М. Ж. КӨпеевтің 155 жылдығына арналады
М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
М. Ж. К пеевті 155 жылды ына арналады
- Бұл бет үшін навигация:
- Қайраумен
- Мәшһүр Жүсіптің қанатты сөздері.
| М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ
прагматикалық әсері көбінесе компоненттерінің ерекше орналасуымен өзіне назар аудартады. Синтаксистік инверсия тәсілі Мәшһүр Жүсіп қолданысында экспрессивтілікті күшейту және компоненттерді мағыналық жағынан ерекшелеп көрсету құралы ретінде жұмсалғаны анықталды. Дүниеден қалған жан жоқ аяп күшін, Қайраумен шықыр-шықыр отыз тісін. Айт, тауып жастанайын босағасын, Молданы бала оқытқан құдай үшін [15, 19 б.]. «Отыз тісін қайрау» тіркесінің түпнұсқасы – тісін қайрау. Мәшһүр Жүсіп өлеңнің идеясына байланысты дүниеқұмарлардың бейнесін аша түсу үшін «отыз» сөзін қосқан және «шықыр- шықыр» еліктеуіші арқылы семантикалық реңкті арттыра түскен. Тіпті молданың өзі баланы ақша үшін оқытатын болып кетті деген ойды қынжыла отырып айтады. Фразеологизмдердің компоненттерінің орын тәртібінің өзгеруі барысында тіркес мағынасына назар аударылмайды, компоненттерінің орын тәртібі бір-біріне қатысты нормадан ауытқу ретінде өзгеретін болғандықтан, өзіне оқырманның назарын аудартады. Фразеологизмдер компоненттерінің инверсиясы оның компоненттерінің жалпыға ортақ қабылданған грамматикалық орын тәртібінің бұзылу процесінен тұратын фразеологизмдердің окказионал өзектілену тәсілі арқылы жасалады. Фразеологизмдер компоненттерінің өзгеріп ауытқуы фразеологизмге ерекше көркемдік реңк береді, оның прагматикалық әлеуетін арттырады. Отырмын бұ жалғаннан үзіп күдер, Жеткен соң жер таянған мезгіліме [15, 36 б.] Немесе Тілі жоқ көп мылқаулар тыйыш жатыр ғой, Қызыл тіл, сен басымды салдың дауға [15, 90 б.]. Фразеологизмдердің құрылымдық жүйесі біршама өңделгенімен, оның дәстүрлі мән- мағынасында айтарлықтай өзгеріс жоқ. Бұл жерде фразеологизмдер трансформацияға түсіп тұрмаса да, өлеңнің ұйқасына байланысты орын тәртібі алмастырылған. Сөздердің бұлайша орын алмастырып келуі стильдік те, мағыналық та өзгерістер бермейді. Ақын өлеңнің ырғағын, әуезділігін бұзбау мақсатында қолданғанын байқаймыз. Десек те, инверсия тәсілі шығарманың идеялық-көркемдігіне қызмет ететініне көз жеткіздік. Фразеологизмдерді мағыналық жағынан және сырт құрлысын өзгертіп қолдану да ақынның халықтың тіл байлығын пайдаланудағы өзіндік ерекшелігі болып саналады. 5. Мәшһүр Жүсіптің қанатты сөздері. Ақын-жазушылардың қаламынан шыққан тіркестер, қанатты сөздері халық арасына кеңінен тарап, өз қолданысын тапқандары да баршылық. Мысалы: 1.Жасымда ғылым бар деп ескермедім. 2. Тіл өнері дертпен тең. 3. Ар ұялар іс қылмас ақыл зерек. 4. Досыңа достық қарыз іс. (Абай). 1. Өнер-білім бәрі де оқуменен табылған. 2. Аурудан-аяған күштірек. (Ыбырай). Мәшһүр Жүсіп шығармаларында мақал- мәтелдерге ұқсас жасалған әрі көркем, әрі терең мағыналы сөз өрнектері бар. Мәшһүр Жүсіптің нақыл сөздері оның өмір тәжірибесі мен таным- түсініктерінің қысқаша тұжырымдамасы іспетті. Ақын: Бұл атты жоқтан бар ғып тәңірім шашты, Сөзімді жұрт сырға қып құлаққа асты. жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|