Орфографиясы
біріккен сөз, 2) қос сөз, 3) қысқарған сөз, 4) тіркескен сөз
жүктеу/скачать 0,69 Mb. Pdf көрінісі
|
| біріккен сөз, 2) қос сөз, 3) қысқарған сөз, 4) тіркескен сөз болып бөлінеді (32.
189). Мұндағы әр түрлі терминге ие болып жүрген – бөлек жазылатын кұрама сөздер. Мұны А.Ысқақов (18. 129), Ә.Ахабаев тіркескен күрделі сөз десе, Р.Сыздықова лексикаланған тіркес деп атаған (34. 42). Бүгінде ортан жілік, асықты жілік, кәрі жілік, жамбас жілік, т.б. тіркесімділігі шектеулі сөздер деп аталынып жүр (35. 107). Ө.Айтбайұлы терминология пәні тұрғысынан “сөз тіркесі түріндегі терминдерді еркін тіркесті терминдер (қызыл бұрыш, қара топырақ), еркін емес тіркесті терминдер (көне тіл, азамат соғысы) және фразеологиялық терминдер” деп бөледі (36. 20-21). С. Исаев әуелде оларды атаулы тіркес (көр тышқан, жарыс сөз, Арал теңіз) деп атап, фразеологиялық және еркін тіркестен бөліп қарау керектігін ескертеді (37. 71-74). Кейін тіркесті түбір деген тың термин ұсынады (38. 21). Ал профессор М. Балақаев бұларды түйдекті тіркестер (20. 193.) (бұларға күрделі етістік, күрделі есім, идиома, көмекші сөз бен негізгі сөздерді жатқызады) десе, түйдекті тіркес деп соңғы кездері тек негізгі сөз бен көмекші сөздің тіркесі аталынып жүр (39. 19). Н.Уәлиұлы күрделі сөз терминімен атайды (27. 56). Терминдерді аталған авторлар бекер ұсынбайды. Синтаксистік сөз тіркесі шекарасынан шығып, БС ұясына ене алмай жүрген аралықтағы сөздердің номинациялану, абстрактілену дәрежесі алуан түрлі. Проф. К. Аханов, А. Ыс- қақов, М.Балақаев сынды ғалымдардың ауыл шаруашылығы, қалбағай омыртқа, аса таяқ, ауыз әдебиеті (18. 129-133, 20.,22. 81-95) сияқты әр түрлі топқа жатқызылып жүрген тіркестерді күрделі зат есімге жатқызуы күрделі сөз сипа- тын одан ары айқындауға жол ашты. Қолданылуы тұрақталған күрделі сөз атауы осы типтегі сөздерге лайық деп ойлаймыз: біріккен сөз, қос сөз, қысқарған сөз, күрделі сөз. Егер тіркесті түбір десек, осы қатардың бір ыңғай, үйлесімін бұзатын сияқтымыз, бұл – бір, екіншіден, мұндағы түбір атауы сөздердің түбір және туынды болып бөлінуіндегі түбір терминімен ассоциация болып, екіұштылық тудыруы мүмкін, үшіншіден, бөлек жазылатын бұл кұрама сөздер тек түбірлерден тұрмайды. Ал тіркескен сөз десек, әсіресе күрделі тіркескен сөз десек, синтаксистік сөз тіркесі терминдерінен айырмашылығы болмай қалар еді. Проф. М.Балақаевтың түйдекті тіркестер термині де құрама сөз деген ұғымға сәйкес келмей ме дейміз: біріккен сөз, қос сөз, қысқарған сөз, түйдекті тіркестер. Түйдекті сөз деп тағы ауыстыруға болмайды: фразеологияда тұрақты тіркесті түйін тіркес, түйінді тіркес деп бөледі. Сонымен, біз осы дәлелдерді келтіре отырып, бөлек жазылатын құрама жүктеу/скачать 0,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|