Омарқожаұлы Нұрберген Омарова Қарлығаш мал азықтандыру пәнінің практикумы
Мүйізді ірі қара малдыазықтандыру
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.2.1. Сүтті сиырды азықтандыру
| 4.2.Мүйізді ірі қара малдыазықтандыру
Мүйізді ірі қара қарыны көп бөлімді, күйіс қайыратын малға жатады. Оның алдынғы месқарын (тазқарын деп те атайды), тақияқарын, жалбыршақ бөлімдерінде желінген жемшөпұсатылып, сілекейленіп, микробиологиялық өңдеуден өтеді де, әбден майдаланып, жұмсартылып, қойыртпаққа айналғаннан кейін нағыз қарын болып табылатын ұлтабарға өтеді.Ұлтабарда қоректік заттар қарын сөлімен қорытылабастайды. Микробиологиялық үрдіс барысында таз қарында пайда болған сүт-, пропион-, сірке- секілді ұшпалы май қышқылдары (ҰМҚ) тікелей қанға сіңіріліп, мал энергетикалық мұқтаждығын едәуір қамтамасыз ететіндіктен, күйісті малды тиімді қоректендіруде қарынның алдынғыбөліктеріндегі микробиологиялық өзгерістерді қарқындыпбағытты жүргізу қажет. 4.2.1. Сүтті сиырды азықтандыру Сүтті сиыр бұзаулауы аралығының, яғни сауымы басталуы кезеңін қамтитын 11-12-айлық өндірістік айналым (производственный цикл) кезеңіне сәйкес азықтандырылады. Өндірістік айналым бойындағы сүтті сиыр азықтандырылуы физиологиялық ахуалынасәйкестіріледі. Айналымның алғашқы 10 айға созылатын сауым кезеңінде (лактационный период) сиыр сүттілігіне басым көңіл аударылса, соңына қарай дамитын 9-айлық буаздық кезеңінде (стельный период)туар алдындағы ұрық жетілуіне көңіл аударылады. Сауымының 3-4-айынанбасталатын сиыр буаздығының алғашқы 1-6 айында маусым мен буаздық кезеңдері бір-біріменқабаттасып келетінескереді. Сауын сиыр азықтандыру нормасы жасына,физиологиялықахуалына,тірілей салмағына, қондылығы мен сүттілігіне сәйкес анықталады(4.2-кесте). 4.2 – кесте. Сауын сиыр азықтандыру нормасы
Ескерту:Кестеде келтірілген азықтандыру нормалары орта коңдылықтағы, сүтінің майлылығы 3,8-4 % сақа сиырларға арналған. Басқа майлылықтағы сүт сауымын нақтылы май пайызына көбейтіп, 4-ке бөлу арқылы 4-пайыздық сүтсауымына айналдырады. Сауын сиыр тіршілігін қамтамасыз етуге, орта есеппен, әрбір 100 кг тірілей салмағына шаққанда - 1 а.ө. (салмағы 450 кг-ненасса - 0,9 а.ө., 450 кг-нан төмен болса - 1,1 а.ө.), майлылығы 4% 1 кг сүтке - 0,5 а.ө. ( майлылығы 3,5% сүтке – 0,44 а.ө.) қажет. Сүт майлылығының 0,5%-ға өзгеруіне азықтандыру нормасы, тиісінше, 0,03-0,05 а.ө. жоғарылатылыпнемесеазайтылып өзгертіледі. Өсіп-жетілуі аяқталмаған құнажын мен әр түрлі себептермен арықтаған сиырға кестеде келтірілген азықтандыру нормасы қосымша 1 кг салмақ қосьшына 5 а.ө. көлемінде жоғарылатылады. Айталық, тәулігіне 200 г салмақ қосуына азықтандыру нормасы 5 х 0,2 = 1 а. ө. жоғарылатылады. Сауын сиыр нормасының эр 1 а. ө.-де 95-105 г қорытылатын протеин, 6,5-7,5 г ас тұзы, 6,5-7,5 г Са, 4,5-5,3 г Р, 40-50 мг каротин болуға тиіс. Кестеде келтірілген азықтандыру нормасы орта қондылықтағы сақа сиыр сауымының негізгі (ортаңғы) қызметі кезеңіне арналған. Сауымның алғашқы 2-3 айындағы сүтейту кезеңінде сиыр сүттілігін күн сайын 2-3 кг-ға арттыру үшін, азықтандыру нормасы қосымша 1-1,5 а. ө. жоғарылатылады, яғни сиыр нақтылы сауымына аванс ретінде үстемеленіп, ал сауымның аяққы, суалту кезеңінде азықтандырудың жалпы қоректілік деңгейі сақтала отырып, тәртібі мен құрылымын өзгерту арқылы 10 ай (305 тәулік) сауылған сиыр буаздығының соңғы 7-9 айында 45-60 күнге суалтылады. Буаз сиыр екі мақсатпен суалтылады: 1) сүтқоректілер буаздықтың биологиялық даму зандылығына сәйкес эмбрионалдық дамудың соңғы үштігінде жедел дамып, көлемі мен салмағы жағынан күрт ұлғая бастайтын ұрықты (болашақ бұзауды) қоректік заттармен толығырақ (сүт түзуіне жырмай) қамтамасыз етіп, жақсы дамып, жетілген, салмақты, өміршең бұзау тудыру үшін; 2) сауым бойында мыңдаған кг сүт түзіп, күрделі биологиялық қызмет атқарған сиыр организімін демалдыру бұзаулағаннан кейін басталатын келесі сауымға сиырденесінің протеиндік, витаминдік, минералдық қорын толықтыру үшін. Суалтылу мерзімі өсіп-жетілуі аяқталмаған құнажын мен арықтаған және жоғары сүтті сиырларға біршама (10-15 күнге) ұзартылады. Суалтылған буаз сиырдың жүйке-гуморальдық жүйесінің қызметі өзгеруінен, сүт түзуі бәсеңдеп болашақ бұзау болатын ұрық дамуы күшейеді де, қоректік заттарға мұқтаждығы артады - әр 1 а.ө.-не 110 г қорытылатынпротеин, 6-6,2 г ас тұзы, 9-9,5 г Са, 5,5-5,7 г Р, 45-55 каротин келуі керек. Суалған кезеңдегі буаз сиыразықтандыру нормасы жылдық сауымы мен тірілей салмағынасәйкес анықталады (4.3-кесте). Суалтылған буаз сиырды желіндетпеу үшін суалтылған кезеңнің 1-онкүндігінде азықтандыру нормасын - 20% төмендетіп, 2-онкүндігінде - 100% деңгейіне жеткізіп, 3-4 онкүндіктерінде - 120% жоғарылатады да, 5-онкүндігіне қайта- 100% деңгейіне түсіріп, 6-онкүндігіне тағы да - 20% төмендетеді. 4.3-кесте.Суалған буаз сиырды азықтандыру нормасы
Дұрыс азықтандырылған буаз сиыр тәулігіне 800-900 г салмақ қосып, суалтылған кезеңде жалпы тірілей салмағы 10-15% артуы керек. Сонда эмбрионалдық кезеңінде дұрыс дамыған бұзаусалмағы туылғанда енесінің тірілей салмағының 7-9% жетеді. Азықтандыру нормасында келтірілген сиыр мұқтаждық көрсеткіштерін оның физиологиялық ахуалы мен өнімділігіне сәйкестіріп құрастырылған, сүттілігін арттыратын азықтандыру рационымен қамтамасыз етеді. Ол үшін, сауын сиыр рационы қоректілігінің жартысына жуығын (жалпы қоректілігібойынша40-60%) сүттілігін арттыратын шырынды азықтармен (100 кгтірілей салмағына шаққанда 4-4,5 кг, оның 1/3 қызылшамен) қалғанынқал-ыптыас қорыту барысын қалыптастыруға, яғни күйіс қайыруға, қажетті ірі азықпен (100 кг тірілейсалмағана шаққанда 1-1,5 кг, оның 1/3 сабанмен) және сүітілігіне сәйкестендіріп (1 кг сауымға шаққанда 100-400) құнарлы жеммен береді.Желінетін азық мөлшеріне сиырды біртіндеп, 10-15 тәулікте көлемнен бастап дағдыландырып барып үйретеді. Сиырдың рацион азықтарын жей алу шамасы тірілей салмағына, ірілігіне байланысты келеді. Оның көлемін құрғақ затының тірілей салмағына шаққандағы деңгейімен есептейді. А.П.Дмитроченко (1972) дерегі бойынша, әр түрлі физиологиялық жағдайларға байланысты, 100 кг тірілей салмағына сауын сиыр 3-4,5 кг жемшөп құрғақ затын жей алады (4.4-кесте). 4.4 – кесте.Сауын сиырдың жемшөп қүрғақ зат жеу көлемі
Ескерту:Сүт өндіру кешендеріндегі сауу жылдамдығына сәйкес сүт түзу үшін ондағы сауын сиырлар 8-10 минутта 2-2,5 кг ұнтақталған немесе 3 кгтүйіршіктелген (2-2,5 кг күрғақ зат көлеміндегі) жем жей алулары керек. Рационындағы шырынды азықтың 1/3 бөлігін қорытуда тез ыдырап, сіңірілетін қант пен крахмалға бай тамыржемістілермен беру арқылы, ас қорыту жолындағымикрофлора дамуына оңтайлы 1-1,2:1аралығындағы қант-протеиндік қатынас (ҚПҚ)қалыптасады. Жақсы дамыған алдыңғы қарын микрофлорасы желінген азықтың аммиак түріндегі ыдыраған азотын ұтымды игеріп, өсіп-көбейеді өз ретінде,қарынмикрофаунасындағы қарапайымдылар қорек болады. Соңғылары химуспен ұлтабармен іші өткенде ас қорыту сөлінің ферменттерімен ыдыратылып қожайын болып келетін сиыр организмін аминқышқылды тұрғыдан құнарланған белокпен қамтамасыз етеді. Осымикробиологиялық түзу жолымен 1 газоттан 2,6 гқорытылатын биологиялық тұрғыдан бағалы, яғни ауыспалы аминқышқылдарымен байытылған, протеин түзілетіндіктен азықтық азоттық қосындылардың протеиндік эквивалені 2,6-ғатеңестіріледі. Осы жолмен өтетін симбиоздық құбылысты пайдаланып, сауын сиыр азығындағы қорытылатын протеин жетіспеушілігінің 25-30% карбамид, аммиакты су секілді химиялық азотты қосындылармен толықтыруға болады. Олардың берілетін мөлшеріне малды біртіндеп, тәулігіне берілетін жемшөбіне аздап, мұқият араластыра отырып дағдыландырады. Азық азотты қосындыларымен қатар желінген жем-шөптің жасұнығын жоғары қорытуы үшін, қант-протеиндік қатынаспен қатар микроорганизмдер дамуына қолайлы сәл сілтілі, яғни рН = 7,2-7,4, орта қалыптастырылуы керек. Ол үшін мал азығындағы қышқыл Р, S, СІ және сілті (Са, К, Na, Mg макроэлементтер грамм-эквиваленттері қосындыларының ара-қатынасымен айқындалатын ҚСҚ 0,8-0,9 аралығында болуға тиіс: (97хР + 62xS + 28хС1) : (50хСа + 25,6хК + 44xNa + 82xMg) Жеке элементтерден мал азығында бір-бірімен арақатынасы 1,5-2:1 аралығында болуға тиіс Са : Р қатынасы ерекше бақыланады. Сиыр өнімділігі артқан сайын, рационындағы құрғақ зат шоғырлану дәрежесі де жоғарылатылуға тиіс. Мысалы, жылдық сауымы 3000 кг сиыр рационының 1 кг кұрғақ затында - 0,7 а.ө., яғни 8,2 МДж АЭ жеткілікті болса, 5500-6000 кг сүт сауылатын сиыр рационында - 0,9 а.ө., яғни 10,5 МДж АЭ болып, басқа да қоректік заттар деңгейі жоғарылатылуға тиіс (4.5-кесте). 4.5 – кесте.Сиыр азықтандыру деңгейінің сауымына сәйкес өзгеруі
жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||