Мінсіз мұғалім

балшы

қ  пен  батпаққа  аунап,  бір-бірімен  жаға  жыртысып  төбелесіп

жататын.

Математика  профессоры  Рачинский  ара

ққа  салынған  ұлттың

қанша  шығынға  бататынын  есептей  бастаған  еді,  бірақ  оның  түбіне

жете  алмай,  на

қты  санын  шығара  алмай-ақ  қиналатын.  Оның  зиян-

зардабын  есептей  баста

ғанда,  шыққан  сандарды  көріп  бойын  үрей

билейтін.  Кейде  шын 

өмірде  мұндай  алапаттың  жоқтығына,  өзінің

т

үс көріп жатқанына сенгісі келетін.

К

үрделі  де  күрмеулі  есептерді  шығарып  отырып  терең  ойға

шоматын:

«Адамзатты

ң бұл ісі ақымақтықтан басқа түк те емес. Бір жерден

өрт  шығып  кете  ме  екен  деген  қауіппен,  өрт  сөндіргіш  көліктерді

са

қадай  сай  етіп  қояды.  Ұрылар  мен  қарақшылардан  қорғану  үшін

қауіпсіздік қызметкерлері мен тәртіп сақшылары міндетін аяғынан тік

т

ұрып атқарады. Тіпті адамдарға қауіп төндіретін жабайы аң-құстан

қорғайтын арнайы ұйымдар бар. Қай жерде де, жыртқыш аңдар бес-

он  сиыр,  бірнеше 

қой  не  тауықтың  қорасына  шабуылдаса,  жұрттың

б

әрі  жұдырықтай  жұмылып,  жыртқышты  өлтіру  үшін  қаруларын

асынып шы

ға келеді.

Алайда,  ара

ққа  салыну  дейтін  қасіретке  тап  болғанда,

адамдарды

ң денсаулығын құртып, тыныштығын бұзып, жан дүниесін

улап жатса да, онымен к

үресу үшін тірі жан елең етпейді, ешбір әрекет

бай

қалмайды.

Профессор  Рачинский  маск

үнемдіктің  зардабының  масштабын

зерттеуге ас

қан қызығушылықпен кірісіп кеткен еді. Сол үшін арнайы

медицина  кітаптарын  о

қып  шықты.  Іздене  келе  арақтың  індеттерінің

сансыз  к

өп  екеніне  көз  жеткізді:  «Мас  адам  санасынан  айырылады.

Ерте

ңіне  басы  ауырып  жанталасып  жатады.  Өйткені  ішімдік  қанын

улап  тастайды.  Масты

қ  адамның  санасында  галлюцинация  туғызады.

Ара

қ  жүректе,  бауырда,  бүйректе,  асқазан,  ішекте  бірқатар  аурулар

ту

ғызады».

Рачинский  б

ұдан  кейін  құқық  кітаптарын  ақтарыстырды.  Бұл

т

ұрғыдан да арақтың әкелетін зияны шаш-етектен екен: «Қоғамдағы

қылмыс  пен  адам  өлтірудің  жартысынан  көбін  мас  адамдар,  араққа

салын

ғандар  жасайды.  Арақтың  өлшеусіз  зияны  да  осы  еді.  Көп

адамдар  ара

ққұмарлықтың  кесірінен  ұрлық  жасайды,  ысырапқа  жол

береді, 

әртүрлі қулық-сұмдыққа барудан да тайынбайды. Осы сынды

арсызды

ққа салынады».

Рачинский:  «Б

ұның  осылай  болуы,  әрине,  табиғи  нәрсе»,  –

дейтін.  Ара

қ  адамның  ми  жасушаларын,  жүрегі  мен  жүйке

жасушаларын улап 

өлтіріп тастайды. Арақ ішкен адам ешқашан дұрыс

ойлап, орынды шешім 

қабылдай алмайды.

Шындап  келгенде,  адамдар  онсыз  да  таза  да  т

үзу  ғұмыр  кешуге,

саламатты 

өмір  сүруге  ұмтыла  қоймайтын.  Оған  қоса,  шөлмектегі

шайтанны

ң  адам  шошырлық  әсері  қосылып,  ақылдарынан  алжасып

тын

ған  еді.  Дене  тепе-теңдігінен  айырылған  соң  өздерін  арақтың

зардабынан арашалап алу

ға дәрмен таппайтын.

Спиртті

ң  ішіне  бір  ұшқын  түссе,  лап  етіп  тұтанатынын  жақсы

білесіздер.  Міне,  сол  секілді,  ара

ққұмардың  миының,  жүрегінің

ішінде жаманды

қ отын тұтату да өте оңай еді.

Десе  де,  ара

қтың  адамдарға  тигізер  зияны  тек  бұл  ғана  емес.

Шайтан  маск

үнемдерді  шөлмек  ішінде  күтіп  жатады,  қолында  не

болса,  соны

ң  бәрін  араққа  жұмсауы  үшін  тартып  алады.  Тіпті

үстіндегі көйлегін, бала-шағасының қолындағы соңғы тілім нанды да

қағып  жатады.  Одан  бөлек,  шөлмектегі  шайтан  өзіне  құлдық  ұрған

адамдарды

ң денсаулығын, арын, ұжданын, сүйіспеншілі мен бақытын

қоса  алып  қояды.  Отбасының  берекесін  де  тартып  алады.  Олардың

е

ңбек  етуге  деген  ықыласын  қашырып,  ынтасын  өшіреді,  нәпақа

табудан  ма

құрым  етеді.  Арақ  өндіруге  жұмсалған  күш  пен  төгілген

терді

ң еш кетіп жатқанына қараңыз.

Уа

қытыңыз  болса,  бір  сәт  ой  жүгіртсеңіз,  осыншама  ішімдіктің

шы

ғуынан қаншама азық-түлік өнімдері мен еткен еңбектің зая кетіп,

құр  босқа  жұмсалып  жатқанын  нақты  сандармен  көре  аласыз.

Қарапайым  ғана  есеппен  қарасақ,  арақ  үшін  миллиардтаған

килограмм бидай, 

қарабидай, картоп, арпа, жүзім, өрік және басқа да

азы

қ түрлері жұмсалатынын аңғарамыз. Ал егер адамдардың арақтың

батпа

ғына шашып-төккен миллиардтаған килограмм нан, өрік, інжір,

ж

үзімдердің  барлығын  жинаса,  дүниеде  ашаршылық  пен  азық-түлік

тапшылы

ғы 

болмас 

еді. 

Адамдар 

былай 

т

ұрсын, 

үйдегі

жануарларымызды да 

әртүрлі жем-шөппен бағар едік.

Әлемде құрамында спирті бар ішімдіктерді ашытып дайындайтын

мы

ңдаған  зауыт-фабрика  бар.  Бұл  жерлерде  жүз  мыңдаған  адам

ж

ұмыс  істейді.  Міне,  сол  жұмысшылар  адамдарға  аса  қажет

миллионда

ған  тонна  астықты,  бір  жағынан  уға  айналдырып  жатса,

екінші жа

ғынан «Неге әлемде азық-түлік тапшы? Неге бидай, жүгері

к

үріштің  бағалары  күн  сайын  қымбаттауда?  Неге  адамдар  аштықтан

қырылуда?» деп өмірге шағым айтып жүр. Осыншама арақ өндіретін

фабрикалар  аз  бол

ғандай,  бірқатар  елдерде  адамдар  шайтанның

қазанын  қолдан  жасап,  өздері  арақ  өндіріп  сатып  жатыр.  Ал  билік

б

ұған бөгесін қойса, бірден қарсылық білдіріп, жанжалдасып жатады.

Үкіметтің күші шөлмектегі шайтанның күші мен құдіреті секілді

ы

қпалды  емес.  Себебі,  бұл  күш  қиратып  бұзғысы  келсе,  аз  күшпен

к

өп  зиян  тигізе  алады.  Шөлмектегі  шайтанның  әскері  дүниедегі  ең

саны  к

өп  әскер  болып  саналады.  Бұл  –  кез  келген  жақсылық  пен

ізгілікке 

қарсы  соғысуға  дайын  тұрған  әскер.  Тіпті  оның

жауынгерлеріні

ң  ешқайсысы  соғыс  алаңынан  қашуды  ойына  да

алмайды.

Ш

өлмектегі шайтанның қанша қаржыға ие екені белгісіз. Өйткені

шайтан

ға  ергендер  арақтың  шығынын  бір  тиынын  қалдырмай

т

өлейді. Бірақ ол кісілердің басқа адамдарға беруге тиіс қарыздарын

т

өлей алмай жүретіні қызық. Шайтан болса өзі алғысы келген құнды

кемітпестен  алып  отыр. 

Әлгі  адамдардың  ақшасы  жоқ  болса,  ұрлық

жасап  не  адам 

өлтіріп  болса  да  табады  және  отбасыларының  ар-

ұжданын сатса да шайтанның салығын міндетті түрде төлеп жатады.

Профессор  Рачинский  б

ұл  ащы  шындықты  ойлаған  сайын

зы

ғырданы қайнап, өз-өзіне былай дейтін:

«Міне,  мы

ңдаған  жылдар  бойы  әлемнің  барлық  жерінде  кінәсіз

халы

қ осы жолда тоналып, моральдық азғындыққа түсіп жатыр. Бұл

жа

ғдай  ешкімді  де  алаңдатқан  емес.  Бірақ  бір  жерде  оба,  холера,

малярия  сия

қты  жұқпалы  бір  ауру  шықса,  бәрі  үрейлене  әбігерге

т

үседі,  елдің  барлық  жерінде  қиямет-қайым  орнай  қалады,  айнала

біткен  т

өңкеріліп  тасталса  да  дезинфекция  жасалады.  Әп-сәтте

ауруды

ң  қайнар  көзіне  дәрігерлер  жіберіп  те  үлгереді.  Жұқпалы

ауруды

ң  шабуылына  қарсы  аяусыз  шайқасқа  түседі.  Барлық  жерде

«Са

қ  болыңыздар!  Қайнамаған  суды  ішпеңіздер!  Індет  әртүрлі

зиянкестер,  тыш

қандар  мен  кеміргіштер  арқылы  тарайды.  Бұлармен

к

үресу керек!» деген ұрандар ілініп тасталады. Барша адамзатқа қауіп

т

өндіріп  тұрған  ішімдік  пен  мас  ететін  сусындар  індетіне  қарсы,

өкінішке қарай, ештеңе де жасалмайды».

Рачинский 

әрдайым осыларды ойлаумен болатын:

«Ара

қ  орыс  қоғамына  қаншалықты  орасан  зор  зиян  келтірді

десе

ңші. Бір кездерде біздің күндіз-түні ішетін алқаш патшаларымыз

да  бар  еді.  Маск

үнем  ғалымдарымыз,  әдебиетшілеріміз,  өнер

адамдарымыз  бар  еді.  Ара

қтың  кесірінен  Ресейде  мыңдаған  бетке

ұстар  тұлғаларымыздың  ғұмырлары  астан-кестең  болды.  Олар

бойында

ғы бар құндылықтан айырылған еді. Баға жетпес білімдерін

өмір  сүрген  ортасына  дарыта  алмай  қыршындарынан  қиылған-ды.

Ішімдік, ара

қ деген тажал миллиондаған тұлғамызды денсаулығынан

айыр

ған еді. Ендігі жас ұрпақ әлжуаз, айлакер әрі қабілеттен жұрдай

болып 

өсуде.  Халқымыз  жыл  сайын  миллиондаған  тонна  ішімдік

ішеді.  Шынында  да,  байлы

ғы  тасыған  топырағымызда  өмір  сүріп

жат

қан адамдар осы сәтте қайыршыдан да төмен жағдайда.

Ұлт өзін де, отанын да құрдымға жіберіп жатыр».

Рачинский біреуге а

қтарып айта алмаған және шешімін таппаған

ойларымен 

өзін іштей кеміретін:

«Батпа

қтағы іргетастың үстіне зәулім ғимарат сала алмайтының

секілді,  ара

ққа  салынып  кеткен  маскүнем  ұлттың  да  өмірін  мінсіз

ж

үйеге келтіру мүмкін емес».

«Т

үзету  ісін,  ең  алдымен,  елді  маса  боп  оятып,  адам  шошырлық

б

ұл халінен айықтырудан бастау керек. Араққа салынған қарттар мен

егде  кісілерді  б

ұдан  айықтыру  мүмкін  емес  те  шығар.  Олар  ұзақ

жылдар  бойы 

өздерін  арақпен  улап  келген,  шөлмектегі  шайтанмен

к

үресетін  әл-дәрмені  жоқ.  Бірақ,  қалай  болса  да,  олардың  балалары

мен  жас 

өскінді  бұл  бәлекеттің  тұзағына  түсуден  міндетті  түрде

құтқаруымыз  керек!  Сонда  ғана  дұрыс  өмірдің  іргесін  қалауға  жол

ашылады.  Осылайша,  берік, 

қуатты  да  қырағы  ұрпақ  жетілдіре

аламыз!»

Рачинский  осыдан  кейін 

қайта  құлшынып,  еңбекқор,  озат

о

қушыларды тәрбиелеу ісіне көшбасшылық етуді жалғастырып кетті.

Өздігінен өсетін алмастар

Арада  он  жылдан  астам  уа

қыт  өтті.  Ал  профессор  Рачинский  екі

рет  мектеп  т

үлектерін  шығарып  үлгерді.  Осы  уақытқа  дейін

тынымсыз е

ңбек етті, жоспарлы түрде жұмыс жасап, әртүрлі әдістер

қолданды.  Бірақ  солардың  бәрі  жойқын  қарсылыққа  тап  бола  берді.

Білім  н

ұрын  сөндіргісі  келгендердің  кедергілері  мен  негізсіз

жалаларыны

ң  астында  қалса  да,  сабыр  мен  төзімді  ту  етіп,  бәрін

е

ңсеруге, жеңуге тырысты.

Пісіп жетілген жемістерінен ал

ған ләззаты тартқан азабынан жүз

есе к

үшті еді. Рачинский енді ерекше бақытқа бөленіп, жылдар бойы

арманда

ған  күндерге  де  жеткен-тін.  Өзі  оқытқан  шәкірттерінің  күн

санап дамы

ғанын, жанды гүлдердің күн сайын ашылуға бет алғанын

к

өріп,  қуанышы  қойнына  сыймады.  Бұған  дейін  көрген  қорлық,

шеккен азабы 

ұмыт болуға айналды.

Ал

ғашқы  кездерде  мектеп  табалдырығынан  аттаған  балалар,  бір

н

әрседен  қатты  үркіген  жануарлар  секілді,  кіретін  қуыс  іздеп,  қорқа

қарайтын.  Айналасын  көзбен  сүзіп,  қысылып-қымтырылып  тұратын

еді.  Рачинский  ауыздарынан  с

өзді  әрең  дегенде  шығаратын.  Бірақ

алты ай не бір жыл уа

қыт бойы атқарған жемісті еңбегінің арқасында,

балалармен сырлас дос, м

ұңдас ағай бола білетін. Оқушылар жүрген

жерлерін  ж

әрмеңкеге  айналдырып,  ашылып  сөйлеп,  әдеппен  жүріп,

к

өркем  сөйлеуді  меңгеріп  алатын.  Саналарындағы  сәуле  көздерінен-

а

қ көрініп тұратын.

Рачинский ауыл балаларына 

қараған сайын:

– Міне, тірі алмастар, ба

ғалы жауһарлар! – деп, ерекше мақтаныш

сезімімен  айтатын.  –  Б

ұл  алмастар  басында  лай-батпағымен  бірге

келетін. Іштеріндегі жау

һарды шығару үшін батпақтан аршып тазалау

керек  еді.  Б

ұл  балалардың  әрқайсысының  ішінде  ерекше  қымбат

жау

һарлар жатыр еді.

Мектепте  саба

қ  беруді  бастаған  алғашқы  жылдардан-ақ,  үш  ұл

мен  екі 

қыз  Рачинскийдің  назарына  ілікті.  Олар  өте  зерек  еді.  Бірі

Белое ауылынан келген Богданов текті бала еді. Ол сыныптастарыны

ң

суретін  салуды  жа

қсы  көретін.  Суреттері  нағыз  қылқалам  шеберінің

қолынан  шыққан  өнер  туындыларындай  әдемі  еді.  Әрине,  бұл

Рачинскийді

ң көзінен таса қалмады.

Қарымы  күшті,  дарыны  ерек  балалардың  екіншісінің  де  тегі

Богданов еді. Заболотный ауылынан келген. Ол химия десе, ішкен асын

жерге 

қоятын.  Ағайлары  екеуін  шатастырмау  үшін  бірін  –  Богданов

Белский, екіншісін Богданов Заболотный дейтін.

Жаратылысынан 

өте  зерек  шәкірттерін  Рачинский  мақтан

т

ұтатын.

Богданов  Белский  ауыл  мектебін 

үздік  бітіріп,  содан  соң  лицейде

о

қыды. Одан кейін Петербордағы Көркем өнер академиясында білімін

жал

ғастырды. Университетті үздік аяқтағаны үшін арнайы марапатқа

да  ие  болды.  Білімін  жал

ғастыру  үшін  мемлекеттік  шәкіртақымен

Италия

ға жіберілді.

Арадан бірер жыл 

өтпей-ақ Богданов Белский орыстың ең әйгілі

суретшілеріні

ң  біріне  айналды.  Оның  суреттері  Петербор  мен

М

әскеудегі  Сурет  мұражайларының  ең  құнды  экспонаттарының

қатарына қосылды. Богданов Белскийдің суреттері сан мәрте басылып

к

өбейтілді.

Өнерлі  суретші  көп  суреттерінде  қадірлі  ұстазы  Рачинскийдің

ауыл  мектебіндегі  ж

ұмыстарын,  өзінің  оқушы  кезіндегі  қызықтарын

бейнелеп,  бала  ша

қтағы  қымбат  кездерді  мәңгі  ұмытылмастай  етіп

естелік 

қалдырған еді. (Бұл кітапта орын алған суреттердің барлығы

Богданов Белскийді

ң суреттері).

Рачинский  мектепте  к

өп  ойын  ойнататын.  Бірақ  олар  футбол

сия

қты  тек  аяқпен  ғана  ойналатын  ойындар  емес,  миды  қозғап,

а

қылға  салмақ  түсіре  отырып  ойналатын  ерекше  ойындар  еді.  Үзіліс

кезінде  де  о

қушылар  мұғалімнің  жанынан  бір  елі  қалмай,  айнала

қоршап алатын. Рачинский болса оларға әртүрлі есептер беріп, ойната

отырып к

өп нәрсе үйретуге тырысатын. Бір тапсырма бергеннен кейін:

«

Қанеки,  кім  бірінші  шешімін  табады  екен?»  –  деп,  оқушыларды

а

қылмен  жұмыс  істеп,  ойлау  қабілеттерін  дамытуға  қызықтыратын.

Берген  тапсырмасы  бірнеше  жолмен  шешілетін  болса, 

әрбір  жолын

тал

қылап,  ең  оңайы  әрі  ең  қысқасы  қайсысы  екенін  оқушыларына

к

өрсететін.  Профессор  кейде  оқушыларына  рухани  азық  боларлық

та

ғылымы мол әңгіме айтып беретін.

«Біреулер  аз

ғантай  байлықты  місе  тұтады.  Ал  қабілет-қарымы

к

үшті  адамдар  ой  еңбегімен  одан  да  көп  табысқа  жетеді.  Кез  келген

салада

ғы секілді, тек ол үшін жақсы жаттығып, алдын ала дайындалу

керек.  Мысалы,  адамны

ң  денесі  шымыр  болуы  үшін  жаттығу  жасау

керек.  Б

ұлшықетті  күшейтуге  арналған  жаттығулар  болғанда,

адамны

ң  ақылы  мен  жүрегін,  рухы  мен  сезімін  қуаттайтын  арнайы

жатты

ғулар неге болмасын?!»

Рачинский  ауыл  мектебіні

ң  бағдарламасына  оқушыларды  рухани

т

ұрғыдан да күшейтетін арнайы жаттығуларды кіргізген еді. Ара-тұра

о

қушыларына былай деп үн қатушы еді:

«Біреу  сендерді  со

ғып  кетсе,  ашуға  салынып,  ақымды  алам  деп,

шектен  шы

ғып  кетуші  болмаңдар.  Дұшпандарыңа  ғана  емес,  өз

н

әпсілеріңе  қарсы  тұрарда  да  бекем  болыңдар.  Біреу  сендерге  жала

жауып, кін

ә артып жатса да, өздеріңе ие болуды үйреніңдер.

Б

әйгені  жақсы  білесіңдер.  Бәйгеде  жеңіске  жету  үшін  епті

шабандозды

ң болуы өте маңызды. Атақты шабандоздар жылдар бойы

жатты

ғып, мінген атын игерудің қыр-сырын жақсылап меңгереді.

Сендер 

де 

өздеріңді 

игеруді

ң 

әдістерін 

үйреніңдер.

Ж

үректеріңнің,  сезімдеріңнің,  қалауларыңның  және  еріктеріңнің

тізгінін еш

қашан жіберіп алмаңдар.

Өздеріңе  зиян  келтіретін  әдеттерді  бойларыңа  жұқтырмаңдар!

Себебі бір адам

ға қандай да бір әдет жұқса, адам сол әдеттің құлына

айналады. Сендер еш

қашан ешкімнің, еш нәрсенің құлы болмаңдар!

Егер  жал

қаулық жағаларыңа жармасып жатса, яки қандай да бір

зиянды 

құмарлық  өз  тереңіне  тартып  жатса,  сезімдеріңе  және

болмашы 

қалауларыңа  ие  болыңдар.  Өмірлеріңе  өте  көп  пайда

тигізетіндей е

ңбек етіп, үнемі алға жылжуды өздеріңнің борыштарың

деп  білі

ңдер.  Бір  жамандық  жасап  қойдым  деп  ойласаңдар,  оны

өздеріңнің алдарыңда мойындаудан және орнын жақсылық жасаумен

толтырудан  тартынба

ңдар.  Болашақта  сендерді  ұятқа  қалдыруы

м

үмкін  нәрселерден  қазірден  бастап  ұзақ  тұру  арқылы  іштей  күшті

болы

ңдар».

Профессор  Рачинский  рухани  т

әрбие  жөніндегі  ойларын  былай

деп 

өрбітетін еді:

«Жауынгерлерді

ң  ержүректігіне  және  батылдығына  барлығы

с

үйсінеді және бас иеді. Қасиетті деп танылған нәрселер үшін басын

қауіп-қатерге  тіккен  адамды  қаһарман  дейміз.  Алайда,  қаһармандық

дегеніміз  тек  осыларды

ң  төңірегіндегі  дүние  емес.  Адам  өмірінде

сондай-а

қ рухани ерлік деген де дүние бар. Ұяла білу де адам баласы

үшін ерлік болып саналады. Батыл және күшті адам болуларың керек.

Б

ұған  адамгершіліктерің  мен  көркем  мінездеріңді  сақтай  отырып

жете аласы

ңдар.

Б

ұлардың  барлығы  бір-біріне  ұқсамайтын  әртүрлі  дүниелер

болып 

саналады. 

Мысалы, 

сендерді

ң 

барлы

қтарың 

ауыл

баласысы

ңдар.  Көпшілігіңнің  ата-аналарың  мектеп  қабырғасын

к

өрмеген.  Ал  сендер  жақсы  мектепте  алғаш  рет  білім  алып

жатырсы

ңдар. Бұл жерден түлеп ұшқаннан кейін жоғары оқу орнында

білім  алуды  жал

ғастырасыңдар.  Қабілеттерің  жетіп  тұрса,  біртіндеп

биіктеп, е

ң жоғары дәрежеге де жете аласыңдар. Сол кезде өздеріңнің

шы

ққан жерлеріңді ұмытасыңдар ма? Болмаса, кейбір биік мансапқа

жеткендер секілді, шы

ққан тектерің мен туған ауылдарыңды айтудан,

ата-аналары

ңның  қандай  екенін  айтудан  ұялатын  боласыңдар  ма?

Б

ұлай ұялу дұрыс емес әрі жалған сезімнің бірі ғана.

Сондай-а

қ  мінезі  өте  көркем  жандар  болады.  Бірақ  олар  дөрекі,

рухани  ж

ұтаң  жандардың  ортасына  түскенде,  көркем  мінезінен

ұялады. «Бұл да бейшара біреу екен ғой» демесін деп, өздерін бейәдеп

адамдар секілді 

ұстауым керек деген ойда жүреді. Рухани қорқақ болу

– адамны

ң ерік-жігерінің әлсіздігінің көрсеткіші».

Рачинскийді

ң  мектепте  жүргізген  рухани  және  адамгершілік

т

әрбиесі  ақылмен,  алды-артын  пайымдаумен  жасалған  қадамдар  еді.

Аталмыш  саба

қтар  оқушылар  асыға  күтетін,  көңілдеріне  қуаныш

сыйлайтын  ерекше  саба

қтар  еді.  Онда  айтылған  әңгімелер

балаларды

ң  рухында  терең  із  қалдырғаны  сонша,  ауыл  мектебін

бітіргеннен кейін К

өркем өнер академиясында білім алып, Ресейдің ең

ұлы  суретшілерінің  біріне  айналған  Богданов  Белский  осы

к

өріністерді  атақты  суреттері  мен  портреттерінде  жеке-жеке

жа

ңғыртқан болатын. Сол күндерді ерекше көркемдікпен естелік етіп

қалдырған еді.

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: