Министрлiгi министерство образования и науки республики



Pdf көрінісі
бет14/50
Дата31.03.2017
өлшемі4,16 Mb.
#10785
түріСборник
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   50

Ҥйлесімділік.  Адам  ӛзін  қоршаған  табиғаттан  ғасырлар  бойы 

үйлесімділіктің  неше  алуан  кӛріністерін  байқап,  оның  әсемдік  пен 

әдеміліктің  кӛзі,  бастау  бұлағы  екенін ұққан,  әсіресе  табиғаттағы  түр  –  түс 

үйлесімділігі  ғажайып  әсерімен  адам  баласын  таңғалдырып,  оның  мінез  – 

құлқына,  әдет  –  ғұрпына  ӛз  әсерін  тигізбей  қойған  жоқ.  Біз  әсемдік  пен 

әдемілікті әр кезде гүлге, жастық пен балалықтың белгісін кӛктемнің жасыл 

шӛбі мен кӛк шыбыққа теңейміз. 


118 

 

Түр  –  түстің  айырмашылығы  және  атауы.  Түр  –  түс  айырмашылығы 



деген ұғым осы сияқты бірнеше топшылау жасауға ӛзінің дүдәмалдығымен 

себепші.  Жалпы  түр  –  түстің  айырмашылығын  анықтаудың  бірнеше  түрлі 

әдісі  бар:  фотометриялық,  салыстырмалы,  бірізді  уақытпен  анықтау  және 

есте сақтау. 

Түр  –  түс  айырмашылығының  тәсілдері  олардың  атуларымен  тығыз 

байланысты. Түр – түсті бір – біріне жақын екі әдіспен анықтауға болады. 

Бірінші  әдіс  –  түр  –  түсті  абсолютті  негізде,  яғни  тек  тікелей  түр  – 

түсті сезіну нәтижесі арқылы сипаттау. 

Екінші әдіс – екі түстің арасындағы айырмашылық немесе қанықтығы, 

реңі және жарықтығының ӛзгеруі шамасына байланысты сипаттау. 

Түр – түс гаммасы.  Гамма /грек сӛзі/ белгілі бір тәртіппен орналасқан 

түр  –  түстердің  сәйкестігі  үйлесімділігі  деген  ұғым  береді.  «Түр  –  түс 

гаммасы» деген түрлі – түстердің ренктердің қалай болса солай емес біріне – 

бірі жақын, бірінен – бірі туындайтын бірізділікпен орналасуын білдіреді. 

Қорыта  айтқанда  қолӛнер  бұйымдарының  кӛркемдік  шешімдігі  мен 

әсемдігі  әшекейлеу  бұйымдары  мен  түстердің  үйлесімділігін  орынды 

қолдану нәтижесіне байланысты  Бұл қазақтың ұлттық бұйымдарында айқын 

кӛрініс  тапқан.  Ал,  ұлттық  киімдеріміздің  кӛркемдігі  мен  кӛзтартарлық 

үйлесімділігі  біздің  ұлттық  ӛнеріміздің  түстік  қатынастар  мен  түстік 

шешімдерге  үлкен  кӛңіл  бӛлгендігін  білдіреді.  Бұл  мақсат  қазіргі  заманғы 

қолӛнер  бұйымдары  мен  ұлттық  нақышта  орындалған  киім  үлгілерінен  де 

байқауға болады.  

 

Әдебиеттер 

1.

 



Қазақтың ұлттық киімдері (ХІХ  – ХХғ)  Захарова М.Қ., Ходжива   Р.Д.     

А:1964               

2.

 

«Қазақ ұлттық қол ӛнері»  Әнбар, қажы Мәстүра Әлібайқызы  1976ж 



3.

 

Романова  Н.В.  «Ою  -  ӛрнекті  орналастыру  сұрақтары»  Ш.МТИ  1977ж 



188 – бет  

4.

 



Тәжімұратов Ә. "Шебердің қолы ортақ" А., 1977ж 

5.

 



«Қазақ халқының  тұрмысындығы кӛркемдік кәсіп» Мұқанов А;1979 

6.

 



Қазақ халқының  қол ӛнері. Арғынбаев Х.А.  1987ж 

7.

 



Акишев К.А. Байпаков К.М. Отрар в 13 – 14 веках. Алма -Ата. 1987. 

8.

 



Арғынбаев "Қазақ халқының қол ӛнері"       А., 1987ж. 

