Министрлiгi министерство образования и науки республики

148 

 

4.

 

Майн Рид. Жұмбақ салт атты. - Алматы;Жазушы,1972. - 487 б. 

5.

 

Қабдолов З. Жебе. - Алматы, Жазушы, 1977. - 379  б. 

                                                      

Резюме 

В этой статье рассматриваются вопросы теорий перевода, творческая 

индивидуальность переводчика.  

Summary 

 

This  article  deals  with  the  problems  of  translation  and  the  creative 

individuality artistic of translator 

 

 

УДК. 811.111 

 

PECULIARITIES OF INDIVIDUAL WAYS TO TEACH ENGLISH 

LANGUAGES  

 

Байгулова Акмаржан Сакеновна  

 АӘИУ Академиялық инновациялық                                                                                                                            

институтының магистранты, Шымкент қ. 

                                                                  

        At the heart of research on second language acquisition (SLA) is the question of 

why  and  how  people  learn  their  second  (or  third,  or  fourth)  languages  differently 

from  each  other.  Not  only  do  language  learners  acquire  new  languages  in  widely 

different  contexts  and  with  widely  different  motivations  for  learning,  but  they  also 

move  at  different  speeds,  have  different  strengths  and  preferences,  reach  different 

levels of success, and follow widely divergent paths to ultimate attainment. Research 

on  the  causes  and  outcomes  of  these  differences—known  collectively  as  individual 

differences,  or  IDs—has  resulted  in  a  significant  body  of  literature  on  learner 

characteristics  such  as  aptitude,  motivation,  anxiety,  and  beliefs  [1].  However, 

because  most  of  these  traits  have  been  investigated  as  separate,  isolated  variables, 

researchers  have  not  yet  found  a  way  to  assemble  the  various  IDs  into  a  coherent, 

cohesive picture  to explain  differential learning outcomes. What is  still  missing  is a 

suitable  theoretical  and  methodological  framework  for  examining  individual 

differences as they overlap and conjoin in the complex reality of language learning. 

        The  purpose  of  this  article  study  is  to  explore  one  possible  framework  for 

investigating  individual  differences  among  successful  learners  as  a  comprehensive, 

holistic. Based on the tenets of complexity theory, this perspective holds that learners 

are greater than the sum of their individual parts, and that the most  meaningful unit 

with which to measure differences is the L2 learning experience itself [2]. In seeking 

to  capture  differences  at  the  level  of  experience,  the  study  embraces  the 

phenomenographic perspective that each learner‘s unique approach to learning 2 can 

be expressed in a L2 experience interview, and that these interviews provide the basis 

for identifying distinct profiles of experience.  

        In  order  to  measure  L2  learning  experience,  the  study  introduces  a  technique 

from  natural  language  processing  known  as  semantic  content  analysis,  which  uses 

149 

 

computer  software  to  identify  and  categorize  differences  between  texts.  Semantic 

content  analysis  (SCA)  allows  researchers  to  quantify  and  study  the  words  that 

speakers  use  to  express  themselves.  Because  semantic  choices  have  been  shown  to 

reflect  speakers‘  underlying  cognitive  and  affective  processes,  psychologists  have 

used  SCA  to  identify  individual  differences    between  speakers  along  psychological 

dimensions [3]. The  program used in this study identifies frequency of word use in 

22  psychosocial  categories,  thus    providing  information  about  what  percentage  of  a 

participant‘s interview falls into certain cognitive and affective categories. This new 

technique,  therefore,  opens  up  new  possibilities  for  measuring  L2  experience  in  a 

quantitative way that can be compared across large numbers of learners.  

       Once the psychosocial semantic content of the interviews is known, it can form 

the basis of a cluster analysis that places students into groups based on which word 

categories are used in their interviews. The clusters can then be interpreted based on a 

thorough examination of the specific words favored by learners in each cluster, which 

includes using text analysis tools to examine context. The L2 experience of learners 

in  each  cluster  can  then  be  interpreted  based  on  psychosocial  word  use.  Group 

differences can also be studied, as the TOEFL scores of students in each cluster are 

compared  to  see  if  significant  differences  exist  in  mean  scores.  The  L2  experience 

interviews also constitute a rich source of qualitative information, and the interviews 

are  also  studied  for  broad  trends  across  learners.  When  all  of  these  findings  are  3 

considered  together,  they  provide  a  foundation  for  considering  L2  learning 

experience as a valuable new way of looking at IDs. 

       The research approach implemented in this project aims to offer a way forward 

to  greater  theoretical  and  methodological  coherence  in  the  study  of  individual 

differences. This perspective is  based on the  idea  that because  learners  are complex 

systems  composed  of  multifaceted  and  highly  interconnected  processes,  we  should 

seek a higher-level, experiential explanation of how learners differ from one another 

[4]. Such an approach may be very different from the traditional approach to IDs, but 

it  may  also  more  accurately  reflect  the  complex  realities  of  language  learning.  The 

goals  of  the  study  are  (1)  an  understanding  of  the  semantic  content  features  of  L2 

experience interviews conducted with advanced second language (L2) learners; (2) a 

set  of  L2  experience  profiles  for  these  successful  L2  learners;(3)  an  examination  of 

the  relationship  of  these  profiles  to  differential  performance  on  a  standardized 

proficiency  test;  and  (4)  a  consideration  of  qualitative  trends  present  in  the 

interviews.  By  breaking  with  the  tradition  in  L2  studies  which  views  individual 

differences  as  discrete  constructs,  this  research  may  provide    a  new  way  to 

understand  IDs  that  is  potentially  more  accurate  and  useful  than  the  traditional  

modular approach. 

       We begin by reviewing existing research on IDs in SLA, including the historical 

development  and  operationalization  of  the  most  influential  traditional  IDs.  We  then 

consider the recent shift in perspective to a complexity-inspired approach, which has 

led to my development of a L2 experience perspective on IDs based on the principles 

of phenomenography [5]. We next describe the innovative methodology used 4 in this 

study,  followed  by  the  study  itself,  including  research  questions,  hypotheses, 

participant  information,  data  collection  methods,  measurement  instruments,  and 

150 

 

analytical  methods.  This  is  followed  by  a  presentation  of  results  for  each  research 

question, then a discussion that examines the validity and implications of the results. 

At the end of the discussion, we present atentative L2 experience model of individual 

and social differences. We conclude by considering limitations and future directions 

for  this  research,  as  well  as  some  final  thoughts  on  its  significance  for  the  study  of 

IDs in SLA. 

       Given  its  rather  broad  and  all-encompassing  nature,  the  construct  of  individual 

differences  (IDs)  is  difficult  to  capture  in  its  full  complexity  and  vitality.  Macaro, 

Vanderplank,  and  Murphy  (2010)  call  IDs  ―the  personal  characteristics  that,  it  is 

hypothesized,  all  learners  have  but  which  may  measurably  differ  from  learner  to 

learner‖ , while Dцrnyei (2005) adds that they are ―dimensions of enduring personal 

characteristics  that  are  assumed  to  apply  to  everybody  and  on  which  people  are 

assumed  to  differ  by  degree‖  .  Derived  originally  from  the  study  of  individual 

differences in cognitive and educational psychology , the study of IDs in SLA owes 

much  of  its  development  to  three  separate  strands  of  inquiry  that  paralleled  the 

general development of SLA itself in themid-20th century.  

       The  first  of  these  is  the  language  aptitude  studies  conducted  by  Carroll  [6]  and 

Pimsleur  ,  which  sought  to  explain  language  learning  success  based  on  specific 

aptitudes  such  as  phonetic  coding  ability,  grammatical  sensitivity,  and  rote  learning 

ability.  While  these  inquiries  typified  the  concerns  of  that  era  for  separating  more 

capable  from  less  capable  students,  they  also  constituted  an  important  first  step  in 

identifying  psychological  components  that  might  lead  to  more  or  less  successful 

language learning. And though the field has since moved on from  

       Carroll‘s  Modern  Language  Ability  Test  and  Pimsleur‘s  Language  Aptitude 

Battery, these early instruments and the research they generated were fundamental in 

establishing an empirical mindset for individual differences research in SLA.  

       A second important strand of interest developed in the 1970s through research by 

Gardner and colleagues on the sources and implications of motivation in L2 learning. 

Their  social-psychological  perspective  introduced  influential  concepts  into 

mainstream  SLA  theory  (e.g.,  integrative  vs.  instrumental  motivation,  attitudes 

toward  language  learning)  and  brought  with  it  an  emphasis  on  the  social  aspects  of 

language learning in addition to the psychological skills emphasized by Carroll‘s and 

Pimsleur‘s aptitude research. Though Gardner‘s motivational theories have in recent 

years  faded  from  the  prominence  they  held  throughout  the  1980s  and  1990s,  such 

research paved the way for important social-psychological constructs such as identity, 

self-efficacy,  and  willingness  to  communicate,  which  later  became  significant  areas 

of  SLA-ID  research  in  their  own  right.  Around  the  same  time,  another  group  of 

researchers led by Rubin began investigating ―what the ‗good language learner‘ can 

teach  us‖;  that  is,  what  are  the  characteristics  of  good  language  learners,  and  what 

strategies do they use that make them  more successful than poor language learners? 

This  perspective  spawned  a  huge  research  tradition  in  language  learning  strategies, 

which has remained a flourishing, if unresolved, area of ID research for the past 30 

years.  While  the  place  of  strategy  research  in  mainstream  SLA  is  today  hotly 

disputed,  it  has  undeniably  influenced  aspects  of  SLA  pedagogy  and  instruction,  as 

151 

 

well  as  other  areas  of  individual  differences  such  as  self  regulation,  learner 

autonomy, and metacognition. 

      Once we stop looking at motivation, beliefs, learning style, etc., and start looking 

at the L2 experience as a whole, the process begins to make much more sense. In fact, 

the conclusions of this study begin to seem quite obvious—hasn‘t this model already 

been proposed before, in several different ways? We believe that it has, just not in an 

explicit and unified format. The conclusions of many separate studies on IDs all point 

toward  the  three  basic  tenets  of  this  model,  as  does  the  experience  of  countless  L2 

teachers and learners. However, most previous studies have been limited by the labels 

and methodologies that took root in the mid-20thcentury and which have influenced 

both  the  agenda  and  the  mindset  of  ID  researchers.  It  is  only  now,  with  the 

availability of new methodological tools and the acceptance of complex and situated 

approaches to L2 learning, that we can fully grasp how the many identified ID factors 

fit  together.  The  answer  is  that  they  do  not  fit  together,  at  least  not  if  they  are 

considered separately. 

 

Bibliography: 

1.

 

Dцrnyei,  Z.  (2005).  The  psychology  of  the  language  learner:  Individual 

differences in second language acquisition.  

2.

 

Polat, B. (2013). L2 experience interviews: What can they tell us about individual 

differences?  

3.

 

Duriau,  V.  Reger,  R.,  and  Pfarrer,  M.  (2007).  A  content  analysis  of  the  content 

analysis  literature  in  organization  studies:  Research  themes,  data  sources,  and 

methodological refinements.  

4.

 

Dцrnyei,  Z.,  and  Ushioda,  E.  (Eds.)  (2009).  Motivation,  language  identity,  and 

the L2 self.  

5.

 

Marton,  F.,  and  Booth,  S.  (1997).  Learning  and  awareness.  Mahwah,  NJ: 

Lawrence Erlbaum and Associates. 

6.

 

Carroll,  J.  (1967).  Foreign  language  proficiency  levels  attained  by  language 

majors near graduation from college. Foreign Language Annals, 1(2), 131-151. 

 

Түйіндеме 

      Бұл мақалада ағылшын тілін үйреніп жатқан оқушылардың жеке тілін табу 

мен оқыту ерекшеліктері қарастырылады  

Резюме 

       В  данной  статье  рассматриваются  особенности  индивидуального  подхода 

в обучении английского языка  

 

 

 

 

 

 

 

152 

 

ӘОЖ 796.8 

 

ХАЛЫҚ ОЙЫНДАРЫ МЕН СПОРТ ТҤРЛЕРІ ПЕДАГОГИКАНЫҢ 

ДӘСТҤРЛІ ТӘСІЛДЕРІ 

 

Байдосова А.А., Шегенбаев Н.Б  

АӘИУ-нің ІІ курс магистранты                                                                          

 

Тұңғыш  «Салауаттылық»  деген  ұғымды  психолог  И.И.Брехман  енгізді. 

Психолог  И.И.Брехман  «Салалауаттылық  –  мінез  –құлық  пен  дағдыны  ретке 

келтіріп,  ӛзін-ӛзі  түсіне  білу»  -  дейді.    Қазақ  тілінің  түсіндірме  сӛздігінде: 

«Салауатты»  сӛзінің  мәні  –  парасатты,  байыпты,  ақылды,  ойлы,  білімді  және 

сабырлы  –  деген  мағынаны  білдіреді.  Бұл  түсіндірмелер  ӛз  кезегінде 

салауаттылық  сипаттамасын,  оны  қалыптастыру  жӛніндегі  ұстанымның 

ауқымын  кеңейтеді.  Ал,  «Ӛмір  салты»,  «Ӛмір  сүру»-әлеуметтік  категория.  

Ӛмір  салт  –  қоғамдық  болмыстың,  аумағындағы  адамдардың  іс-әрекеті, 

маңызды  жақтарының  жүйесі,  жиынтығы.    «Ӛмір  сүру»  -  адамдардың 

табиғаттағы  және  әлеуметтік  ортадағы  қарым-қатынас  жүйесі,  яғни  ұзақ  ӛмір 

сүруге талпындыратын іс-әрекет.  И.Т.Левкина «салауатты ӛмір сүру әркімнің 

ӛз  мамандығы  деңгейінде  дұрыс  игере  біліп,  ӛнімді  еңбек  етіп,  тұрмыс 

жағдайын  түзете  отырып,    қоршаған  ортаға  қарым-қатынас  жасай  білуінде 

екенін негіздей отырып сипаттайды. Ол: «адамның салауатты ӛмір сүруі – адам 

мәдениетінің бӛлігі, ӛмір сүру құндылығына байланысты» - деп атап кӛрсетті. 

Яғни  салауатты  ӛмір  салты  ӛте  күрделі  және  жан-жақты  ұғым.  Оған  тек 

қана  медициналық,  биологиялық  компоненттер  ғана  кіріп  қоймай  сонымен 

қатар әлеуметтік, экономикалық, психологиялық құрылымдар да кіреді:  

-     салауатты ӛмір салты – бұл денсаулыққа байланысты адамның  алдына    қойған  

мақсаттарына  қол  жеткізудің  нақты  мүмкіндіктері  сияқты        әртүрлі  факторлардың 

әсері болатын ӛмір сүру барысында қалыптасқан кӛзқарастар жүйесі; 

Баланың  Ӛмір  салты  қызмет  түрлеріне  сәйкес  және  қажеттілікті 

интеграциялайтын тәсіл түрі. Ӛмір салтының құрылымы әртүрлі қызмет түрлері 

арасындағы  субординация  мен  координация  қатынастарында  кӛрінеді.  Бұл 

қызмет түрлері арасындағы уақытша бюджетті бӛлу мен белгілі бір қызмет пен 

тынығуда  айқындалады.  Белгілі  бір  автономиялық  пен  кӛзқарасты  игере 

отырып,  баланың  жеке  тұлғасы  ӛз  әрекеті  мен  ойлауын  қалыптастырады. 

Баланың  ӛмірдегі  қызметі  біршама  реттелмегендігімен  және  шашыраңқы 

ұйымдастырылумен сипатталады: ӛз уақытында тамақтанбау, жүйелі ұйқысының 

қанбауы ( жоғары мектеп жасында), қимыл-қозғалыс белсенділігінің жетіспеуі, 

таза  ауада  аз  уақыт  болуы,  темекі,  алкогольдік  ішімдікті  және  есірткілік 

заттарды  тұтыну.  Бұл  мотивациялық саланы, бағдарлану құндылықтарын және 

әлеуметтік  белгіленуді  дамытуға  қол  жеткізбеу  болып  табылады.  Баланың  ӛмір 

салтының  жарқын  кӛрсеткіштерінің  бірі  -  күн  тәртібі.  Организмді  қызметке 

баулу  ритмдік  ӛзгерістер  жасаумен  белгіленген,  бұл  қызмет  түрлерін нақты 

бӛлуді  талап  етеді:  ұйықтау,  тамақтану,  оқу  қызметі,  еңбекпен  айналысу, 

спортпен шұғылдану, серуендеу және т.б. Дұрыс жасалған күн тәртібі баланың 

153 

 

бос  уақытын  дұрыс  та  жемісті        ұйымдастыруға        мүмкіндік        береді,    

әлеуметтік      тәртібін  орнатуға  профилактикалық  құралдарды  туындатуға  және 

бала денсаулығына қауіпті зиянды әдеттердің туындауын болдырмауға игі ықпал 

етеді.  Баланың  күн  тәртібі  қалай  құрылса,  баланың  салауатты  ӛмір  салтына 

қызығушылығын ұйымдастыруды солай анықтайды. 

Бала  денсаулығына  әсер  ететін  екінші  фактор  тұқым  қуалаушылық.  Бұл 

факторлар  тобының  патогендік  маңызы  20  %.  Бұл  фактордың  осы  уақытта 

үлкен маңызы бар: 

-

 

табиғи 

ресурстарды 

барынша 

қолдану, 

оларды 

қайта 

ӛңдеу  адамзат  денсаулығына  зиянды  қалдықтардың    жинақталуын     

болдырады.  Жасанды  синтезді  біріктірулердің      пайда      болуы,      яғни   

бұларға   адам   мен   барлық жануарлар мен ӛсімдіктер әлемінің эволюция 

процесінде бейімделуі; 

-

 

зиянды  әдеттердің  ұлғаюы:  темекі  тарту,  токсикомания,  ішімдік 

ішу, есірткі тұтыну. 

Бала  денсаулығына  әсер  ететін  үшінші  фактор  —  экологиялық  фактор. 

Қазіргі  уақытта  адам  денсаулығына  қоршаған  орта  факторларының  (климат, 

ауа-райы,  электромагниттік  сәулелер,  экологиялық  ахуал)  әсерін  дәлелдейтін 

ғылыми материалдар жеткілікті. 

Ұлттық  спорт  түрлерімен,  ойындармен,  билерімен  шұғылдану  бос 

уақытты  ӛткізуге  кӛмектеседі,  денсаулықты  нығайтады  және  ең  бастысы 

мінездердің қалыптасуына ықпал етеді. 

Халық  ойындары,  спорт  түрлері  мен  билері  педагогиканың  дәстүрлі 

тәсілдері  болып  табылады.  Кӛп  ғасырлардан  бері  оларда  адамдардың  ӛмір 

салты,  олардың  тұрмысы,  еңбегі,  халықтық  тұғырнамалары,  ар-намысы, 

ерлігі,  ептілікке,  тӛзімділікке,  күшке  ие  болуға  деген  ұмтылысы,  қимылдар 

жылдамдығы мен әдемілігіне, күле жүріп орындауға, шығармашылықты ақыл-

ойға, тапқырлыққа, ерік күші мен жеңіске деген талпынысы кӛрінісін табатын. 

Халық  ойындары  мектеп  оқушыларының  интернационалдық  тәрбиесі  мен 

дене  тәрбиесінің  ажырамас  бӛлігі  болып  табылады.  Олардың  бойында  ӛз 

халқының  мәдениетіне  деген  тұрақты,  қызықты,  құрметтеу  қарым-қатынасы 

қалыптасады .[1.5б] 

Балалар  мен  жеткіншектерді  ерте  жастан  бастап  халықтық  дәстүрлер 

негізінде  тәрбиелеу  қоршаған  табиғатқа,  қоғамда  ӛзара  қарым-қатынас 

қалыптастыруға ықпал етті. 

Ұлттық  спорт  түрлері  мен  ойындардың,  бұқаралық  спорт  мерекелері  мен 

жарыстардың  негізгі  қызметі  адамның  ӛмірлік  маңызы  бар  дене  және  рухани 

сапаларын  жетілдіру  басты  мұраты  болып  табылатын  спорттық  қызметтің  ең 

басты  маңызынан  келіп  шығады.  Олардың  педагогикалық  маңызы  кең 

мағынасындағы  тәрбиелеу  әдістері  мен  тәсілдері  категориясына  жатады.  Бұл 

дегеніміз,  қазақтың  қазіргі  ұлттық  спорт  түрлері  осы  спорт  түрлерімен  және 

ойындарымен шұғылданатындарға тәрбиелік әсер етуді ұйымдастыру тәсілінің 

нақты негізі екендігін білдіреді. 

Спорт  ойындары  мен  кӛңіл  кӛтерулер  қазақ  халқының  ӛмірінде  ӛзінің 

бұқарашылдығымен  үлкен  орынға  ие  болатын.  Ойындар  мен  спорт  түрлері 

154 

 

экономикалық, саяси және мәдени тұрғыдан артта қалған кӛшпенді қазақ халқы 

үшін театрлар мен стадиондардың орнын алмастырды. 

Қазақтардың  кӛптеген  ұлттық  халық  ойындары  бар:  кӛкпар,  бәйге,  алты 

бақан,  сақина  тастау,  соқыр  теке,  жекпе-жек,  ат  ойыны,  ақ  сандық-кӛк 

сандық,  жорға  жарыс,  күрес,  сайыс  және  басқалар.  Бұл  ойындар  кӛбінесе  күй 

сарынымен  сүйемелденетін.  Тұрмыстық  билер  де  ӛмірге  келген:  Қара  жорға, 

Ӛрмек, Ұршық, Ши орау, Жүн сабау, Саба пісу, тары түю және т.б. 

Ұлттық  ойындарда,  салт  –  дәстүрлерде,  әдет-ғұрыптарда,  халық  -  ауыз 

шығармашылығында сау дененің сұлулығы туралы, мінез  - құлық мӛлшерлері 

мазмұндалады  және  салауатты  ӛмір  салтының  барлық  факторларының  мәні 

толық  кӛрсетіледі,  оның  ӛскелең  ұрпақ  бойында  қалыптасу  мәселелері  ашыла 

түседі.  Біздің  пікірімізше,  жинақталған  халық  тәжірибесі  қазіргі  таңда  ӛзінің 

кӛкейтестілігін  жоғалтпақ  түгілі,  мәселені  шешудің  басты  құралы  болып 

табылады және тәрбие жұмыстарында қеңінен қолданылады. 

ҚР-ның  түрлі  аймақтарында  кеңінен  тараған  спорт  түрлерінен  асқа  да 

ойын түрлеріне тоқталсақ: 

 Аңға байланысты ойындар: ақсерек-кӛксерек, аңшылар, аңшылар мен қояндар, 

кірпіше қарғу, қас-құлақ, ордағы қасқыр. Малға байланысты ойындар: аларман 

(қойға  қасқыр  шапты),  асау  кӛк,  бура-қотан,  кӛксиыр,  соқыр-теке,  түйе  мен 

бота.Түрлі  заттармен  ойналатын  ойындар:  ағаш  аяқ,  аққала,  ақпа,  ақсүйек, 

ақшамшық,  алакүшік,  алты-бақан,  арқан  аттау,  арқан  тартпақ,  арқан  тартыс, 

арынды  арқан,  асау  мәстек,  асық,  аттамақ,  ауыртаяқ,  әйкел,  әуетаяқ, 

батпырауық,  белбеу  соқ,  белбеу  тартыс,  дауыстап  атыңды  айтам,  епті  жігіт, 

жаяу  кӛкпар,  жемекіл,  жігіт  қуу,  жігіт  ойыны,  күзетшілер,  күміс  ілу,  қамалды 

қорғау, қараше, қимақ, қыз қуу, лек (шӛлдік), монданақ, орамал тастау, сақина 

жасыру, сиқырлы таяқ, тапшы, кімнің дауысы, таяқ жүгірту, тепе-теңдік, тобық, 

тұтқын алу, түйілген орамал, шалма, шертпек, шілдік, хал қалай? Зеректілікті, 

ептілікті  және  икемділікті  қажет  ететін  ойындар:  айгӛлек,  айдапсал,  атқума, 

аударыспақ,  бағана  ӛрмелеу,  балтам  шап,  бӛріктастамақ,  бұғнай,  бұғыбай, 

бұқатартыс,  бұрыш,  біз  де,  егер...,  жасырынбақ,  жаяу  жарыс,  кӛкпар,  кӛрші, 

күрес,  қарамырза,  «қассың  ба,  доссың  ба?»,  қындық-сандық,  орын  тап, 

отырмақ,  санамақ,  сұрақ-жауап,  тасымақ,  тасымалдау,  тең  кӛтеру,  тымпи-

тымпи,  ұшты-ұшты,  үй  үстіндегі  кім?,  шымбике.  Соңғы  кезде  қалыптасқан 

ойындар:  әріп  таңдау,  бригада,  мейрамхана,  нӛмір,  пароль,  пошта,  сымсыз 

телефон,  сыңарын  табу.  Бұлардың  ішінде  бірқатар  ойындар  спорттық,  той 

ойындары  болып  саналады.  Ал  енді,  қазақтың  ұлттық  ойындарының  ішінде 

«қуырмаш» тәрізді жас сәбилерге арналған да ойындар бар.[2.3б]  

Гуманистік 

кӛзқарасты 

қолдайтын 

психологтар 

мен  педагогтардьің 

пайымдауынша, мұндай кӛзқарастар салауатты әлеуметтік және жеке тұлғалық 

дамуға  ерекіпе  екпін  түсіреді,  жеке  тұлға  дамуына  мән  бере  қоймайтын, тек 

нәтижелерге  ғана  бағдар  ұстайтын  директивалы  кӛзқарасқа  аз  мән  беріледі. 

Гуманист  педагогтар  оқушыларға  сәттілік  тәжірибесін  ұсынуды,  сәтсіздіктер 

емес, қолдайды, «...Гуманистік кӛзқарас адам ӛз ӛмірінде қандай болған болса, 

солай  қабылдай  отырып,  олардың  сезімдері  мен  ұмтылыстарын  құрметтеу 

арқылы  әрбір  адам  ӛзін-ӛзі  танып  білуіне  құқығы  бар  деп  біледі...;  егер  біз 

155 

 

мұғалім,  ата-ана  ретінде  шынайы  түрде  қамқорлық,  келісім  таныта  білсек, 

басқалардың  ӛсуі  мен  сабақ  оқу  қабілетінің  артуына  ықпал  ете  аламыз.». 

Гуманистік  кӛзқарастың  осындай  бағасымен  және  әдістерімен  біз  толық 

қосыламыз.  Педагогикалық  тәжірибе  нәтижелері  ат  спортына  және  қазақша 

күреске оқыту-үйрету барысында олардың тиімділігін мақұлдай түседі. 

Сабақтың  мазмұны  жайлы  айтсақ,  логика  бойынша,  сабақтың  басынан 

бастап  оқушыларды  қызықтыра  білу  қажет,  оларды  спорт  түрінің  шығу 

тарихымен, ұлттық спорт түрлері бойынша ӛткізілген жарыстардың тарихымен, 

атақты  спортшылардың  ӛмір  жолымен  және  жарыс  ережелерімен  қоса  сабақ 

барысындағы қауіпсіздік ережелерінің сақталуына да ерекше мән берген дұрыс. 

Оқыту  әдістемесі  дене  жүктемелеріне  бейімделуі  үшін  педагогикалық 

принциптер  мен  заңдылықтардың  орындалуын  қарастыруы  тиіс,  олардың 

орындалу кӛлемі мен жаттығу жүктемелерінің қарқынын бірте бірте арттырып 

отыру қажет. 

Қазақстан  жеріндегі  ұлттық  спорт  түрлерінің  қазіргі  кездегі  жастар 

тәрбиесіне тигізетін үлесін зерттеу жан-жақты қарастыру. 

1.

 

Ұлттық спорт түрлерінің қазіргі замандағы шешілмеген мәселелері. 

2.

 

Қазақтың ұлттық спорт түрлерінің ережелері. 

3.

 

Ұлттық спорт түрлерінің жас ұрпаққа тәрбиелеудегі мыңызы. 

Бұл  әдебиеттер  жинағы  бойынша  алынған  мәліметтер  ұлттық  қазақтың 

спорт  түрлерінің  жастарды  тәрбиелеудегі  қызметтік  тек  педагогикалық 

міндеттер  бағытта  ғана  емес,  дене  дайындығы  және  спорттық  жаттығудың 

жалпы білімі мен әдістемелеріне әсер ететін жағдайлар бойынша ұлттық спорт 

түрлері  және  басқа  да  спорт  түрлерінен  жаттығуды  ұйымдастырудың  түрлері 

мен әдістемелеріне арнайы жаттығулар жасауға мүмкіндік туғызады. 

Педагогикалық  бақылау  қазақтың  ұлттық  спорт  түрлерімен  айналысушы 

жастар мен жасӛспірімдер арасында дене тәрбиесі сабағында ӛткізілді. 

Сабақтар дәстүрлі түрде ӛткізіліп, мүнда оның мазмұны, дайындық әдістері, 

тәсілдері, бақылау әдістері түсіндірілді. 

Бақылау  нәтижесінде  студенттерге  қазақтың  ұлттық  спорт  түрлерінің 

келешек  жастарды  тәрбиелеудегі  маңызы  және  оның  қызыметін  жетілдірудің 

тиімділігі туралы айтылды. 

Оқушылардың  дене  тәрбиесі  бағдарламасы 15- 1 8   жас  аралығын  қамтиды, 

Мектеп  жасы  кішкентай,  орта  және  үлкенге  бӛлінетіндігі  бізге  белгілі.  Осы 

жаста бала жаттығу жасауға ӛте құмар келеді және жаңа қиын қимыл түрлерін 

қабылдайды. 

Орта және үлкен жастағы балалар кӛбінесе спортқа құмар келеді. Олар қиын 

қозғалыстарды  ӛз  беттерімен  үйренуге  талаптану  барысында  ӛз  бойларынан 

ерлік  ӛжеттілік  қасиеттерін  таба  алады,  бірақ  бұндай  кездерде  жарақат  алып 

қалуы да мүмкін. 

Педагогикалық 

ұжымның, 

медицина 

қызметкерлерінің 

мақсатқа 

бағытталған  жұмыстарының  нәтижесінде  кӛрсеткіштер  жыл  ӛткен  сайын 

жақсара  түсті  және  олар  жоғары  деңгейге  дейін  кӛтерілді.  Сауықтыру 

шараларының(аэрофитонизациялау,  офтальмотренинг,  динамикалық  үзілістер, 

дене  шынықтыру  шаралары,  сіңір  салмағын  ӛсіру  шаралары,  витаминге  бай 

156 

 

және  құрамында  йоды  бар  рационалды  тамақтану)  кешенді  жоспарын  жүзеге 

асырудың арқасында денсаулық кӛрсеткіштерін жақсартуға қол жеткізілді. 

 

жүктеу/скачать 4,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: