Құл-Мұхаммед М., төраға

288

ТАРИХИ  ЖыРлАР

288

289

Қонтажы тұрғанында күш көрсетіп.

Қасым хан—отыз ұлдың біреуі еді,

Хан болды Кенесары одан өтіп.

Наурызбай, Кенесары өлгеннен соң,

Қарады Русияға, хандық кетіп.

Түсінде Тәуекел хан он ай көрген,

Осылар сол көргені тарап кетіп.

Бәрі де осал кісі болған емес,

Дұғасы Аппақ қожа дарып кетіп.

Әмбесі Шыңғыс ханның нәсілі еді.

Баяндап бас жағында айтып еді.

«Қожа—нұрдан, төрелер—сағымнан» деп,

Шежіре санада да айтушы еді.

Тарайды Әмір Темір осы ұрықтан,

Бәрі де бұл әулеттің барыт еді.

Жеті жүз елу жылдай жұртқа ие боп,

Сұраған төрелердің нәсілі еді.

Қалдырмай, мұны-дағы баяндайын,

Бір сөзді хан Абылай деген еді.

Абылай ханның дегені:

«Мысалы, біз—жолбарыс,

Бізден қабылан өнеді.

Қабыланнан қасқыр туылар,

Қасқырдан түлкі төменгі».

Қан шеңгелдеп туылған

Қасым хан қабылан боп еді.

Қасқырдай шапқан жауына

Наурызбай, Кене төре еді.

Ешкім осал демеген

Кене менен Науан төрені.

Орыспенен ұрысып,

Алдынан қашқан бұлтылдап,

Түлкісі Сыдық төре еді.

Хандығы кетіп, тауысып,

Пәстеп-пәстеп кеп еді.

Шыңғыс ханның нәсілінен

Мұнан соң хандық түгелді.

6330

6340

6350

6360

288

288

289

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Арасында қазақтың

Шежіре сана аралас

Бұдан үлкен әңгіме,

Болған емес тағы да.

Нысаны бар жерлердің,

Сөздерінің бәрі рас.

Таусылды өлеңі

Мұны жазған ақынның.

Перзенті Жаныс затының

Қазанқап—атын дер еді.

Осы сөздің ішінде,

Жаныстың халқы нәсілінен,

Құдайберді баласы

Әлібек би боп аталды.

Алты ұлы бар осының:

Бесінші ұлы—Төле би.

Ең кенжесі—Елібай.

Мұны жазған ақының

Сонан барып тарайды.

«Үш алаштың баласын

Сұраған үш би», деп айтар,

Қазақтардың мақалы.

Қаз дауысты Қазыбек

Бұл кісінің баласы,

Айтып ем Шаншар мырзаны.

Кіші жүздің билерін

Жидебай деп атайды,

Заманнан бері қарай.

Есептесек болжал қып,

Сегіз ата тарайды,

Санап қоссам баланы.

Атадан ата тарауы...

Тамамдайын бұларды.

Есім хан төре, патшадай

Баршаны жеткіз мұратқа,

Қол жайып дұға қылалы. 

19-0273

6370

6380

6390

6397

290

291

Қолыма қалам алып хат жазайын,

Ақтарып өткендерден сөз қозғайын.

Жарандар, құлақ салсаң бұл кеңеске,

Айтайын Есім ханның мен жағдайын.

Із қалған белгілі боп әр ғасырда,

Жамағат құлақ салып тыңдасын да.

Қазаққа әділдікпен патша болып,

Есім хан ел билеген өз тұсында.

Ол өзі жұртын сұрап даналықпен,

Мекен ғып тұрған Сырдың жағасында.

Қақ жарған қара қылды әділдікпен,

Халықтың алған ықылас-батасын да.

Сол кезде жерге талас қазақ, қалмақ,

Сыр өзен Қамыстақтың арасында.

Алайда астам көңіл шапқыншылар

Алдында кім тұрғанға қарасын ба?

Осындай сабаз басшы тұрған кезде

Сұмырай жау елді басып ала алсын ба?

Жүреді, қалай тартса, қалам деген,

Немене, теңсіз болса, заман деген!

Азырақ Дорбанқордан сөз бастайын

Қазақты бір-ақ жалмап алам деген.

Дорбанқор қалмақтардың ханы еді,

Көп жерге қанды ойран салып еді.

Ол өзі батырсынған өте жауыз,

Зорлықпен талай елді алып еді.

Басынып қазақ халқын көзіне ілмей,

Топтанып Қамыстаққа барып еді.

Есім хан

10

20

290

291

ЕСІМ  ХАН

Тұмсығы  тасқа тиіп келген жерден,

Қазақтың батырлығын танып еді.

Мың кісі Қамыстаққа Дорбан барды,

Қазақпен он сегіз күн соғыс салды.

Ақыры соққы көріп біздің жақтан,

Мыңнан үш жүз адам әрең қалды.

Жазуға қалам алып басшым қағаз,                            

Есім хан—тым айлакер, әділ сабаз.

Еліне даналықпен басшы болып,

Дұшпанды соққылап ед көтертпей бас.

Тазартып туған елін құтқаруға

Сайланып атқа мінді кәрі мен жас.

Сөз бар ғой: «Доңыз өлмес құр айғайдан»,

Ер жүрек батырлар да дайындалған.

Өмірін арнамақшы ер ел қорғауға

Құтқармай барған жауды ойына алған.

Топырлап жауыз жаулар мерт болады,

Ерлерден соққы көріп қаруланған.

Ол кездің бір заңы бар соғысында

Майданға жекпе-жек кеп кезек салған.

Талай бар ер жүректер от боп жанған,

Екі жақ тілдесуге елші салған.

Басына заман ақыр төнсе елдің,

Кім кешпес белшесінен қызыл қаннан.

Тең болса зейін-қайрат жігіт кем бе,

Қандай жан өкінеді арам терге!

Өмірдің ащы-тұщы қызықтары—

Үн қосқан қу ағашқа бейне перне.

Түседі аққу көктен шалқар көлге,

Қандырып мейірін ол шөлдегенде.

Майдан қып қазақ-қалмақ жиналыпты,

«Жидекті ну орманы» деген жерге.

Қалмақтан ұран деген батыр келді,

Қазақты көзге ілмей бір шіренді.

Кеудемен тауды қағып жіберердей:

«Кешікпей батырларың келсін» деді.

Есім хан бұйрық берді бір балаға,

Сыйынып жаратқан Хақ тағалаға.

Кім біледі жастың алды не боларын,

30

40

50

60

292

ТАРИХИ  ЖыРлАР

292

293

Дариға-ай, одан есе ала ала ма?

Аты еді бұл баланың Әбеуқайдар,

Айғайлап бата берді  ақсақалдар.

Қолына қылыш алып кетіп барад,

Елі үшін еңіреген қаһармандар.

Ойнатып қасқа атпен жетіп барды,

Майданда екеуі де ойын салды.

Айбынды екі батыр айқасқанда

Жарқылдайд шақ-шұқ етіп қылыштары.

Қырандай жарқыраған бейнелерін

Көріп тұр тамашалап халықтары.

Әбеу ер елі үшін өзі құрбан,

Армансыз халық үшін шықса жаны.

«Өлсең де намысыңды жіберме» деп,

Дем беріп айғайлады елдің бәрі.

Дем берген елдің айғай-ұранымен,

Әбең ер күшін жинап қаһарланды.

Тәңірім қуат беріп талапты ерге,

Дұшпанның сілкіп басын кесіп алды.

Арам тер жаны шықпай тыржың қағып,

Төбедей төңкеріліп о да қалды.

Шулады сұмырайлар анталаған.

Мерт болды ұран батыр қалмақтардан.

Дұшпанмен алысуға белді буып,

Батырдың екі көзі отша жанған.

Қалмақтан намыстанып біреу келді,

Екі жақ сап түзеген оны көрді.

ұзын бой, тарбақ танау, мол денелі,

Жағымсыз келбеттері көзге ілінді.

Әбеңмен ұстасуға таяп қалды,

Сонда Әбең туған елін есіне алды.

Бұған да арыстандай қарсы ұмтылды,

Жауыздан енді аяну жарамайды.

Атпенен таяп келіп о да тұрды,

Батыр да ыңғайланып мойын бұрды.

Найзамен бұл итті де түйреп алып,

Батырдың бағы жанып, жолы болды.

Бірінің бағы жанса, бірдің соры, 

Астында ойнақ салды қасқа торы.

70

80

90

100

292

292

293

ЕСІМ  ХАН

Қалмақтан екі батыр мерт болған соң,

Шегінді дұшпандардың қалған қолы.

Қазақтың бұл ісіне шыдай алмай,

Майданға өзі келді Дорбанқоры.

Ол келіп қаһарланып айғай салды,

Найзаға қос шашақты ту байлады.

Бұл сұмның айбарынан үрейленбей,

Батыр да белдесуге ыңғайланды.

Тартысып екі батыр, қызды майдан,

Күшіне көрермендер қалды қайран. 

Ақырып Әбең ер де айғайлады,

Елі үшін шықса жаны, етпейді арман.

Екеуі алыса алмай жүрді бір күн,

ұрады бірін-бірі дүркін-дүркін.

Майданда екі қыран таласқандай,

Қарайды қызығына халқы шіркін.

Кеш таяу, дем алатын уақыт болды,

Күшінен батырлардың ат болдырды.

«Біз де енді тоқтап қалып осы жерде,

Көріссек ертең»,—деді Дорбанқоры.

Есім хан өзі келіп айырады,

Қырандай батырын ол қайырады:

—Әбеуім, деміңді ал, асыңды іш,

Асықша алысуға күн бар тағы.

Сонымен екі жаққа айрылысты,

Демалып, рахаттанып ішіп асты.

Ат беріп неше түрлі батырына,

Мадақтап халық жатты әлгі жасты…

—Туған жер, маған қымбат өскен елім,

Тың жерде құтқарғанды дос дер едім,

Ел үшін тар кезеңде кеуде керіп,

Жұрт үшін құрбан болған талай керім.

Еңбегі ұмытылмас батыр ердің,

Келеді талай ерлер қорғап елін.

110

120

130

140

294

ТАРИХИ  ЖыРлАР

294

295

Ертеңгі болжау айтып келер іске,

Есім хан нұсқау беріп жиды елін.

Сөзіне Есеңнің ел салды құлақ,

Қайтпайды өздігінен мынау қалмақ.

Сұмырайдың бәрін түгел құртпағанда,

Қор қылып бізді дұшпан алар жаулап.

Халқына жігер берді ер данышпан,

Еліне көсем болар ақылы асқан.

Беделді, өзі шешен Есен ағай,

Сөйлесе, май шығарған қара тастан.

Майданға ертеңінде барды бәрі,

Көруге тамашалап жас пен кәрі.

Жиналып түгел халық болғаннан соң,

Дорбанқор «Жекпе-жек!» деп, айғай салды.

Әбең ер жекпе-жекке барды тағы,

Не болар бұл майданда жастың халі.

Дорбанқор қылыш алып жетіп келді,

Ойнайды мінген кері арғымағы.

Тағы да бұл екеуі алысады,

Шыдамай ат аяғы шалысады.

Шіреніп оқты көзбен кейде атысып,

Теңеліп кейде күштер қарысады.

Созылды осы соғыс жарым күнге,

Ерлікпен бұл екеуі түсті көзге.

Жөн ғана екі батыр шаңдатады,

Соғысқан жан көрінбейді онан өзге.

Екі жақ көз алмастан қарап тұрды,

Қыран құс талқандардай құрған торды.

Қали мен Жанәбілдің күресіндей,

Шіркін-ай, естен кетпес жұлыс болды.

150

160

170

294

294

295

ЕСІМ  ХАН

Көз алмай екеуінен қалың адам,

Күшіне екі ердің жан таң қалған.

Тең келіп қайраттары екеуінің,

Бірі өліп не бірінен төгілмей қан.

Кеш кіріп, бір мезгілде бесін болды,

Әбеңнің көзі ашумен қанға толды.

Аюға қарсы ұмтылған арыстандай,

Түсірді аттан жұлып Дорбанқорды.

Ер Әбең ақ алмасын қолына алып,

Қан толған екі көзі ашуланып.

Бүлік сап өлім қуған сұмырайдың

Аямай жүрегінен салды барып.

Ақ туын мұсылмандар қолына алып,

Батырдың ерлігіне мейірі қанып.

Қазақтың бағы жеңіп бұл соғыста

Дорбанқор жатты өлігі ыңыранып.

Өлген соң дұшпандардың Дорбан ханы,

Қайғыға шомды жаудың қалғандары.

Текені өзі келген көздеп атып,

Жауыздан қазақ халқы есені алды.

Шегінді қалған жаулар кейін қарап,

Шыбын жан тіршіліктен етер талап.

Атақты батырынан айрылған соң,

Қазақтан қорлық көріп тозды қалмақ.

Адамзат қол созады әр арманға,

Өткен іс ойға түсер еске алғанда.

Біреуге қастық ексең, қайта айналар,

Егіз ғой жақсы-жаман бұл жалғанда.

ызғарлы күзді күні қазан желді,

Қорғайды нағыз адам туған елді.

Қалмаған жамандығы кәпір қалмақ,

Тозғанын торғайдай боп енді білді.

180

190

200

296

ТАРИХИ  ЖыРлАР

296

297

Тоздырып қалмақтарды біздің қазақ,

Қалмақтар қазақтарға болды мазақ.

Қалмақты бұл соғыста қазақ жеңіп,

Көрсетті шапқыншыға түрлі азап.

Қарамай арт жағына қашқан жауыз,

Кетті олар сай-салаға тозып жалғыз.

Тарихта болған іс қой естен кетпес,

Халықтан шапқыншылар алған қарғыс.

Қазақтың батырлары қаруланып,

Қалмақтың арт жағынан қуып барып.

Олардан екі мыңдай жылқы әкелді,

Қосымша тұтқындарды олжаға алып.

Қалмақтар қорлық көріп тозғаннан соң,

Ақыры Маңыраққа кетті ауып.

Әсілихан Алтай таудың патшасы еді,

Қалмақтар арыз қылды соған барып.

Әсіліхан естіп білді барлық жайды,

Хабарлап маңайына елін жиды.

«Неше жыл күшті жинап соғыспасақ,

Амалы Есім ханның қиын»,—дейді.

Алтай мен Маңыраққа хабар айтып:

«Қазаққа алданбаңдар бекер жатып.

Екі жыл дайындалып күшті жинап,

Оларды біз жаулаймыз құл-күң етіп».

Деп ханы хабар берді аумағына,

Қарауыл қойды әскер тау жағына.

Қазаққа қастандығын жинап тағы,

Қаратпақ жаулап елді қармағына.

Әсіліхан тағы ойлап, қайғыланды,

Ойға алып Дорбанқордай асыл ханды.

«Қайтарып Дорбанқордың мен есесін,

Тоздырып тозыңдай ғып қазақтарды».

210

220

230

296

296

297

ЕСІМ  ХАН

Қиялдап о да тағы ойға батты,

Жағалап нөкерлерін көзбен атты,

Деді ол: «Ден алармын үлкен есе,

Көрсетпей қазақтарға рақатты».

Сұмырай бұл өзінше батырсыған,

Әр күні қастандығын сайлап жатты.

Болса да арасы жау достығы жоқ,

Қазақтар бұл істерден хабар тапты.

Есім хан хабар тапты жау жайынан,

Қорқушы еді қалмақтар да айбарынан.

Өмірде халқын сүйген әділ сабаз

Келетін жауға қарсы дайындалған.

Есім хан халқын жиып, ақыл сапты:

—Қашқан жау Алтайдағы ханын тапты.

Олар кеп қайта аралап, жеңсе бізді,

Көрсетпейді бұл дүниеде рақатты.

Ер халқым, қалай  ақыл айтасыңдар,

Жиналған барша халық кәрі-жасың бар!?

Отырмын жөнді осылай баян етіп,

Көпшілік қандай амал табасыңдар?

Жиналған жаусырасып барлық елдер,

Тасыған күші жойқын кемеңгерлер.

«Көптің күші жиналса, көл» деген ғой.

Ер  жүрек батырларға не тең келер?

Келе алмай дұшпан қалды көңлі қайтып,

Іздеді әдіс-амал ойға батып.

Неше рет жиналса да, топты жиып,

Қазақтан өлтірген жоқ бір кісі атып.

Әсіліхан бурадай боп күркіреді,

Зұлымдық бейнесінен көрінеді.

Өзіне кез болса еді ақырында

Біреуге қазып қойған дайын көрі.

240

250

260

298

ТАРИХИ  ЖыРлАР

298

299

Бата алмай қазақтарға қалды сонан,

Сырты бүтін болып жүр, іші түтін.

Түбінде сәтсіздікке ұшырайды

Қаскүнем зиянкестің жолын қуған.

Әсіліхан Қамыстаққа тағы барды,

Жаусыраған бейнемен анталады.

«Келсе келсін майданда сынасайық»,—

Деді де, дайындалды қазақ жағы.

«Үйренген жау тартысқа жақсы» деген,

Ер жүрек дайын тұр ғой батырлары.

Тағы да үлкен майдан басталады,

Белгісіз кімнің соры, кімнің бағы.

Патшаның бағы тайса, соры қайнап,

Тиынға жарамайды алтын тағы.

«Тәуекел не көрсек те, соғыстық» деп,

Қол қойды қазақ-қалмақ екі ханы.

«Түбінде қандай болып кетеді?» деп,

Бұл іске кейбіреулер таңданады.

Кейбіреу үрейлі сөз таратып жүр,

«Не болар жеңілсек,—деп,— елдің қамы?»

Қорғауға, жанды тігіп туған елді,

Тас түйін болып жүр ғой батырлары.

Қол қойды екі батыр соғысуға,

Баспақшы жеңілгенін қос азуға.

Кім біледі, қандай жағдай іс боларын

Алланы ........

*

......

*

 eкеулеп кеп бата алмайды.

Басыңда бақ жұлдызың тұрған кезде,

Бетке алып ешкім сені ата алмайды.

Таң қалтар кейбір істер жамағатты.

Бұл күрес шынықтырды қазақ жақты.

*

 Қолжазбада өшіп қалған

270

280

290

298

298

299

ЕСІМ  ХАН

Қазақтың бақ жұлдызы берік болып,

Әсіліхан қоқаңдаған кейін қайтты.

«Сөкпеңіз,—деп,—елдің жасын,

Қасқырдай ойлады,—деп,—қара басын».

Белгі боп арт жағымда қалар ма екен,

Мен жаздым Есім ханның бұл қиссасын.

303

300

301

Қазақтың бас батыры Олжаш атты

Маңынан жан баспаған кәрі қатты.

Өз тұсында адамның арыстаны,

Заман заңы адамды толқындатты.

Уақыт Олжашқа бір ой салды,

Атырапты тітіретіп, даңқы жарды.

Қазақты жабдықтауға сайман алмақ,

Құралға Қарқаралы тауға барды.

Қасына отыз жігіт ісмерді ерітіп,

Екі-екіден қос атқа ер ертетті.

Ағаш жонып алатын өткірді алып,

«Азық жолда» деді де, жүріп кетті.

Жазға салым келді де, жаздай жатты,

Азыққа құлан, киік, арқарды атты.

Оқ жонып, найзаға сап, садақ иіп,

Алпыс атқа жүк Олжаш дайындатты.

Қос тіккен қалың таудың арасында,

Күн беттей ең үлкен дарасында.

Жауға жарақ, құрал-сайман, тұр ағаштар,

Жыныс біткен қалың ну арасында.

Кептіртіп бітірді әбден оғын жонып,

Сап жасап, садақ иіп әбден болып.

Жаз таусылды, күз келді, мезгіл жетті,

Қайтпақ болды, артатын жүгі толып.

Олжаш батыр

10

20

300

301

ОлЖАШ  БАТыР

Қарауылға шығарды қырағысын,

«Қатпар таудың болжа,—деп,—іш пен тысын».

Жан-жаққа қарауылшы көз жіберді,

Биіктің тауып шығып бір тұрғысын.

Ел жақтан келе жатқан көрінді шаң,

Салт атты санап еді он шақты жан.

«Елді кеп қалмақ шауып кеткен ғой» деп,

Қобалжып, жүрек тулап, лепірді қан.

Жақын келді, таныпты, Шаншар абыз.

—Батыр қайда, сен жүрсің тауда жалғыз.

Қатаған елді шауып, қыз әкетті,

Батыр хабар таппас,—деп,—ел қылды аңыз.

—Біз аман, біз түп-түгел өзің көрген,

Батыр барда қорқайық неменеден?!

Амандық-жамандықтан хабарыңды,

Абызеке, өзің айт елден келген.

—Бір шетін елдің келіп шапты қалмақ,

Сұрастырмай мен кеттім артын талдап.

Батырға бастан-аяқ баяндады,

Қайтқалы жатыр еді ол да қамдап.

Алпыс атқа аспап артты, ерін ерттеп,

Ер қаруын сайлап ап, елге жетпек.

Қатағанға қаһарын қатты тігіп,

Ашуланып, асығыс жүрді өктеп.

Батыр келді, көп қару-сайман артып,

Күн-түн жүріп үдере, жанбар тартып.

Елге әкеліп, ерлерге үлестірді,

Найза, айбалта саптарды жарқылдатып.

Батырға амандаса Есім келді,

Сол күнде қазақ ханы Есім еді.

«Қатағанды қол жиып, шабыңыз» деп,

Қазақтан қалың әскер жиып берді.

30

40

50

302

ТАРИХИ  ЖыРлАР

302

303

Жетерлік жол бойына азық-түлік,

Батырлар қуанышпен ойнап-күліп.

Бірде қазақ шабады, бірде қалмақ,

Заманы тиыштық жоқ, бүліншілік.

Бел шешіп төсегіне ер жатпайды,

Жылқыға ат жіберіп оттатпайды.

Үйде найза сүйеулі, белдеуде аты,

Дайындықсыз жүрегіне ас батпайды.

Күнде шу, шығып жатқан аттан айқай,

Қараңғы тиыш өткізбес кешті батқан.

«Құба қалмақ заманы» делінетін,

Найзасын жауға кезеп шартылдатқан.

Кезенген кезек тұспатта ма,

Кек алмай, жүрегіне ас бата ма?

Қатаған елді шауып қыз әкетті,

Аттанбай қазақ қарап тек жата ма?!

Қазақтың бас батыры Олжашының,

Ту ұстап, тұлпар мінген қолбасының,

Қайсібірін қағазға сыйғызайын,

Түгелдеп қасына ерген жолдасының.

Ауыздық қарш-қарш шайнап тұлпар аты,

Десе де елге кетпес ердің ақы.

Кектескен, кезек шапқан, шартылдатқан,

Осы екен сол кезде елдің қияпаты.

Олжаш батыр ерлігі, елге сіңген еңбегі,

Ерлері ертегінің ертеде өткен.

Ел болмас ерегессе, кегі кеткен,

Кек алған кескілесіп, кем түспестен.

Ханды шапқан, қастасса, өктемдікпен,

Таптаған талай жауды, елін құртып.

Ел қорғап, жанды аямай еңбек еткен,

Қазақты қалың жаудан талай сақтап,

60

70

80

302

302

303

ОлЖАШ  БАТыР

Батыр-ақ аты шыққан сол себептен.

Тас қорғанды талқандап, қамал бұзып,

Айдаған қалың қолды талай шептен.

«Теңдеспін» деп, тепсінген сан батырды,

Найзағайға желек қылып еңіреткен.

Өз елін саясында сайрандатып,

Мал-басын тел өсіріп, өркендеткен.

Жаңа талап жас ерді баулап бастап,

«Өр көкірек болсын» деп, еркіндеткен.

Көптің қамын ойлаған көсем батыр,

«Сені» десе, сескенбей, сертке жеткен.

Қайтпаған атқан оқтан қанды жүрек,

Тепсінбес тебіреніп тегіндіктен.

Ашуланса, аласұрған арыстандай,

Айдыны атырапты тітіреткен.

Кәрін тіксе, қаһарлы арыстандай,

Безгектей бет келгенді секілдеткен.

Ақырса, тау күңірентіп, тасты жарған,

Кем болғанда, бір күндік жерге барған.

Дұспанды ерегескен шауып алып,

Есепсіз ерген елге олжа салған.

Қайратына халқы еріп, хан сыйлаған,

Ел үшін ер атанбас жан қимаған.

Шығай ұлы Есім ханның заманында,

Осы еді ер Олжаш қол бастаған.

Қазақта  сол заманда қолдың басы,

Сан батыр сайып қыран бар жолдасы.

Қара би Майқы ұлы—ақылшысы,

Ойшылы—Асан қайғы отағасы.

Қаһарлы батыр екен қайтпас беттен,

Тас шоқпар тар кешуде таймас серттен.

Ақ найза, сырлы садақ, алмас қылыш,

Көкпең көк темір киіп, жарқ-жұрқ еткен.

Ажал ойнап оғынан жауға тартқан,

Қос-қосынан қорамсақты қос атқа артқан.

90

100

110

120

304

ТАРИХИ  ЖыРлАР

304

305

Асынған шығыршықта ақ айбалта,

Сауытқа сабы тисе, сартылдатқан.

Желекті тулы найза алты қарыс,

Жеке батыр шығысып шайқасқанда.

Сауыт-сайман, дулыға тас-талқан боп,

Жер теңселіп, бұршақтай тас ұшқанда.

Қаупі жоқ, ағып жүрсе қаны судай,

Соғысса, соққыласып күн-түн тынбай.

Оқ тескен, қылыш кескен, кемітпеген,

Қас батыр кемімес, сүйек сынбай.

Түрімен түксигенде елді үркіткен,

Дұспаны беттемеген кәрін тіккен.

Өрескел өр көкірек, өткем батыр,

Артықша жан шошырлық келбет біткен.

Қара жерге басқан ізі қарша батқан,

Азуын айға безеп қаршылдатқан.

Долданса, доптай басты домалатқан,

Аузынан қанды көбік бұрқылдатқан.

Даусынан жай түскендей жер жаңғырған,

Сан жауға тайсалмастан жалғыз барған.

Әмірінен жан шошып, ел күңіренген,

Қалмақ ханы Қатағанның басын алған.

Дулығалы  басы бар ақ ордадай,

Қасы қарыс, қабағы биік жардай.

Кең маңдай, екі көзі жанған шоқтай,

Көп ботаның ішінде жалғыз нардай.

Сақалы салбыраған ерді жауып,

Сауытқа салбырайды, тисе барып.

Құлағы тебінгідей, жағы астаудай,

Даусынан талай адам қалған талып.

130

140

150

жүктеу/скачать 1,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: