нұсқасындада  сөзбе-сөз 

аудармай,  оған  сай  келетін  балама  тапқан. 

С.Қалиевтың  Шынашақтай  Тікен  балық  деп 

аударғаны  өте  сəтті  табылған  балама.  Жалпы, 

қандай  тіркес  болмасын,  мейлі  ол  еркін  немесе 

тұрақты  сөз  тіркесі  болсын,  оны  тура,  сол 

қалпында  аударуға  болмайды.  Бұл  аудармаға 

берілетін  қағидаттардың  бірі.  Ондайларды 

аудармас  бұрын  аудармашы  өзі  аударған  тілде 

соған  лайықты  балама  тауып  алу  керек.  Мейлі 

олардың  мағыналары  басқа  болса  да,  айтайын 

деп  отырған  ойды  дəл  түсініп,  оқырманға  дəл 

жеткізсе болғаны.  

«К.Д.  Ушинский  кез-келген  дүниені 

қарапайым  тілмен  түсіндіріп,  балалар  ұғын-

байтын  сөздерді  қолданудан  бойы  аулақ 

болғанын айтады [5, 44].Сондықтан балалар сөзі 

сайдың  тасындай  сұрыпталған,  таңдап,  талдап 

қолданылған, көркем де үлгілі тіл құралдарынан 

тұрады.  Ал  аудармашының  түпнұсқаның  көр-

кемдік  мазмұнын  өз  тілінде  айқын,  əсерлі,  шы-

найы  жеткізумен  бірге,  кейіпкер  тілінің  құры-

лымын, автордың стилін барынша дəл үйлестіре 

беруі  де  шеберлігі  мен  талантын  айғақтайды»- 

деген тұжырым айтады[6,43]. Осы тұжырымға  

байланысты тағы бір мысал келтіре кетейік, 

Түпнұсқа: «Noble Whale, have you ever 

eaten Man?» [2, 99]. 

Орысшасы: «Благородный,  великодушный 

Кит, пробовал ли ты когда - нибудь Человека?» 

[3,7б]. 

84

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

 

 

Қазақшасы: Сен осы Адам етін жеп көр-

дің  бе,  мəртебелі,  қайырымды  Сүтқоректім? 

[4,4б]. 

Бұл  мысалдан  байқайтанымыз,  Сүт-

қоректім  деген  сөз  түпнұсқада  да,  орысша 

нұсқасында  да  жоқ.  Бұл  сөзді  С.Қалиев  өз 

тарапынан  қосқан.  Кит  сөзін  жиі  қайталай 

бермеу  үшін,  сондай-ақ  Кит  сүтқоректілер 

тобына жатқандықтан, балалардың ой-өрісін да-

мыту  мақсатында  қолданған.  Бұл  да  аудар-

машының  өзіне  тəн  аудару  тəсілі.  Балалардың 

білімін  орнықтыру,  естеріне  түсіру  мақсатында 

мұндай тəсіл өте сəтті деп ойлаймын.  

Көбіне жануар адам тəріздес бейнеленеді, 

ол  адам  сияқты  қайғырады,  адам  сияқты  ой-

ланады.  Жануарлар  қасиеттері  олардың  мінез- 

құлықтарына  қарағанда  кең  ауқымды  құбы-

лыстарды түсінуге мүмкіндік береді. Жануарлар 

жайлы  шығармалардың  көркемдік  əлемі  бір-

келкі емес. Бұл осындай прозадағы ойдың қиы-

суымен,  шығарманың  жеке  элементтерінің  ішкі 

байланысымен,  авторлық  позицияның  күр-

делілігімен,  баяндаушы  мен  кейіпкер  дауыс-

тарының  өзара  əрекеттілігімен  байланысты. 

Кейбір  жағдайларда  бұл  шығармаларды  бейне-

леудің негізгі мəні авторлық баяндауға жатады. 

