О қу құралы > Суеубаев Ж. С

палубасында  казіргі  уақытта 20 жэне 40 футты контейнерлерді жиі тасиды жэне  сондықтан
оларға қосымша кран орнатылган.
Си  Би  таптегі  лихтеровохдар  -  (8еа  Веа)  үлкен  мөлшерлі  ауыр  лихтерлерді
тасымалдау  арналған  (2.22-ші  сурет).  Бұл  көп  палубалы,  жүк  қоймасының 
көлденеі
.%!
сұрыптауынсыз  салмағы  1300  тоннадан  болатын  26-38  баржы-лихтеры  бар  үлкен  кемелерді 
айиамыз.
2.21. сурет.а -  ЛЭШ типті лихтеровоз; б-лихтер:  1  - кранмен басқару, 2-домалап келе жатқан 
көпір кран орны 500т,  3- лихтерлер (қалқыма контейнерлер), 4 - басқарушы рубка, 5  - лихтер, 
6 - итеруші буксир баржыны қуысқа әкеліп  оның кранмен көтеруін қуыска тұжырымдайды.
29

2.22. сурет. Си-Би  түрдегі лихтеровоздар:а -  лихтерлерді сүйретуі, б - лихтеровоз, в- лихтер
Сонымен  бірге  бұл  кемелер  лихтер  от  алатьш,  синхролифт  жайласатын  жэне  қуыс
қүрастьіратьга консолының артқы бөлігіне ие болады.
Синхролифт  баржының  керек  жүк  палубасына  дейін  бір  мезгілде  екі  жүк  көтереді. 
Содан  кейін  лихтер  басқа  арбаларға  қондырылып,  сонын  көмегімен  кеменің  палубасы
бойыментранспортталады.
Лихтеровоздардың  үшінші  түр  -  док  кемесі.  Трюмньщ  уақытша  жүк  операциялары 
кезінде  трюм  суға  толтырылып,  оған  қақпа  арқылы  лихтерлер  қондырылады.  Лихтерлерді 
ортаға дэл келтіруден кейін, қондырғылар қақапаларды жабады жэне суды сорады.  Мұндай 
лихтеровоз кемесінің түріне:  21000 тонналы дедвейті бар Бако (Ваг§е сопіеіпег) типі жатады; 
Бакат түріндегі  (Ваг§е  аЪоагс!  саіатагап)  -г /п   400  т  жүк  тиеу,  құрсаумен  жэне  көтергіштегі 
типі жатады;  флэш (Ғіёег Іазһ) -  хауыз және басқа порттарға негізгі портгардың арасьгадағы 
лихтерлерді  тасымалдаудағы  фидері.  (ЛЭШтің  12  лихтерлеріне  дейін  немесе  6  Си-  Би 
лихтерлері). Қорытьгадьшай келегнде пайдалануың тиімді лихтерлерін, соның ішінде қымбат
О   жэне  күрделі құрылысты  кемелердің тұрақты жүк тасуьшда сенімді  жүктерді  осы  кемелерге 
тиеуде  ескертуге болады.
2.7.Құрамдардың баржы буксирлық тағайындалуы және ерекшеліктері.
Әдетте  баржы  буксирльщ  бірлескен  кемелер  мықты  қосылған  екі  бөліктен  тұратын, 
бөлімдерді  қосатын  қосалқы  кемелер  көтереді,  оған:  жүк  көтергіштігі  10000-30000  тонна 
болатын және автокөлік бөлігі (буксир) жатады (2.13-ші сурет).  Машина бөлімі өз алдына ал 
жүзе  алады,  ал  жүк  бөлімі  айлақта  артылып  немесе  жүк  түсіретін  жерде  тұру  мүмюн,  ол 
тартқыштардың көмегімен жылжи алады. Тасымалдаулардың бұл эдісі 10-30 мың тонналарға 
дейін  жүк  орынды  үлкеюі  немесе  оның  сияқгы  қарастырыла  алады  жэне  (итерудің  әдісі
30

өзеннің 
тасымалдауларда 
кең 
пайдаланады) 
баржыларды 
итерудің 
әдісін 
теңіз 
тасымалдауында  қарастыры  мүмюн.  Теңіз  тасымалдануында  әлдеқашан  пайдалананылып 
келе  жатқан  баржы  объектілері  мен  әдістерін  айтып  өткен  жөн.  Дегенмен  бұрын 
пайдаланылатын 
көптеген 
әдістер 
толқын 
жоғарв 
болған 
жағдайда 
жүктің 
транспортировкасы  қамтамасыз  етілмейді,  ол  уақытты  көп  жоғалтуға  жіне  апаттарға  әкеп 
соғады.  Баржы  буксирлық  қосылыстарда  тәжірибе  жүзінде  тексерген  жүзудің  кез  кезген 
шартына  сай  келетін  қосылыстарды  жатқызамыз  (қосылу  формасы  2.23-ші  суретте 
көрсетілген). Бұл қосылуда сенімді құлыптар, қсу және алу домкраттары орнатылған.
2.23. сурет. Баржы буксирлы құрам
Әдетте  баржы  буксирлық  қосылыста  үш  жүк  лихтеры  жэне  бір  автомобиль  болімі 
қолданылады.  Бұл  схема  бойынша  бір  лихтер  жүк  тиеу  портындағы  жүк  астында,  келесі 
лихтер  түсіру  бортының  автомобиль  бөлімшесінде,  ал  үшінші  лихтер  белгілену  портына 
түсіріледі.  Мұндай  амал  жүктелген лихтердің машина  бөлімшесіне  келуімен және жүкелген 
лихтерді түсіріп, астына қоюға жэне түсірілген лихтерді жүк тиеу портьша апаруға арналған. 
Әрине лихтерлерді кері жүктеу де ескеріледі. Мұндай сызбада қымбат бағалы машина болімі 
мэжбүрсіз  қолданылады,  (жүк  тиеу  бөлімі  едэуір  арзан).  Қосылған  баржы  буксирларды 
эдетге,жаппай  жүктерді  тасымалдауда  қолданады  (жүк  қозғалысы,  орман).  Соғылу 
аймағында  жүзе  алмайтындықтан  бөлімдерге  судың  қарсылығы  көбейеді,  сонымен  қатар 
отын  шығыны да  кобейеді.  Сондыктан  баржы  буксирлық құрылымдар  салыстырмалы түрде 
ара қашықтығы аз жерде қолданылады, ол жерде бұл фактор маңызды болып табылмайды.
31

2.8.Ролкерлердің тағайындалуы және ерекшелігі - көлбеу әдісімесі бар кеме 
және жүк операциялары.
Осы  уақытқа  дейін  кемелерде  жүкті  көлденеңінен  жүктеліп  жэне  тусіру  амалымен 
істеген:  жүк  басында  көлденең  үлкен  крандармен  көп  энергия  жоғапту  арқылы  жоғары 
көтерілсе,  кеін  көлденеңінен тежелуге  үлкен  энергия  жоғалту арқылы  төмен түсірілді.  Жүк 
операцияларыньщ бұл әдісін  оптамалды деп тану қиын, өйткені  мүндай  жүк операцияларьш 
орындау үшін  үлкен  мықты  крандар  қажет.  Бүл  бір  уақытта  2-3  кранмен  кемелерге  қызмет
көрсетуге мүмкіндік туады (бір люк немесе екі люк арқылы).
Арнайы  кемелерге  көлденең  орнатылған  жүктерді  тиеуде  өздігінен  жүретін  доңғалақ 
техникалы жэне  сүреуінггері  бар буксировка тәсілімен  аз  куатты техника үлкен көлемде,  бір 
мезетте  жүк тиеушілердің  арқасында жұмыс  жасай  алады.  Бұл  кемеге лек-легімен  жүк тиеу 
немесе  түсіруге,  жүк  тиеу  жұмыстарының  жогарга  қарқынын  қамтамасыз  етуге  және  жүк 
операцияларыньщ  астында  тұратын 
тұрақтарды  азайтуға  мүмкіндік  береді.  Қазіргі 
уақыттаконтейнерлерді  тиеуде  жиі  қолданылатын  20  жэне  40  ,  сонымен  катар  баска  да 
жүктер  жатады.  Бір  қатар  жағдайда  жүк  автотранспортымен  жеткізіледі  және  жүктелген 
жерден түсіріледі. 
*  *  '
Щ
Ш
ш
шЯ $т.
2.24. сурет Ролкерлер
Жүк жұмыстарының  жогары қарқыньш  ескере отырьш, кеменің жылдамдыгын  18-25 
түйіндерге  дейін  үлкейтуге  болады. 
Бұның 
бәрі  жүктерді  жеткізудің  жылдамдыгын 
үлкейтіп,  кеменің  айналымдылығын  үлкейтуге  мүмкіндік  береді.  Мұндай  кемелер  қымбат 
техникамен жабдақталған түсіру айлақтарын талап етпейді  (крандар,  қайта тиеу көпірі жэне 
терминалдар).  Одан  басқа,  жүк  операциялары  кеменің  артқы  жагында  қойылуын  орындай 
алады,  ол  айлақтың ұзындығын  кенет кішірейтеді.  Артық су бетіндегі  борты  бар ролкерлер 
мен кемелер 2 мен 5  аралығындағы палубаларға ие болады (автомобилдендірілгендері  -  14ке 
дейін).  Палубада  ролкерлерді  еркін  ауыстыру  үшін  төменгі  палубадағы 
көлденең 
сұрыптаулары  болмағандықтан 
екінші  үшінші  борттары  болады.  Жүк  тиеу  үшін 
аппарельдер  (кеменің  артқы  бөлігі,  борт  жэне  сирек  -   тұмсық  2.25-ші  сурет)  жатады, 
пандустар  (палубалардың  арасындагы  өткел  үшін  палубалардьщ  көлбеген  бөлімшелері),

лифтгар  жэне  көтергіпггер  жатқызуға  болады.  Жүк  үй-жайларының 
көлемінің  жақсы 
қолдану  үшін,  автомашиналарды  тасымалдауда  тұғырлы  көтерме  бекітіледі  (кардекилер). 
Машина  бөлімшесі  эдетте  кеменің  артқы  бөлімінде  болады.  Автомобиль  бөлімшесінің 
көлемін  кішірейту  үшін  орташа  айналымды  дизель,  газ  турбиналары  пайдаланылады. 
Ролкерлерде  биік  мёншікті,  үж ен   көлемді  жүк  тасымалданғандықтан,  бұл  кемелер  жүк 
қоймалары бойынша сипатталады.
2.25.сурет.  Ролкерлердегі аппарелдең:  1-жем аппарел, (тұрақтың жанында жүк таситын 
, 
операциялар жем немесе лагонын жанында болуы мүмкін) 2-бұрыштык аппарел, 3-бүйір
аппарел және бүйір лашторт
2.9.Лесовоздардың тағайындалуы және ерекшелігі.
Бұл  кемелерорман  жүктердің  тасымалдау  үшін  арналған:  технологиялық  жаңқа, 
пиломатериалдар,  дөңгелек  ормандар,  тесандық  ормандар  және  басқалары  жатады.  Орман 
жүктері  салыстырмалы  түрде  жеңіл  болғандықтан,  онда  1/3  жүкке  дейін  палубаға
щ . - 
.
  ІЗЖ
ЛИІІ
қабылданады.  Сондықтан  палуба  және  кеменің  фальшборты  нығаиған,  кеменің  ені 
тұрақтылықгы  қамтамасыз  етуге  арналған.  Орман 
жүктері  қазіргі  уақытта  қаптармен 
тасымалданады,  сондықтан  оларды  орналастыруда  және  жүк  тиеуі  ыңғаилы  болу  үшін 
екінші  палуба  және  жәшік  пішінді  трюмның  қажеті  жоқ.  Палубада  палубалық  тетіктер 
ыңғайлы  болу  үшін  жүктер  биік  тұгырларға  тұрғызылған.  лесовоз  -  шағын  кемелер  жэне 
олар  пиломатериалдарды  порт  қатарына  түсіреді.  Дөңгелек  орманның  ірілеу  партиясын 
балкерлержәне басқа да кемелер тасиды.
33

Мұздатқыш кемелерді тағайындау және ерекшеліктері.
■
Бұл  кемелер  тез  бұзылатын  жүктерді  салқындатылған  түрде  тасымалдау  үшін 
арналган.  Бұл  кемелердің  трюмдерінің  арнайы  оқшаулануы  бар  жэне  салқындатқыш 
кондырғылары  бар. 
Жүк  қоймаларының  люктері  жүк  операциялары  кезінде  шығынын 
кішірейтеді.  Ереже бойынша,  бұл кемелер үлкен  емес  (жүктін партиондығына сүйене)  бірак, 
өздерінің  өлшемдеріне  (20  түйінге  дейін)  сай  жылдамдығы  болмайды,  ол  жүктщ 
қымбаттылығын  жэне  мұздатуға  кеикен  шығынды  азайту  тілегінен  шыққан.  Бұл  кемедегі 
қажеттіліктер  тез  бұзылатын  жүктерді  мұздатқыш  контейнерлерде  жэне  контейнер 
тасушыларда тасымалдағанда азаятындығын айта кеткен жөн.
2.10.Танкерлерді тағайындау және ерекшеліктері.
Танкерлер  цнстерналарда  сұйық  жүктерді  тасымалдауға  раналған'  олар  әдетте  кеме 
тұрқысын  көлденен  бөлуден  (14-ке  дейін)  туындаған  жэне  екі-үш  сұрыптаулары  үшін 
арналган.  2.26-шы  проекциялық  суретте  <окоғары  палубада»  кеменің  қзындығы  бойымен 
орналасатын  жүк  танктерінің  екі  ұзына  бойына  сұрыпталуы  көрінеді  (сол  борт,  оң  борттың 
танктері жэне орталық).
•»  *  * « 4 1
«аі иг*
иіш ві
? Г Ш Ш “
2.26 сурет. XX ғасырдың ортасының танкері:  1-бас қозғаушы, 2-сору бөлімшесі, 3-жүк 
таснтын танктер, 4- дауылды тасалары бар ауыспалы көпір, 5  - Коффердам, 6-мұрын 
бөлімшесі жэне авария дизельгенераторы.  7 - липтанк,  8-шынжырлы жэшік,  10 -  ахтерпик
XX  ғасырдың  П  жатрысында  құрылган  танкерлерде  апат  кезінде  жүктін  төгілуіне 
(әдетте  мұнай  өнімдері)  сыртқы  каптамасының  бұзылуына  (борт  сыртындагы  судан  сьфтқы 
қаптамасы жағынан)  әкеп соқты.
XX гасырдын И жартысьшдағы кемелер жүк таситын танктерде екі түбі және кейіннен 
екі  борттарда  пайда  бола  бастады.  Сырткы  қаптамасының  зақымдануы  болтан  жагдайда 
жүкті  төгу  коршаган  ортаны  ластайды,  бұл  кемелердіц  екі  борты  жэне  екі  түбі  бар.  Мұндай 
конструкцияда жүк кеңістігі кеменің ұзына бойына бір  сұрыптаудан  жэне  бірнеше көлденең 
орналасқан кемелер жатады.
34

Байланган  жүкті  түсіруден  кейін  калдықтарыньщ  санын  кішірейту  үшін  сол 
сұрыптауларды  коршайтын  жүк таситын  танктерді  кішірейту үшін,  аркалыктарды  бекітстін 
және  екі  борт  пен  екі  түбінде  орналасытарды,  ал  кейбір  жагдайда  аркалыктарды  танктерге 
емес, жоғарыдагы палубага орналастырады  (2.18-ші сурет).  Бұл конструкциямын езгерістері 
ауысымнын  алдында  танкті  жууда  жұмысты  жеңілдетеді  және  қоршаган  ортаның 
сақтауларына  мүмкіндік  туты зады.  Ескікұрылымды  танкерлерде  балластык  ауысымда 
теңізде  жүзу  сапасын  камтамасыз  етуде,  борт  сыртындағы  суды  (балласт)  жүк  танктерінде 
колданды.  Бұл сулар лайланатындыктан, қайта жүктеу алдында балласты сору дүниежүзілік 
мұхитгің  ластануына  алып  келді.  Екі  түбінің  болуына  байланысты  балластық 
бөлім 
ауданынын үлкеюі казіргі заман танкерлеріне, жүк танкерлеріне балластарды алмауга рұқсат 
етіледі,  ол  теңізде  жүзу  сапасын  қамтамасыз  етеді.  Танкерледің  автомобиль  жэне  уй-жай 
бөлімдері  әркашан  кеменін  арткы  бөлігінде  орналасады,  ондагы  максат  өртке  қауіпті 
жүктерден  сақгану.  МО-ның  жэне  жүк  таситын  танктердің  арасына  жүк  таситын  сору 
бөлімшелерін  орналастырады.  Жүк  танктерінің  алдында  коффердам  (әрдайым  бос  бөлім) 
орналасады  ол,  жүк  таситын  танктерді  сенімді  бөлу  үшін  арналган.  Коффердам  артында 
әдетте апаттык отын генераторы  және өртке арналган су насосы орнатылган, ал содан  кейін 
диптанк  және  ауыр  жүк трюмы  (қосалқы  бөлшектер,  жабдыктау жэне тагы  басқалар  үшін). 
Өйткені  танкерлердін  су  асты  борты  кішкентай,  сол  себепті  толкын  палубага  домалап,  ют 
палубасынан  бак  палубасына  қауіпсіз  ауысу  үшін  тасалары  бар  ауыспалы  көпірді  бекітеді. 
Сонымен 
қатар 
көпір 
тұрбалар 
және 
(аумалы-төкпелі 
көпірлер 
супертанкерлердеорнатылмайды,  өйткені  су  беті  жиегі  -  үлкен)  электр  кабелдердін  төсемі 
үшін  қолданылады.  Тагайындалуы  жэне  эмбебаптыгы  бойынша  танкерлер  (мұнай  және 
мұнай  өнімдерін  тасушылар),  мұнай  танкерлері  (жүк  көтергіштігі  (ж/к)  300  мьш  тонна 
болатын  шикі мұнайды тасымалдау, астық тасушылар (жүк көтергіштігі 60000 тоннаға дейін 
болатын мұнайдың бірнеше түрін таситындар). Танкерлердің жылдамдыгы  14-18 түиін.
Я В
2.27 сурет. Жиыны бар  танкер үстіндс^орналасқан палубамен
|В0|
35

2.28 сурет. Қазіргі танкер - арба
Танкерлерге  химтасымалдаушылар  (агрессивті  сұйықтарды  тасымалдау)  мен  шарап 
тасымалдаушыларды  (шарап  өнімдерін  тасымалдайды)  жатқызуға  болады.  Бұл  кемелерде 
жүктерді орнату үшін химиялык мыкты материалдан немесе арнайы қаптамалардан жасалған 
сыйымдылық  жатады. 
Дэл  осылай  құбырлар,  сорғыштар  жэне  арматуралар  арнайы 
каптамасы бар немесе  химиялык мыкты материалдардан жасалады.
Г аз тасушылар құйма кемелерге жатады жэне сұйылтылған жүк тасуға арналган. оған- 
метан,  пропан,  бутан,  аммиак  жатады  (2.29-ші  сурет).  Бүл  газдар  үлкен  қысымда  немесе  - 
161,  5°С-қа  сауытқанда  сұйылтылады  (табиғи  газ).  Қазіргі  газ  тасушылар  мұздатылған 
түрдегі  сұйылған  газды  тасымалдау  арналған.  Сұйылтылған  газды  транспосымша  суыту 
карастырылмаған,  ал  температурасы  газдың  булануы  мен  цистерналар  арқылы  жақсы 
изоляция  кезінде  температурасы  тұрақты  болады. .Бөлінген  газ  кеме  қазандыгында  отын 
ретінде  жагылады.  Орынды  колдану  бу  турбина  қою  орынды  қолдану  газ  тасушыларда 
сондықтан.  Жүк  цистерналарының  сыйымдылыгы  газ  тасымалдаушыларда  150000  м3-қа 
дейін, жылдамдығы  20 түйіндерге дейін (бұл - жүкті жоғалтуды азайту үшін).
/ г А і  Я
2.29 сурет.  1  - сұйытылған г а з ,, 3-жүк таситын танктер, 4-балласт цистерналары үшін 
форпик, 5  - машина бөлімшесі, 6 - отын цистернасы, 7 -  компрессорлы-сору бөлімшесі

Сұйытылған  газдарды  тасымалдау  үлкен  өрт  қауіп-қатермен  байланысты,  сондыктан 
МО кеменің артқы бөлімінде орналасқан, цистерналардың жоғарғы жағында ауыспалы көпір, 
қойманы  үнемі  желдету,  газдың  жарылғыштық  концентрациясы  туралы  сигнолтзация,  өрт 
сөндіру жүйесінің системасы.
2.11.Кеменіц формасы. 
Бас жазықтықтар және кеменің бас қималары.
Бас жазықтыкгармен болып табылады (ҚП) - кеменің ұзындығының ортасы бойынша
өтетін көлденёң жазықтық;
-мидель-шпангоут жазықтығы  (2К) -  көлденең жатқан перпендикулярлы ҚП жэне кеменің 
ұзындығының  ортасьша  келетін  жаықтық;  негізгі  жазықтық  -   ұзынынан  жатқан  кильнің 
кенересі  бойынша  өтетін  ҚП  мен  Ш-ға  перпендикуляр  жэне  су  бетіне  параллель  көлденең 
жазықтык (егер кеме  ауытқу және дифферентті болмаса);
-  деңгей  сызығының  жазықтығы  -  судын  бетімен  дәл  келетін  жазықтық  .  Диаметралъді 
жазықтық  пен  форштевнь  мен  ахтерштевеньннің  қнылысуы  палубалық  және  кильдық 
сызықты  береді.  Палубаны  кеменің  артқы  жағы  мен тұмсққа  көтеру  жүгендеу деп  аталады, 
судың  қарсы  бағыттан  жолсерік  толқуында  судың  палубаға  түсуіне  кедергі  жасау 
мақсатымен  орындалады.  (2.30,-ші  сурет,  оңнан  солға)  палубаның  борттан  ҚП  жиектеріне 
көтерілуі  погибью  деп  аталады  жэне  ол  бортка  көп  судың  келуі  мен  оны  борт  сыртына
шығаруды орындайды.
Деңгей  сызығысының  жазықтығымен  қнма  деңгей  сызығысының  формасы  туралы
ұсынысты  кеменің  формасы  туралы  толық  ұсыныс  береді,  бірақ  дегенмен  кеменің  толык 
формасы жөнінде мағлұматты теориялық сызба береді.
Кеменін бас өлшеулері.
Кемелердің  бас  өлшеуіне  жиектің  ұзйіндығы,  ені,  тұнбалық  және  борттың  биіктігі
жатады (2.31 .-ші сурет).
2.30..  сурст.  К орпусты н нсі\ізп  қималары.
37

й і
ш  лтл,
МІІк
шш
ІШ
АІ
і
М
іі
 ІЙ
I
»гЛ I 
1
 ч* “  ■**•'•ь“-
9 * $
т
I I Ж
•Й М Ш М М В
1
- ч
1 1
I
с
I
•тиИ|
2.31. сурет. Кеменің бас өлшеулері
в  Кеменің  ұзындығы Ь. Ол мыналарды ажыратады: 
(
-КВЛ  конструктивтік деңгей  сызыгы  бойынша жазықтықтағы ұзындықты,  ҚП  мен тұмсық 
пен  артұы  бөлімдегі  нүктелер  арасындағы  қиылсатындықты.  Деңгей  сызығы  бойынша 
ұзындықты, кез келген есепті, деңгей сызығы үшін сол сияқты анықтайды;
-"КВЛ"  ұзындығы  -  тұмсық пен  кеменің  артқы  бөлімінде  орналасқан  перпендикулярлардың 
арасындағы  «Вквл»  жазықтық  өлшенген  қашықтық.  Кеменің  артқы  бөлімінде  (кп  ) 
перпендикуляр  КВЛ  шеткі  мұрын  нүктесі  арқылы  өтетін  тік  көлденең  жазықтықпен  (Ь) 
қиылысуы  сызығы;  НП  бұл  -  басқаратын  айналу өсі  аркылы  өтетін тік көлденең жазықтығы 
бар  ҚП-ға  перпендикуляр  қиылысу  сызығы;  "КВЛ"тұмсығының  ұзындығы  ең  үлкен  және 
I  ^   корпустың  артқы  бөлігінде  шеткілігі  шеткі  нүктелердің  арасындағы  көлденең  жазыктык 
өлшенген қашықтық;
-  габаритті  ^ындық  "Дг"  -   өлшемі  бойьпшіа,  есепке  алуы  бар  жиірек  қолданылатын 
корпустың  шеткі  нүктелерімен  кеменің  артқы  бөлігін,  тұмсықтың  шеткіліктерін  көлденен 
жазықтык арқылы қосатын  кашықтық.
Втың кемесінің ені танып біледі:
-КВЛ  бойынша  енді -  «Вквл»  кеменің  өте  үлкен  бөлігінде  өлшенген  КВЛ-дің  деңгейінде 
корпус  қаптамасыньщ  оның  ішкі  бетінде  қиылысу  нүктеге  өлшенген  кашықтық;  деңгей 
сызығы бойынша енін кез келген есепті деңгей сызығы үшін меңзес анықтайды;
38

-  мидель-шпангоуттық ені  (теориялық) -  «В»  -  мидель-шпонгаутта өлшенген  арақашықтық, 
ҚП-га  перпендикуляр  деңгейде  КВЛ  немесе  есепті  ВЛ-дің  арасьшдағы  корпус  қаптамасы 
ішкі беттерінде;
-  ен  үлкен  ені  «Тыс»  -  өлшемі  өте  үлкен  аумақты  қамтитын,  ҚП-га  перпендикуляр  корпус 
шеткі  нүктелердің  арасындағы  қаптаманы  есепке  алуынсыз,  тағы  басқа  жиі  қолданатын 
жэне привалды  брустары;
-  габаритті  ені  «Вге» -  өлшемі  өте  үлкен  аумақты  қамтитын,  ҚП-ға  перпендикуляр  есепке 
алуы бойынша корпустардың шеткі нүктелерінің арасындағы қашықтық.
А
2.12. Тасымалдау ерекшеліктері 
Танкер жүмысын ұйымдастыру
Танкерлер сұйық жүктерді тасымалдау үшін арналған сұйық жүктердің негізгі массасын 
мұнай  жүктері  құрайды:  ішкі  мұнай  жэне  мұнай  өнімдері.  Соңғысы  «ақшьш  (бензин, 
керосин,  дизельдік  отын),  «кара»  (мазут,  гудрон;  маторлы  отын),  «май»  жэне  «басқа  да 
мұнай өнімдері». От қауіптілігінің деңгейінен тәуелді жүктер 3 разрядқа бөлінеді.
1-разряд - +28°С төмен (бензин, трактор керосині, ішкі мұнай);
2-разряд - +28°С-тан +65°С дейін (жарықтандырғыш керосин, дизелдік отын жэне т.б.).
3-разряд - +65°С жогары (мазут, минералды май, автол жэне т.б.).
Танкерді тазалаудың эдістері:
1. қолмен
2. жуу машиналарының көмегімен
а
3. химиялык аппарат
4. қоспалы эдістер.
Қоршаған  ортаны  қорғау  бойьгаша  танкерлерге  МАРПОЛ  73/78  ережелері  бойынша 
' 
талаптар  қойылады.  Бұл  конвенцияның  барлық'  қатысушьшары  кемеден  шыққан  мұнай 
қоқыстарын салатын құрылғылары болуы тиіс.
Орман жүктерін тасымалдау.
Орман жүктері  пиломатериалды (тақтай,  брустар, платиндер, шпалдар), дөңгелек орман,
фанерлер және т.б. деп бөлінеді.
Пиломатериалдар үшін олардың өлшемдерінен тэуелді арнайы терминология бар.
диясы — шыршалық тақтайлар, ұзындығы 2,5 м ұзын.
Батенсы — диясага аналогты, ені 40 см дейін;
Бордсы — дилсаға аналогты, 5 см  төмен, ені  10 см көп.
Эндсы -  шыршалық тақтай кескіндері ұзындыгы 1,5-2 м.
Жүк операцияларын жылдамдату үшін орманды көбінде пакетпк массада  1,5-дан 8-дейін
тасымалданады. Бағалы пакеттер қоргагыш пленкамен қапталады.
Орман  жүктерін  әмбебап  кемелеріндегідей  тасымалдайды.  Орман  тасымалының
ерекшелігіне жүктің біраз мөлшерін (30-50%) полубаның жогаргы бөлігінде орнатылады.
Палубалық  жүк  мөлшері  трюмдегі  жүктің  орналасу  тыгыздыгынан  тәуелді.  Сондықган 
шикі жэне ауыр орманды астына орналастырады, ұзын жэне күрделі орман — орташа трюмге,
қысқа жэне ұсагы -  артына.
Жануарларды тасымалдау 
ч
Жануарлар  жэне  шикі  жануарлар  өнімдерін  (былгары,  сүйектер,  шерсть  жэне  т.б.) 
тасымалдауга  ветеринарлық-санитарлық  кэулігі  бар  болганда  гана  рұқсат  етіледі.  Куэлік
39

әрбір  партия  жүгіне  беріледі,  тіпті  барлық  партиялар  бір  портқа  жібершсе,  онда  ж укп
қабылдаушыға беріледі. 
Ц  
" 
И   ИИ Ш ш Ц
Жануарлардан  шыққан  жүктер  өзге  мемлекет  шекарасына  арнайы  орнатылған  пунктгер
арқылы етеді. Жануарлар трюмдерде және палубаларда тасымалдануы мүмкін. Егер алдыңғы
рейсте де жануарлар тасымалданса, онда кэдімгі тазалаудан кейін дезинфекция талап етіледі.
Бағалы  жануарлар  жеке-жеке  трюмдерде  орнатылады.  Жануарлар  кеме  жазықтығына
басымен  диаметралды  орнатылған.  Юші  жануарлар  (қой,  ешкі)  20,  25 
талдан  вагонға
орнатылады. 
*
‘
Палубаның жогаргы бөлігінде жануарлар күн жылыда тасымалданады.
Жуылған 
жэне 
жуылмаған 
шерсть 
жеке-жеке 
тасымалданады. 
Шикі 
шерть 
қабылданбайды.  Трюмді  тыңғылықты  желдету  қажет.  Барлық  жүк  жұмыстары  арнайы 
киімдерде  жүргізіледі,  ол  киім  басқа  жүктердің  жұмысында  қолданылмайды.  Палуба  ж үп 
брезентпен немесе палаткамен жабылады, оған экипажға кіруге болмайды.  I 
Режимді жэне тез бұзылатын жүктерді тасымалдау
Режимдік жүк категориясьша тез бұзылатын азық-түлік жүктері кіреді. Оларға кіреді:
I тарадағы нан жүктері (ұн, крупа, камбинирленген корм);
- күріш I  массасын 2-3% өзгертетін, оңай суланатын зат.
-  жүк  орналасатын  орындарды  жөлдету  жазбаша  хат  бойынша  жүзеге  асырылады. 
Барлық іс-әрекеттер кеме журналында фиксирленеді;
|  жүгері -  көп сұйықтық бөлуі мүмкін.
- ұн жэне крупа -  қаптарда жэне жәшіктерде тасымалданады;
-  кофе  жэне  кокао  -   сертификат  берген  соң  жүкті  тиеуге  дейін  қоймада  фумигация
жасау; 
•' 
4*-*а и д а *  
*
- шөптер  (лавр  жапьфағы,  шафран,  бұрыш,  ваниль және т.б.)  өте  өткір  иістер  шыгарады
жэне оларды қабылдайды;
- шай -  бұл да иістерді жеңіл шығарып, қабылдайды;
I 
- балық ұны — қапта тасымалданады; 
1
- топиока -  мал мен құстардың азығы болып табылады;
- консервілер — рефрижераторлы емес кемелерде тасымалдауға болады;
- вино, шарап өнімдері — бөтелкелерде, жэшіктерде немесе бөшкелерде тасымалданады.
-  темекі  жэне  темекі  өнімдері.  Темекі  тюктарда,  қаптарда  және  қапталған  қағаздарда
тасымалданады. Тіс шығарады.
Кейбір  өнімдер өнімнің иісін  кетіру үшін желдетуді талап  етеді,  кейбіреулері желдетусіз
немесе минималды желдетумен де тасымалдайды.
г ш
  Ет үш режим дде тасымалданады:
- мұздатылған, температурасы — 0,5°С-тан — 1,5°С дейін;
- өте қатты мұздатылған, температурасы - 1 8°с-тан - 30°С дейін;
Бір  жерде  шошқа  еті  мен  басқа  еттерді  тасымалдауға  болмайды,  әсіресе  мұсылман
елдеріне тасымалдау кезінде.
- балық -  салқындатылған немесе мұздатылған күйде тасымалданады.  Сақгау мерзімі  12
тэулікке дейін; 
- 
•• 
и г-»
- сүт өнімдері. Сары май жәшіктерде немесе бөшкелерде іоімшіктер -  жәшіктерде немесе
агаш бөшкелерде тасымалданады.
Егер  рейсте  тасымалдау  режимінен  ауытқу  жэне  кездейсоқ  жағдайлар  туындап  жатса, 
онда жүк иесінен  эрі қарайғы іс-әрекеттер  жайында сұрау қажет.  Егер  кемеге ескірген,  жаңа
40

емес  немесе  ескіркегелі  жатқан  затгар  тнелсе,  онда  капитан  тез  арада  -   тоқтатушыға 
хабарлап, жүк жөнелтушіге протест жазуы тиіс.

жүктеу/скачать 24,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: