Менің пірім – Сүйінбай, Сөз сөйлемен сиынбай!
Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің «Гүлшат-Шеризат» дастанындағы жақсылықтың салтанат құруын нақты мысалдармен дәлелдеп жазыңыз
жүктеу/скачать 488,5 Kb.
|
| 13. Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің «Гүлшат-Шеризат» дастанындағы жақсылықтың салтанат құруын нақты мысалдармен дәлелдеп жазыңыз.
Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы — ұлы ойшыл, фольклор танушы, этнограф, тарихшы, қазақ мәдениеті мен әдебиетінің белгілі тұлғасы. Ол өлең жазумен қатар, ауыз әдебиеті үлгілерін жинап бастырумен де айналысты. Шежірелер мен айтыстарды, көптеген тарихи жырларды хатқа түсіріп, кейінгі ұрпаққа аманаттады. Сонымен бірге, ол күллі ғұмырын қазақ халқын сауаттандыруға Мәшһүр Жүсіптің нәзира дәстүрімен жазған осындай шығармаларының бірі «Гүлшат-Шеризат» дастанының оқиғасы Бағдат патшасының балаға зарығу желісінен басталады. Бұл желі көптеген халықтардың ертегі-аңыздарында бар. Шығарма оқиғасы одан әрі былайша өрбиді: патшаның тілеуі оңынан болып, әйелі бала көтереді. Алайда патша аңға шыққанда орманда арыстанмен алысып, ауыр жарақаттанады. Ақырында осы жарақатынан айыға алмай дүние салады. Өлерінде өсиет етіп, өз орнына уәзірі Парахзатты қалдырады. Алайда «Егер әйелім ұл туса, менің мұрагерім сол болсын» деп қалдырған өсиетін Парахзат орындамайды. Ол қазынашы болған Барысты шақырып, әйелді өлтіруге тапсырма береді. Сол арқылы тақ мұрагерінен мәңгілік құтылмақ болады. Барыс 10 жігітпен әйелді өлтіріп тастайды. Бірақ Барыс баланы кім тауып алса, сол асырар деп қасына 10 гауһар мен хат қалдырады. Бала өліп жатқан анасының омырауынан 3 жыл қорек алып өседі. Баяғы арыстан да балаға тиіспей, керісінше аңдар да балаға қамқорлық жасайды. Бір керуен баланы көріп, оны бастап келе жатқан Қожа Сағит деген кісі баланы асырап алады. Бала орманда өскендіктен Шеризат деп ат қояды. Бала оның қолында білім алып өсіп, ер жетеді. Бір күні баяғы өзінің әкесі патшалық еткен жерге келіп, Парахзаттың қызы Гүлшатты көреді. Екі жас бірін-бірі ұнатып, сезімдерін білдіреді. Шеризат қыз әкесін өлтірмек болғанмен, Гүлшаттың айтқан мысал әңгімелері арқылы кешірім жасайды. Бұл желі атақты «Мың бір түндегі» Шехризаттың патшаны райынан қайтарып, мысал айтатын оқиғасына ұқсайды. Жыр адамгершілікке, имандылықа тәрбиелей отырып, екіжүзділік пен жауыздықты әшкерелейді. жұмсады десек те болады. Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің «Гүлшат-Шеризат» дастанында Бағдатта жеті жұртты билеген әділ патша балаға зар болып жүргенде тілеуі орындалып , әйелі бала көтереді. Әкесі аңға шығып ,орманда арыстанмен алысып, ауыр жарақаттан айыға алмастан дүние салады. Ол өлерінде өсиет етіп орнына уәзір Парахзатты қалдырады. Егер әйелім ұл туса менің мұрагерім сол болсын дейді. Парахзат орындамайды.Ол қазынашы болған Барысты шақырып әйелін өлтіруге тапсырма береді. Сол арқылы тақ мұрагерден мәңгілік құтылмақ болады. Барыс он жілікпен әйелін өлтіріп тастайды, бірақ баланы кім тауып алса сол асырар деп қасына 10 гәуһар мен хат қалдырады. Бұл кезде Парахзат түс көріп оны жақсылыққа жори алмай амалы таусылып отырған болатын. Оның әйелі де бұл кезде қыз тауып атын Гүлшат деп қойған болатын. Ол ақылына көркі сай болып өседі. Бала өліп жатқан анасының омырауының үш жыл қоректенеді. Баяғы арыстанда балаға тиіспей ,керісінше аңдар балаға қамқорлық жасайды.Бір керуен айдалада жүрген баланы көріп керуен басы Қожа Сағит деген кісі баланы асырап алады. Бала орманда өскендіктен Шеризат деп ат қояды. Бала оның қолында білім алып, ер жетеді.Бір күні баяғы өзінің әкесі патшалық еткен жерге келіп ,Гүлшатты көреді. Екі жас бірін-бірі ұнатып ,сезімдерін білдіреді. Шеризат қыз әкесі Парахзаттан кек алмақ болғанмен Гүлшаттың айтқан мысал әңгімелері арқылы кешірім жасайды. Қорытындылай келе, зұлымдық пен әділдік, жауыздық пен қатыгездік, қарамай қайшы тартыс болып ақыры әділдік жеңеді. жүктеу/скачать 488,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|