Яғни жануар арқылы не болып жатқанын автор 

баяндайды.Р.Киплингтің  бір  ерекшелігі  жан-

жануарлар  мен  хайуанат-тарды  адамдармен 

қарым-қатынаста,  сөйлестіре  отырып  туынды 

жазған ағылшынның талантты қаламгері.  

Балаларға  өлең  жазу  да,  əңгіме,  повесть 

жазу да осы жолға біржолата түскен, соның шы-

ғармашылық  азабына  төзе  алатын,  баланы  жа-

нындай  жақсы  көріп,  жүрегімен  сезінетін  ақын 

–  жазушыға  жүктелетін  зор  жауапкершілік.

                                                                                 

ƏДЕБИЕТ 

1. Белинский В.Г. Жаңа жылға сыйлық. 5 том, − Москва: 

1956. 

2. Kipling R. The jungle Book. – Москва: Айрис пресс, 2007 

3.  Киплинг  Р.  Рассказы. – Ленинград:  Художественная 

литература, 1989. 

4. Киплинг Р. Пілдің баласы. – Алматы: Жалын, 1983. 

5. Тарақов Ə. Аударма психологиясы жəне мəдениеті. – 

Алматы: Қазақ университеті, 2005. 

                                                   

                                                                      * * * 

 

Д. Бекбулатова  

ПОЭТИКА ЗАГЛАВИЯ РАССКАЗА С. МОЭМА  

Аннотация.Вопросы, рассматриваемые в статье. Роль и значение заглавия. Типы заглавий в 

произведениях С.Моэма. Проблема перевода заглавий.  

Ключевые слова: заглавие, значение заглавия, типы, поэтика, перевод. 

Д. Бекбулатова 

С. МОЭМ ƏҢГІМЕСІНІҢ ПОЭТИКАЛЫҚ ТАҚЫРЫБЫ 

Аннотация.Мақалада  қарастырылған  мəселелер.Тақырыптың  рөлі  мен  мағынасы.С.Моэм 

шығармаларындағы тақырып түрлері.Тақырыпшаларды аудару мəселесі. 

Тірек сөздер: тақырыпша, тақырып мағынасы,түрлері,поэтика,аударма. 

D. Bekbulatova 

POETIC TITLE OF S. MAUGHAM’S STORY 

Abstract. The issues dealt in this article

. The role and significance of the title. Types of title in the works 

of S.Maugham. The problem of translation of titles. The article is devoted to a problem of headings 

translation. The article reveals the problems of proper interpretation of a fiction text depending on the 

adequate translation of its heading on the example of Maugham’s novel “The Pool”

 

Keywords: title, the value of titles, types, translation. 

 

Как ни странно, но первое, что привлекает 

читателя  к  прочтению  какой-либо  книги  или 

статьи, – это  не  ее  содержание,  а  заглавие. 

Находясь  в  препозиции  к  тексту,  заглавие 

определяет  тональность  всего  произведения. 

Заглавие  несет  определенную  эмфатическую 

функцию  на  лексическом  уровне.  Отталкиваясь 

от  заглавия  читатель  пытается  понять  смысл, 

провести  анализ,  выстроить  логические  связи 

произведения.  Именно  заглавие  настраивает 

читателя  на  восприятие  определенной  инфор-

мации,  направляя  ход  его  мыслей.  Именно 

заглавие заставляет вернуться к нему вновь уже 

после  прочтения  произведения.  Оно  не  только 

настраивает читателя на определенную тему, но 

сужает  круг  восприятия  информации  в 

соответствии  с  которой  читатель  выстраивает 

логические  связи  и  пытается  понять  смысл 

текста.  Считается,  что  название  произведения 

содержит  в  сжатой  форме  основную  идею 

произведения  и  является  ключом  к  ее 

пониманию [1,53]. А.  Л.  Блем  определяет 

заглавие как авторский намек на тему [2, 32]. В 

связи  с  этим  правомерно  будет  предположить, 

85

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

 

 

что  заглавие,  заглавие  играет  важную  роль  при 

интерпретации  любого  произведения,  может 

содержать  в  себе  смысловые  пласты  произве-

дения,  интерпретация  которых,  во  многом, 

зависит от подготовленности и фоновых знаний 

читателя  оригинала.  Именно  поэтому  перевод 

заглавия  представляет  определенную  проблему 

для  переводчика.  Неверный  перевод  заглавия 

может привести к непониманию и неправильной 

интерпретации  всего  произведения  читателем. 

Поэтому 

здесь 

важную 

роль 

играет 

подготовленность  переводчика  (знание  языков, 

фоновые  знания  о  стране,  осведомленность  об 

авторе, 

литературоведческая 

подготовка, 

начитанность,  умение  проникнуть  вглубь 

текста,  умение  распознавать  намеки,  аллюзии, 

символы и т.д.). Переводчиков художественных 

текстов  учат  переводить  заглавие  в  последнюю 

очередь  именно  потому,  что  адекватный 

перевод  заглавия  возможен  лишь  после 

всестороннего,  тщательного,  глубокого  анализа 

текста. Заглавие может является и лейтмотивом 

всего текста. Таким образом, слово, вынесенное 

в  заглавие,  расширяет  свое  значение  по  мере 

прочтения текста.  

Проблема  перевода  заглавий  рассматри-

вается в трудах В.В. Савельевой «Художествен-

ный  текст  и  художественный  мир»,  В.А. 

Кухаренко  «Интерпретация  текста»,  Н.А. 

Николиной «Филологический анализ текста».  

Из классификации заглавий, представлен-

ных  в  данных  работах,  можно  сделать  вывод  о 

том, что в произведениях С. Моэма встречаются 

разные  типы  заглавий.  Это  и  имена  главных 

героев: «Макинтош», «Каталина»,  и  место 

действия: «Гонолулу», и указание на литератур-

ный  жанр: «Маленькие  истории  островов 

Южного 

моря», 

заглавия 

иронические: 

«Падение  Эдварда  Барнарда» (хотя  ирония 

последнего определяется по прочтении текста) и 

др.  Но  не  все  заглавия  произведений  С.  Моэма 

настолько  просты.  Об  этом  свидетельствует 

наличие нескольких переводов одного заглавия. 

Например,  заглавие  его  романа “The painted 

veil” в русском переводе это и «Разукрашенный 

занавес», и «Разукрашенная вуаль», и «Узорный 

покров».  Таким  образом,  перевод  заглавий  С. 

Моэма  представляет  для  переводчика  не 

меньшую  сложность  для  перевода,  чем  для 

автора его придумать.  

Рассмотрим  проблему  перевода  заглавий 

и  смысловые  пласты,  которое  оно  может 

раскрывать  на  примере  рассказа  С.  Моэма 

«Заводь» (“The Pool”), которое  входит  в 

сборник  рассказов  «Трепет  листа:  маленькие 

истории  островов  Южного  моря».  Действие 

рассказа  «Заводь»  происходит  в  Апии  (столице 

Самоа острова Уполу) и в третьем по величине 

городе Шотландии – Абердине.  

Как  известно,  при  прочтении  художест-

венного  произведения,  читатель  опирается  на 

определенные  ассоциации, «которые  лежат  в 

диапазоне  его  интересов,  деятельностных  и 

познавательных установок» [3].  

Первая ассоциация, с которой связывается 

слово  «заводь», – это  тихое,  спокойное  место. 

Если  же  обратиться  к  толковому  словарю 

русского  языка,  то  в  нем  дается  следующее 

определение: 1) небольшой залив, участок реки, 

в  котором  течение  отсутствует  или  принимает 

обратное  направление; 2) мелкое  место  пруда, 

озера.  Таким  образом,  связав  читательские 

ассоциации  со  словарными  значениями,  можно 

получить  «тихий,  спокойный  участок  реки,  в 

котором  отсутствует  течение», «мелкое,  спо-

койное место пруда, озера».  