9.

 



Шебердің қолы ортақ. Тәжімұратов Ә.   1988ж 

10.


 

Захарова  И.  В.  Ходжаева  Р.  Д.  Казахская  национальная  одежда.  Алма  - 

Ата. 1964.  

11.


 

Қазақтың ұлттық киімдері (ХІХ  – ХХғ)  Захарова М.Қ., Ходжива   Р.Д.     

А:1964               

12.


 

«Қазақ ұлттық қол ӛнері»  Әнбар, қажы Мәстүра Әлібайқызы 1976ж 

13.

 

Романова  Н.В.  «Ою  -  ӛрнекті  орналастыру  сұрақтары»  Ш.МТИ  1977ж 



188 – бет  

14.


 

Тәжімұратов Ә. "Шебердің қолы ортақ" А., 1977ж 

 


119 

 

Резюме 



В    статье  изучены  методы  освоения    цветового  сочетания  при 

изготовлении ремесленных изделий учашимися. 

Summary 

Methods  of  materind  of  colour  comtinations  in  handicrafts  by  pupils  are 

given in this article. 

 

 

БАЛАЛАРДАҒЫ АГРЕССИЯНЫҢ АЛДЫН-АЛУДЫҢ 

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЖОЛДАРЫ 

 

                          АӘИУ-нің магистранты Ахмедова И. 

Ғылыми жетекшісі п.ғ.к. Утебаева А.Т. 

 

Біз  агрессиядың  қолайсыздық  қаупін  алдын-ала  сезумен  байланысты, 

эмоционалды  дискомфортты  бастан  кешу  екенін  психология  ғылымдарынан 

білеміз.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  агрессиясы  алғаш  мектепке  білім 

алуға  барған  кезінен  басталады.  Себебі,  ішкі  позициясының  ӛзгеруіне  әкеліп 

соғады.  Ішкі  позиция  —  баланы  ортаға  бейімдейтін,  мектепке  деген  оң 

эмоциясын  қалыптастыратын  үгіттеуші  орталық.  Алғаш  мектепке  қуанышпен 

барған бала, енді ӛз алдына үлкен міндеттемелердің бар екенін сезіне бастайды. 

Ол  мұғалімнің  оқушыларға  қоятын  талабы  ата-ананың  қадағалауы  және  т.б. 

Еркін ойнап ӛскен бала бұл талаптарды алып кете алмауы да мүмкін, осындай 

эмоцияларды сәтсіздікке ұшыраған (ӛзінің сыныптастарымен қарым-қатынасы, 

педагог,  ата-ананың  нашар  қатынасы)  ішкі  позициясы  үрейлі,  қорқышынты 

тудырады. Қорқыныш — бала ӛміріне және сәттіліктеріне тӛніп тұрған қауіптің 

мидағы  бейнесі.  Агрессия  –  қоркынышты  эмоциналды  түрде  сезіну.  Агрессия 

сезіміне  алып  келетін  қорқу  мынадай  себептерге  байланысты  болады:  ӛз 

қатарларымен  дұрыс  қатынаста  болмау,  ата-анасының  ӛзара  конфликті  болуы 

психикалық травма алуы, ата-ана тарапынан қатал тәртіп т.б. Бұл баланың тіпті 

ортамен араласпай тұйық болуына немесе ызыланғыш, ашушаң болуына әкеліл 

соғады. Үрей, қорқыныш сезімдерін жою ұшін кейбір психологтарымыз баланы 

мадақтау  жоғары  бағалау  керек  деген  пікір  айтады.  Сонымен  катар,  агрессия 

типіндегі  эмоционалды  сәтсіздік  ӛзіңцік  бағалауы  жоғары  балаларда 

бақыланған.  Олар  «ең  жақсы»  оқушы  болуға,  немесе  ұжымда  ең  жоғарғы 

деңгей  алуға  үміттенді,  ягни  ӛз  талаптарын  жүзеге  асыру  үшін  шындығында 

мүмкіндігі болмаса да анықталған сапаларда жоғары талаптанулар болған. 

Отандық  психологтар  балалардағы  адекватсыз  жоғары  бағалау  бұрыс 

тәрбие,  бала  сәттілігін  үлкендердің  асыра  бағалауы,  асыра  мақтау,  оның 

жетістіктерін асырып айту нәтижесінде қалыптасады деп санайды. 

