Кудайбергенова кунимжан тыныштыкбековна
Бірінші бөлім бойынша тұжырым
жүктеу/скачать 4,13 Mb. Pdf көрінісі
|
kudaibergenova kt zhogary oku oryndarynda syr suleileri shyg
|
Бірінші бөлім бойынша тұжырым Ойымызды жинақтай келе, Сыр сүлейлері шығармаларындағы əдеби бейне жəне бейнелілік мəселесі дегеніміз – бұл ұлтымыздың табиғатқа көзқарасына, салт-санасына, əдет-ғұрпына, мəдени өміріне, ұғымы мен түсінігіне тікелей қатысты нəрсе. Сондықтан ойлау жүйесі образды, суретті, ойға негізделгенін байқадық. Сөз шеберлері ару бейнесін, жігіт сипатын, батыр тұлғасын, төрт түлік пен жан-жануарларды т.б. суреттеуде көркемдік айшық, əсемдік өрнекті өлең мен тілді тұтас алып қарайды. Ұлттық ойлау жүйесі мен ұлттық дəстүрді сақтай отырып сөз өнерін биікке көтерген. Сыр сүлейлері халқымыздың ұзақ жылдар сақтаған мұрасындағы бейнелілік пен мəнерлілікке, суреттілік пен көркем ойлауына мəн берген. Айтар ойын поэзиялық тұрғыдан əдемі бейнелеп жеткізген. Көркемдік логикаға құрылған поэзияда ақындық ойды шебер жеткізе білген. Сыр сүлейлері поэзиялық образды шынайылық пен дəлдікке құра отырып, көркемдікпен безендірген. Қазақ əдебиетінде ой мен сезімді көркем, əсерлі беру суреткерлік қабілетке байланысты десек, бейнелеу тəсілдері ақындардың көркемдік шеберлігі мен идеялық көзқарасын танытады. Ақындар сөзді талғап қолдана отырып, ауыз əдебиетінің жауһар үлгілерін, сөз саптау, сөз таңдау ерекшеліктеріне де сүйенеді. Өлеңнің мəні мен ажары, көркі мен келісімі, өрнегі арқылы адам бейнесі, образ, бейнелілік жарқырап көрінеді. Талдау барысында, мынандай қорытындыға келдік: – ұлттық мінезді, образдың типтілігін екі түрге бөліп қарастырдық, ұлттық мінез жəне типтілік; – шығарма мазмұны ғана емес, пішіннің өзгеруі мінез ықпалына байланысты болады; – барлық образдарды қазақ болмысына сай жасаған; 71 – түрлі кейіпкерлердің мінезін ашуда диалог пен монологты басты тəсіл ретінде қолданған; – ақындар қолданған тілдің көркемдегіш құралдары теңеу, эпитет, метафора, метонимия, символ т.б. ойды ықшамды, образды барынша бейнелі етіп суреттеуде ерекше қызмет атқарған. Бұл қалыптасқан жəйттің бүгінгі мəнісіне көз жеткізу үшін кез-келген сүлейлердің зертханасын бұрынғыдай сараптамай, біртұтас шығармашылық құбылыс ретінде қарастырған орынды деп білеміз. Түйіндей келе, əдебиет үшін аса маңызды зерттеу əдіснамасына байланысты сараптамалар жасалды. Сыр сүлейлері шығармаларындағы бейнеліліктің көрінісі, қалыптасуы, заңдылықтары, диалектикасы сөз етілді. Сыр сүлейлері мұрасы жалпы қазақ əдебиетінің тарихымен, ұлттық дəстүрлі мəдениетімен тамырласып жатқан түркілік дербес танымның жаңаша тұрпатты жалғасы. Сондықтан да, Сыр сүлейлерін тануда олар қолданған бейнелі сөздердің ерекшелігін саралауда, ой-танымға белгілі дəрежеде ықпал еткен еңбектер қамтылды. Сыр сүлейлерінің ұлттық мүддеге негізделген танымдары мен бейнелі сөз қолданудағы ерекшеліктерін тереңдете зерттей түсіп, өзіндік қырларын ашу əдебиеттану саласында қолға алынуы тиіс жұмыстар деп түйіндедік. жүктеу/скачать 4,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|