Для  выяснения  адекватности  перевода 

заглавия рассказа как «Заводь» рассмотрим зна-

чение слова “Pool”. В Оксфордовском толковом 

словаре  приводятся  следующие  значения  слова 

“pool”: 1) a small area of still water – омут, 

заводь,  водоем  со  стоячей  водой; 2) a game 

played on a billiard-table – пул  (род  игры  в 

бильярд); 3) to collect money, ideas etc. from a 

number of people and share them; to share or divide 

(traffic or receipts) – собирать  деньги,  идеи  у 

определенного круга людей и делить их; делить 

что-либо [4, 477].  

Таким  образом,  в  толковых  словарях 

совпадает только первое значение – «водоем со 

стоячей  водой».  А  вот  еще  два  имеющихся 

значения  слова “pool” в  английском  языке,  в 

русском языке отсутствуют.  

В  этой  связи,  представляется  интересным 

проследить,  в  каких  значениях  употребляет 

слово “pool” автор текста: только ли в значении 

«заводь» или в его тексте присутствуют все три 

значения данного слова?  

Следует отметить, что впервые в рассказе 

слово “pool” появляется  именно  в  значении 

игры в бильярд: “The life of the island is pleasant 

and easy. He enjoyed the long idle talks in the 

lounge of the hotel and the gay evenings at the 

English Club when a group of fellows would play 

pool” [5, 85]. В  переводе  читаем –«Жизнь  на 

острове  легка  и  приятна.  Он  наслаждался 

долгими  ленивыми  разговорами  в  холле 

гостиницы 

и 

веселыми 

вечеринками 

в 

Английском  клубе,  где  мужчины  играют  на 

бильярде». 

Но 

уже 

в 

следующем 

абзаце 

рассматриваемое  слово  появляется  в  своем 

основном значении – «заводь»: “The country was 

indescribably fertile. In parts the forest was still 

86

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

virgin, a tangle of strange trees, luxuriant 

undergrowth, and vine; it gave an impression that 

was mysterious and troubling. But the spot that 

entranced him was a pool a mile or two away from 

Apia to which in the evenings he often went to 

bathe” [5, 85]. В  переводе: «Земля  здесь  была 

невероятно  плодородна.  Кое-где  сохранились 

девственные леса: заросли каких-то незнакомых 

деревьев,  великолепный  подлесок,  лианы – и 

все  это  вместе  казалось  таинственным  и 

печальным.  Но  больше  всего  пленила  Лоусона 

заводь милях в двух от Апии, куда он часто по 

вечерам ездил купаться». 

Таким образом, можно предположить, что 

подобная  синтагматическая  организация  текста 

не  случайна.  Автор  намеренно  организовал  оба 

значения  слова  на  одной  странице,  чтобы 

привлечь внимание читателя. Однако, в русском 

переводе  семантическое  поле  слова “pool” 

теряется,  так  как  русскому  читателю  уже 

сложнее найти нечто общее между «бильярдом» 

и «заводью».  

Из  рассказа  становится  ясно,  что  чаще 

всего  слово “pool” употребляется  именно  в 

значении  «заводь».  Именно  в  заводи  главный 

герой – шотландец  из  высшего  общества, 

образованный,  интеллигентный,  культурный 

Лоусон - познакомился со своей будущей женой 

–  туземкой  Этель,  это  место,  где  Лоусон 

покончил жизнь самоубийством. Раскрытию же 

метафорического 

смысла 

слова 

«заводь» 

помогают синонимические ряды, которые автор 

намеренно  использовал  для  создания  образа 

места: «казалось в этой заводи кроется какая-то 

тайна…  Лоусон  тихонько  вошел  в  воду  и 

лениво поплыл в теплую тьму». Таким образом, 

заводь – это  не  просто  запруда,  тихое  и 

спокойное место, это место смешения двух рас, 

двух  культур,  двух  менталитетов,  здесь  проис-

ходит что-то темное, странное.  

Третье  значение  слова “pool” – «делить 

что-либо»  можно  вывести  из  истории  Самоа.  В 

конце XIX века  за  контроль  над  архипелагом 

разгорелось  соперничество  между  Германией, 

Британией  и  США.  В  результате  Берлинского 

соглашения 1899 года  над  островами  был 

установлен  протекторат.  Острова  Самоа  были 

разделены  на  две  части  (линия  раздела  прошла 

по 171 з.д.): восточная группа, известная сейчас 

под  названием  «Американское  Самоа»,  стала 

территорией  США;  западные  острова  получили 

название  «Германское  Самоа»,  а  Британия 

отказалась  от  претензий  в  обмен  на  возврат 

Фиджи. С конца первой мировой войны до 1962 

года 

Западное 

Самоа 

находилось 

под 

управлением Новой Зеландии. С июля 1997 года 

это  государство  называется  просто  «Самоа». 

Учитывая  то,  что  С.  Моэм  путешествовал  по 

южной  части  Тихого  океана  в 1916 г.,  то  это 

время  как  раз  пришлось  на  начало  аннексии 

островов  Новой  Зеландией,  а  Апией  совместно 

управляли  Британия,  Германия  и  США.  Не 

случайно  и  главные  герои  рассказа  являются 

представителями  разных  держав.  Лоусон – 

шотландец,  Миллер – американский  немец, 

Бривальд – норвежец,  Кастер – австралиец. 

Таким  образом,  подчеркивая  национальную 

принадлежность каждого из героев, автор хотел 

показать,  что  Самоа  было  поделено  между 

западными державами.  

Проведенный 

анализ 

использования 

значений  слова “pool” показывает,  что  автор 

вложил  в  него  все  имеющиеся  смыслы,  причем 

первые  два  выражены  в  тексте  эксплицитно, 

тогда  как  остальные  выражены  имплицитно  и 

выводятся  из  подтекста: 1) это  заводь,  где 

плавает  Этель  и  место  где  Лоусон  впервые  ее 

встретил, то есть место где смешались две расы; 

2) пул – вид игры в бильярд, в который играют 

белые  мужчины; 3) государство  Самоа  под 

управлением  европейских  держав  в  области 

политики  и  экономики. К  этим  трем  значениям 

можно  добавить  еще  одно,  которое  можно 

вывести  из  второго – если  сравнить  острова 

Тихого  Океана  с  шарами  в  бильярде,  а  сам 

океан  со  столом  игроками  которого  являются 

западные  державы,  которые,  словно,  разыграли 

между собой право владения островами.  

К сожалению, в переводе на русский язык 

произошла неизбежная потеря информации, так 

как слово «заводь» не соответствует всем значе-

ниям  слова “pool” и  та  информация,  которая 

открывается  определенному  кругу  англо-

язычных читателей, остается недоступной  

для  русскоязычных  читателей.  При  более  глу-

боком  и  внимательном  прочтении  рассказа  на 

английском языке становится ясно, что “pool” – 

это  не  только  «заводь» - тихое  красивое  место, 

это  место  столкновения  политических  и  эконо-

мических  интересов,  место  возникновения 

конфликтов. 

                       ƏДЕБИЕТ 

1.Тураева З.Я. Лингвистика текста.  М., 1986.  

2.Савельева  В.В.  Художественный  текст  и  художественный 

мир.-  Алматы, 1996.  

3.Долинин К.А. Интерпретация текста.- М.:Просвещение, 1985.  

4.Oxford Wordpower Dictionary. Oxford University Press. 1993.  

5.W. Somerset Maugham. Sixty-five short stories. Octopus Books Ltd. 

1988. 

Абай институтының хабаршысы.  № 1 (7). 2011 

 

 

ОҚЫТУДЫҢ  ИННОВАЦИЯЛЫҚ 

ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

С. Жусанбаева 

              

жүктеу/скачать 3,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: