Ертегі. Қазақ ертегілерінің жиналуы мен жарияланып, зерттелуі 19 ғасырда бастау алады. Алғашқы жүз жылда, негізінен, Қазақстанға Ресейден келген адамдардың кейбірі қазақ жұртының тұрмыс-салты, әдет ғұрпы туралы деректер жинап, солардың қатарында фольклор жайында жалпылама мәліметтер жариялап жүрді. Ертегілердің көбірек жиналып, жарық көрген тұсы – 19 ғасырдың 2-жартысы.
Айтыс. XIX-шы ғасыр айтыс өнері, XVIII-ші ғасырдағы рухани құндылықтар мен даналық сөздерден ат басын тартып, енді әлеуметтік сатираға әр ақын өз руын мақтап екіншісін сөгетін бағытқа бет бұрды. Бұрынғыдай кім қатысқысы келсе қатыса бермей енді ақындар іріктеліп кәсіби құрылымға айналды.
Музыка. XIX ғасырдағы қазақтардың музыкалық мәдениеті бұрынғысынша фольклормен тығыз байланысты, сондықтан оны дербес, ештеңеге тәуелсіз құбылыс ретінде бөлу орынсыз. Бұл уақытта Халықтық және кәсіби музыканы саралау туралы мәселе мүлдем болған жоқ.
Би. XIX ғасыр қазақ би өнеріне жаңа ештеңе әкелген жоқ. Керісінше, зерттеушілер би мәдениетінің айқын регрессиясына жауап береді, өйткені мұсылман дінбасыларының діни тыйымдарының күшеюі және қоғамның белсенді әлеуметтік стратификациясы өнердің бұл түрінің оң дамуына ықпал етпеді. Би төмен, тәуелді позицияның белгісі болды, ал бишінің өзі еріксіз адам ретінде қабылданды, көпшіліктің көңілінен шығуға мәжбүр болды.
Бақылау сұрақтары XIX ғасырда қазақ фольклоры өзінің маңызын сақтап қала ма? Бұл қалай көрінеді?
Қазақ эпикалық дәстүрлерінің негізгі бағыттарын сипаттаңыз?
Неліктен халық ауыз әдебиетінде әлеуметтік-тұрмыстық тақырып соншалықты шиеленіседі?
XIX ғасырда қазақ музыка мәдениеті қандай өзгерістерге ұшырайды? Мысалдар келтіріңіз.
XIX ғасырда қазақ биінің дәстүрі неге одан әрі дамымайды деп ойлайсыз?
Мәдени жадыны сақтау үшін әдет-ғұрыптар мен дәстүрлердің маңызы қандай деп ойлайсыз? Жауабыңызды негіздеңіз.
Сізге белгілі қонақжайлылық әдет-ғұрыптарынан мысалдар келтіріңіз. Олардың семантикасы қандай?
Неге қазақтар үшін Наурыз-жылдың ең басты мерекесі? Өз көзқарасыңызды түсіндіріңіз.
Неліктен біз халықтық ойындарды дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар саласына енгіземіз? Олардың мәдени маңызы қандай?
Біздің оқулықта келтірілген қазақ халқының барлық дерлік ойындарына тән космогониялық киелі қағиданы сіз қалай түсіндірер едіңіз?