Қоршағандардың  жоғары  бағасы  және  соған  негізделген  ӛзіндік  баға 

балаға  ұнайды.  Қиындықгармен  және  жаңа  талаптармен  соқтығысу  оның 

құралмағандығын  аңғартады.  Бірақ,  бала  бар  күшімен  ӛзінің  жоғары  ӛзіндік 

бағасын  ақтап  қалуға  тырысады,  ӛйткені  ол  оған  ӛзін  сыйлауды,  ӛзіне  жақсы 

қатынасын қамтамасыз етеді. Соған қарамастан, бұл балаға әрқашан сәтті бола 



120 

 

бермейді. Окудағы жоғары деңгейдегі жетістікке үміттене отырып, ол дегеніне 



жету үшін жеткілікті дағды, білімге ие болмауы мүмкін, мінездің кері сапалары 

жӛне  белгілері  сыныптағы,  құрбылар  арасындағы  керекті  жағдайды  алуына 

мүмкіндік  бермейді.  Осы  арқылы  жоғарғы  талаптанулар  және  нақты 

мүмкіндіктер арасыңдағы қарама карсылық ауыр эмоциялық күйге алып келуі 

мүмкін. 

Қажеттілігінің канағаттанбауынан бала санасында сәтсіздікті, сенімсіздікті 

мойындауды  және  ӛзін  сыйлауды  жоғалтуға  мүмкіндік  бермейтін  қорғаныс 

механизмдерін  ӛндіреді.  Ол  басқа  адамдардан  ӛз  сәтсіздігінің  негізін  табуға 

тырысады:  ата-анасынан,  мұғалiмдерден,  жолдастарынан.  Сәтсіздіктің  себебі 

оның  ӛзінде  екенін  мойындамауға  тырысады,  оның  жетіспеушілігіне 

нұсқайтындардың 

барлығымен 

қақтығысқа 

түседі, 


тітіркендіргіштік, 

ӛкпелегіштік, агрессивтілік танытады. 

М.С.Неймарк  мұны  «адекватсыздық  аффектісі»-  «ӛзін  ӛз  әлсіздігінен 

қорғауға  ӛткір  эмоциялық  ұмтылу,  кез-келген  тәсілмен  санада  ӛзіне 

сенімсіздікке  жол  бермей,  шындықтан  қол  үзу,  баршадан  және  барлығынан 

тітіркену және ызалану». 

Мұндай күй созылмалы болуы мүмкін және айлар мен жылдарға созылуы 

мүмкін.  Ӛзін  нығайтуға  күшті  қажеттілік  бұл  күндердегі  қызығушылық  тек 

ӛзіне бағытталуына алып келеді. 

Мұндай күй балада үрейді бастан кешірмеуі мүмкін емес. Алғашында үрей 

негізделген,  ол  бала  үшін  нақты  қиындықтан  пайда  болады,  бірақ  үнемі 

баланың 


ӛзіне, 

ӛз 


мүмкіндіктеріне, 

адамдарға 

қатынасының 

адекватсыздығының  нығаю  шамасына  қарай  адекватсыздық  оның  әлемге 

қатынасының  тұрақты  белгісі  болады,  сонда  бала  кез-келген  ӛзі  үшін  кері 

жағдайладан қолайсыздық, сәтсіздік күтетін үрей мазасыздыққа айналады. 

Т.В.  Драгунова,  Л.С.Славина,  Е.С.Макслак,  М.С.Неймарк  кӛрсетуінше 

аффект  тұлғаның  дұрыс  қалыптасуына  кедергі  болады  дейді,  сондықтан  оған 

тӛтеп  беруі  қажет.  Осы  авторлардың  жұмысында  адекватсыздық  аффектісіне 

тӛтеп  беру  ӛте  қиын  екенін  атайды.  Маңызды  мәселе  баланың  мүмкіндіктері 

мен қажеттіліктерін сәйкестікке алып келу немесе оған оның нақты мүмкіндігін 

ӛзіндік баға деңгейіне дейін кӛтеруге кӛмектесуден тұрады. Бірақ нақты жол – 

бұл  баланың қызығуы және талпынуын бала сәттілікке жеткізетін немесе ӛзін 

нығайтатын салаға ауыстыру. 

Славинаның  аффективті  мінез-құлқы  бар  балаларды  меңгеруге  арналған 

зерттеуі 

балалардағы 

қиын 


эмоционалды 

қайғыруы 

адекватсыздық 

аффектісімен байланысты екенін кӛрсетті. 

Бұл  зерттеулерді  баланың  ӛмірінде  анықталған  қолайсыз  жағдайларында 

пайда  болатын  нақты  үрей  нәтижесі  ретінде,  оның  әрекеті  жӛне  қарым-

қатынасы процесінде пайда болатын құрылым ретінде қобалжуды түсіну үшін 

теориялық  база  ретінде  қарастыруға  болады.  Басқаша  айтқанда,  бұл 

биологиялық емес әлеуметтік құбылыс. 

Агрессия мәселесі басқа аспектіге де ие - психо-физиологиялық. 

Аландау,  үрейді  зерттеудегі  екінші  бағыт  берілген  уақыттағы  деңгейді 

шарттайтын  тұлғаның  психологиялық  және  физиологиялық  ерекшеліктерін 

оқып-білу жолы бойынша жүреді. 


121 

 

Кӛптеген  авторлар  үрей  күшті  психикалық  қысым-«стресстің»  құраушы 



бӛлігі болып саналады деп айқындады. 

Стресс  күйін  зарттеген  отандық психологтар  оның  анықтамасына  әртүрлі 

жорамал енгізді. 

Мысалы,  В.В.Суворова  лабораториялық  жағдайда  алынған  стрессті 

зерттеді.  Ол  стрессті  адамға  қиын  және  жағымсыз  экстремалды  жағдайларда 

пайда болатын күй ретінде анықтады. 

В.С.Мерлин стрессті «аса қиын жағдайда» пайда болатын жүйкелік қысым 

ретіңде емес, психологиялық күй ретінде анықтайды. 

«Стрессті» ұғымын жорамалдауың барлық ерекшелігіңде барлық авторлар 

стресс  –  бұл  ӛте  қиын  жағдайларда  пайда  болатын  жүйке  жүйесінің  шамадан 

тыс  қысымы  дегенде  үйлеседі.  Стрессті  еш  уақьпта  агрессиямен  "теңестіруге 

болмайды,  ӛйткені  стресс  еркашан  нақты  агрессиядың  жоқ  кезінде  кӛріне 

алады. Күнi бойынша да стресс және агрессия-әртүрлі кұйлер. Егер стресс – бұл 

жүйке  жүйесінің  шамадан  тыс  қысымы  болса,  онда  қобалжуға  мұндай  қысым 

күші тән емес. 

Стресс  жағдайындағы  үрейдің  болуы  кауіп  немесе  жағымсыздықты 

күтумен,  оны  алдын-ала  сезумен  байланысты  деп  санауға  болады.  Сондықтан 

үрей дәл стресс жағдайында емес, ал осы күйдің бастауына дейін пайда болуы 

мүмкін. Мазасыздық – күй  ретінде қолайсыздықты сезу деген сӛз. Бірақ үрей 

субъектінің кімнен қолайсыздық күткеніне байланысты әртүрлі мүмкін: ӛзінен 

(ӛзінің  құралмағандығынан),  объективті  жағдайлардан  немесе  басқа 

адамдардан. 

Осы  арқылы  мінез-құлықтың  кері  формаларында  мыналар  жатыр  деп 

шешім  шығаруға  болады:  агрессиядық  кӛрінуі  ретінде  қарастырылуы-мүмкін 

эмоционалдық  кұйзелу,  тынышсыздық,  қолайсыздық  және  ӛз  аман-саулығына 

сенімсіздік. 

Қорқыныш,  аландау,  әлсіздік  және  оңашалану  сезімдерінен  қорғану 

мақсатымен 

индивидте 

тәжірибе 

нәтижесіне 

меңгерілген 

тұлғаның 

невротикалық  белгілері  деп  атаған  "невротикалык,  қажеттіліктер"  пайда 

болады. 

Айнала  қоршағандардың  дұшпандық  және  немкұрайлы  қатынасын 

басынан  кешіре  отырып,  үреймен  құрсауланған  бала  ӛзінің  мінез-кұлық 

жүйесін  жӛне  басқа  адамдарға  қатынасын  жасап  шығарады.  Ол  кекті, 

агрессивті,  тұйық  бола  бастайды  немесе  махаббаттың  жоқтығына  орнын  басу 

үшін  басқаларға  беделді  орнатуға  тырысады.  Бірақ,  мұндай  мінез-құлық 

сәттілікте  алып  келмейді,  керісінше  ол  кақтығысты  одан  әрі  шиеленістіреді 

және  әлсіздік  пен  қоркынышты  күшейтеді.  Хорни  осыны  ескере  отырып, 

"Біздің  уакыттың  невротикалық  тұлғасы"  кітабында  11  невротикалық 

кажеттілікті атады. 

1.

 

Үйреншіктік  және  мақұлдауға,    басқаларға  ұнауға,  жағымды 



болуға невротикалық қажеттілік. 

2.

 



Барлық  тілекті,  қалтқысыз  орындайтын  «серікке»  невротикалық 

қажеттілік, жалғыз қалуға қорқу. 



122 

 

3.



 

басқалармен қарым-қатынасты тұйық шектермен   шектеуге,   байкаусыз   

қалуға бағытталған невротикалық қажеттілік. 

4.

 



Ойдың 

алдын-ала 

кӛрудің 

кӛмегімен 

басқаларға 

қарағанда 

невротикалық қажеттілігі. 

5.

 



жан-жақтағы  адамдарды  қанау,    олардан  жақсыны  алуға  невротикалық 

қажетгілік. 

6.

 

Әлеуметтік мойындау немесе престижге қажеттілік. 



7.

 

Жеке        мәпелеуге      кажеттілік.        Ӛзін  жоғары  кӛрсететін  бағытталған 



бейнесі. 

8.

 



Жеке 

жетісіктіктерге 

невротикалық 

талаптану, 

басқалардан 

озып түсу қажеттілігі. 

9.

 

Ӛзін-ӛзі    қанағаттандыру  және    тәуелсіздікке    невротикалық 



қажеттілік, еш нәрседен мұқтаж болмау қажеттілігі. 

10.


 

Махаббатқа невротикалық қажеттілік. 

11.

 

Аса  басымдыққа  жетілуге,  қол  жеткізбеушілікке  невротикалық 



қажеттілік. 

К.Хорни  осы  қажеттіліктерді  қанағаттандыру  кӛмегімен  адам  үрейден 

кұтылуға ұмтылады, бірақ невротикалық кажеттіліктерді қандыру мүмкін емес, 

оларды  қанағаттандыруға  болмайды,  алдан  шығатын  үрейден  құтылу  жолы  

деді.  Мақаланы  қорытындылай  келе  агрессиядан  шығу  жолын  қажеттіліктерді 

қанағаттандыру деп білеміз. 

 

Әдебиеттер 

1 Ениколапов С.Н. Некоторые результаты исследования агрессии. - М.: 

«Наука», 1979. 

2 Иванников В.А. Психологические механизмы волевой регуляции – М., 1991. 

3 Изард К.Е. Эмоции человека – М., 1980. 

4 История зарубежной психологии. Тексты. /Под ред. П.Я. Гальперина,   А.Н. 

Ждан – М., 1986. 

5 Кроник А., Кроник Е. В главных ролях: вы, мы, он, ты, я – М., 1989. 

 

Резюме 

В  этой  статье  показаны  психологические  пути  предотвращения  детской 

агрессии. 

Summary 

The articlecarries psychologial ways of prevention  from childrens deviation. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


123 

 

УДК 81.А-12 



 

ПЕРСПЕКТИВА РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ ЮЖНОГО КАЗАХСТАНА 

ЧЕРЕЗ КЛАСТЕРНЫЙ ПОДХОД 

 

Ахметова Айжан Кожабековна ЮКЭТ колледжа «Мирас» 



Абулхаирова Айнур Сатыбалдиевна колледж новых технологий 

кафедра бухгалтерских и финансовых дисциплин Арипбаева Дамира 

Костанаевна колледж новых технологий кафедра бухгалтерских и 

финансовых дисциплин 

 

Кластер  -  это  производственная  система,  состоящая  из  группы 



предприятий, объединенных между собой в единую технологическую цепочку, 

где  первичный  продукт  проходит  все  стадии  переработки  до  конечной 

продукции,  обладающей  свойствами  высшей  степени  готовности  к 

использованию. Как у любой системы, у кластера есть определенные свойства: 

это  глубина  переработки  продукции,  охват  цепочки  производств,  степень 

сложности  данных  видов  производств,  количество  переделов,  наукоемкость, 

потребность  в  финансах,  в  кадрах,  в  оборудовании,  машинах  механизмах, 

потребность  в  продукции  сопутствующих  производств,  степень  вовлечения  в 

кластер  национальной  экономики.  Кластер  также  имеет  площадь  размещения 

предприятия по территории: региональный, республиканский, международный. 

У  кластера  имеет  значение  то,  насколько  его  конечная  продукция 

конкурентоспособна,  наукоемка,  долговечна,  будет  ли  она  обладать 

внутренним  спросом,  а  также  будет  ли  на  нее  спрос  на  внешних  рынках, 

является ли сырье для нее постоянно быстро возобновляемым. А также, какой 

результат дает этот кластер для деятельности региона, государства, континента, 

какие решаются социальные и политические интересы. По функционированию, 

кластер - замкнутая система, находящаяся под единым управлением. Исходя из 

этого,  при  создании  кластера  в  определенной  области  мы  должны  прежде 

выяснить  все  его  достоинства  и  недостатки.  И  только  после  этого  принимать 

решение, где этот кластер использовать с поддержкой государства.  

Президент  в  своем  Послании,  говоря  о  необходимости  кластерного 

подхода  в  экономике,  назвал  семь  кластерных  направлений  -  это  туризм, 

нефтегазовое  машиностроение,  пищевая  и  текстильная  промышленность, 

транспортно-логистические  услуги,  металлургия  и  строительные  материалы. 

Когда  принимается  решение  о  кластерном  развитии,  государство  преследует 

следующую  цель:  использовать  потенциал  общества  в  лице  людей  с  их 

интеллектуальными 

ресурсами, 

финансами, 

имуществом, 

зданиями, 

оборудованием. Действия всех этих субъектов как бы хаотичны. Таким образом, 

государство  за  счет  кластерного  подхода  может  мобилизовать  все  их  активы  в 

одном, определенном направлении. Весь потенциал этих субъектов направить на 

созидание,  тогда  они  не  будут  друг  другу  мешать.  А  впоследствии,  когда  они 

разовьются,  им  можно  дать  самостоятельность,  и  пустить  их  в  конкурентную 

среду [1]. 


124 

 

В  каком  же  направлении  должны  создаваться  кластеры  с  поддержкой 



государства? На сегодняшний день у нас в Казахстане существует определенное 

количество  предприятий  различного  направления.  Пищевая  промышленность 

стоит  в  ряду  самых  перспективных  с  точки  зрения  конкурентоспособности  на 

мировом  рынке  отраслей  отечественной  экономики,  в  которых  по  плану 

Правительства  создаются  пилотные  кластеры.  Наиболее  развиты  такие  ее 

сегменты,  как  производство  напитков,  мукомольно-крупяной  продукции, 

растительных  животных  масел  и  жиров,  молочных  и  мясопродуктов, 

переработка фруктов и овощей. Кластеры разместятся в разных регионах, исходя 

из имеющихся там условий, а для плодоовощного больше всего, как оказалось, 

подходит  юг  страны.  В  Казахстанской  пищевой  промышленности  кластеры 

получают  дополнительный  козырь-  географическую  близость  их  участников  - 

производителей 

сельскохозяйственного 

сырья 


и 

перерабатывающих 

предприятий.  Ядро  плодоовощного  кластера  в  Южном  Казахстане  составят  

перерабатывающие предприятия, лидирующие, к примеру, в производстве соков 

-  компании  «Азамат»,  «Фуд  Мастер  Асептик»,  «RG  Brands»,  в  переработке 

фруктов  и  овощей  –  «Цин  Каз»,  «Акжол»,  «Замир  Фуд»,  «Булгар  Консерв 

Продукт»,  Сайрамские  и  Тюлькубасские  заводы.  Сырье  для  них  –  фрукты  и 

овощи.  Поэтому  компании  всецело  зависят  от  сельских  товаропроизводителей. 

Вместе  они  взаимодействуют  с  прямыми  и  косвенными  поставщиками. 

Научную, кадровую и правовую поддержку участникам плодоовощного кластера 

призваны оказывать вузы и общественные объединения. Необходимо учесть, что 

связь  производителей  сельхозпродукции  и  продуктов  питания  с  учреждениями  

образования слаба и требует серьезной работы по повышению качества обучения 

будущих  специалистов.  Со  стороны  государства  формирование  кластера 

обеспечивают  Министерство  сельского  хозяйства    и  Комитет  стандартизации, 

метрологии  и  сертификации  Мининдустрии  и  торговли,  Комитет  таможенного 

контроля Минфина, органы СЭС [2]. 

Также  у  нас  сейчас  есть  развитие  кластерного  подхода  в  текстильной 

промышленности. Это на юге Казахстана, там, где произрастает хлопок. Чтобы 

вырастить хлопок, нужна техника, начиная от посевной и заканчивая уборочной, 

так  как  лопатой  и  кетменем  здесь  не  обойтись.  Для  переработки  полученного 

сырья  тоже  необходимы  оборудование,  машины  и  механизмы.  Конечная 

продукция  от  выращенного  хлопка  -  хлопковолокно  и  масленичные  продукты. 

Хлопковолокно  перерабатывается  в  пряжу,  пряжа  в  ткани,  этого  вручную  не 

сделаешь.  Если  закончить  процесс  на  тканях,  то,  опять  же,  они  должны  быть 

конкурентоспособными на рынках сбыта.  

Рассмотрим  данный  кластер  по  параметрам,  о  которых  говорилось  выше. 

Насколько  трудоемка  эта  продукция?  Поскольку  для  выращивания  хлопка 

нужна  наука,  селекция,  агротехника,  она  трудоемка.  Технологична  ли  эта 

продукция? Да, потому что нужны рабочие, техники, инженеры, всех уровней и 

направлений.  Много  ли  требует  машин,  механизмов,  оборудования?  Да, 

требует  много  различных  механизмов.  Какая  территория  будет  занята  в  этом 

производстве? Дальше Юга Шымкентской области хлопок не растет, т.е. будет 

занята  только  часть  одной  области.  Много  ли  людей  будет  вовлечено  в  это 



125 

 

производство?  Да,  если  все  будет  производиться  у  нас,  это  потянет  регион  за 



собой.  Много  ли  надо  денег?  Да,  много.  Много  ли  энергоносителей?  Да,  это 

повлечет  увеличение  их  потребления.  Легко  ли  нам  будет  торговать  тканями, 

т.е. будут ли они конкурентоспособными? Текстильные материалы из чистого 

хлопка  сейчас  мало  востребованы.  В  основном  идут  смешанные  ткани.  А  для 

такой ткани нужны еще и искусственные материалы, которые производятся не 

у  нас.  Посмотрим,  кому  это  выгодно?  Для  выпуска  готовой  продукции  мы 

можем  использовать  только  рабочие  руки  и  землю,  которая  составит  20%  в 

себестоимости,  а  остального  у  нас  нет.  Остальное  будет  завозиться  из-за 

рубежа. Получается, что этот кластер международный. Откуда берет начало эта 

продукция?  Кто  законодатель  хлопкового  дела?  Соседний  Узбекистан,  т.е. 

кадры, инженеров, техников рабочих готовит Узбекистан, наука тоже там, все 

хлопковое машиностроение в Ташкенте, вода для полива хлопка тоже идет из 

Узбекистана.  Значит,  создав  этот  кластер,  мы  подтолкнем  развитие 

Узбекистана, наши деньги тоже пойдут туда. Текстильный кластер Казахстана 

можно  развивать,  сделав  как  бы  политический  шаг,  при  желании  того,  чтобы 

Узбекистан  в  лице  Казахстана  нашел  рынок  сбыта  своей  продукции, 

обеспечение работой своих кадров. Чтобы производить пряжу  и ткани, нужно 

текстильное  оборудование,  которое  производится  в  России  и  других  странах. 

Далее,  в  чистом  виде  хлопок  почти  не  используется,  он  идет  в  тканях  в 

процентном отношении, в основном используется химволокно. По текстильной 

промышленности на нас сильно давит Китай, который за счет государства ведет 

дотацию текстильной промышленности. Если государство с двухмиллиардным 

населением  дотирует  какую-то  отрасль  промышленности,  это  считай,  что  в 

соседних  малочисленных  странах  данная  продукция  не  выдержит 

конкурентоспособности  на  внутреннем  рынке.  Поэтому  рассматривать  этот 

кластер,  как  системообразующий  для  Казахстана,  сложно.  С  экспортом 

продукции  этого  кластера  тоже  будут  проблемы,  так  как  на  рынке 

присутствуют такие страны, как Египет, Индия, Китай, тот же Узбекистан, где 

географически  и  экономически  производство  данного  вида  продукции 

выгодней.  Что  касается  развития  хлопкового  кластера  Южно-Казахстанской 

области, то проблема стоит таким образом, что до сих пор хлопок-сырец на юге 

перерабатывается  только  в  хлопковолокно.  А  для  того,  чтобы  сделать  цикл 

законченным,  необходимо  строительство  следующих  этапов  переработки.  В 

ближайшее  время  будут  пущены  две  фабрики  по  выпуску  хлопчатобумажной 

пряжи, из которой впоследствии будет выпускаться ткань. 

       В последние годы хлопчатник стал доминирующей культурой для сельского 

хозяйства  юга.  В  середине  девяностых  годов  прошлого  столетия  его  посевы 

занимали  чуть  больше  ста  тысяч  гектаров.  Сегодня  площади,  отведенные  под 

хлопчатник,  увеличились    вдвое  –  222945,5  га.  Существенно  вырос  и  объем 

заготовок  сырца.  В  прошлом  году  этот  показатель  достиг  402  тысяч  тонн. 

Сегодня  почти  все  районы,  за  исключением  Сузакского,  Толебийского  и 

Тюлькубасского,  пытаются  освоить  эту  доходную  отрасль.  Хлопковый  бизнес 

стал  сферой  жесточайшей  конкуренции.  Практически  все  волокно, 

переработанное на девятнадцати хлопкоочистительных заводах региона, идет на 



126 

 

экспорт.  Это  вызвано  тем,  что  на  внутреннем  рынке  оно  не  востребовано,  и 



только  четыре  процента  продукции  перерабатывается  на  отечественных 

текстильных предприятиях.  

        Одно из них - АО «Меланж». Мощность комбината позволяет производить 

две с  


половиной  тысячи  тонн  в  год  хлопчатобумажной  пряжи.  Практически  вся  она 

отправляется  на  текстильные  предприятия  России  и  Турции,  поскольку 

удельный  вес  отечественной  текстильной  промышленности  не  превышает 

одного  процента  в  общем  объеме  промышленного  производства.  Легкая 

промышленность по-прежнему одна из перспективных и стратегически важных 

для  страны,  хотя  и  требует  очень  больших  капитальных  вложений.  На  начало 

следующего  года  запланирован  ввод  в  эксплуатацию  и  второго  предприятия. 

Производственная  мощность  каждого  из  них  позволяет  производить  по  шесть 

тысяч  тонн  хлопчатобумажной  пряжи  в  год.  Немаловажно,  что  выпускаемая 

продукция  будет  отвечать  международному  стандарту.  Следующим  шагом 

станет  строительство  второй  и  третьей  очередей,  которые  должны  облегчить 

дальнейшую  переработку  сырья  вплоть  до  выпуска  готовой  продукции. 

'Казахско-русский  текстильный  альянс',  например,  закупил  десять  станков  по 

выпуску  махровой  ткани.  Здесь  считают,  что  смогут  составить  конкуренцию 

продукции,  поступающей  из  Пакистана  и  Турции.  Акиматом  Южно-

Казахстанской  области  разработан  проект  создания  свободной  экономической 

зоны  (СЭЗ)  «Онтустик»  для  инвесторов,  желающих  развивать  хлопково-

текстильный кластер. Для организации СЭЗ на территории Сайрамского района 

предусмотрено выделение 150 гектаров земли. Это наиболее удобный участок – 

он  находится  недалеко  от  железной  дороги,  линии  электропередач  и  газовой 

магистрали.  Основная  идея  проекта  –  налоговые  льготы  для  инвесторов. 

Текстильное  производство  требует  больших  материальных  вложений, 

оборудование стоит очень дорого и в Казахстане не выпускается [3]. 

Все перспективы для развития хлопково-текстильного кластера на юге есть. 

Объемы  производства  хлопка  растут,  расширяются  посевные  площади. 

Планируется  увеличение  урожая  хлопка  сырца  на  300  тысяч  тонн.  Создание 

предприятий глубокой переработки хлопкового сырья обеспечит независимость 

казахстанских  производителей  от  России  и  Китая,  где  перерабатывается  наш 

хлопок.  Кроме  того,  развитие  хлопкопереработки  на  месте  позволит  открыть  в 

регионе около 15 тысяч новых рабочих мест.  

 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   50




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет