О қу құралы > Суеубаев Ж. С

етеді.  Сондықтан, салынған  қаражатты өтеу үшін,  оның қүрылысы жүк тасымалының үлкен 
ағымы өтетін жағдайда ғана орынды.
3.2.  Темір жол көлігініц техникалық құралдары
Темір  жол  көлігінің  техникалық  құралдарына  тасымалдау  процесін  орындауға 
қажетті барлық объектілер жатады. Олар екі топқа бөлінеді:
а)  қозғауға  келмейтін  қүралдар:  темір  жол,  жасанды  қүрылыстар  (көпірлер, 
тоннельдер және т.б.), жүкті артуға және түсіруге, сақтауға арналған қүрылыстар, вокзалдар 
мен  жолаушы  объектілері,  тасымал  процесін  басқаруға  арналған  қүрылыстар  мен  қүралдар 
(сигнализация  мен  байланыс  аппаратурасы,  станциялар  мен  разъездер  жөне  т.б.),  барлық 
техникалық  қүралдарды  жөндеуге  және  күтуге  арналған  ғимараттар  мен  механизмдер, 
электр  желісін  токпен  қамтамасыз  ету  қүралддры,  әлеуметтік-түрмыстық  және  мәдениет 
объектілері;
б)  жүк  және  жолаушымен  бірге  жүретін  техникалық  қүралдар,  жылжымалы  қүрам 
(вагондар, локомотивтер, электрпойыздары жэне дизель пойыздары).
Техникалық  қүралдардың  жалпы  бағасынан  жол  мен  жасанды  қүрылыстарға  45%, 
вагондарға  -   17,5%,  локомотивтерге  -  10%,  өндірістік  жөне  қызметгік  ғимараттарға  -  8% 
айналады.
Тартым түрлері мен олардың қысқаша сипаттамасы
Темір  жол  көлігіндегі  негізгі  технологиялық  процесс  болып  жүк  жөне  жолаушы 
тасымалын  орындайтын  пойыз  қозгалысы  табылады.  Пойыз  тартымын  локомотив  пен  өз 
бетінше  қозғалатын  вагондар  орындайды,  және  барлық  жагдайда  кезекті,  кейде  бірнеше 
қайталанатын  қуат  түрінің  басқасына,  соңында  —  қозғалыстағы  пойыздың  механикалық
қуатына айналуымен аяқтіпады.
Локомотив  қай  қуат түрін  қолдануына,  оны қандай түрде  алуына карай тартымның
екі түрін ажыратады: автономиялық жөне автономиялық емес.
Автономиялык  тартымда  қуаттың  алғашқы  көзі  локомотивта  болады;  тас  көмір 
немесе басқа отын — паровозда, бензиннен арзан дизель отыны (мүнай өнімі), - тепловозда.
Паровозда  (сур.  3.1,  а)  химиялық  отынды  жаққанда  пепгге  қыған  газдардың  жылу 
қуатына  айналады,  ол  болса  локомотив  қазаныдағы  судың  буға  айналуына  жүмсалады. 
Будың жылу қуаты  бу машинасының поршеньдері  қозғалыс қайтарымды-түсу механикалық 
қуатқа,  шатунды-кривошипті механизм  арқылы — пойыз қозғалысына жүмсалатын дөңгелек
буынын механикалық қуатына айналады.
Тепловозда ішкі жану (дизельде) қозғалтқьгаггағы отынның химиялық қуаты жанған 
өнімнің жылу қуатына,  соңында  белдіктегі механикалық қуатқа айналады.  Көптеген қазіргі 
заман тепловоздарының қүрылысында дизель электр қуаты генераторының айналуына ықпал 
етеді,  одан дөңгелек жүптарыньщ  айналдыратьш тартымдық, электрлік қозғалтқыштар  қуат 
алады.  Генератор  шығарған  электр  қуаты  қозғалыстағы  пойыздың  механикалық  қуатына 
айналады.  Қуатты  дизель  белдігінен  дөңгелек  жүптарына  жеткізудің  басқа  түрлері  де 
(механикалық  және  гидравликалық)  бар.  Бірақ,  электрлік  жеткізу  тепловозды  ыңғайлы 
басқару мүмкіндігін қамтамасыз етеді, сондықтаң басымдықпен қолданылады.
Паровоз дагыдай  тепловоздың  қуат  көзі,  айтылып  кеткендей,  локомотивта 
орналасқан, күш орнатқышының қуаттылығы салыстырғанда өлсіздеу, сондықтан, ол үнемді
53

■
бола алмайды.  Локомотав қуаттылығы  онда алғашқы  қуат көзінің  орналасуымен  шектеледі, 
оның салмағы керекті отын қоры есебінен де ауырлайды.
Отынның
—
Қатты қыз- 
ған газдың
Ь ч
Будың
-
к
Қозғалыстағ 
ы  піспек-тің
химиялық
жылу қуаты
—
жылу
м
механи-
қуаты
қуаты
калық қүаты
Отынның
'Щ
т
щ
Жану
ІЖ Қ білі-
•  * 
в
Х И М И Я Л Ы Қ
өнімінің 
,  У
пндегі ме-
жылу
ханикалық
қуаты
Электр
Т Қ  білігін-
қуаты
г - ^
дегі меха-
никалық
3.1.  сурет
Электровоз  куаттың  мүлтіксіз  түрі  -   электр  қуатын 
алады. 
Ол  электр 
станцияларында  орнатылған  ірі  генераторлармен  шығарылады.  Олардың  үнемділігі 
агрегаттың бірліктік қуаттылығының артуына қарай өседі.
Электровоз  куаттылығы  алғашқы  қуат  көзімен  шектелмейді,  оған  отынның  қоры
• 
* 
қажет емес.  Автономиялық локомотивтарға Караганда электровоздың автономиялық еместігі 
оның артықшылығы болып табылады.
3.3  Лбкомотивтердің жалпы құрылысы
Тепловоз деп  алғашқы энергетикалық қондырғы  ретінде ішкі  жанатын  қозғалтқыш -  
дизель қолданылатын локомотивті атайды.  Қызметіне қарай тепловозды жүк, жолаушы және 
маневрлік  деп  бөледі.  Тепловоз  негізгі  үш  бөліктен  түрады:  қуат  беретін  бастапқы 
қозғалтқыш, кузов, экипаж және қосымша жабдықтар.
Карбюраторлық  қозғалтқыштарға  Караганда  дизельдегі  отынның  жануы  электр 
ұшқынынан  пайда  болады,  отын  жогары  температураға  дейін  кыздырылған  ауаны  қысу 
|   кезінде  жанады.  Отын  дизель  цилиндрлерінде  ауада  бар  оттегінің  көлеміне  қарай  жанады. 
Дизель  цилиндрлерінде  мейлінше  көп  қуат  алу  үшін,  оларды  ұлғайтпай-ақ,  ауаны 
цилиндрлерге  атмосферадағыдан  жогары  қысыммен  айдайды,  ягни  механикалық  немесе 
турбиналық  айдагыпггардың  көмегімен  үрлейді.  Цилиндрлерде  алынған  жылу  энергиясын 
механикалыққа  айналдыру  бұлғақты  -   айналшықты  механизмнің  көмегімен  жүзеге 
асырылады,  ол  механизм  поршеньмен  (піспек),  бүлғақтан  ж әне  иінді  білік  айналшығынан 
түрады.  Тепловоздағы  дизельдің  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  ету  үшін  қызмет  көрсететін 
жүйелер  карастырылған:  отындық,  ауамен  қаматамасыз  ету,  су  жэне  май.  Отын  жүйесінде 
бак,  шала  тазалау  және  толық  тазалау  құбырлары,  отын  шайқағыш  сорғысы,  жоғары 
қысымды  сорғылар  жэне  отын  шашыратқыш  бүріккіштер  бар.  Ауамен  қамтамасыз  ету 
жүйесі ауа тартқыш сүзгіден, ауа салқындатқыштардан газотурбиналық немесе механикалық 
айдағыштардан  тұрады.  Су  жүйесі  цилиндрлердін  қабырғаларын  отын  жанған  кезде
54

шығатын 
жылудан 
салқындату 
үшін 
қызмет 
етеді. 
Дизель 
цилиндрлерінің 
қабырғаларынан  жылуды ойдағыдай  алып  кету үшін, тепловозға салқындатқыш  құрылғы 
орнатылған.  Цилиндрлер  мен  рубашкалар  арасындағы  су  қуыстары  түтекті  радиаторлар 
бар  құбырлармен 
қосылған. 
Жүйедегі  су  айналымын  қамтамасыз  ету  үшін  су
сорғылары  орнатылған.  Радиаторлардын  түтіктерімен  өтетін  су  ауамен  салқындатыладьі, 
ауа  радиаторлардың  секциялары 
арқылы  арнайы 
желдеткіштермен  беріледі.  Ауаньщ 
берілуін  радиаторлардын  секциялары  арқылы  реттей  отырып,  салқьгадататын  сүйықтың 
температурасы  белгілі  бір  деңгейде  ұсталады.  Май 
жүйесі 
жұмыс  істейтін  дизель 
бөлшектерін майлау  жэне жылуды  алу  үшін  қызмет  етеді.  Май дизелдің поршень сияқты 
дизель тораптарын салкындатады, өйткені оны салқындату  қажет.  Ол  үшін  май  жүйесінде 
сорғьшар  (насос)  бар,  олар  дизель  мен  тоңазытқыш  кұрылғы  арасындағы  май  айналымын 
қамтамасыз  етеді.  Салқындатқыш  құрылғы  ретінде  не  май  әуе  радиаторлары,  не  су-май 
жылу  алмастырғыштар  пайдаланылады.  Жүйеге  сонымен  қатар  май  шайқағыш  сорғылар, 
шала және толық тазалау сүзгілері енгізілген.
Тепловоздың  энергетикалық  тізбегі  дизель  және  қуат  беруден  түрады.  Жүмыс 
процесінің  ерекшеліктері  мен  сипаттамалары  салдарынан  дизель  локомотивте  білік  пен 
қозғалыстағы дөңгелектер жүбы  арасында арнайы  беріліс  косылған кезде ғана пайдаланыла 
алады.
Егер  дизель  білігін  тікелей  тепловоздың  қозғалыстағы  осьтерімен  қосса,  онда 
қозғалтқышты  жүктемемен  оталдыруға  болмайды,  және  мүндай  тепловоздың  қозғалуы 
қиынға соғады жэне де дизель білігінің айналу жиілігі, оның қуатты тепловоз қозғалысының 
жылдамдығына пропорциональды болады,  сондықтан дизельдің толық қуатты максимальды
жылдамдық кезінде алына алады.
Қуат  берілуі  тепловоздың  орнынан  қозғалуын  және  дизельдің  локомотив 
қозғалысының  жылдамдық  диапазонындағы  толық  қуатын  жүзеге  асыруды  қамтамасыз
етеді.
1 
Магистрапдық  және  күшті  маневрлік  теш&воздарда  электрлік  беріліс  кеңінен 
таралған.  Гидравликалық  берілісті  маневрлік  орташа  қуатты  тепловоздарда  және 
өнеркөсіптік  тепловоздарда  қодцанады.  Механикалық  беріліспен  негізінен  мотовоздар  мен
дрезиналар жабдықталған.
Экипаж  келесі  тораптардан түрады:  арба рамалары;  буксалы  дөңгелектер жүбь;  және 
серіппегіштік ілінісу (немесе рессорлық үстату). Тепловоздардың көбісінде рама үш остьі екі 
арбаларға сегіз бүйірлі тіреулер аркылы тіреледі.  Негізгі раманың ортаңғы бөлігінде дизель- 
генератор  қондыргысы  (ДГУ)  орналасқан,  оның  дизель  асты рамасы  бар,  ал дизель  картері
қызметін атқарады.'
Қатты және берік дәнекерлік конструкция болып келетін негізгі рамада кабина, кузов, 
күштік және  қосымша жабдықтар орналасқан.  Арбаларда рама, тіреу, буксалар, дөңгелектер 
жүбы, серіппегіштік іліну және тежегіш жабдықтар бар (3.2. сурет).
| і |
\
55

7
\
3.2. сурет. 2ТЭ10В тепловоз арбасы.  1- букса торабы; 2 — дөңгелек орталығы;
3 -  бандаж;  4 -аспа; 5 -  серіппе жиынтығы;  6 -  тартым; 7 -  кронштейй;
8 — тежегіштің інтіректік берілісі; 9 — буксалық тізгін;  10- тартқыін электр
қозғалтқыштарының аспасының кронштейні.
Тартым  электр 
машиналары,  түрлендіргіштер  жэне  баска  құрылғыларлдың 
желдеткіші болады, сол  үшін тепловоз арнайы жүйемен жабдықталған. Тежеу жүйесін және 
басқару жүйесін қысылған ауамен қоректендіру үшін ауа компрессоры қолданылады.
Дизельді  іске қосу — электрлік немесе ауамен түрақты токты электрмен  беру кезіндегі 
стартер  болып  негізгі  генератор  қолданылады,  оның  негізгі  полюстерінде  арнайы  оталдыру 
орамы болады.
Локомотивті  машинист кабинасынан  басқарады,  онда қажет жабдықтары  бар  бақару 
пульті  орналасқан,  сонымен  қатар  көп  позициялы  контролер  және  тежегіш  жүиені  басқару 
крандары орналасқан. Басқару жүйесінің электрлік аппараттарын арнайы қуысжайға (жоғары 
вольтты  камерада)  орналастырады.  Тепловозды  басқару  процесі  дизельді  оталдырудан, 
локомотивті  қозғаудан,  жылд&мдықты  реттеуден  және  тарту  күшінен,  тежеуден,  ^озғалыс
ш
бағытын  өзгертуден  және  тоқтатудан түрады.  Тепловоздың  энергетикалық  жабдықтарының 
қорғау және  блоктау  қүрылғылары  бар.  Сонымен  қатар дөңгелектер  жүбының  кертойғысын 
табу  және  тоқтату,  электр  тізбектерінің  жерленуін  табу,  өрт  сөндіру  жүйелері,  тағы  басқа 
жүйелер қолданылады.
Тепловоздағы  жабдықтардың  орналасуымен  2ТЭ10В  жүк  тепловозының  үлгісінде 
танысамыз  (2.2  сурет),  ол  сериялық  магистральдык  2Э10Л  тепловозының 
негізінде 
жасалған.  2ТЭ10В  епловозы  екі  секциялы  болады,  яғни,  бір  бірімен  автотіркегішімен 
Ш
 қосылған, бір постыдан басқарылатын екі секциядан түрады.  Әр  секцияның  рамасы  екі  үш 
осьті,  роликтік  буксалары  бар  арбаларға  келіп  тіреледі.  Кузовтың  ортаңғы  бөлігінде 
дизель  7  және  түрақты  тоқтың  тартым  генераторы  орналасады.  Дизель  жэне  генератор 
біліктері  жартылай  қатты  пластина  төрізді  муфтамен  жалғасады.  Секцияның  алдыңғы 
үшында  машинист  кабинасы  орналасқан,  онда  контроллер  және  бақылау  -  өлшеу 
жабдыктары  бар,  басқару  пульты,  автостопы  бар  және  локомотивтік  бағдаршамы  бар 
автоматтық  локомотив  сигнализациясы,  радиостанция  және  басқа  қосымша  қүралдар 
орнатылған. 
Машинист 
кабинасы 
шу 
оқшаулағышпен 
жабдықталган. 
Кабинаның 
артында  екі  жоғары  вольтты  камера  орналасқан,  онда  тепловоз  козғалысының  багытын 
өзгертуге  арналган  реверсор,  түрлі  релелер,  ретгегіш  және  басқа  электрлік  аппаратура 
орнатылған. 
Дизель  жүйесіндегі 
май 
мен  су 
айналымын  салқындатуға  арналған 
тоңазытқыш 
тепловоз 
секциясының 
артқы 
бөлігінде 
орналасқан. 
Тепловоздағы
56

оккумулятор  батареясы  дизельді  оталдыруға,  басқару  және  жарық  беру  тізбектерін 
қоректедіру  үшін  арналған.  Негізгі  раманың  астында  отын  багы  ілінген.
Дизельді 
оталдьфу  электірлік  -   аккумулятор 
батареясынан 
32 
оталады,  ол 
дизельдің екі жағындағы полдың астындағы төрт  жәшікте  орналасқан.
Тоқ  аккумулятор  батареясынан  оталдыру  орамына  келіп  түседі,  ол  тартым 
генераторының негізгі полюстерінде орналаскан  жэне электр қозғалтқыш режимінде жүмыс 
істеуді  бастайды.  Цилиндрлердегі  иінді  біліктің  айналуының  белгілі-бір  жиілігіне  жеткен 
кезде  отын  түтанады  да,  дизель  жүмыс  істей  бастайды.  Сол  уақытта  оталдыру  орамына 
токтын  келуі  автоматтык  түрде  тоқтайды  да,  ол  тарту  генераторының  режиміне  көшеді. 
Тарту 
генераторы 
шығаратын 
электр 
энергиясы 
кабельдермен 
тартым 
электр 
қозғалтқыштарына  14  келіп  түседі.  Зәкірдің  айналуы  тартқыш  тісті  беріліс  арқылы 
тепловоздың дөңгелектер жүбына беріледі.
Ауа  атмосферадан  екі  (дизельдің  әрбір  .кағьгаан  біреуден)  ауа  тазартқыш  арқылы 
(үздіксіз жүмыс  істейтін  сүзгілер) екі  автономды,  параллельді жүмыс  істейтін ТК234Н-044С 
типті турбокомпрессорга 8 келіп түседі (қысудын бірінші сатысы), онда ауанын кысымы 0,17 
МПа  дейін  көтеріледі.  Турбокомпрессорлардан  қысылған  ауа  ортадан  тепкіш  типті 
айдағышқа  4  келеді  (қысудың  екінші  сатысы),  ол  жерде  ауа  қосымша  0,22МПа  қысымға 
дейін  кысылады да, температурасы  130 °С дейін  көтеріледі.  Температураны төмендету үшін 
айдагыигган  ауа  параллельді  жүмыс  істейтін  екі  су  ауа  салқындатқышка  5  келеді,  олар 
дизельдің  екі  жағына  орналаскан.  Ауа  65°  с  дейін  салқындатылады,  содан  кейін  ауа 
коллекторына бағытталады да, одан әрі дизель цилиндрлеріне кетеді.
Турбокомпрессорлар босаған  газдар энергиясымен  іске қосылады,  ал екінші сатының 
сықағышы механикалық редуктор арқылы үстіңгі біліктен іске қосылады.
в
Тежегіш  желісі  мен  электропневматикалық  аппараттарды  қысылған  ауамен 
қоректендіру  үшін  КТ7  типті  екі  сатылы  ауа  компрессоры  тепловозда  орнатылған,  ол 
алдыңғы  тараткыш  редуктор  35  жэне  пластика төрізді  муфта  арқылы  тартым  генератордан 
іске  қосылады.  Бүл  редУктордан  кардон  біліктері  жөне  аралық тіреу  аркылы' екі  машиналы 
агрегат  37  іске  қосылады,  ал  алдынғы  редуктор  35  корпусына  орнатылган  гидромуфта 
арқылы  алдыңғы  арбаның  тартым  электр  қозгалтқыштарын  салқындату  желдеткіші  20  іске 
қосылады.
Артқы  таратқыш  бірсатылы  редуктор  24  пластинапы  муфта  арқылы  дизель  білігінен 
жүмысқа  қослады.  Редуктордан  24  айналу  артқы  арбанын тартым  элекгр  қозғалтқыштарын 
салқындататын  желдеткішке  20  ортадан  тепкіш  білік  аркылы  желдеткіш  дөңгелектің 
гидрожетегіне  13  беріледі.  Редуктор қабатталган тыгыз муфта арқылы айналуды синхрондық
коздырғыштың білігіне 26 береді.
Дизельдің алдыңғы  бүйір  жагындагы салқындату жүйелеріндегі судың айналуы үшін 
дизель  білігінен  жүмыска  қосылатын  екі  су  соргысы  орнатылган.  Су  багы  10  бөлікпен  екі 
бөлікке  бөлінген  — біреуінің  сыйымдылығы  0,106м,  екіншісінікі  — 0,230  м.  Бак  қосымша 
резервуар қызметін атқарады, одан су жүйесі толтырылады.
Жүмыс  істейтін  дизель  бәлшектері  тістегершік  май  сорғысынан  майланады. 
Дизельдің жүмыс істейтін бөлшектерін  майлауга және поршеньдерді  салқындатуға арналган
май дизель мен су-май жылу  алмастырғыштың арасында айналады.
Майдын дизель аркылы  шайқалуы  үшін  оны  жіберудің  алдында тепловоз  рамасында 
дизельдің  касында  майшайкагыш  агрегат  22  ррнатылған.  Тараткыш  редукторлардын 
картерлерінен май сорғылармен дизель асты рамага сорып алынады.
57

Дизельге түсетін май үш типті  сүзгімен тазартылады:  шала тазалау 25, толык тазалау
30 және ортадан тепкіш. Отын қыста отын жылытқышта қыздырылады.
Тепловоздың артқы бөлігінде салқындатқыш қүрылғы орнатылған, ол су секциясынан
■
12  және  желдеткіштен  11  түрады.  Су  мен  майдьщ  температурасы  салқындату  жүиелершде 
дизель  жүмысының  режиміне  және  қоршаған  ауа  температурасына  қарай  желдеткіш 
дөңгелегінің  айналу  жиілігін  автоматтық түрде  сатысыз  өзгерту  есебінен  және радиаторлар 
секцияларының  жалюзінің  ашылуы  мен  жабылуы  арқылы  реттеледі.  Қыста  реттеуді 
жеңілдету үшін жалюзиге механикалық жетегі бар жылы чехолдар ілінеді.
Кузовтың бас (алдыңғы)  бөлігінде басқару  пульті  бар  кабина орналасқан  1.  Кабинада 
агрегаттар  жүмысын  бақылауға  арналған  жабдықтар,  ЖР-ЗМ  радиостанциясы,  үздіксіз 
жүмыс істейтін автостобы бар автоматтық локомотив сигнализациясы (АЛСН-1), локомотив 
бағдаршамы,  жылдамдық  өлшегіш  СЛ-2М  орнатылған.  Тепловоздың  з р   секциясының 
басқару  пультінде  агрегаттар  жүмысын  бакылауға  арналған  кейбір  жабдыктар  орнатылған, 
агрегаттар  екінші  секцияда  орналасқан.  Кабинаның  артқы  қабырғасының  сол  және  оң 
жағында  аппарат  (жогары  вольтты)  камералары  18  орналасқан,  оларға  электр  аппараттары
койылған. 
I  ■
 
і
Тепловоз  секциялары  өзара  автоматтық  сериялы  СА-3  тіркеумен  қосылған.  Бір
секииядан  екінші  секцияга көшу  үшін  өту  алаңы — вагон  типтес  суфле  қызмет  етеді.  Қажет 
кезде эр секция жеке локомотив сияқты жүмыс істей алады.
Тепловоздың  әр  секциясы  автоматтық  өрт  сигнализациясымен,  өртке  қарсы  ауа- 
көпіршік  қүрылғысымен  жабдықталған,  ол  сыйымдылығы  0,290  м  от  сөндіретін  ПО- 
1ГОСТ6948-81  сүйығы  бар  резервуардан,  пгүралар  мен  шүмектен  түрады.  Дизельдің  ішін 
желдету тепловоз шатырына орнатылған екі желдеткішпен 2 орындалады.
Тепловоз  секциясында  әр  арбаға  екеуден  төрт  қүмсалғыш  бункер  бар.  Бункерлер 
кузовтың  алдыңғы  жөне  артқы  бүйіржағында,  оң  және  сол  жақта  орналасқан.  Кузов, 
тепловоз  рамасы  және  олардагы  барлық  жабдықтар  екі  —үш  осьтік  жақсыз,  эластикалық 
тартый  берілісі  және  рельске  дөңгелектер  жүбынан  230 *кН  салмақ  түсіретін  арбаларға
тіреледі.
Арбалардағы  барлық  тартым  электр  қозғалтқьшггары  тепловоз  ортасына  қарай 
асылып  орналасқан  және  тартым  күшін  10%  арттырады.  Тепловоз  рамасына  орнатылған 
жабдықтан  түсетін  жүктеме  өр  арбага  төрт  резеңке-ролик  тіреу  арқылы  беріледі,  олар 
сонымен  қатар  қайтарғыш  қүрылғы  қызметін  атқарьш,  тепловоздың  тыныш  және  жатақ 
козгалуын қамтамасыз етеді.
58

о
N
0
.3.3.  сурет.  2ТЭ10М(В)  тепловозы:  I  -   машинист  кабинасынлагы  баскару  пульп  ;  2-  кузов  желдеткіиіі;  3-  тартым  геНераторЫНЫН 
салқындатқыш желдеткіші; 4 -  екінші  сатылы  айдагыш;  5 -  ауа салқындатхыш;  б -  тартым  генераторы.  7 -  дизель:  8 -  турбокомпрессор;  9- 
ортке карсы  кондыргы  резервуары;  10 -  су багы;  11  -  желдеткіш дөңгелегі;  12 -  салқындаткыш  секцнялар;  13 -  желдеткіштің гидрожстегі; 
14-  тартым  электр  козгалтқыш;  15  -   тепловоз  рамасы;  16  -   отын  багы,  17  -   арба;  18  -   аппарат  камер&лары;  19,21  —  тартым  электр 
козгалткыштары мен генераторды салкындату үшін арналған ауа каналдары; 
20
 
— алдынғы жене арткы арбалардын электр козгалткыштарын 
салкьшдататын  жслдеткіштер;  22  -   май  шайкагыш  агрегат,  23  -   ауа  тазарткыштар;  24  -   артқы  таратқыш  редукторы;  25  -   майды  шала 
тазалау фильтрі; 26 -  сннхрондық  коздыргыш;  27 -  жылу алмастыргыш;  28 -  синхропдык қоздыргыш  жстегінін редукторы;  29 -  желдеткіш 
гндрожетеп:  30 -  майды толык тазалау сүэгіші;  31  -  май  қыздырғыш; 32 -  аккумулятор батарсясы;  33 -  отьш шайкағыш соргы;  34 -  тартым 
генераторды салкьшдататын шыгару каналы; 35 — алдыңгы гараткыш редукторы; 36 — компрессор;  37 -  екі машнналы агрегат

Шүберін  білігінің  ортасында  (өр  арбаның)  шүберін  қүрылғысы  орналасқан,  ол 
арбаның бүйірлеп  жылжуын қамтамасыз етеді.  Пойыздың тежегіштерін  автоматтық басқару 
машинист  кранымен  орындалады.  Қосымша  тежегіштің  краны  тепловоздың  тікелей  жүмыс 
істейтін  тежегішін  басқару  үшін  қолданьшады.  Тепловоз  қолмен  де  оасқарылады.  Қолмен 
тежеу  кезінде  қальштар  алдыңғы  және  артқы  арбалардың  екі  артқы  остерінің  дөңгелектер 
бандаждарына  әсерін  тигізеді.  Тепловозды  депоға  кіргізу  үшін  жұмыс  істемейтін  дизельде 
тартқьші  электр  қозғалтқыштарының  көмегімен  қозғалуға  арналған  қүрьшғы  орнатылған. 
Реверсорды  «апға»  немесе  «артқа»  орнатады,  дизельдерді  түмшылайды,  бөгде  көзден 
өткізгіштерді  (сымдарды)  пггепсельді  жалғамаларға  қосады.  Тепловоздың  жүруі  кезінде
кернеу 50В, ал токтың күші 600 А аспауы тиіс.
Газотурбовоз деп бастапқы қозғалтқышы газ турбинасы болатын локомотив аталады. 
Газотурбина қондырғысының (ГТУ) жүмысшы газ генераторы жэне газ турбинасы бар, онда 
энергия  жүмысшы  газ  кеңейген  кезде  турбина  білігшдегі  механикалык  жүмысқа  өзгереді. 
Газ  генераторы  жану  камерасы  бар  турбокомпрессор  түрінде  немесе  поршенді  машина 
түрінде  орындала  алады.  Газотурбовоздарда  газотурбина  қондырғысының  үш  типін 
колданады:  жану  камерасы  бар  бір  білікп,  жану  камерасы  бар  екі  білікті  жэне  газдың  еркін
поршенді генераторы.
Газ  турбинасы  білігінен  газотурбовоздың  қозғальш  келе  жатқан  дөңгелектерге
қуаттың  берілу  типі  ГТД  типімен  және  оның  қызметімен  аньщталады.  Бір  білікп  ГТД 
кезінде  тепловоз  типіндегі  электр  берелісі  қолданылады.  Газотрубовозда  сонымен  қатар 
косу 
қондырғысы 
болды,  көбінесе 
дизельдік  —  150-240  квт.  Оның  негізгі  қызметі 
генератордын  айналу  жылдамдыгын  компрессор  ауаны  жану  камерасына  бере  бастайтын 
көлемге  дейін жеткізу.  Сонымен  қатар  бүл  қондырғы  локомотивті  қүрамсыз келе жатқанда 
қозгалтады  және  бірқатар  қосымша  агрегаттарды  қоректендіреді. 
Газотурбиналық 
қондырғы  Г әдетте ауыр сүйық отынмен  немесе  газбен  жүмыс істейді.
Бір  валды  ГТУ ( газотурбина  қондырғысында)  (3.4.  сурет), компрессор  роторының 
біліктері  жэне  газ  турбинасыньің  біліктері  тығыз  байланысқан.  Газ  турбинасы  қуаіының 
бір  бөлігі (2/3 жуык) компрессор  жетегіне  жүмсалады, ал қалған бөлігі жүктемеге беріледі. 
Компрессор  ауаны  қысьш,  оны  жану  камерасына  береді  .  Бір  мезгілде  жану  камерасына 
отын  сорғысы  арқылы  және  бүріккіштер  арқылы  отын  келіп  түседі.  Жану  өнімдері  артық 
ауамен араласады да, бүл қосынды трубина күрегіне келіп түседі.
Екі  білікті  ГТУ-ң 
(3.4.  б  сурет)  екі  газ  турбинасы  болады  олардың  біреуі 
(компрессорлық) компрессор жетегі үшін қызмет етеді жэне компрессор, жану камерасымен 
бірге жүмысшы газьгаың генераторын  қүрайды.
И
'  I  
I
 
Екінші турбина (тартқьпп) локамативтің негізгі  осьтерінің жетегі үшін  қызмет етеді. 
Тартқыш турбина жүмысшы газды генераторлау кезіне қатыспайды.  Турбокомпрессор және 
тартқыш  турбина  арасында 
кинематикалық  байланыстың  болмауы  турбокомпрессор 
жүмысшы 
режимінің 
өзгермеу  кезінде  тартқыш  турбина  бөлігінің  бүрыштық 
жылдамдыгын  өзгертуге мүмкіндік береді.
60

г
3.4. 
сурет. Локомотивтің 
газотурбиналық қондырғыларының 
принципиалдық схемалары:  а -бір білікт 
екі білікті,  1- компрессор, 2-  жану 
камерасы, 3-  компрессорлык турбина, 4- 
тартқыш турбина, 5- беріліс.

жүктеу/скачать 24,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: