Nazarbayev Intellectual Schools Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «назарбаев зияткерлік мектептері»

Nazarbayev

Intellectual

Schools

85

(А.М. Матюшкин, В.А. Сластенин 

және басқалар). 

-  болашақ  мұғалім  қызмет 

ететін  бастауыш  мектепте  оқыту 

мазмұнының проблемалылығының 

жеткіліксіздігі.

Осы дидактикалық шарттардың 

ішінде  студенттердің  ақпараттық 

мәдениетін 

қалыптастырудың 

үшінші шарты - оқытудың дәстүрлі 

және 

инновациялық 

түрлері 

арасындағы  өзара  үйлесімділікті 

қарастыратын 

инновациялық 

орта  түзу  барысында  біз  жеке 

тұлғаны  қалыптастырудың  тұтас 

педагогикалық  үдеріс  теориясына 

сүйенеміз  (Ю.К.  Бабанский,  В.В. 

Краевский, Н.Д. Хмель). 

Бұл 

теория 

бойынша 

педагогикалық 

үдерістің 

тұтастығын қамтамасыз ету ғана өз бетінше шығармашылықпен дами алатын жеке тұлғаны қалыптастыра 

алады.  Осы  үдеріс  білімді  жан  -  жақты  дамытуға,  оқытудың  жаңа  түрлері  мен  әдістерін,  құралдарын 

қолдануға, педагогикалық жүйе элементтерінің арасындағы кірігу байланысының өсуіне әкеледі.

Дидактикалық  интеграция  мазмұндық,  әдістемелік  және  ұйымдастырушылық  аспектілер  арқылы 

жүзеге асырылады. 

Мазмұндық  аспект  студенттің  ақпараттық  мәдениетін  қалыптастыруға  дайындығын,  компьютерлік 

мәселелер  төңірегіндегі  білімін  өз  бетінше  жинақтап  және  оларды  сабақ  барысында  қолдана  білуін 

қамтамасыз ете отырып, қоғамдық, арнаулы білім интеграциясын қарастырады.

Әдістемелік  аспект  оқу  -  танымдық  қызметтің  (білімді  проблемалық  баяндау,  шығармашылық 

баяндамалар әдісі, зерттеушілік тапсырмалар орындау т.б), зерттеушілік қызметтің (эвристикалық әңгіме, 

инновациялық ойын, “миға шабуыл” және т.б), оқу - кәсіптік қызметтің (бағдарламалар жасау және талдау, 

өндірістік  және  кәсіптік  ситуациялар 

және  басқа)  әдістерінің  интеграциясын 

қарастырады.

Ұйымдастырушылық  аспект  оқыту 

түрлерін интеграциялау есебінен жүзеге 

асырылады.  Оқушының  ақпараттық 

мәдениетінің 

қалыптасу 

үдерісі 

тұрғысынан  қарағанда,  біздіңше,  ең 

тиімдісі  оқу  үдерісін  ұйымдастырудың 

оқу  -  танымдық,  зерттеушілік  және 

оқу  -  кәсіптік  міндеттерінің  бірлігінің 

құралы  ретінде  компьютерді  қолдану. 

Бұл  жағдайда  компьютер  оқу  үдерісін 

жүйелеуші буын ролін атқарады. 

Ұйымдастырушылық 

аспект 

интеграциялаудың  төмендегі  түрлері 

есебінен  жүзеге  асады:  проблемалық 

86

Nazarbayev

Intellectual

Schools

лекция 

сабақ, 

проблемалық 

лабораториялық  және  практикалық 

сабақтар, 

бағдарламалау, 

жаңа 

ақпараттық 

технология, 

телекоммуникация 

бойынша 

арнаулы  курстар,  студенттердің 

ғылыми 

қоғамы, 

үйірмелер, 

информатикадан 

олимпиадалар, 

жазғы  компьютерлік  лагерьлер, 

компьютерлік орталық және басқа.

Үздіксіз  білім  беру  саласын 

компьютерлендірудің 

алғашқы 

баспалдағы 

бастауыш 

мектеп 

кезеңінен,  мүмкін  болса  мектепке 

дейінгі 

кезеңнен 

басталу 

қажеттігі  белгілі  психологтар  Л.В. 

Занковтың,  Н.С.  Лейтестің,  А.А. 

Люблинскаяның,  Д.Б.  Элькониннің 

зерттеулерінде 

қарастырылып, 

адам  қабілетінің  бүкіл  өмір  бойы 

қалыптасатынын,  бірақ  оның  дамуына,  әсіресе,  бастауыш  мектеп  кезеңінің  қолайлы  болатындығы 

дәлелденген.

Жаппай компьютерлендіру кезеңінде бастауыш сынып оқушыларын ойын арқылы оқытып, тәрбиелеуді 

көптеген ғалымдар, оларды жалпы дамытудың және компьютерлік технологиямен таныстырудың ең тиімді 

жолы деп санайды. 

Оқушылардың сыныптағы және сыныптан тыс оқу қызметін компьютер арқылы ұйымдастыру - Қазақстан 

Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2005-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасында 

көрсетілгендей  көкейкесті  мәселелердің  бірі.  Бағдарламада  ақпараттық  және  коммуникациялық 

технологияларды дамыту және оларды білім беру саласында қолдану қажеттіктен әлдеқайда артта қалуда 

деп атап көрсетілген. Қазақстанда бір компьютерге жалпы білім беретін мектептердегі 54 оқушыдан келеді, 

бұл ЮНЕСКО-ның деректері бойынша ТМД елдерінің арасындағы ең жоғары көрсеткіштердің бірі [4]. 

Дегенмен, қазіргі күн талабы бойынша бұл да жеткіліксіз екендігі белгілі. ҚР Білім және ғылым министрі 

Б. Жұмағұлов «Білім беруді ақпараттандыру» атты 5-ші Халықаралық форумда «Қазіргі заманғы мектепте 

планшетті компьютерлер болуы керек және бір оқушыға бір компьютерден келуі тиіс. Әлемде стационарлы 

компьютерден планшетті компьютерге көшу үрдісі байқалады» деп атап көрсетті. Олай болса, қазірден 

төменгі сынып оқушыларынан бастап компьютерді толық меңгеруге жағдай жасауымыз керек. 

Сонымен қатар, электронды оқулықтардың пайда болуы да оқушылардың компьютерлік сауаттылығын 

талап етеді.

Осы  айтылған  мәселелерді  жүзеге  асыру,  яғни  оқушылардың  компьютерлік  сауаттылығын 

қалыптастырып,  дамыту  үшін  мұғалімнің  де  соған  лайық  дайындығы  болуы  тиіс.  Елімізде  болашақ 

мұғалімдердің  ақпараттық  іскерліктерін  дамыту,  оқу  үдерісінде  ақпараттық  технологияны  қолдануға 

даярлау мәселелері С.М. Кеңесбаев, Ж.Ж. Жаңабаев, Б.Д. Сыдықов, Г.О. Тәжіғұлова және т.б. ғалымдардың 

еңбектерінде қарастырылды.

Компьютермен жұмыс жасау тек мамандандырылған пәндерде ғана емес, психологиялық-педагогикалық, 

гуманитарлық пәндерде де қолданылады. Сондықтан, студенттерді ақпараттық технологияны қолдануға 

даярлау  дәріс,  практикалық  және  лабораториялық  сабақтарда,  студенттердің  өз  бетімен  жұмысында, 

педагогикалық практика кезінде үздіксіз жүргізілуі тиіс.

Болашақ  мұғалімдердің  ақпараттық  технологияны  қолдануға  кәсіби  дайындық  жүйесіне:  а) 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

87

психологиялық  дайындық,  ә)  ғылыми-теориялық  дайындық,  б)  практикалық  дайындықты  жатқызуға 

болады. 

Студенттердің  ақпараттық  технологияны  қолдануының  практикалық  аспектілері  электрондық 

оқулықтармен  жұмыс  жасай  білу,  мультимедияны  пайдалана  білу,  өзбетінше  бағдарламалар  құра  білу, 

компьютерлік дидактикалық ойындарды сабақта қолдана білу және т.б. тұрады.

Сонымен  бірге  болашақ  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  кәсіби-дидактикалық  құзыреттілігін 

қалыптастыру барысында студенттердің қатысуымен бастауыш мектеп математикасында қолданылатын 

электронды жаттығулар жасақтадық. 

Электронды  жаттығуларды  біз  3  сынып  математикасының  әртүрлі  тақырыптарына,  шығармашылық 

тапсырмаларға арнадық [5]. 

Төменде “Математикалық жаттығулар”, «Геометриялық фигуралар», «шығармашылық тапсырмалар» 

деп  аталатын  үлгілері  берілген.  Жаттығу  программалау  технологиясы  Delphі  6  ортасын  пайдаланып 

жасақталған.  Программа  бастап  орындалғанда  1  суретте  бейнеленген  алғашқы  терезе  көрінеді.  Бұл 

терезедегі меню 3 түрлі жаттығудың: 

• 

1000 көлеміндегі сандарды қосу және азайту;

• 

Шаршы, ромб, тік төртбұрыш, үшбұрыш периметрлері;

• 

Тапқырлық есептердің (шығармашылық тапсырмалар)

біреуін “тышқан” көмегімен таңдап алуға мүмкіндік жасайды.

1 сурет- Математика пәнінен электрондық жаттығулар 

Таңдап  болған  соң  <ілгері>  түймесін  басу  арқылы  таңдаған  жаттығу  терезесіне  көшеміз.  <шығу> 

түймесін  басу  арқылы  программадан  шығамыз.  Алғашқы  меню  жолын  таңдасақ  ақпараттық  терезе  (  2 

сурет) ашылады.

2 сурет – Мың көлеміндегі сандарды қосу және азайту

3, 4-суреттерде 1000 көлеміндегі сандарды қосып, азайтуды іске асыратын екі типті жаттығулар терезесі 

кескінделген. Бірінші терезеде, жай жақшалар көмегімен, амал компоненттері мен таңбалары берілгенде, 

нәтижені дұрыс есептеп табуға жаттығуға болады.

 3 сурет – Бірінші жаттығу 4 сурет – Екінші жаттығу

Екінші терезе көмегімен, амал компоненттері мен таңбаларының біреуі белгісіз болғанда, оны қатесіз 

тауып жаттығуға мүмкіндік бар. Қарапайым геометриялық фигуралардың периметрлерін табу жаттығуына 

4 терезе арналған (5, 6, 7, 8 суреттер).

Тапқырлық есептер терезесінде (9 сурет) 4 амалдың (+,-,•,:) компоненттері мен нәтижесі белгілі болып, 

88

Nazarbayev

Intellectual

Schools

амал таңбаларын орындарына дұрыс тауып қою 

талап  етіледі.  Жаттығу  терезелерімен  жұмыс 

жасау уақыты шектеусіз және әрбір жаңа тапсырма 

бұрынғысын  қайталамайды.  Бір  терезеден 

екіншіге өту <ілгері>, <кейін> түймелері арқылы 

жүзеге асады. <көмек> түймесін басып анықтама 

(10 сурет) алуға да болады 

9  сурет  –  Электрондық  шығармашылық 

тапсырмалар 10 сурет – Түймелер қызметі 10 

сурет – Түймелер қызметі

Қорыта  келгенде,  білім  беру  жүйесіне 

оқытудың  ақпараттық  технологиясын  енгізу 

және  қамтамасыз  етуді  жақсарту,  студенттің 

кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру міндеттері бір-бірімен тығыз байланысты, яғни оқу үдерісіне қазіргі 

заманғы технологиялар мен оқытудың техникалық құралдарын енгізуді талап етеді. Мұндай талаптарды 

қанағаттандыру - болашақ мұғалімнің кәсіби-дидактикалық құзыреттілігінің қалыптасуына ықпал етері 

сөзсіз.

Әдебиет:

1 

Кеңесбаев  С.М.  Жоғары  педагогикалық  болашақ  мұғалімдерді  жаңа  ақпараттық  технологияны 

пайдалана білуге даярлаудың педагогикалық негіздері: пед.ғыл. докт. ...автореф: 13.00.08. -Түркістан, 2006. 

-43 б.

2 

Джусубалиева  Д.М.  Формирование  информационной  культуры  студентов  в  условиях 

дистанционного обучения. –Алматы: Ғылым, 1997. -222 с.

3 

 Идрисов С.Н. Жоғары оқу орнының білім беру үдерісінде студенттердің ақпараттық мәдениетін 

қалыптастырудың педагогикалық шарттары: пед. ғыл. канд. ... автореф: 13.00.01. -Атырау, 2009. -27 б.

4 

ЮНЕСКО-ның сайты\\ http //www.unecko.org.

5 

Барсай  Б.Т.,  Хамметов  А.  Бастауыш  сынып  математикасы  бойынша  электрондық  жаттығулар 

жасақтау 

технологиясы// 

«ХХІ 

ғасырға  –  сапалы  біліммен»:  облыстық 

ғылыми  –  практикалық  конференция 

материалдары. -Атырау, 2003. Б. 57-63.

Nazarbayev

Intellectual

Schools

89

Бегалиева С.Б.

Кандидат педагогических наук, профессор 

Казахский национальный педагогический университет имени Абая

(Республика Казахстан)

Казабеева В.А.

Кандидат филологических наук, доцент 

Казахский национальный педагогический университет имени Абая

(Республика Казахстан)

К ПРОБЛЕМЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ОПЫТА ВНЕДРЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ 

ТЕХНОЛОГИЙ В СОВРЕМЕННОЙ КАЗАХСТАНСКОЙ ШКОЛЕ

На  современном  этапе  развития  общества  происходят  глубокие  социальные  и  экономические 

преобразования,  что  накладывает  свой  отпечаток  на  все  сферы  деятельности  человека.  Присоединение 

Казахстана к Болонскому процессу диктует новые требования к подготовке педагогов, совершенствованию 

деятельности университетов. 

Необходимым условием модернизации системы образования Республики Казахстан является решение 

первостепенной  задачи  -  повышение  качества  кадрового  потенциала,  подготовка  и  формирование 

педагогического корпуса, соответствующего запросам социума. 

Современная  школа  остро  нуждается  в  молодых  учителях,  способных  адекватно  реагировать  на 

изменение образовательной ситуации, специфику педагогических систем, новые условия профессиональной 

деятельности. 

Поиски эффективных технологий обучения идут одновременно в педагогической науке и практике. Этот 

процесс  осуществляется  путем  внедрения  научных  разработок  учеными-исследователями  в  школьную 

практику, опытом творчески работающих учителей.

Теория  технологизации  обучения  в  педагогической  науке  находится  в  стадии  становления.  И 

педагогический опыт является неоценимым подспорьем в создании этой теории.

В  казахстанской  педагогической  науке  и  практике  накоплен  положительный  опыт  использования 

технологий обучения, связанный, прежде всего, с именем известного казахстанского ученого-дидакта Р.Г. 

Лемберг. В 40-60-е годы прошлого века, задолго до технологизации обучения, Р.Г. Лемберг вместе с группой 

казахстанских  учителей  проанализировали  более  1000  уроков  комбинированного  типа.  Опираясь  на 

достижения психологии об умственной активности учащихся на протяжении 45 минут урока, Р.Г. Лемберг 

пришла к выводу, что традиционная дидактическая структура урока не соответствует психологической, 

при  которой  основные  образовательные  задачи  на  уроке  должны  решаться  в  «зоне  активности»  и 

соответственно выстраиваться структура урока. По тем временам это была новаторская педагогическая 

идея, которую, переведя на сегодняшний язык, можно оценить как новую технологию построения урока.

Р.Г.  Лемберг  в  60-е  годы  прошлого  столетия  внесла  новшества  в  теорию  методов  обучения.  По  ее 

мнению, методы должны носить двусторонний характер, то есть она рассматривала учащихся в качестве 

субъектов  познавательной  деятельности.  Кроме  того,  методы  обучения  должны  иметь  определенную 

структуру,  включая  ряд  последовательных  методических  приемов,  которыми  должен  владеть  не  только 

учитель, но и учащийся.

Р.Г. Лемберг в целях трудового и нравственного воспитания учащихся предлагала оригинальные по 

тем временам внеучебные формы деятельности, такие как, например, школьные издательства, школьные 

типографии и др.[1-2].

Истоки  современных  педагогических  технологий  находятся  в  идеях  педагогов-новаторов  80-х  годов 

90

Nazarbayev

Intellectual

Schools

во  времена  так  называемой  перестройки  социально-экономической  жизни  бывшего  СССР.  Реальная 

демократия  всколыхнула  педагогическую  мысль  учителей,  ученых,  педагогической  общественности. 

Педагоги-новаторы Ш.А. Амонашвили [3], С.Н. Лысенкова [4], В.Ф. Шаталов [5], И.П. Волков[6], Е.Н. 

Ильин  [7],  И.П.  Иванов  [8]  и  др.  во  время  своих  встреч  выработали  ряд  новых  педагогических  идей, 

которые вошли в массовую практику и науку под названием педагогики сотрудничества 

Классификацию  идей  педагогики  сотрудничества  предпринял  Г.М.  Кусаинов.  Им  выделены 

дидактические и воспитательные идеи. Дидактические: идея трудной цели; идея крупных блоков; идея 

опоры;  идея  свободного  выбора;  идея  опережения;  идея  соответствующей  формы;  идея  самоанализа; 

оценка  работ.  Воспитательные:  учение  без  принуждения;  идея  творческого  производительного  труда; 

идея коллективного творческого воспитания; личностно-гуманный подход; интеллектуальный фон класса; 

творческое самоуправление учащихся [9, с. 85].

Эти идеи созвучны развивающимся в настоящее время современным педагогическим технологиям. 

В  80-х  годах  ХХ  века  в  Казахстане  появляются  инновационные  и  авторские  школы.  Их  опыт 

проанализирован в научном труде Ш. Таубаевой. Автор отмечает, что инновационные школы в республике 

возникли  как  своеобразный  защитный  механизм  против  излишней  идеологизации  и  унификации 

образования.  В  них  постоянно  шел  поиск  новых  познавательных  концепций,  формировалось  новое 

содержание образования, которое затем ассимилировалось педагогической наукой [10, с. 299].

Ш.  Таубаевой  в  монографии  «Исследовательская  культура:  методология,  теория  и  практика 

формирования» обобщен опыт ряда авторских и именных школ как творческих лабораторий учителей-

исследователей.  Так,  автор  отмечает,  что  народный  учитель  СССР  К.  Нургалиев  основал  и  реализовал 

авторскую  концепцию  развития  сельской  школы.  Им  была  создана  мощная  материально-техническая 

база  школы,  введены  в  учебно-воспитательный  процесс  компьютерные  технологии.  Он  осуществил 

интеграцию науки и практики, приобщал учителей к научно-исследовательской работе. Школу Кумаша 

Нургалиева можно было назвать научной лабораторией для кафедры педагогики АГУ им. Абая (на базе 

школы выполнено 4 докторских и 9 кандидатских диссертаций). Также Таубаева Ш. изучила авторскую 

школу Архимеда Искакова, школу народного учителя СССР, учителя казахского языка и литературы К.А. 

Айткалиева, школу искусств В.Л. Бучина, школу учителя биологии Е.И.Очкур, школу учителя начальных 

классов Г.Я. Мор, школу заслуженного учителя Казахской ССР, учителя русского языка и литературы Ю.П. 

Фокина [11].

Ш. Таубаевой изучен также опыт учителей-новаторов: 1. учительницы казахской литературы школы-

интерната  г.  Усть-Каменогорск  К.  Битибаевой,  которой  разработана  методика  преподавания  казахской 

литературы,  в  частности  создана  система  изучения  произведений  Абая  Кунанбаева  2.  учительницы 

географии средней школы № 138 г. Алматы У. Есназаровой. К. Битибаевой, изучавшей проблему реализации 

экологической направленности обучения географии.

Изучению деятельности учителей-новаторов Казахстана посвящены также работы Б.Р. Айтмамбетовой 

[12], Б.С. Кульчимбаевой [13], Т.А. Линчевской [14] и др.

Таким  образом,  развитие  современных  педагогических  технологий  имеет  свои  истоки:  в  целом  в 

демократических идеях истории педагогики, в творческих поисках многих учителей-мастеров, новаторов 

своего дела.

На  современном  этапе  разработка  технологизации  учебно-воспитательного  процесса  в  Республике 

Казахстан  направлена  на  реализацию  технологии  целостного  педагогического  процесса  Н.Д.  Хмель 

[15]. Теоретико-методологические и методические основы данной педагогической технологии в течение 

двадцати лет внедряются в практику ряда школ и вузов Казахстана.

Проблему  технологизации  обучения  в  течение  ряда  лет  разрабатывают  Ж.А.  Караев  [16]  и  Ж.У. 

Кобдикова [17]. Ими дан сравнительный анализ основных характеристик существующих педагогических 

технологий,  раскрыта  сущность  педагогической  технологии  трехмерной  модели  методической  системы 

обучения.

Разноуровневые  учебные  задания  (содержательный  компонент  трехмерной  методической  системы 

жүктеу/скачать 9,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: