ОҚытудың педагогикалық технологиялары: ТӘжірибе, инновациялар, енгізу

3б-қадам: 
теорияны 
«Талдау» үшін 
1.Салыстыр, 
2.Айырмашылы
ғы неде? 
3.Ұқсастығы 
неде? 
4.Тақырыптың 
басты идеясын 
жаз деген 
тапсырмалар 
болу керек.  
2 -
кезеңде Венн 
диаграммасы 
арқылы 
орындалған 
тапсырманы 
кесте түрінде 
беріп, баланың 
білімін 
тексеруге 
болады. 
Солтүстік Қазақстан қалаларын салыстыр. Айырмашылығы мен 
ұқсастығы неде?  
Қалалар.  
Кәсіпорындар.  
Астана 
Мұнай – газ өнеркәсібі, отын – энерге-тика, көлік, агро-
өнеркәсіп кешендері үшін құрал – жабдық шығаруға 
маман-данған машина жасау кәсіпорындары мен ет 
комбинаты орналасқан. 
Көкшетау 
Радиозауыт, оттегімен демалатын аппаратура 
шығаратын зауыт, Васильков кен – байыту комбинаты. 
Петропавл 
Қалада мұнай – газ өнеркәсібі, отын – энергетика, көлік 
және сонымен қатар агроөнеркәсіп кешендері үшін 
(трактор тіркемелері, ауыл шаруашылық құралдарына 
қосалқы бөлшек) құрал – жабдық шығаруға 
маманданған машина жасау кәсіпорындары мен ет 
комбинаты бар. 
Қостанай 
Соколов - Сарыбай КБК, және асбест (Жітіқара) кен 
орындары.  
Тамақ және жеңіл өнеркәсіп дамыды, ет консервілеу 
комбинаты, кондитер фабрикасы, мауыты (машинамен 
түтілген) шұға кәсіпорны, аяқ киім және тігін 
фабрикалары. 
Павлодар 
Ермак МАЭС –і, ферроқорытпа, алюминий және 
трактор зауыттары, құрылыс материалдары өнеркәсібі. 
Тақырыптың басты идеясын жаз. 
Ұқсастығы: Солтүстік Қазақстан қалалары. 
Ерекшеліктері:1.  Астана  –  ел  орда.  Ірі  өндірістік,  ғылыми  және  мәдени 
орталық. 2.Петропавл қазіргі кезде маңызды өндірістік, мәдени орталық 
әрі ірі көлік торабы. 3. Қостанай - ірі өнеркәсіп және мәдени орталық. 4. 
Көкшетау-  реакрациялық  аудан.  5.Павлодар  -  ірі  мәдени  және  ғылыми 
орталық. 
4-
қадам: 
практик жүзінде 
«Қолдану». ІІ-
кезеңдегі 
қарапайым 
тапсырмаларын
ың өзгертілген 
жағдайдағы 
нұсқалары 
орындалады. 
Бұл қай қала? 
1.Шағын қала. Мұнда Васильков кен – байыту комбинаты жұмыс істейді 
–
Көкшетау. 
2.Қала  Есіл  өзенінің  жағасында  орналасқан,  ауыл  шаруашылығы 
машиналарын шығару дамыған – Астана. 
3.Қаланың  экономикалық  дамуына  қолайлы  ЭГЖ,  көмірдің,  мыстың, 
алтынның мол қоры ықпал етеді. Алюминий зауыты бар – Павлодар. 
4.Қала темір мен асбестің кен орындарын игерудің нәтижесінде дамыды 
– 
Қостанай. 
2-
аралық нәтиже:  
Екінші деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші аралық 
өлшемі): - оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен «толықтылық» деп аталатын 
білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен «әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, 
біліктілік сапасының сандық өлшемі- алғашқы жинаған 5 баллға + 4 балл 
= 9 балл = «4», 
яғни «жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере аламыз. 
ІІІ деңгей: (5 балл + 4 балл + 3 балл
 = 12 балл) 
5-
қадам 
теорияны 
«Жинақтау» 
үшін 
Сөзжұмбақты шеш:  
1
П   
 
4
П 
 
6
Қ  1.«Республиканың солтүстік қақпасы» 
аталатын қала:
 
205 
 

қорытынды 
шығар, 
анықтама бер, 
мазмұнды 
жүйеле, кестені, 
тірек сызбаны, 
сөзжұмбақты 
толтыр немесе 
өзің құрастыр 
тағы тағы с.с. 
басқа түрдегі 
тапсырмалар 
оқушының 
жоғарыдағы 
«тақырыптың 
басты идеясын» 
жазған 
жауабына 
қойылады. 
ІІ кезең  
4-
қадамда 
«жинақтауға» 
берілген 
тапсырма басқа 
формада 
беріліп, 
баланың білім 
деңгейі 
бағаланады 
  
Е 
3
К  А 
О  2. Халықаралық көрме.  
 
Т 
Ө  В 
5
С  С  3. Шағын қала. Мұнда Васильков кен-
байыту комбинаты жұмыс істейді. 
Р 
К  Л  Т  Т  4.  Қаланың  экономикалық  дамуына 
қолайлы  ЭГЖ,  өмірдің,  мыстың, 
алтынның  мол  қоры  ықпал  етеді. 
Алюминий зауыты бар қала?  
О 
2
Э  Ш  О  Е  А  5. Ақмола облысының құрамында 
облыстық дәрежедегі екі қаланың бірі? 
П  К  Е  Д  П  Н  6. Соколов - Сарыбай КБК, және асбест 
(Жітіқара) кен орындары орналасқан 
қала.  
А  С  Т  А  Н  А   
В  П  А  Р  О  Й 
Л  О  У 
 
Г 
 
 
О 
Р 
С 
К 
6-
қадам: практика 
жүзінде «Баға беру» (Сен 
қалай ойлайсың?  
Не істер едің?) деген 
тапсырмаларды 
орындату арқылы 
оқушының жоғарыда 
алған білімін (теория 
бойынша) және 
біліктілігін (практикасы 
бойынша) өмірдегі 
жағдаяттарды шешуге 
қолдана алу дәрежесі 
бағаланады 
2-
тапсырма: 
Сен қалай ойлайсың?  
Астананы жиырма жылдан кейін қандай күйде елестетесің?  
Ж: 
______________________________________________________
_____________________ 
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
_______________ 
 
Осы  мектептің  орыс  тілі  пәнінің  мұғалімі  С.А.  Өмірбекованың 
«Деепричастие как особая форма глагола» тақырыбы бойынша сабақ жоспары.  
 
I этап. (5-7 мин.) Задания на актуализацию знаний  
1. Задания на актуализацию знаний.  
1.  Причастие  —  это  особая  форма  глагола,  которая  обозначает  признак 
предмета по действию . Причастие имеет признаки глагола и прилагательного.  
206 
 

2. 
На какие группы делится причастие?  
Причастие бывает действительные и страдательные  
3.  Причастие  имеет  признаки  глагола  и  прилагательного.  Как 
прилагательное  обозначает  признак  предмета,  изменяется  по  родам,  числам 
и падежам.  
4. 
Причастие с зависимыми словами называется причастным оборотом.  
5. В предложении причастный оборот выделяется с двух сторон запятыми.  
II  этап  (Синектическая  часть).  Самостоятельное  усвоение  новой  темы. 
Отводится всего 20-25 минут.  
Сегодняшний  урок  мы  посвятим  изучению  деепричастия.  Попробуйте 
освоить эту тему самостоятельно, заполните пропуски на втором этапе.  
1.
 
Деепричастие  –  это  особая  форма  глагола,  обозначающая  в 
предложении добавочное действие.  
2.
 
Деепричастие  отвечает  на  вопросы  что  делая?  Что  сделав?  ,  имеет 
признаки глагола и наречия.  
3.
 
Как  и  глаголы,  деепричастия  бывают  несовершенного  и 
совершенного вида.  
4.
 
Как  наречия  деепричастия  не  изменяются  по  по  родам,  числам 
и падежам;  
5.
 
В  предложении  выполняют  функцию  обстоятельства,  поясняют 
сказуемое.  
6.
 
Деепричастия  с  зависимыми  словами  назыавется  деепричастным 
оборотом.  
7.
 
Деепрчастие всегде выделяется запятыми.  
8.
 
Деепричастный  оборот  является  одним  членом  предложения-
обстоятельством.  
Сравните деепричастия в предложениях  
Смеясь, он рассказывал Забыв дома ключ, он сильно  
о своих приключениях. разволновался.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сходства:  
- 
образованы от глаголов;  
- 
на письме выделяется запятыми;  
- 
являются обстоятельством.  
Образованы от 
глаголов; 
выделяются 
запятыми; являются 
обстоятельством  
деепричастный 
оборот 
совершенного вида 
-
что сделав? 
-
суффикс –в- 
-
деепричастие 
несовершенного 
вида. 
- 
что делая? 
-
имеет суффикс 
 
 
 
 
207 
 

Заполни таблицу.  
Отражаясь  в  воде,  пригорюнившись,  качая  вершинами,  убежав  от  всех, 
устремив  взгляд,  облетая  с  деревьев,  ощущая  тревогу,  прислушиваясь  к 
шорохам, погрузившись в раздумья, напомнив о брате.  
 
Деепричастия совершенного вида  
Деепричастия несовершенного вида  
Пригорюнившись  
Отражаясь в воде  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Подчеркни деепричастия, определи вид, выдели суффиксы.  
Песенное  дерево  наша  береза.  Красотой  и  чистотой  покорила  душу, 
наполняя  (НСВ,  суфф.-яя-.)  ее  восторгом.  Береза  красива  всегда.  Рождаясь 
(НСВ,  суфф-я-)  маленькой  травинкой,  она  уже  через  три-четыре  года 
становится  березкой.  Коричневый  стволик  быстро  светлеет,  от  лета  к  лету 
становясь  (НСВ,  суфф-я-)все  ярче.  Метели  и  пыльные  ветры  секут  ствол, 
сдирая  (НСВ  суф-я-)  лоскутки  бересты,  а  он  только  белее  становится 
от этого хлеста.  
Образуй от глаголов деепричастия, определи вид, выдели суффиксы.  
1.
 
(Перестать) переставая читать люди перестают мыслить.  
2.
 
Делай великое (не) (обещать) не обещая великого.  
3.
 
(Одарить) одарив предохранила его от глупых поступков.  
4.
 
 
(Научиться)  научившись  управлять  своими  чувствами  можно  многого 
добиться.  
1-
пороговый уровень (5 баллов).  
 
Тест  
1. 
Укажите глагол, от которого деепричастие образовать нельзя.  
А) волноваться; 
В) беречься; 
С) шептать; 
Д) таять; 
Е) быть. 
2.Укажи деепричастия несовершенного вида: 
А) играя; 
В) увидя; 
С) просохши; 
Д) увидевши; 
Е) спеша. 
3. Выбери предложение с деепричастным оборотом (знаки препинания не 
расставлены) 
А) Ребятишки прыгали любуясь на елку. 
208 
 

В) Ребятишки прыгали и любовались на елку. 
С) Прыгающие ребятишки любовались на елку. 
Д) Прыгая ребятишки любовались на елку. 
3. Укажите предложение, в котором деепричастие не обособляется. 
А) К рассвету догорев погасла лампа. 
В) Облака уходят тая в завлекательную даль. 
С) Отдыхают журавли обычно стоя. 
Д) Пошумев река успокоилась вновь легла в берега. 
Е) Промелькнул гремя Чонгарский мост. 
4. Укажите количество пропущенных запятых в предложении: 
Вронский остановил кучера не доезжая до аллеи и отворив дверцу на ходу 
выскочил из кареты и пошел в аллею ведущую к дому. 
А) две; 
В) три; 
С) четыре; 
Д) пять; 
Е) шесть. 
От  указанных  глаголов  образуйте  деепричастия  совершенного  вида  по 
модели основа инфинитива+-в-, -вши-, -ши-. 
Выскочить,  замахнуться,  прищуриться,  остаться,  установить,  возвратить, 
перемыть, приблизиться, закипеть, коснуться, подумать. 
2-
алгоритмический уровень (5+4 балла) 
Спиши  предложения,  объясняя  расстановку  знаков  препинания  при 
деепричастиях, или их отсутствие.  
1.
 
Листва берез висит не шелохнувшись. 2. Уже третий день не переставая 
моросил дождь. 3. По поляне не торпясь бежал какой-то зверь. 4. Он без всякой 
цели  прошелся  по  всем  комнатам  и  дойдя  до  своей  кровати  повалился  на 
подушку. 
2.
 
Образуйте от глаголов деепричастия. Укажите вид деепричастий.  
Держать-придержать,  просыпаться-проснуться,  делать-сделать,  плавать-
поплыть. 
3-
задание.
 
Обведи  кружком  номера  предложений  с  деепричастным 
оборотом. 
1.
 
Клюшка, выпавшая из рук игрока, покатилась по льду. 
2.
 
Преследуя зверя, охотники вышли к реке. 
3.
 
Веткой, отломленной от дерева, охотник отметил след. 
4.
 
Шепча какие-то заклинания, он вышел из избушки. 
5.
 
Лавина, устремляясь вниз, сносила все на своем пути., вихрь промчался 
над деревней. 
6. Берег оставался позади, и все быстрее над миром опускалась ночь. 
4- 
задание.  Образуй  от  глаголов,  данных  в  скобках,  соответствующее 
деепричастие. 
Дядюшка,  не  (ответить),  улыбнулся.  Ни  на  кого  не  (глядеть),  он 
настроил  гитару.  (Отстаивать)  локоть  и  (подмигнуть),  взял  один  звонкий, 
209 
 

чистый аккорд. Песня расходилась, (открывать) что-то необъяснимое. 
3-
эвристический уровень (9+3 балла) 
1-
задание. Заполни таблицу 
Составь  блок-схему,  расскажи  по  схеме  о  способах  образования 
деепричастии совершенного и несовершенного вида  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Прочитай сказку, которую написал ученик, «переведи» ее на язык науки.  
Сказка о Деепричастии  
Деепричастие было сыном Наречия и генерала Глагола, славного многими 
победами. Когда ребенок вырос, он стал адъютантом своего отца и служил не 
молчаливым  исполнителем,  а  добавочным  действием  при  Глаголе. 
Деепричастие  умело  воодушевлять  войска  своим  появлением  на  поле  боя,  а 
если  и  это  не  помогало,  то,  по  поручению  отца,  приводило  резерв-
Деепричастный  оборот.  И  оно  само,  и  Деепричастный  оборот  выделяются  на 
письме запятыми, так как это - гвардия, которую Глагол вводит в бой в самый 
нужный  момент.  Таким  образом,  Деепричастие  и  Деепричастный  оборот-это 
обстоятельства, которые решают исход сражения.  
Ответ:  Деепричастие-особая  форма  глагола,  которая  обозначает 
добавочное  действие  и  имеет  признаки  не  только  глагола,  но  и  наречия. 
Деепричастие  с  зависимыми  отнего  словами  образует  деепричастный  оборот. 
Одиночные  деепричастия  и  деепричастные  обороты  выделяются  на  письме 
запятыми.  Деепричастный  оборот  является  одним  членом  предложения-
обстоятельством.  
«
Қырғыз  АКСР-ның  құрылуы  және  Қазақ  АКСР-ның  пайда  болуы» 
тақырыбы  бойынша  сабақ  жоспары.  Қазақстан  тарихы  пәнінің  мұғалімі 
Адишев Б. (5-кесте).  
Деепричастие 
Деепричастие 
совершенного вида 
Деепричастие 
несовершенного вида 
Образуются от 
основы инфинитива + 
суффиксы –в-, -вши-, 
-
ши; 
Образуются от основы 
глагола наст. Времени 
+ суффиксы –а-, -я-; 
Прыгнуть-прыгнув-
прыгнувши 
увлечь-увлекши 
Думаем-думая 
Кричим-крича 
210 
 

5-
кесте  –  «Қырғыз  АКСР-ның  құрылуы  және  Қазақ  АКСР-ның  пайда  болуы» 
тақырыбы бойынша сабақ жоспары  
 
Сабақтың 
мақсаты 
1920-
1930 жылдары Қазақстанда жүргізілген индустрияландыру 
саясатының жетістіктері мен зардаптарын түсіндіру. 
Республикадағы  экономикалық  саясатты  халық  мүддесіне  сай 
жүргізу  төңірегіндегі  ұлт  қайраткерлерінің  көзқарасы  мен 
оқушылардың патриоттық сезімін ояту 
Сабақтың 
түрі 
Аралас сабақ 
Сабақтың 
әдісі 
Баяндау,  сұрақ-жауап,  ой  толғау,  автор  орындығы,  кесте 
толтыру, тақырыптық теннис т.б  
Пәнаралық 
байланыс 
Қазақ әдебиеті, дүние жүзі тарихы  
Сабаққа қажетті 
көрнекіліктер мен 
құралдар 
1, 2, 3 номерлі сандар, доп, плакаттар, кресло, микрофон, 
плакаттар т.б. 
Күтілетін 
нәтиже 
ХХ ғасырда Республикадағы қоғамдық-саяси өмір жайлы, 
ашаршылыққа қарсы күрестер, жер-су реформасы кезіндегі 
саясат жайлы өз ойларын еркін айта алады.  
Сабақтың 
кезеңі: 
Мұғалімнің іс-әрекеті 
Оқушының іс-әрекеті 
Ұйымдаст
ыру 
1. Сәлемдесемін 
2.  Топқа  бөлемін.  1,  2,  3 
номерлі  сандарын  таратып 
беремін, сол сандар бойынша 
оқушылар топқа бөлінеді. 
3.  «Мен  сияқты  жаса» 
жаттығуын  жасай  отырып, 
сыныпта  жағымды  ахуал 
қалыптастырамын. 
Оқушыларға 
дөңгеленіп 
тұрады. 
Жүргізуші 
бір 
жаттығуды 
көрсетеді, 
басқалар 
қайталайды 
(жүргізушіні 
ауыстырып 
отыруға болады) 
Оқушылар сәлемдеседі. 
1, 2, 3 номерлі сандары бойынша 
оқушылар топқа бөлінеді. 
Оқушылар дөңгелектеніп тұрады. 
Жүргізуші 
бір 
жаттығуды 
көрсетеді,  басқалар  қайталайды, 
сонан 
соң 
жүргізуші 
ауыстырылып отырады 
Үй 
жұмысын 
тексеру 
Үй  жұмысын  пысықтауға 
арналған сұрақтар 
Азамат  соғысы  деп  қандай 
соғысты айтамыз? 
Азамат  соғысының  негізгі 
оқиғаларын атап көрсетіңдер. 
Соғыс 
жылдарындағы 
Берілген  сұрақтарға  ойланып, 
жауап береді.  
211 
 

экономикалық 
саясаттың 
бағыты қалай болады. 
Өткен 
сабықпен 
жаңа 
сабақты 
байланыст
ыру сәті 
Бүгінгі 
сабақта 
Қырғыз 
АКСР-ның  құрылуы  және 
Қазақ 
АКСР-ның 
пайда 
болуы  туралы  қарастыратын 
боламыз  дей  отырып,  жаңа 
сабақты бастаймын. 
Тыңдайды, 
бар 
назарларын 
сабаққа аударады. 
Білім 
ЖИГСО 
Жаңа  тақырыпты  меңгеруде 
сыныпты  №1,  №2,  №3,  №4 
нөмірленген 
оқушыларға 
бөлемін.  Сонда  бір  топ,  яғни 
үй  тобы  №1,  №2,  №3,  №4 
нөмірленген  4  оқушыдан 
кұралады.  Жаңа  сабақты 
меңгеруде  осы  нөмірленген 
бірдей  санды  оқушыларды 
бір  топтарға  біріктіремін. 
Нөмірленген 
оқушылар 
тапсырманы  орындап  болған 
соң  өз  үй  тобына  қайтады. 
Онда 
олар 
кезек-кезек 
өздерінің реті бойынша басқа 
оқушыларға 
түсіндіріп, 
жазғызады. 
Оқушылар  оқиды,  тақырыптың 
мазмұнын түсінеді 
Түсіну 
Әр 
нөмірге 
төмендегі 
үлгідегідей 
тапсырма 
беремін.  Ол  үшін  оқушылар 
дәптерлерін 3-ке бөледі. 
№1 
№2 
№3 
№4 
 
Дәптерлеріне жазып отырады 
Қолдану 
Нөмірленген 
оқушылар 
бірігіп  өздеріне  берілген 
тапсырманы мұқият орындап, 
өз  үй  тобында  түсіндіріп 
беруі керек. Есте сақтау үшін 
жазып алуға болады. 
Өз тобында түсіндіреді 
Талдау 
Әліпби желісі 
Оқушыларға  5  әріп  айтуды 
тапсырамын және сол әріптен 
басталатын  тақырыптан  не 
түсінгендерін 
айтуды 
тапсырамын. 
Айтылған әріптеріне қатысты 
бүгінгі сабақтан түсінгендерін 
жинақтайды. 
212 
 

Жинақтау  Тақырыптық теннис. 
3  адамнан  топқа  бөлінуді,  2 
ойыншы  және  судья  болуды 
тапсырамын. 
Оқушылар  бір-біріне  допты 
лақтыра отырып, бүгінгі сабақтан 
түсінгендерін  айтады.  Топтың 
үшінші  қатысушысы  сөздерді 
жазады және есеп жүргізеді 
Баға беру  Ой қорыту 
1.
 
Тұман  шанью  Мөдені 
Юечжі  еліне  аманатқа  бере 
отыра  не  себептен  ол  елге 
шабуыл 
жасады 
деп 
ойлайсыңдар? 
2.
 
Ғұн  империясы  б.з.б  55 
жылы екіге бөлінді? 
Сұраққа  жауап  береді,  өз 
ойларын айтады 
Бағалау 
Топтағы 
оқушыларды 
белсенділігене  және  жұмыс 
жасауына  қарай  бағалау 
парағы арқылы бағалаймын 
Оқушылар  бағалау  парағын 
толтырады,  қорытынды  бағаны 
күнделіктеріне қойғызады 
Үй 
тапсырмас
ын беру 
•
 
Тақырыпты оқу;  
•
 
Тест құрастырып келу  
Күнделіктеріне жазып алады 
Рефлексия   Бүгінге  сабақтағы  түйінді 
ойларын 
жазуды 
тапсырамын.  
Сабақтағы 
түйінді 
ойларын 
жазады.  
Кері әсер 
парағы 
Кері әсер парағын толтыруды 
ұсынамын. 
Сабақта  алған  өз  идеяларын 
жазады 
 
«Сақ,  сармат  тайпаларының  археологиялық  ескерткіштері»  тақырыбы 
бойынша  дайындалған  жұмыс  дәптері.  «Қазақстан  тарихы»  пәнінің  мұғалімі 
Абдиқасымов Қ.Б. (6-кесте).  
 
6-
кесте – «Сақ, сармат тайпаларының археологиялық ескерткіштері» тақырыбы 
бойынша дайындалған жұмыс дәптері  
 
Оң 
жақ 
бағандағы 
тапсырмалар 
ды 
құрастырушы 
мұғалімдердің 
есіне  
І кезең. Төмендегі «Көпір» тапсырмаларын оқушылар үйде 
орындап,  бүгінгі  сабаққа  дайындалып  келеді.  Мұғалім 
алғашқы  5-7  минутта:  а)  ұйымдастыру  сәтін;  б)  алдыңғы 
тақырыптың  ІІІ  кезеңінің  үш  деңгейлік  тапсырмаларын 
үйде аяқтап келу дәрежесін тексергеннен кейін в) «Көпір» 
тапсырмаларын тексереді)  
«Көпір» 
тапсырма 
лары 
өткен 
тақырыптар 
Сұрақтарға жауап бер:  
1.  Б.з.д.  І  мыңжылдықта  Қазақстан  жерінде,  Орталық 
Азияда,  кейінірек  Ауғанстан  мен  Солтүстік  Үндістанда 
қандай (сақ) тайпалар мекендеген?  
213 
 

бойынша 
жаңа  сабақты 
меңгеруге 
негіз  болатын 
қайталау 
тапсырмалар
ы 
2.  Дәл  осы  заманда  Солтүстік  Қара  теңіз,  Днепр  өзені 
бойын қандай (скиф) тайпалар мекендеген? 
3.  Геродот  қай  (сақ  және  скиф)  тайпалардың  туыстығын 
көрсете  келіп,  оларды  ортақ  қандай  («сколот»)  атпен  де 
белгілі екендігін айтады? 
4.  Көне  парсы  жазба  ескерткіштеріне  жататын  қандай 
(«
Бехистун», «Персеполь»)  жазуларда  тур  тайпаларының 
ортақ атауын қалай (сақа) деп береді. 
5. 
Кейінірек  табылған  жазбаларда  сақтарды  неше  (үш 
топқа) бөледі. Олар қалай аталады? (парадарайя сақтары, 
тигрохауда сақтары және хаомаварга сақтары) 
6.  Қазақстан  және оған  көршілес  аймақтарда  қашан  (ерте 
темір  дәуірі)  б.з.д.  І  мыңжылдықтың  басында  басталып, 
қашанға  (б.з.  І  мыңжылдықтың  орта  шеніне)  дейін 
жалғасады. 
ІІ  кезең  (топтық  жұмыс)  жаңа  сабақты  топтық  жұмыс  барысында 
оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау: 
а)  оқушылар  төмендегі  «Білу»,  «Түсіну»,  «Талдау»,  «Жинақтау» 
тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері толтырады (10 минут); 
ә)  жауаптарын  мұғаліммен  бірге  талдайды  (10  минут).  Нәтижесі  ауызша 
марапатталады. 
Теориясы: 
«Білу» 
(тақырып 
мазмұны 
бойынша  кім? 
Не?  Қандай? 
Қалай?  Нені? 
Қашан? 
Не 
істеді? 
Сияқты 
сұрақтарға 
жауап  беретін 
толық ақпарат 
іріктеліну 
керек)  
Бос орындарға керек сөздерді қой: 
1.
 
Парадарайя  сақтарының  мекендеген  жері  ...  (Қара 
теңіз) жағалауы деп есептейді. 
2.
 
Тиграхауда  сақтарының  негізгі  орналасқан  жері  ... 
(
Каспий  теңізінің  шығысыннан  Жетісуға  дейінгі  аймақ) 
деп көрсетеді. 
3.
 
Хаомаварга  сақтары  ...  (Әмудария  мен  Мұрғаб) 
өзендерінің жағалауларында орналасқан. 
4.
 
Савромат, сармат тайпалары ... (Каспийдің солтүстік-
батысынан Азов теңізіне дейінгі) аралықты жайлаған. 
5.
 
Бұлардан солтүстікке қарай Жайық өзені бойына қарай 
... (
аргиппейлер) орналасқан. 
6.
 
Аргиппейлерден  шығысқа  қарай  ...  (исседондар) 
жайлаған. 
7.
 
Олардан  солтүстік-шығысқа  қарай  ...  (аримаспылар 
мен «алтын қорығансамұрық») тайпалары орналасқан. 
8.
 
Ғалымдардың  тұспалдауы  бойынша,  ...  (аргиппейлер) 
қазіргі  Солтүстік,  ...  (исседондар)  -  Орталық,  ал  ... 
(
аримаспылар) Шығыс Қазақстан жерін мекендеген. 
9.
 
Бүл аталған тайпалар Қазақстан жерінде ... (б.з.д. VIII-
IV
) ғасырлар аралығында өмір сүрген. 
10.
 
Сақтар  мен  үйсіндер  өмір  сүрген  (б.з.д.VIIIғ.-б.з.Vғ.) 
көшпелі  қоғамда  ...  (малға  жекеменшіктің)  шығуына 
214 
 

байланысты қоғам ... (байлар мен кедейлерге) бөлінді. 
11.
 
Сақтардың  мемлекеттік  құрылымынан  олардың 
көршілері  ...  (Ахеменидтік  Иран  мен  Грек-Бактриялық) 
мемлекеттердің әсерін байқауға болады. 
12.
 
Антикалық  авторлардың  дерегі  бойынша,  сақтарда  ... 
(
патшалар) мен ... (патшайымдар) болған. 
13.
 
Сақ  патшалары  ...  (соғыс  пен  бейбітшілік)  мәселесін 
шешті, басқа елдерге елші тағайындады, сырт елдермен ... 
(
одақ)  құру  мәселесіне  басшылық  жасады  ...  әскерді 
басқарды. 
14.
 
Патшаны бір ... (рудан) сайлады. 
15.
 
Сақ  патшасы  елді  өзінің  ...  (сатраптары) 
(қызметшілері) арқылы басқарды.  
Теориясы: 
«Түсіну» 
(
Неге? 
Неліктен? 
Себебі? 
Не 
үшін? 
сұрақтары 
оқушының 
жоғарыда 
берген 
жауаптарын 
тереңдету 
үшін 
қойылады) 
Себебін анықта: 
1.
 
Сақ,  сармат  тайпаларында  әлеуметтік  теңсіздік  неден 
пайда болды?  
Ж.  Түскен  жауынгерлер  арасында  тең  бөлінбейтіндіктен, 
қоғамда бай-кедей топтар қалыптаса бастады. 
2. Сақтарда мүлік теңсіздігі болғанын не дәлелдейді? 
Ж. Берел, Шілікті Бесшатыр, Есік, Тарбағатайдағы «патша 
қорғандары»дәлелдейді. 
3. 
Сақ мемлекетінде неге құлдар аз болған? 
Ж.  Көшпелі  елдерде  құлдық  отырықшы  елдердегідей  аса 
дамымаған. 
4. 
Сақ мемлекетінде діни істермен кімдер айналысты 
Ж. Діни сенімді ұйытып отырған - абыздар, бақсылар, ем-
домшылар болды. 
Теориясы: 
«Талдау»  (1. 
Салыстыр,  2. 
Айырмашылы
ғы  неде?  3. 
Ұқсастығы 
неде? 
4. 
Тақырыптың 
басты 
идеясын  жаз 
деген 
тапсырмалар. 
Немесе 
1-3 
тапсырмалар 
ды 
Венн 
диаграммасы 
арқылы 
Топтастыр: 

жүктеу/скачать 2,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: