Конференциясының материалдары

125 

3) Сайт түрлі тақырыптар бойынша ауқымды материалдардан тұрады.

4) Материалдар ағылшын тілін үйренуші  адамдарға анағұрлым пайдалы форматта берілген:

аудио, оның мәтіні, сондай-ақ материалды бекітуге арналған жаттығулар.

5) Материалдардың көпшілігін компьютеріңізге немесе мобильді құрылғыға жүктей аласыз.

(мәселен,  аудионы  мр3  форматында  жүктеуге  болады,  ал  мәтіндерді  pdf  форматында

жүктей аласыз). [5, 14б.]

6. Minute English

Entermediate күрделілік деңгейі (орташа) 

Мұнда  Сіз  түрлі  тақырыптарды  талқылап  отырған  екі  жүргізушінің  ағылшын  тіліндегі 

6минуттық диалогын таба аласыз. (Уинстон Черчельден ДНК өзгерісіне дейін және т.б). Сіз 

мәтінді  pdf  форматында  және  аудионы  мр3  форматында  жүктей  аласыз.  (оң  жағында 

«Материалды жүктеуге арналған» деген әзірлеме бар), картинаның төменгі жағындағы бетте 

кейбір сөздердің түсініктемесі берілген. Әр нөмірі апта сайын шығып тұрады. [6, 261б.] 

7. The English We Speak

Entermediate күрделілік деңгейі (орташа) 

Сөздік  қорын  молайтуға  арналған  тағы  да  бір  тарау  бар.  Мұнда  апта  сайын  белгілі  бір 

тіркеске  қатысты  қысқа  аудиолар  шығарылып  тұрады.  Жүргізушілер  мағынасын  толық 

түсіндіріп  және  көптеген  мысалдар  келтіріп  отырады.  Оған  арналған  аудио  мен 

материалдарды жүктеп алуға болады. 

8. Talk about English

Ағылшын  тілін  үйрететін  және  ағылшын  тілі  туралы  еске  бағдарламалар  мұрағаттарынан 

тұрады. 

9. Talking about business

Мұнда сіз іскери қарым қатынаста қажет болатын тіркестерге арналған нөмірді таба аласыз. 

10. Ask about English

Ағылшын  тілі  грамматикасының  немесе  сөздік  қорының  белгілі  бір  қырларына  арналған 

аудиолар сериясы. 

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 

1. Матвеева, Н.В. Применение компьютерных технологий при обучении иностранному языку

/ Н.В. Матвеева // Информатика и образование. – 2006. - №6. – С.35-38. 

2. Нелунова,  Е.Д.  Информационные  и  коммуникационные  технологии  в  обучении

иностранному языку в школе / Е.Д. Нелунова // Якутск.- 2004.- 34 с. 

3. Никитенко, З.Н. Отличительные особенности УМК по английскому языку для 2-х классов

начальной школы/ З.Н. Никитенко// новые, современные, популярные учебно-методические 

комплекты по иностранному языку.-2008.-№4.-С.41. 

4. Потапова,  Р.К.  Новые  информационные  технологии  и  философия  /  Р.К.Потапова  //СПБ.-

2004. - C.78. 

5. Протасеня,  Е.П.  Компьютерное  обучение:  за  и  против  /  Е.П.  Протасеня  /  Иностранные

языки в школе. -1999.-№2 .- С.14 

6. Рогова, Г.В. Методика обучения иностранному языку/Г.В. Рогова, И.Н. Верещагина.// М.:

Просвещение.- 2000.-261 с. 

126 

БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ЖАҢА 

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ БІЛІМ АРТТЫРУДАҒЫ ТИІМДІЛІГІ 

 Аширханова Ботакоз Куанышбаевна,  

бастауыш сынып мұғалімі 

Ғ.Әбдірахманұлы атындағы Қима орта мектебі 

Ақмола облысы, Жақсы ауданы, Жаңақима ауылы 

Қазақстан  Республикасы  білім  беру  жүйесі  қазіргі  таңда  өзгермелі  және  өскелең 

талаптар  мен  қажеттіліктерге  баса  назар  аударып,  отандық  білім  саласын  әлемдік  білім 

кеңістігіне кіріктіруге бетбұрыс жасауда. Қазақстан Репсубликасының Білім туралы Заңында 

«Білім беру жүйесінің басты міндеті – қлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым 

мен практиканың жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға 

бағытталған  білім  алу  үшін  қажетті  жағдайлар  жасау,  оқытудың  жаңа  технологияларын 

енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық  желілерге 

шығу» деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді.  

Бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  міндеті  –  мәдениетті  түрде  білімді,  іскер,  жеке 

тұлғаны дамыту, ұлтымыздың рухын көтеру, осы мақсатқа жететіндей тиімді жол іздеу. Бұл 

білім  жетілдіру  және  оны  сапалы  деңгейге  көтеруді  алға  тартып  отыр.  Мұғалім  алғаш 

педагогикалық технологияларды оқып үйренеді, екіншіден меңгереді, үшініден, тәжірибеде 

қолданады,  төртіншіден  оны  дамытып  нәтижесін  көрсетеді.  Педагогтардың  кәсіби 

қызметінің  деңгейін  көтеру,  оқыту  процесін  ізгілендіру  мақсатында  әр  мұғалім  өз 

мүмкіндігіне  қарай  оқу  үрдісіндегі  озық  технологияларды  пайдалануда.  Білім  беру 

жүйесіндегі қазіргі талап, сабақты ұйымдастырудың тиімді жолдардың бірі – оқытудың жаңа 

технологияларын орынды қолдану болып табылады. 

Бүгінде еліміздің білім беру мекемелерінен тәуелсіз мемлекетіміздің өркениетке жету 

жолындағы  өр  талабына  тұғыр  боларлықтай  ұрпақ  оқыту,  тәрбиелеу  ісін  жаңа  сапалық 

өзгерістер  деңгейіне  көтеруді  талап  етіп  отыр.  Біздің  міндетіміз  –  білім  беруде  жаңа 

технологиялар мен жаңаша оқыту әдістерін тиімді қолдану, білім сапасын көтеру, жан-жақты 

дамыту, әрине, дамудың негізі – білімде екенін де ұмытпауымыз керек. 

Мұғалімнің  негізгі  ұстанған  мақсаты  –  білімнің  жаңа  үлгісін  жасап,  белгілі  бір 

көлемдегі білім мен білік дағдыларын меңгерту, оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан 

түрлі жаңа әдіс-тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды сабаққа тиімді пайдалана білу. 

Қазіргі  қоғам  сапалы  да  сындарлы  білімді  қажет  етеді.  Сондықтан  да  қазіргі  таңда 

мұғалімнің  ролі  зор.  Ол  өз  шәкірттеріне  үнемі  үлгі  болып,  оларды  үнемі  алға  ұмытылуға 

жетелеп, шабыттандырып, демеп отыруы тиіс. 

Жаңа  технологияларды  пайдалану  негізінде  оқушы  бойынан  бұрыннан  қалыптасқан 

оқу іс-әрекет тәсілдерін өзара жинақтау нәтижесінде оқушылар бойында шығармашылық іс-

әрекеттері  қалыптасады.  Көптеген  өз  ісіне  шын  берілген  мұғалімдер  жаңа  оқыту 

технологиясы  үрдістерін  пайдаланып  оқушылардың  білім  көрсеткіштерін  арттыруға  жол 

ашты. Педагогикалық оқу-тәрбие барысында жаңаны игерудегі ынталары мен мүмкіндіктері 

айқын  аңғарылады.  Осы  бағытта  әр  мұғалімнің  күнделікті  ізденіс  арқылы  барлық 

жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашатын қадамдарға барып, оқыту түрлерін, әдістері 

мен  құралдарын  одан  әрі  жетілдіріп  тиімді  тәсілдерді  нәтижелі  қолданудың  жолдарын 

іздестірулері байқалуда. 

Қазіргі  кезде  біздің  қоғамымыз  дамудың  жаңа  кезеңіне  көшіп  келеді,  бұл  кезең 

ақпараттық  кезең,  яғни  компьютерлік  техника  мен  оған  байланысты  барлық  ақпараттық 

коммуникациялық  технологиялар  педагогтар  қызметінің  барлық  салаларына  кіріктіріліп, 

оның  табиға  ортасына  айналып  отыр.  «Білім  берудегі  АКТ»  ұғымы  «оқытудың  жаңа 

ақпараттық технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т.б. тіркестермен 

тығыз байланысты.  

127 

«Ақпараттық  технология».  Бүгінгі  күннің  өзекті  мәселелерінің  бірі  –  барлық 

сабақтарды  компьютерлердің  қуаттануымен  жүргізуді  үйрену.  Білім  беру  саласында 

ақпараттық  технологияларды  пайдалану  арқылы  оқушылар  тақырып  көлемінде  қажетті 

мәліметтер  көлемін  ұлғайта  алады,  білімнің  сапасы  артады,  мұғалім  сабақ  өткізгенде 

оқушыларға  сапалы  білім  беру  үшін  жаңа  технологияларды  пайдалана  отырып,  сонымен 

қатар  компьютерді,  интерактивті  тақтаны  қолдану  арқылы  білім  берсе,  оқушылардың 

қызығушылығы  арта  түседі.  Оқытудың  компьютерлік  технологиясын  өз  тәжірибемде 

қолданып келемін.  

Оқытудың  компьютерлік  технологиясы  –  оқытудың  бағдарламалық  идеяларын 

дамытады, жаңа технологиялық жолдар ашады. Мен өзімнің тәжірибемде: дәстүрлі (оқулық, 

көрнекілік  құралдар,  электронды  оқулықтар),  компьютерлік  (презентация,  дисктер, 

мультимедиа құралдар), интернет технология (интернет дербес ақпарат көзі ретінде, е-mail – 

ақпарат алмасу құралы ретінде, т.б.) жиі пайдаланамын. 

Мен  өз  тәжірибемде  компьютерлік  оқыту  технологиясын  пайдалану  арқылы  білім 

сапасын  арттыруға ерекше көңіл  бөле отырып, оқытудың ұйымдастыру формаларын:  жеке, 

топтық,  ұжымдық  жұмыс  жасау  формалары  мен  жобалау,  компьютерік  әдіс,  ақпараттық 

ойын,  топтық  т.б.  элементтерін  қолданамын.  Кез-келген  сабақтарда  жаңа  ақпараттық 

технологияны  пайдалану  оқушының  қызығушылығын  ғана  тудырып  қоймай,  басты  білім 

сапасының артуына әсер етеді.  

Жалпы  бастауыш  сынып  мұғалімдері  білім  сапасын  көтеру  барысында  мынадай 

технологияларды пайдалануға болады. Мысалы: «Дамыта оқыту технологиясы», «Деңгейлеп 

оқыту», «Оза оқыту», «Ойын арқылы оқыту». Әр технология өз ерекшелігімен құнды. Жаңа 

технологиялық  әдістерді  пайдалану  шәкірттердің  ойлана  білу  қабілеттерін  дамытады, 

олардың білім сапасын жақсартады, ой өрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін өсіреді. 

С.Ковалевтің «Ойын арқылы оқыту» технологиясын бастауыш сынып мұғалімдері жиі 

пайдаланады,  себебі  бастауыш  сынып  оқушыларын  оқуға  тек  ойынмен  ғана  қызықтыруға 

болады.  Ойын  ойды  қозғайды,  баланың  ортамен  қарым-қатынасы  кеңейіп,  таным  қабілеті 

артады.  Ойын  –  баланың  интеллектуалдық  ой-өрісін  тереңдей  түсуіне,  шығармашылықпен 

ойлауына  алып  келеді,  білім  сапасын  арттырады.  Ойын  арқылы  оқушы  өздігінен  жұмыс 

істеуге  үйренеді,  ойлау  қабілеті  дамиды,  сөздік  қоры  молаяды.  Ойынның  негізгі  мақсаты  – 

баланы  қызықтыра  отырып,  баланың  санасына  тез  ұғындыру,  материалды  берік  меңгерту. 

Сондай-ақ  ойын  үстінде  балалардың  ойлау  қабілеті,  назары,  байқампаздық  әрекеті,  зейіні 

жетіледі.  

Келесі тоқталатын технологиялардың бірі «Дамыта оқыту технологиясы» - танымдық 

қызметі төмендегідей анықталады: шығармашылық, танымдық, алгоритімдік және деңгейлік. 

Дамыта  оқыту  технологиясының  басты  принципі  –  оқу  іс-әрекетін  ұйымдастыру  арқылы 

ойлау,  іздену,  дербес  жұмыс  жасау  дағдыларын  дамыта  отырып,  жеке  тұлғаның  өз  бетімен 

мақсатқа жетуінде. 

Л.В.  Занков  ақыл  -  ой  қызметінің  төмендегідей  көрсеткіштері  дамуды  іске  асырады  деп 

есептейді. Олар байқампаздық, өз ойын еркін жеткізе білу, практикалық іс - әрекеттер атқара 

білу. В.В. Давыдов ақыл - ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу 

дағдысын есептейді.[1] 

Мектеп  оқушыларының  танымдық  қызығушылығын  дамытудың  негізгі  факторы 

олардың  білімі  мен  дағдыларының   дәрежесі  ғана  емес,  сонымен  бірге,  баланың  маңызды 

психикалық  қызметтерін,  ақыл  -  ой  жұмысының  тәсілдерін  қалыптастыруға  мүмкіндік 

беретін  оқу  үрдісін  жолға  қою  керектігі  саналады.  Оқушының  шығармашылық  қабілеті  де 

оның ойлау мен тәжірибелік әрекеттері арқылы ғана дамиды. Ойлауға үйрететін сабақтарды 

дамыта оқыту сабақтары деп білеміз.[2] 

Дамыта   оқытуды  ұйымдастыру,  балаға  ақыл  -  ой  әрекетін  меңгеруге  жағдай  жасау 

деп  қарастыру  керек.  Дамыта  оқыту  сабақтағы  ерекше  ахуал,  мұғалім  мен  оқушы 

арасындағы  ерекше  қарым  -  қатынас.  Мұғалім  бұл  жағдайда  дайын  білімді  түсіндіріп 

қоюшы,  бағалаушы  емес,  танымдық  іс-әрекетті  ұйымдастыратын  ұжымдық  істердің 

128 

ұйытқысы.Тек осындай оқыту ғана баланың ақыл - ойының көзін ашып, шығармашылығын 

дамытады. 

Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті: 

Оқу материалдарын оқушыға дайын күйінде көрсету емес, оқушымен бірлесіп, жалпы 

іс  –  әрекетті  ұйымдастыра  отырып,  алға  қойған  міндеттерді  түсіндіру,  оларды  шешудің 

тәсілдерін, жолдарын іздестіру арқылы өз іс-тәжірибесінде қалай қолданады? 

1) Оқу  әрекетін  қалыптастыру,  айналадағы  дүниемен  белсенді  әрекеттестік,  этикалық,

эстетикалық  қарым  -  қатынасқа  дайындау,  дара  тұлғалық  адамгершілік  қалыптарын 

меңгерту. 

2)

Оқу барысында баланың бойындағы дамытуды қалыптастыруды дағдыға айналдыру.

3) Оқу мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.

4) Сөздік қоры мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.

5) Оқушының сезіміне әсер етіп, логикалық ойын дамыту.

6) Жалпы оқушының жан дүниесін дамыту.

Дамыта  оқыту  –  сабақтың  қызықты  да  тартымды  және  тиімді  түрде  өтуінің  арқауы  болып 

табылатын,  алдағы  уақытта  оны  бұдан  да  терең  білім  жолдары  күтіп  тұрғанын  сездіретін 

оқытудың  пәрменді  әдісі.  Дамыта  оқыту  үрдісінде  оқушы  оқу  әрекетімен  шұғылданып, 

теориялық  ойлауға  икемделеді,  білімді  өзі  меңгеруге  мүмкіндік  алады.  Дамыта  оқытуда 

баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда болады. 

Қорыта  келгенде,  дамыта  оқыту  технологиясы  оқушы  құзыреттілігін  дамытуда  аса 

маңызы бар технология. 

Мектепте  оқытуды  ұйымдастыратын  бірден-бір  нұсқа  сабақ  болса,  сабақтың  нәтижелі 

болуына  ықпал  ететін  нұсқа  –  сол  сабақты  өткізудің  әртүрлі  әдіс-тәсілдері,  яғни  жаңашыл 

сабақ. Осы жаңа технологиялардың келесі бір түрі – деңгейлеп оқыту. 

Деңгейлеп  оқытудың  ерекшелігі  оқушылардың  сабақ  барысында  бірнеше  жұмыс 

жасай алатындығында, сонымен бірге қазіргі кезде жаңа технологиялармен оқыту барысында 

компьютерлер,  жаңадан  шығып  жатқан  электронды  оқулықтар  оқушыларды  жаңаша 

оқытуды, жаңа оқу әдістерін, жаңа мазмұнды қажет етеді. 

Оқушыны  деңгейге  бөліп  оқыту  үшін  сабақ  жаңаша  жоспарланады.  Оқушыларға 

деңгейлік тапсырмалар беру арқылы сан түрлі жұмыс жүргізіледі. Оқушының алған білімін 

жүзеге асыра алатындығы тексеріледі. Өз бетімен жұмысты орындауға бейімділігі бақылауға 

алынады.  Қорытындысында  деңгейлік  тапсырмалар  арқылы  жұмыс  жасаудың  тиімділігі 

байқалады. Оқушының белсенділігі мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. 

Деңгейлеп оқыту барысында біліктілікке жетеді.  Деңгейлеп оқыту технологиясының 

мақсаты  -  әрбір  оқушы  өзінің  даму  деңгейінде  оқу  материалын  меңгеруін  қамтамасыз  ету. 

Бұл технология оқушының білім деңгейіне сәйкес жеңілден қиынға қарай оқытылады. [3] 

С.Н.Лысенкованың  оза  оқыту  технологиясы.  С.Н.Лысенкованың  бастауыш  сынып 

оқушыларына  білім  беру  ісінде  ашқан  үлкен  жаңалығы  –  пән  бағдарламасын  меңгертудегі 

қиындықтарды болдырмау немесе азайту үшін кейбір тақырыптар дәл бағдарлама бойынша 

емес, анағұрлым ертерек беріле бастайды. 

Оза  отырып  оқыту  технологиясының негізгі  мақсаты  –  барлық  баланы  табысты 

оқыту. Бұл оқыту технологиясы төмендегі ерекшеліктермен сипатталады: 



оқу материалдардың жүйелілігі, бірізділігі;



саралау, әр оқушыға берілген тапсырманың қолайлылығы;



бағдарламаның,  кейбір  тақырыптардың  қиыншылығын  жеңу,  қиын  тақырыптарды

біртіндеп оңайлату әдісін қолдану:  сабақты пысықтауға әуелі  озаттар, сосын орташалар,  ең 

соңынан нашар оқитын оқушылар қатыстырылады; 



бірте-бірте толық дербестікке жету;



сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру: түсіністік, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-

қатынас; 



оқушының қателігін ескерту, бірақ еш жазғырмау;

129 



үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай (әркім өзі орындай алатын жағдайға

ғана) беріледі; 



білім,білік, дағдыны дамыта меңгерту;



түсіндіруді қабылдау;

Білім беруді сапалы дамыту мәселелері тек әлеуметтік қана емес, елдің экономикалық 

та дамуының негізі ретінде танылған. Білім беру жүйесінің ең маңызды да күрделі сатысы – 

бастауыш  сынып,  сондықтан  осы  жаңа  технологияларды  пайдалана  отырып,  бастауыш 

сыныптарда білім сапасын көтеру білімнің басты негізі болып табылады.  [4] 

Қорыта  айтқанда,  егер  мұғалім  сабақты  қызықты,  тартымды  өткізіп,  үнемі  баланың 

ойлауына  мүмкіндік  жасаса  міндетті  деңгей  алгоритмдікке,  алгоритмдік  деңгей 

эвристикалыққа, эвристикалық деңгей шығармашылыққа ауысады.  Сондықтан, біз баланың 

ойлауына мүмкіндік беріп, оқушының дербес ойлауына көп көңіл бөлінсе, оқушының ойлау 

қабілеті  жоғары  деңгейде  дамиды,  шығармашылығы  артады,  іздену  жұмыстарына  кең  жол 

ашылады. Бұл жұмыстар арқылы біздің басты міндетіміз – жан-жақты дамыған жеке тұлғаны 

қалыптастырып, дамыту. 

Ш.  А.  Амонашвилидің  «  Мұғалім  өз  сабағын  сүймесе,  оған  өзі  сүйсіне  білмесе,  ол 

шәкірт бойына да сүйіспеншілікті дамыта алмайды..» деген пікірінен жеке тұлғаның рухани 

адамгершілігін  дамыта  оқытуда  ұстазға  қойылатын  талаптың  маңыздылығын  байқауға 

болады. 

Көрнекті  педагог  В.Сухомлинский  «Егер  балаға  қуаныш  пен  бақыт  бере  білсек,  ол  бала 

солай бола алады» деген.сөзі осыған дәлел бола алады. Біз, яғни мұғалімдер бала тәрбиесіне 

оң  ықпал  жасай  отырып,  оның  табиғатын  оятамыз.  Баламен  жүргізілетін  әрбір  істі 

қарапайым,  әрі  шешімі  бар  іс  деп  қарауымыз  керек.  Әрбір  педагог   оқушының  балалық 

шағының  қызықты  болуын  ескергені  жөн.  Бұл  бала  бойында  адамгершілік  құндылықтарды 

қалыптастырудың бірден-бір жолы. 

Адам  ұрпағымен  мың  жасайды»  -  дейді  халқымыз.  Ұрпақ  жалғастығымен  адамзат  баласы 

мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз - оқу. 

«Надан  жұрттың  күні  –  қараң,  келешегі  тұман»,-  деп  М.  Дулатов  айтқандай,  егеменді 

еліміздің  тірегі  -  білімді  ұрпақ.  Сусыз,  құрғақ,  таса  көлеңке  жерге  дән  ексең  өнбейтіні 

сияқты, жас ұрпақтарымызды тәрбиелемесек өспейді, өнбейді. Қазіргі мектеп мұғалімдерінің 

алдында  тұрған  басты  міндет  -  оқушылардың  шығармашылық  білім  дағдыларын 

қалыптастыру.  Шәкәрім  Құдайбердіұлы  «Адамның  жақсы  өмір  сүруіне  үш  сапа  негіз  бола 

алады,  олар  барлығынан  басым  болатын  адал  еңбек,  мінсіз  ақыл,  таза  жүрек.  Бұл  сапалар 

адамды  дүниеге  келген  күннен  бастап  тәрбиелейді»  деп  есептейді:  Ұрпақ  тәрбиесі  -  бұл 

болашақ  тірегі,  мемлекеттік  маңызды  іс.  Адамзат  ұрпағымен  мың  жасайды  дегендей  ұрпақ 

тәрбиесі қай кезде де халықтық мәселе болған. 

Қазіргі  таңда  оқытудың  елуден  астам  технологиясы  бар  екенін  ғалымдарымыз  айтып, 

осылардың  кейбіреуі  біздің  білім  беру  жүйемізге  еніп,  тәжірибемізден  орын  алуда.  Қазіргі 

ұстаздар  қауымының  алдында  тұрған  үлкен  мақсат-өмірдің  барлық  саласында  белсенді, 

шығармашылық  іс-әрекетке  қабілетті,  еркін  және  жан-жақты  жетілген  тұлға  тәрбиелеу. 

Өмірдегі  сан  алуан  қиындықтарды  шеше  білу  тек  шығармашыл  адамның  қолынан  келеді. 

Қандай  технологияны  пайдаланған  кезде  де  оқушының  белсенділігі,  мақсатқа  ұмтылуы, 

ақпаратты  өзі  іздеп  табуы,  шапшағаңдығы  мен  еркіндігі,  шығармашылдығы,  көңіл-күйінің 

көтеріңкі  болуы  қамтамасыз  етіледі.  Оқушылардың  шығармашылығын,  танымдық 

белсенділігін  арттыруда  шығармашылық  сабақтарды  өткізудің,  оқушының  өз  бетімен 

ізденіп,  шығармашылық  ой-өрісін  арттыруда  алатын  маңызы  ерекше.  Оқушыларым  қазіргі 

таңда  топпен,  жұппен  жұмыс  атқара  біледі.  Өз  ойларын  ашық,  нақты  және  сыни  тұрғыдан 

ойлай  біледі.  Оқушыларымның  сабаққа  деген  қызығушылықтары  артып,  сыныптың  білім 

сапасы  көтерілді.  Егер  де  жаңа  технология  элементтерін  сабақта  өз  дәрежесінде 

ұйымдастыра білсек, өз нәтижесін береді деп ойлаймын.  

Баяндамамды  Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаевтың  мына  сөзімен  аяқтағым  келеді: «Еліміздің 

ертеңі бүгінгі ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында» 

130 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1. В.  Занков, В.Элконин, В. Давыдов «Дамыта оқыту идеясы» 2010 ж.

2. Б. А. Тұрғынбаева  «Шығармашылық қабілетті дамыту әдістемесі», Алматы 2000 ж.

3. Р.Молдахметова  -  Деңгейлеп  оқыту  технологиясын  пайдалану.-  Бастауыш  мектеп.-

№2.-2010 ж.

4. А.Мырзахан  -  Бастауыш  сыныптарда  ойын  түрлерін  тиімді  пайдалану.-  Бастауыш

сынып.- №2.- 2010 ж.

5. К.Өстеміров «Қазіргі білім беру технологиялары». – Алматы, 2006 ж.

ТЕХНОЛОГИЯ РАЗНОУРОВНЕВОГО ДИФФЕРЕНЦИРОВАННОГО 

ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА 

Емельянова Оксана Мирославовна, 

  Кокшетауский медицинский колледж, 

город Кокшетау, преподаватель 

Понятие «технология» происходит от греческих слов «техно» - искусство, мастерство 

и «логос» - учение, и переводится как учение о мастерстве.  

Педагогическая  технология  –  это  система  функционирования  всех  компонентов 

педагогического  процесса,  построенная  на  научной  основе,  запрограммированная  во 

времени и в пространстве и приводящая к намеченным результатам [1]. 

В  научной  литературе  существуют  различные  классификации  педагогических 

технологий. В основе классификации могут находиться различные признаки. 

«Одним  из  главнейших  признаков,  по  которому  различаются  все  педагогические 

технологии, является мера ее ориентации на обучающегося, подход к обучающемуся. Либо 

технология исходит из могущества педагогики, среды, других факторов, либо она признает 

главным действующим лицом обучающегося - личностно ориентирована» [2]. 

Разноуровневая  дифференцированная  технология  –  это  результат  создания 

адекватной  потребностям  и  возможностям  личности  и  общества  системы  социализации, 

профессионального  развития  человека  в  образовательном  учреждении,  состоящей  из 

сконструированных  специальным  образом  под  заданную  цель  методологических, 

дидактических,  психологических,  интеллектуальных  и  практических  действий,  операций, 

приемов,  участников  образовательного  процесса  и  гарантирующей  достижение 

поставленных образовательных целей [3]. 

Разноуровневое дифференцированное обучение основывается на понятии того, что 

личность являет собой совокупность всех ее психических свойств, которые составляют ее 

индивидуальность. Технология разноуровневого дифференцированного обучения основана 

на  принципе  индивидуального  подхода,  при  котором  учитываются  индивидуальные 

особенности  каждого  студента,  что  позволяет  содействовать  развитию  личности 

обучающегося [4]. 

Цель  разноуровневого  дифференцированного  образования  состоит  в  том,  чтобы 

заложить  в  обучающемся  механизмы  самореализации,  саморазвития,  адаптации, 

саморегуляции,  самозащиты,  самовоспитания  и  другие,  необходимые  для  становления 

самобытного личностного образа [5]. 

При  проектировании  образовательного  процесса  нужно  исходить  из  признания 

двух  равноправных  источников:  обучения  и  учения  [6].  Последнее    не  есть  просто 

производное  первого,  а  является  самостоятельным,  личностно  значимым,  а  потому  очень 

действенным источником развития личности. 

Технологизация  разноуровневого  дифференцированного  образовательного  процесса 

предполагает  специальное  конструирование  учебного  текста,  дидактического  материала, 

методических  рекомендаций  к  его  использованию,  типов  учебного  диалога,  формы 

131 

контроля  за  личностным  развитием  студента  в  ходе  овладения  знаниями.  Только  при 

наличии  дидактического  обеспечения,  реализующего  принцип  субъектности  образования, 

можно  говорить  о  построении  разноуровневого  дифференцированного  процесса.  Кратко 

сформулируем  основные  требования  к  разработке  дидактического  обеспечения 

разноуровневого дифференцированного образовательного процесса: 

- учебный материал должен обеспечивать выявление содержания субъектного опыта 

студента, включая опыт его предшествующего обучения; 

- изложение знаний в учебнике (преподавателем) должно быть направлено не только 

на  расширение  их  объема,  структурирование,  интегрирование,  обобщение  предметного 

содержания,  но  и  на  постоянное  преобразование  наличного  субъектного  опыта  каждого 

студента; 

-  в  ходе  обучения  необходимо  постоянное  согласование  субъектного  опыта 

студентов с научным содержанием задаваемых знаний; 

-  конструирование  и  организация  учебного  материала,  предоставляемые  студенту 

возможность  выбирать  его  содержание,  вид  и  форму  при  выполнении  заданий,  решении 

задач; 

- при введении метазнаний, то есть знаний о приемах выполнения учебных действий, 

необходимо  выделять  общелогические  и  специфические  предметные  способы  учебной 

работы с учетом их функций в личностном развитии; 

-  необходимо  обеспечивать  контроль  и  оценку  не  только  результата,  но  главным 

образом  процесса  учения,  то  есть  тех  трансформаций,  которые  выполняет  студент, 

усваивая учебный материал; 

-  образовательный  процесс  должен  обеспечивать  построение,  реализацию, 

рефлексию,  оценку  обучения,  как  субъектной  деятельности.  Для  этого  необходимо 

выделение  единиц  обучения,  использование  в  целях  организации  обучения 

преподавателем на занятии, в индивидуальной работе (различные формы коррекции) [7]. 

Рассмотрим  теперь,  как  можно  реализовать  эти  требования  при  конструировании 

различных учебных материалов.  

При  составлении  учебного  текста  необходимо,  кроме  отбора  его  по  научному 

содержанию,  целям  усвоения,  характеру  изложения  (описательному,  объяснительному) 

учитывать также личностное отношение студента при работе с этим текстом [8].  

Для  выявления  личностно  значимого  отношения  к  учебному  тексту,  важно  при  его 

конструировании  учитывать  тип  научной  информации,  заложенной  в  тексте,  который 

может содержать: 

1) Информацию  справочного  характера,  ставшую  общепринятой,  излагающей

аксиомы,  положения,  не  требующие  доказательств,  аргументации.  Эта  информация  не 

принадлежит  «никому»,  она  «обезличена»,  хотя  усваивается  всеми  обучающимися,  как 

обязательная; 

2) Информацию,  выражающую  результаты  чужого  опыта  (хотя  и  общественно

значимого). 

Изложенная  учебником  (преподавателем),  она  может  соответствовать  или  не 

соответствовать результатам субъектного  опыта студента. К такой информации относятся 

фактологические  (описательные)  тексты  (научные,  медицинские  и  художественные). 

Выраженные в них знания могут быть восприняты по-разному, т. е. они не обезличены. В 

них  фиксируется  точка  зрения  автора  учебника,  которая  может  не  совпадать  с  точкой 

зрения  читателя  -  студента.  Даже  одна  и  та  же  научная  информация,  изложенная  в 

учебнике,  воспринимается  обучающимися  по-разному,  в  зависимости  от  характера  и 

индивидуальной направленности их субъектного опыта [9].  

Часто  неприятие  студентом  информации  учебника  воспринимается  и  оценивается 

преподавателем  как  не  усвоение  учебного  материала.  Но  ведь  в  этом  может  проявляться 

своеобразная  личностная  позиция,  опирающаяся  на  субъектный  опыт.  Неприятие 

студентом информации учебника может быть связано с его попыткой защищать свой опыт, 

132 

хотя  и  «отрицательный»  по  отношению  к  тексту  учебника.  При  контроле  и  оценке 

усвоения  материала  учебника  в  разноуровневом  дифференцированном  образовательном 

процессе необходимо пересмотреть существующие критерии  усвоения. Следует  заметить, 

что  в  содержании  учебных  текстов  может  быть  заложена  противоречивость  суждений, 

разное  эмоциональное  отношение  к  излагаемым  фактам  (событиям,  фактам),  авторская 

позиция. Организация разноуровневого дифференцированного подхода к работе с текстом 

учебника  должна  быть  направлена  в  первую  очередь  на  развитие  не  памяти,  а 

самостоятельности  мышления.  Этому  должна  способствовать  проблематизация, 

внутренняя  противоречивость,  неоднозначность  учебного  текста.  К  сожалению,  пока 

учебник  строится  по  принципу  справочника,  а  критерием  понимания  выступает 

воспроизведение  его  текста.  Понимание  —  сложный  процесс,  куда  всегда  включается 

личностное преобразование заданного текста на основе субъектного опыта.  

3) Информация,  помогающая  самообразованию.  Это  имеющиеся  в  учебнике

текстовые  пояснения,  указания,  примечания,  комментарии,  смысловые  таблицы, 

облегчающие субъектную обработку текста, его понимание [6]. 

При  разработке  дидактического  материала  (системы  учебных  заданий)  важно 

учитывать  не  только  объективную  сложность  предметного  содержания  заданий,  но  и 

различные способы их выполнения.  

В содержание заданий должно входить описание приемов их выполнения, которые 

могут  задаваться  непосредственно  (в  виде  изложения  правил,  предписаний,  алгоритмов 

действий),  или  путем  организации  самостоятельных  поисков  (реши  разными  способами, 

найди рациональное решение, сравни и оцени два подхода).  

Все используемые в дидактике приемы (и складывающиеся на их основе способы) 

можно  разделить  на  три  группы:  приемы  первого  типа  непосредственно  входят  в 

содержание  усваиваемых  знаний.  Обеспечивающие  фактическое  их  усвоение,  они 

описываются  в  виде  правил,  предписаний  наряду  с  изложением  предметного  содержания 

знаний.  На  их  основе  складываются  специфические  предметные  способы  проработки 

учебного  материала;  приемы  второго  типа  не  вытекают  непосредственно  из  содержания 

знаний по предмету. Это приемы умственной деятельности, направленные на организацию 

восприятия  учебного  материала,  наблюдения,  запоминания,  создания  образов.  Они 

составляют  основное  содержание  учения,  как  индивидуальной  деятельности,  поскольку  в 

них  отражаются  особенности  проявления  личностных  характеристик,  обеспечивающих 

познание.  На  их  базе  формируются  индивидуальные  способы  проработки  учебного 

материала,  которые,  закрепляясь,  превращаются  в  познавательные  способности. 

Постоянная  активизация  этих  способов  в  ходе  учения  —  основной  путь  развития 

познавательных способностей, условие их проявления.  

Студент  нередко  сам  является  носителем  этих  способов;  он  может  находить  и 

использовать их самостоятельно, по собственной инициативе. Дидактика должна выявлять 

эти  способы,  объективизировать  (описывать)  их  и  наиболее  рациональные  предлагать  в 

виде  приемов  для  усвоения  всеми  обучающимися.  Поскольку  в  их  основе  лежит  не 

предметное  содержание  (как  в  приемах  первого  типа),  а  организация  психической 

деятельности,  то  работу  по  становлению  способов  (их  выявлению,  оценке,  коррекции) 

должен вести психолог совместно с дидактом, а сами дидактические материалы выступают 

при этом как психодидактические [6]. 

Как не парадоксально это звучит, но источником приемов наблюдения, внимания, 

памяти,  т.  е.  интеллектуальных  приемов,  является  не  преподаватель,  а  сам  студент. 

Преподаватель  только  как  бы  помогает  студенту  их  «опредмечивать».  Анализ  способов 

учебной  работы  студентов  помогает  обогатить  дидактику,  создает  необходимые  условия 

для проектирования процесса обучения. 

Приемы  второго  типа,  в  основе  которых  лежит  анализ  того,  как  работает 

интеллект, реализуются в учении, как в процессе, и «исчезают» в его продукте (решенной 

задаче, выученном  правиле, прочитанном тексте и т. п.).  

133 

Анализ  работы  интеллекта  (на  учебном  материале)  предполагает  знание  того, 

какие  операции  необходимо  выполнить,  чтобы  успешно  справиться  с  заданием,  каковы 

должны  быть  их  конкретное  содержание  и  последовательность  выполнения.  Этими 

знаниями  должен  в  первую  очередь  обладать  сам  преподаватель.  На  основе  анализа 

собственной  интеллектуальной  деятельности  он  должен  разобраться  в  том,  каким  путем 

можно наиболее рационально прийти к решению задачи, как определить общую стратегию 

ее решения, какие действия необходимо совершить, какие задания при этом использовать, а 

не только демонстрировать образцы решения.  

Ведь  преподаватель  также  является  носителем  способов  проработки  научного 

материала.  Обмениваясь  со  студентами  своими  способами,  как  более  профессионально 

продуктивными, он может сам стать источником становления способов, иллюстрировать их 

студентам, создавая тем самым благоприятные условия для овладения ими, превращая их в 

рациональные приемы умственной деятельности. Работа со способами становится важным 

условием  превращения  их  в  закрепленные,  специально  отобранные,  осознанно 

используемые приемы интеллектуальной деятельности.  

Приемы  третьего  типа,  как  и  первого,  задаются  учением,  но,  в  отличие  от  первых, 

они тесно не связаны с предметным содержанием знаний. Они обеспечивают организацию 

учения,  делают  его  самостоятельным,  активным,  целенаправленным.  К  этим  приемам 

следует,  прежде  всего,    отнести  приемы  целеполагания,  планирования,  рефлексии,  что 

создает основу для самообразования, самоорганизации  студента в учении.  

Описание трех типов приемов, выявление источников их формирования показывает 

сложную  зависимость  между  обучением  и  учением.  Одни  способы  складываются  по 

механизму интериоризации приемов, задаваемых в обучении. Другие могут иметь вначале 

индивидуальный источник, а затем (при определенных условиях) превращаются в приемы, 

задаваемые для всех.  

Разработка дидактических материалов на основе использования приемов трех типов 

предполагает  особую  подготовку  преподавателя  по  работе  с  этими  материалами; 

методических  рекомендаций  к  их  использованию.  Одни  из  них  предполагают  их 

специфическое  использование  при  раскрытии содержания  предметных  знаний.  Другие  — 

обращение  к  субъектному  опыту  самих  студентов(его  выявление,  анализ)  с  целью 

выделения и описания способов учебной работы.  

Конструкция  этих  материалов  должна  быть  тоже  разная.  В  первом  случае  студент 

получает  задания  с  указанием  тех  приемов,  которыми  он  должен  воспользоваться.  Во 

втором,  ему  предлагается  выполнить  задание  (решить  задачу),  а  затем  описать  способы 

выполнения.  Критерии  продуктивности  работы  студента  при  этом,  конечно,  будут 

различными.  

Использование  разнотипных  дидактических  материалов  (не  только  по  их 

предметному  содержанию,  но  и  по  приемам  выполнения)  может  служить  основой  для 

разработки  критериально  -  ориентированных  тестов.  Кроме  того,  нужна  особая 

организация  и  проведение  занятия,  где  преподаватель  мог  постоянно  стимулировать 

студентов к анализу тех приемов (способов), которыми они пользуются в процессе учения.  

Все  сказанное  позволяет  утверждать,  что  конструирование  и  реализация 

разноуровневого дифференцированного образовательного процесса невозможны без учета 

психологических  закономерностей.  Психолог  должен  занимать  при  этом  не  столько 

позицию исследователя, сколько быть активным проектировщиком этого процесса.  

жүктеу/скачать 9,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: