Министрлiгi министерство образования и науки республики
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ ДЕМОГРАФИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ И ДЕМОГРАФИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН»
- Е-маil: bdauren@list.ru
Әдебиеттер 1.
ҚР Конституциясы 1995 ж. (2007 ж. ӛзгерістер мен толықтырулар енгізілген) 2.
Казахстан (сравнительный комментарий к книге Дж. Флетчера и А.В Наумова «Основные концепции современного уголовного права»). – Алматы: Жеті жарғы, - 2001.- 256с. 3.
Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. / Под ред. Рогова И.И. и Рахметова С.М. – Алматы: Баспа, 2010. 4.
ред. Рогова И.И. и Рахметова С.М. – Алматы: ТОО «Баспа», 2001. 5.
Кудрявцева А.Н. и Наумова А.В. – М.: Юристъ, 1997. 6.
Концепция правовой политики Республики Казахстан. Одобрена Указом Президента Республики Казахстан от 20 сентября 2002 года № 949 // Юридическая газета от 2 октября 2002 года. № 40. 7.
Каиржанов Е.И. Криминология. Общая часть. Учебник для юридических вузоов. – Алматы, 2000
203
ӘОЖ:745 ДИЗАЙНЕР МАМАНДАРЫН ӚРНЕК ӚНЕРІНДЕ КӚРКЕМ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА ДАЯРЛАУДЫҢ БАҒДАРЛАМАСЫ Бертаев Бейбіт Нарынбекҧлы магистр оқытушы Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті Шымкент.,Қазақстан biko_01051987@mail.ru Дизайнер мамандары сәндік ӛнері пәнінде ұлттық ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылық іс-әрекеттерді оқытып-үйретуде белгілі бір тақырыптарға арналған ӛрнектердің кӛркем шығармашылығын, байқағыштың қабілеттерін, іскерлік сананы арттыру қызметін дамытуымыз қажет. Бізге дейінгі ӛрнек ӛнерінде түрлі тақырыпта ӛрнектерді кӛркем шығармашылықпен әдептеудің тәрбиелік іс-шаралары жайлы нақтылы материалдар жоқ болғандықтан ӛрнек ӛнерін әдептеудің кӛлемі қанағаттанарлықсыз. Ӛрнек ӛнері туралы ӛткізілетін арнайы сабақтарда кӛркем шығармашылықтың ықпалы ескерілмегендіктен ӛнерді оқытып-үйретудің бұл саласы сыңаржақ болып келген. Сондай-ақ ӛрнек ӛнерін оқытып-үйретудің кӛркем шығармашылық іс-шаралардың нәтижесінің кепілі – жүйелілік, мақсаттылық сияқты қағидалардың ескерілмеуінен ӛрнектерді кӛркем шығармашылық әдептеу тиімділігінің тӛмен, мазмұн жағынан жұтаңдығына кӛзіміз жетті. Ӛрнек ӛнерінің дәстүрлі кӛркем шығармашылығы болашақ дизайнер мамандарының қабілетін дамытып, кӛркем шығармашылық қасиеттерін жетілдіріп, іскерлік сапаларын арттыруына қызмет етуі керек. Бірақ осы кезеңге дейін ӛткізілген оқу-тәрбиелік, іс-шаралар танымдық деңгейден әрі аса алмаған, ӛйткені заман талабынан туындап отырған ӛрнек ӛнері және түрлі реңктері кӛркем образдық, шығармашылық қажеттіліктерді шешуге бағытталмаған. Мұның басты себебі осы күнге дейін мәдени мұрамыздағы ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылығын мектеп және басқа оқу-тәрбие мекемелеріндегі, жоғары оқу орындарындағы оқыту процесіне енгізудің іскерлік (мамандық) тәжірибесіне табан тіреген теориялық-әдіснамалық-әдістемелік негіздердің болмай отырғандығында. Сонымен, ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылықты дизайнер мамандарының оқу-тәрбие, іс-әрекетіне қозғаушы күш болатын қуатты тұжырымдар мен кӛркем шығармашылықты ұйымдастыруға іс жүзінде ықпал ететін іс-әрекеттердің оқыту мен тәрбие процесінде ескерілмей қалғандығын кӛрдік. Біз зерттеген жылдар аралығында ӛрнек ӛнерінің кӛркем әдептелуі оқу тәрбие процесінде пайдаланудың кӛлемі жағынан жетімсіз болғаны айқындалды. Ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылығы болашақ дизайнер мен мектеп оқушыларының ӛзін-ӛзі тәрбиелеуінде, ӛрнекті образды ойлауға келтіретін қозғаушы күш, негізгі құрал бола алатындай қуаты ескерілмеген. Атап айтсақ, ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылық мұрасын оқыту, тәрбиенің басты 204
проблемасы болғандықтан біздің зерттеу жұмысымыздың бағыттарын айқындайды. Қазақтың мәдени мұрасындағы ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылық негізі болашақ дизайнер мамандарын дайындау мәселесіне орай айтылған пікірлер, жалпы алғанда мынадай екі бағытта болатынын анықтадық: 1. Оқу бағдарламасындағы бізге дейін қамтылған ӛрнектерді кӛркем шығармашылықпен әдептеуді жүзеге асыру. 2. Жоғары оқу орындарына дизайнер мамандарын халық мұрасындағы ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылығын оқытып үйретудің, ұйымдастырудың ғылыми-әдістемелік негізін жасау қажеттілігі туындады. Бұл ретте қазақтың мәдени мұрасындағы ӛрнек ӛнерін оқытып-үйретудің әдіс-тәсілдерінің қалыптасуын теория жүзінде айқындау арқылы жоғары оқу орындарында болашақ дизайнер мамандарын дайындаудың мақсатын айқындап алу. Ол мақсат қазіргі күн талаптарына сәйкес болашақ маман тәрбиелеу, жеке шығармашылық қабілет-қасиеттерін, кӛркемдік сапалардың қалыптасуын кӛздегенде ғана тиімді болады. Мұнда, біз ӛрнек ӛнерінің кӛркем образын қалыптастыру арқылы сана- сезімді, мінез-құлықты, іс-әрекетті, ықпалды әдептеулер арқылы қол жеткіздік. Сондықтан, ең алдымен болашақ дизайнер мамандарының ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылықтың жеке элементтерін ескере отырып ӛрнек ӛнерінің образды қалыптасуын таңдап, уәзіндерін (критерияларын) айқындап алдық. Олар педагогика ғылымының мынадай қағидаларына сүйену арқылы жасалады:
Әрине, ӛрнектерді кӛркем шығармашылықпен әдептеудің қайсы түрін алсақ та, осы талаптарға сәйкес. Дегенмен оқу-тәрбие процесінде кӛркем шығармашылық процесті дамыту және іс-тәрбиелік маңызының толық қанды ашылмай келе жатқандығы белгілі болды. Бұл қазақтың мәдени мұрасындағы ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылык, жүйесінің қалыптасуын танып-білуге, оның тәлім-тәрбиелік мәніне сыңаржақты қараудың салдары демекпіз. Болашақ
дизайнер мамандарының ӛрнек ӛнерін
кӛркем шығармашылықпен меңгеруі – ӛрнектерді жасау, табу, салу, образды қалыптастыруы және кӛркем идеяны іс жүзіне асыруы. Бұл жерде болашақ маманның практикалық (іс-тәрбиелік) іскерлігін қалыптастыру және графикалық даярлығы үлкен орын алады.
205
Ӛрнектерді кӛркем шығармашылықпен әдептеудің іс-әрекетінің үзілмес байланысты болуы – болашақ дизайнер мамандарының іскерлігін (мамандығын) анықтайтын және оған кәсіби сипат беретін басты нышан. Ӛрнектерді кӛркем шығармашылықпен әдептеуде түрлі жүйелерді ойлап табу және нақтылы кӛркемдікпен орындау, ӛрнек элементінің құрылымы мен кӛркемдігін жетілдіру – мұның барлығы болашақ маманды кӛркем шығармашылыққа шыңдай түседі. Біздің пікірімізше, ӛрнек ӛнеріндегі дәстүрлі кӛркем шығармашылықты тұжырымдай келе «Болашақ дизайнер мамандарының ӛрнек ӛнері арқылы кӛркем шығармашылыққа даярлау» атты арнайы курс бағдарламасын оқу процесіне енгізу қажет деп санаймыз (-кестені қараңыз). Бұл арнайы бағдарламаның міндеті болашақ дизайнер мамандарының ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылыққа даярлау барысында ӛрнек ӛнерінің кӛркемдік құрылымымен таныстыру. Демек болашақ дизайнер мамандарының кӛркем шығармашылық ойды байыта отырып ӛрнек элементтерін түрлендіруде (әдептеуде) жаңа кӛзқарастар қалыптастырады. Мұндай пікір ӛрнек ӛнерінде кӛркем шығармашылықты меңгерудің барлық саласын қамтиды, сондықтан біз жоғары оқу орындарында болашақ дизайнер мамандарына ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылық процесін меңгерудің мынадай бағдарламасын ұсындық ( -кестені қараңыз). Сәндік ӛнері пәнінде ӛрнек ӛнерін оқыту арнайы курс бағдарламасының міндеттері: I. Ӛрнек ӛнерін оқыту әдістемесінің қалыптасуы, дамуы және оның қазіргі жағдайы. 1. Республикамыздағы сәндік ӛнері пәнін оқыту әдістемесінің қалыптасуы және дамуы. Жалпы білім беретін мектептерге арналған бағдарламалар. 2. Дербес оқу пәні ретінде ӛрнек ӛнерін жалпы білім беретін орта мектептің оқу жоспарына енгізілуі. Ӛрнек ӛнерін оқыту әдістемесіндегі соңғы ӛзгерістер. 3. Болашақ сәндік ӛнері пәнінің мұғалімдерін дайындауда кӛп нұсқалы жаңа бағдарламалар жасау. II. Ӛрнек ӛнерін оқыту әдістемесінің курсы және оның міндеттері Ӛрнек ӛнерін оқыту әдістемесі – педагогикалық ғылым. Педагогика ғылымдарының проблемасында ӛрнек ӛнерінің алатын орны. Ӛрнек ӛнері кӛркем шығармашылығын оқытуда педагогикалық зерттеу әдістемесінің алатын орны. "Болашақ дизайнер мамандарын ӛрнек ӛнері арқылы кӛркем шығармашылыққа даярлау" атты арнайы курс бағдарламасы:
206
№ р/с
Тақырыптары
Сағат саны лекция
семи- нар
практ. жумыс
1 2 3 4 5
I. Мәдени мұрадағы ӛрнек ӛнерінің кӛркемдік тарихын танып білу 1.
Тарихтың түрлі кезеңдеріндегі ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылығын, түрлерін, ішкі логикалық байланысын, даму жолдарын т.б. белгілерін анықтау 2
2. Ұлттық
ӛнердегі ӛрнек
элементтерінің мифтік-кӛркемдік және семантикалық тұтастығы 2
3.
Теориялық-методологиялық кӛркем шығармашылық пайымдаулармен жаңартылған қазіргі заманғы ұлттық ӛрнек ӛнері.
2 2
П. Ӛрнек ӛнерінде кӛркем шығармашылықты философиялық тұрғыда анықтау
4.
Ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылыққа қатысты философиялық ойды қалыптастыру. 2
5. Ӛрнек ӛнеріндегі кӛркемдік түрлердің, жанр, стиль, форма тұрғысынан жетілуін жан-жақты талдау
2
6. Ұлттық ӛнердегі түр мен түстің кӛркемдік ерекшеліктері. 2
III. Ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылықты ғылыми-педагогикалық және психологиялық тұрғыда талдау
7. Ӛрнек
ӛнерінде болашақ
дизайнер мамандарын кӛркем шығармашылыққа даярлаудың психологиялық жүйесі. 2
8.
Ӛрнек ӛнерінде болашақ дизайнер мамандарын кӛркем
шығармашылыққа даярлаудың педагогикалық мүмкіндіктері. 2
9. Болашақ
дизайнер мамандарын ӛрнек ӛнерінде кӛркем шығармашылық процесті жетілдірудің алғы шарттары. 2
2
IV. Ӛрнек ӛнерінде кӛркем шығармашылыққа даярлаудың әдістемелік жүйесі
10. Ӛрнек ӛнерін кӛркем шығармашылықпен меңгеру - ӛрнектерді жасау, табу, салу, образды қалыптастырудың әдіс-тәсілдері 2
4 207
11. Ӛрнек ӛнерінде кӛркем шығармашылық іс- әрекеттерді іс-тәжірибеде меңгеру. 2
4 12. Ӛрнектерді образды әдептеуде (берілген тақырып бойынша) шығармашылық жұмыс жасау.
2
4 Барлығы 42 24 6
III. Ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылық танымды оқытудың жүйесі 1. Ӛрнек ӛнері курсының білімдік-тәрбиелік міндеттері болашақ дизайнер мамандарының ӛрнек ӛнерінің ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, таным белсенділігін дамыту, оларды ұлттық ӛрнек ӛнерінің мәдени қүндылықтары мен дәстүрін қастерлеуге тәрбиелеу. 2. Ұлттық ӛрнек ӛнері кӛркем шығармашылық іс-әрекеттің тәрбиелік мақсаты мен кӛркем шығармашылық мүмкіндіктерін іске асырудың әдістемелік жоспары; болашақ дизайнер мамандары патриоттық, кӛркем шығармашылық дәстүрлер үлгісінде тәрбиелеу; ӛнер мұраларының үлгісінде ӛрнек ӛнеріндегі кӛркем шығармашылық іс-әрекеттерге идеялық, кӛркемдік тұрғыда баға бере білу; оқыту барысында оқу материалдарын ӛмір мен ӛнер тұрғысында байланыстыру. 208
3. Ӛрнек ӛнерінің кӛркем шығармашылығын әсемдік ӛнер түрлерімен ТМД елдерінің ӛнерімен және ұлттық ӛнермен ӛзара байланысын ажырата білу. 4. Қазақтың мәдени-рухани мұрасындағы ӛрнек ӛнерінің негізгі идеялары мен кӛркемдік ұғымдары. Курстағы нақтылы материалдарды, ӛрнек түрлерін кӛркем шығармашылықпен әдептеудің ерекшеліктері. Ӛрнектің мазмұнын ашып кӛрсету әдістемесінің ерекшеліктері. Болашақ маманның оқушыларға тәрбие берудегі қазақтың мәдени-рухани мұрасындағы ӛрнек ӛнерінің ролі. Әдебиеттер 1.
Леонтьев A.M. Избранные психологические произведения. В 2-х томах. Т.2. - М.: Педагогика, 1993. - С. 252. 2.
-Алматы: Рауан, – 1994, Б.238. 3.
Каган М.С., Холостова Т.В. Культура – философия – искусство связей философии и искусства // Творческий процесс и художественное восприятие. - Л.: «Наука» Ленинградское отделение, 1978 – С. 9-31.35.
УДК: 316 «ОСНОВНЫЕ АСПЕКТЫ ДЕМОГРАФИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ И ДЕМОГРАФИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН» Д.Ж.Болганбаев, магистр специальности 6М050200-Политология Региональный социально-инновационный университет Г.Шымкент, Казахстан Е-маil: bdauren@list.ru
Демографическая политика - это целенаправленная деятельность государственных органов и иных социальных институтов в сфере регулирования процессов воспроизводства населения. Она призвана воздействовать на формирование желательного для общества режима воспроизводства населения, сохранения или изменения тенденций в области динамики численности и структуры населения, темпов их изменений, динамики рождаемости, смертности, семейного состава, расселения, внутренней и внешней миграции, качественных характеристик населения. Демографическая политика - система различных мер, предпринимаемых государством с целью воздействия на естественное
209
движение населения, на решение специфических для данной страны проблем населения. Необходимость проведения демографической политики - это воздействие государства на процессы рождаемости. Она признана практически всеми странами мира, независимо от демографической ситуации и темпов роста населения. Целью демографической политики является изменение или поддержка существующих в данный период времени демографических тенденций. В зависимости от демографической ситуации существует 2 основных типа политики : направленная на повышение рождаемости (типична для экономически развитых стран) и на снижение рождаемости (необходима для
стран
развивающихся). Часто
практическое осуществление демографической политики сопряжено с трудностями, как морально- этического плана, так и нехваткой финансовых средств. Демографический фактор играет все более важную роль в государственном развитии Республики Казахстан - одной из самых малонаселенных стран мира. Государство обладает значительной территорией и малой численностью населения, которое при этом сокращается. Плотность населения составляет 5,5 человека на 1 кв. км. С 1999 по 2012 гг. население страны уменьшалось (с 16358200 до 14851059) вследствие миграционного оттока, снижения уровня рождаемости и высокого уровня смертности. Одним из основных факторов снижения численности населения являлась эмиграция из Казахстана. Отрицательное сальдо миграции сохранялось до 2013 г., в 2014 г., впервые за период независимости, сальдо миграции стало положительным и составило 2789 человек.В настоящее время здоровье мужчин является достаточно острой социальной проблемой. Для них характерна высокая смертность в трудоспособном возрасте (16-62 года) - 957,23 случая на 100 тыс. населения, у женщин (16-57 лет) этот показатель в 3 раза ниже - 313,37. Причины - стрессы, нервные срывы, напряженный ритм работы, заболевания сердечно-сосудистой системы, атеросклероз, рак легких, употребление алкоголя и наркотиков, повышенный уровень травматизма. Большую тревогу вызывает здоровье женщин. Индекс их здоровья составляет 20–30 %, в отдельных регионах - 10 % и ниже. У женщин чаще отмечаются гипертония, неврозы, бесплодия, рак молочной железы, остеопороз и др. Более 60 % женщин страдают анемией. Сокращается число нормальных родов, их доля составляет 35 %, а в ряде регионов — меньше 25, 60 % родов протекает с теми или иными осложнениями. Процент здоровых женщин, родивших детей, составляет 11,4. Повышается доля родившихся больных детей (2000 г. - 24,6 % от числа родившихся, 2001 г. - 26,7, 2002 г. - 27,3, 2003 г. - 27,0 %). Получается, что приблизительно каждый третий родившийся ребенок имеет отклонения в состоянии здоровья. Высок уровень смертности детей до 5 лет (Казахстан занимает 61 место в мире) /1/. С начала 2000 г. Казахстан вступил в процессы социально-экономической и политической трансформации, коренным образом изменившие институты
210
власти и социально-экономическую политику, обусловившие необходимость модернизации системы государственной поддержки семей с детьми. Современная нормативно-правовая база государственной политики социальной поддержки семьи с детьми находится в процессе становления и развития, что отражает незавершенность социально-экономической и политической трансформаций Казахстана. Поэтому современная практика и законодательное обеспечение государственной поддержки семей с детьми представляет собой сочетание новых и старых подходов. В стратегии развития Казахстана до 2030 г. Президент, говоря о внутренних сильных сторонах нашего государства, в числе главных наших активов назвал качество населения — человеческий ресурс. И в то же время, отмечая негативные черты, слабые стороны нашего нынешнего развития, обращает внимание на процессы депопуляции среди населения. В долгосрочных приоритетах (в трех из семи) Президент говорит о демографических задачах. В приоритете 1 - «Национальная безопасность»: «В ранг ведущих приоритетов национальной безопасности должна быть выдвинута сильная демографическая и миграционная политика. Если
наши государственные органы по-прежнему будут относиться к этому безучастно, то мы на пороге ХХІ в. войдем вслед за Россией в ситуацию «демографического креста», когда численность снижается уже не только из-за процессов внешней миграции, но и естественным образом. Эта тенденция должна быть немедленно приостановлена…Охрана здоровья матери и ребенка должна стоять в центре внимания нашего государства, органов здравоохранения, общественности…Я выношу на суд общественности предложение о введении налога на нежелающих иметь детей с целью направить эти средства на поддержку многодетных семей…Нам надо и на местном уровне найти новые пути поддержки семьи, женщин в период беременности и воспитания детей …Если мы хотим быть высокоморальным обществом, мы должны усилить ответственность супругов друг перед другом, а главное — перед детьми». Учитывая крайне сложную демографическую ситуацию в стране, правительство в 2000 г. приняло Концепцию государственной демографической и миграционной политики Республики Казахстан на 2001–2005 гг. Этот документ направлен на реализацию программных установок Стратегии «Казахстан–2030». В Программе демографического развития Республики Казахстан на 2001–2005 гг. объясняется, что «снижение уровня рождаемости, начавшееся в последнее десятилетие прошлого века, в основном обусловлено издержками переходного периода». Основной задачей, поставленной в Программе, является «стабилизация рождаемости и ее рост в долгосрочной перспективе до уровня, обеспечивающего расширенное воспроизводство населения». Также подчеркивается, что «наиболее ощутимый вклад в демографическое развитие Казахстана могут внести именно женщины, проживающие в сельской местности…в условиях экономических ограничений этой группе населении должна быть оказана существенная государственная и общественная поддержка» /2/. Программа демографической и миграционной политики Республики Казахстан на 2004–2010 гг. разработана в соответствии с постановлением 211
правительства от 5 сентября 2003 г. в рамках Программы РК на 2003–2006 гг. В проекте Программы демографической и миграционной политики Республики Казахстан на 2004–2010 гг. сказано, что ее целью являются стабилизация и улучшение демографической и миграционной ситуации в стране за счет увеличения естественного прироста и достижения положительного сальдо миграции. Основные направления Программы: охрана здоровья населения, стимулирование рождаемости, снижение уровня смертности, укрепление института семьи. Планируется к 2010 г. достичь численности населения 17,54 млн. человек. Для этого необходимо, по мнению разработчиков программы, на первом этапе реализации Программы (20004–2006 гг.) достичь численности населения в 15,8 млн., при следующих демографических показателях: суммарный коэффициент рождаемости — 2,56; средняя продолжительность жизни — 68,2 года; общий коэффициент рождаемости — 21,4; общий коэффициент смертности — 9,2; сальдо миграции — +60 тыс. человек. К концу второго этапа (2007–2010 гг.) суммарный коэффициент рождаемости должен составить — 2,8; средняя продолжительность жизни — 70,1 года; общий коэффициент рождаемости — 23,5; общий коэффициент смертности — 9,0 %, сальдо миграции должно остаться на том же уровне — +60 тыс. человек /3/. Действующую в настоящее время систему государственной социальной поддержки семей с детьми трудно признать эффективной. Наиболее слабыми ее звеньями являются маловыраженная профилактика социального неблагополучия. Очень часто понятие адресности практически полностью идентифицируется с понятием помощи по малообеспеченности. Надо быть малоимущим — только тогда государство проявит к тебе внимание. Социальная защита не может быть адресована лишь нищим и малоимущим. Ее задачи не только ограничиваются помощью тем, кто уже оказался в трудной жизненной ситуации, но и включают предупреждение социального неблагополучия, с использованием широкого набора инструментов. Важно понимать, что реализация принципа адресности означает обеспечение целевой направленности мер социальной поддержки, с учетом специфики положения тех, кому они предназначаются. Несовершеннолетний ребенок — это вполне конкретный адрес, так же как и беременная женщина, молодая семья и т.д. К каждой группе должен быть дифференцированный подход, учитывающий ее внутреннюю специфику (особенности социального положения и потребности) и направленный, прежде всего, на профилактику ситуации социального риска. В новых
социально-экономических и политических условиях пересматриваются концепции, институциональные формы и
государственной социальной поддержки семей с детьми и, соответственно, их законодательное оформление. Законодательство и практика должны соответствовать новым социально-экономическим условиям и возможностям государства. Предупреждение и ослабление негативных тенденций в положении казахстанских семей, особенно семей с детьми — одни из главных задач эффективной социальной политики, цель которой — обеспечение устойчивого общественного развития. В современном обществе цели
212
демографической политики реализуются через семейную политику, которая, в свою очередь является частью социальной политики государства. Одна из причин сложившейся демографической ситуации в стране состоит в практическом игнорировании демографических факторов в среднесрочной и долгосрочной стратегии социальной политики. Последствия демографического кризиса воспринимаются крайне узко. Сокращение населения рассматривается как угроза национальной безопасности, предстоящее сокращение трудовых ресурсов и рост иждивенческой нагрузки — как препятствие экономического росту, а старение население — как фактор неизбежного увеличения расходов пенсионного фонда. Вопрос о причинах кризисного состояния остается за рамками обсуждаемых стратегий. Демографическое поведение в значительной степени детерминировано социальными, экономическими, политическими и другими явлениями. Ставка на повышение рождаемости без изменения основных причинных моментов бесперспективна. Например, демографический взрыв, имевший место у казахского этноса в конце 50-х – начале 60-х годов XX в., в большей степени являлся следствием введения бесплатной медицины, образования и других социальных гарантий государства. С другой стороны, устранение государства от социальных обязанностей в 90-е годы привело к демографическим проблемам. Отдельно взятые демографическая и экономическая стратегии нашего государства прекрасны сами по себе, но в комплексе они нейтрализуют друг друга. Экономическая стратегия приоритетна, ее цель — социально- экономическое ускорение, базирующееся на быстрой урбанизации, развитии капиталоемких и наукоемких производств, а это возможно при высоком образовательном и профессиональном уровне населения. То есть необходим определенный набор факторов, с помощью которых высокоразвитые государства достигли своего нынешнего положения и которые приводят к сокращению рождаемости, естественного прироста в целом. Практически у всех высокоразвитых государств в настоящее время простое или суженное воспроизводство. Таким образом, надежды на то, что на фоне экономического роста произойдет резкое увеличение рождаемости (до 25 млн. чел.), вряд ли оправданны. Государство очень рассчитывает в этом вопросе на сельских жителей составляющих 43,3 % населения; их демографическое поведение здесь еще ориентировано на среднедетность (многодетность тоже редкость). Согласно последнему посланию Президента мы стремимся попасть в число 50-ти развитых стран мира, а в высокоразвитых странах доля сельского населения невелика (от 3–10 %): «Один европейский крестьянин сегодня кормит 32 человека. В США — около 100 человек, причем 70 своих и 30 за рубежом. В развитых странах в сельскохозяйственном производстве занято лишь 10 % общего числа работающих, а у нас в три раза больше. И эту ситуацию нужно менять», «урбанизация будет происходить…40 % населения на селе, как у нас, не должно быть. Такого нет нигде в мире. Может остаться 15–20 %, и мы должны быть готовы к этому». Ставка на рост населения в сельской местности (демографическая стратегия), таким образом, противоречит, экономической 213
стратегии. Помимо этого получим неконтролируемую миграцию из села в город, который не в состоянии будет адаптировать эту массу. Эта проблема уже сейчас актуальна для крупных городов Казахстана /4/. Некоторый рост рождаемости, происходящий в последние годы, по мнению казахстанского исследователя А.Н. Алексеенко, есть следствие демографической волны, т.е. большого количества населения, находящуюся в репродуктивном возрасте и отложенных рождений в 90-х годах. Но нынешнее поколение уйдет в старшие возрастные группы и на смену придут молодые люди, рожденные в 90-е годы, число которых невелико. При этом их репродуктивные установки ориентированы на двух-детную семью. А вот в случаях с отложенными рождениями семьи, которые хотели бы иметь больше детей, но не могут позволить себе в силу экономических проблем) государство может помочь реализовать семьям их репродуктивный потенциал /5/. Нет более инерционной области, чем социальная политика. Сказываются и ограниченность материально-финансовой базы, и слабость кадрового состава, и инерционность самих демографических процессов. В силу всего этого возможного эффекта от стимулирования рождаемости придется ждать долго, ведь речь идет не о краткой подвижке, а о радикальном изменении ситуации. Эффективность демографической политики, направленной на повышение рождаемости во многом будет зависеть от того, насколько выбранные направления и меры будут адекватны характеру детерминации рождаемости, т.е. действительно будут направлены на устранение или смягчение причин, порождающих низкий уровень рождаемости, приводящий, как это уже сейчас имеет место в Северном и Восточном Казахстане, к депопуляции.
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|