Molecular Biology of the cell клетканың молекулалық биологиясы Алтыншы басылым, І том
-сурет. Ферментпен катализденетін реакциялар жиынтығы метаболиттік жолды қалай қа-
жүктеу/скачать 52,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.14-сурет. Метаболизмнің катаболиттік және анаболит- тік жолдарының арақатынасының сызбанұсқалық түрі.
| 2.13-сурет.
Ферментпен катализденетін реакциялар жиынтығы метаболиттік жолды қалай қа- лыптастырады. Әр фермент белгілі бір химиялық реакцияны катализдейді және реакциядан кейін өзгеріссіз қалады. Осы мысалда, бірінен кейін бірі әрекет ететін ферменттер жиынтығы метаболиттік жолда А молекуласын Ғ молекуласына айналдыруы көрсетілген (Адам клеткасында орын алатын көп- теген реакциялардың қысқартылған сызбанұсқасын 2.63-суреттен қараңыз). Клеткада екі қарама-қарсы химиялық реакциялар жүреді: (1) катаболиттік жол- дарда молекулалар кіші молекулаларға ыдыратылады да, клеткаға қажетті энергияның тиімді түрі және құрылымдық блоктар ретінде қолданылатын кіші молекулалар түзіледі; (2) анаболиттік немесе биосинтетикалық жолдар катаболизмде түзілген энергия мен молекулаларды клетканы түзетін көптеген басқа молекулаларды синтездеу үшін қолда- нады. Осы екі реакциялар жиынтығы клетканың метаболизмін құрайды ( 2.14-сурет ). Клетка метаболизмінің ерекшеліктерін зерттеу – биохимияның алдына қойған мақ- саттарының бірі. Клетканың сыртқы ортадан энергияны қабылдауы және оны клетка ішіндегі процестерді жүйелеу бағытында қалай қолданылатынын зерттеу клеткалық биологияның негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Осыған орай біз барлық тірі организмдердің тіршілігіне тұрақты энергияның не үшін қажет екенін талқылаудан бастаймыз. Биологиялық реттілік клеткалардан жылу энергиясының босатылуымен қалыптасады Заттардың ретсіздікке ұмтылуы физиканың негіз- гі заңы – термодинамиканың екінші заңы – бүкіл 2.14-сурет. Метаболизмнің катаболиттік және анаболит- тік жолдарының арақатынасының сызбанұсқалық түрі. Осы сызбанұсқа бойынша, тағам молекулаларындағы химиялық байланыстар энергиясының басым бөлігі жылу түрінде тарайды. Осыған қоса, қажетті барлық энергияны катаболизмнен алатын организмге қажетті тағамның салмағы ол анаболизм көмегімен өндіретін молекулалар салмағынан әлдеқайда көп болады. КАТАЛИЗ ЖӘНЕ КЛЕТКАЛАРМЕН ЭНЕРГИЯНЫ ПАЙДАЛАНУ 65 әлемде немесе кез келген оқшауланған жүйеде (бүкіл әлемнен мүлдем оқшауланған зат- тар жиынтығы) ретсіздіктің деңгейі үнемі өсіп отырады. Осы заң тіршілік дүниесінде де қолданыла алады және біз оның бірнеше жолдарын қарастырамыз. Мысалы, біз екінші заңды, мүмкіншілік жағынан қарағанда, жүйелердің жоғары мүмкіншілігі бар өзгерістерге қарай кездейсоқ түрде өзгеретінін болжай аламыз. Егер біз ішінде бүк шеті жоғары қарап жатқан 100 тиын бар қорапты алып, оны бірнеше рет аударып араластырсақ, онда ішіндегі тиындардың 50-і бүк және 50-і шік жағдайда жатуға ұмтылады. Себебі қоспадағы әр тиында 50-50 нәтиже көрсететін мүмкіншілік болады. Сондықтан белгілі бір реттеуші күш болмаса, онда кез келген тірі жүйе рет- сіздікке ұмтылады: ретсіздікке ұмтылу оны болдыртпауға қарсы әрекет ететін кездейсоқ процесс ( жүктеу/скачать 52,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|