бет 61/62 Дата 03.12.2023 өлшемі 368,75 Kb. #133231
Байланысты:
Суюндикова Ж.Т. Адам экологиясының негіздері Бақылау сұрақтары
1. Қауіпсіздіктің қандай түрлерін білесіз?
2. Табиғи апаттардың негізгі түрлерін атаңыз.
3. Қандай антропогенді (техногенді) апаттар бар?
4. Әскери істердің зияны қалай көрінеді?
5. Әскери істер салдарынан бейбіт халық үшін қандай проблемалар туындайды?
6. Азық-түлік қауіпсіздігі және оның ерекшеліктері.
7. Экологиялық қауіпсіздік дегеніміз не?
8. Медициналық қауіпсіздік ережелері.
9. Антропоэкологиялық қауіпсіздік құрамына қандай бөлшектер кіреді?
10. Экологиялық қауіпті сипаттап беріңіз.
11. Экологиялық қауіп қалай бағаланып, өлшенеді?
АДАМНЫҢ ЭКОЛОГИЯ ПӘНІНЕН ӨЗ БІЛІМІН
ТЕКСЕРУГЕ АРНАЛҒАН ТЕСТІК СҰРАҚТАР
Адам экологиясы ғылым ретінде қалыптасты
XVIIIғ. ортасы;
XX ғ.ортасы;
XIX ғ. ортасы;
XIX ғ.
Абиотикалық фактор:
паразиттік;
көлдегі платинаның құрылысы;
өсімдіктердің бунақденелілермен тозаңдануы;
күн сәулесі.
«Экология» терминін ең алғаш енгізген ғалым:
Гумбольдт;
Дарвин;
Геккель;
Энглер.
Қышқыл жаңбырдың жаууы атмосферадағы қандай концентрацияның көтерілуінен болады:
қышқылданған күкірт;
озон;
оттегі;
азот.
Жоғары концентрацияда қатерлі ісіктердің пайда болуына әкеліп соғатын химиялық байланыс:
қышқылданған көміртек;
қышқылданған күкірт ;
бензапирен;
көміртектің 2 қышқылдығы.
Тұрғын үйдегі ауаның оптималды ылғалдылығы,%:
15-20%;
20-30%;
40-60%;
80-90%.
Ауа температурасының жазбасы үшін автоматты түрде және тоқтаусыз қолданатын құрылғы:
барограф;
термограф;
психометр;
гигрограф.
Бактериалдық әрекет ететін күн спектрінің бөлігі:
көрінетін сәуле;
инфрақызыл сәулелер;
ультракүлгін сәулелер;
спектрдің барлық бөлігі.
Ауадағы көміртек оксидінің көзі:
транспорт;
көшедегі шаң;
тыныс алу;
өндірістік орындардан шығарылатын түтінмен аралас күкіртті газ.
Жасанды сәулелендірудегі УФС-дің қарсы көрсеткіштері:
туберкулездың белсенді формасы:
қалқанша безінің аурулары;
пигментті дақтардың туындауы;
берілгендердің барлығы дұрыс.
Пакникті эффект атмосферадағы қандай жоғары концентрациямен байланысты:
қышқылданған күкіртпен;
қышқылданған азотпен;
көмірқышқыл газымен;
озонмен.
Сәулелі спектор УФО-ның биологиялық әрекеті:
басыңқы әрекет;
витамин түзуші;
көру өткірлігінің төмендеуі;
метгемоглабиннің түзілуі.
микроклиматқа әсер етпейтін фактор:
жарықтандыру;
ауа температурасы;
ауаның ылғалдылығы;
ауаның қозғалыс жылдамдығы.
Метеотроптық ауруларға жатады:
бронхты астма;
гипертониялық ауру;
ревматизм;
берілгендердің барлығы дұрыс.
Атмосферадағы оттегі концентрациясының сандық көрсеткіші:
78%;
21%;
0,93%;
0,04%.
Барокамерадағы оттегінің сандық көрсеткіші:
16%;
21%;
40-60%;
78%.
Жоғары концентрацияда өкпенің қабынуына әкеп соғатын химиялық байланыс:
күкіртті сутек;
қышқылданған азот;
фотооксиданттар;
көмітқышқыл газы.
Озон қабатының бұзылуына әкеп соғатын химиялық байланыс:
күкірт оксидтері;
фреондар;
көміртек оксидтері.
темір оксидтері.
Антирахитикалық әрекеттерге тән:
инфрақызыл сәулелер;
көк сәулелер;
ультракүлгін сәулелер;
қызыл сәулелер.
Барометр-анероид қолданылады:
температура үшін;
ылғалдылық үшін;
ауаның қозғалыс жылдамдығы үшін;
атмосфералық қысым үшін.
Қазіргі кезде қаладағы ауаның ластануында үлкен рөл атқарады:
автотранспорт;
жылытқыш приборлар;
өндірістік орын;
қоқыстардың дұрыс тасымалданбауы.
Ауадағы күкірттің қосылысы әрекет етеді:
тыныс алу жолдарына;
метгемоглобиннің түзілуіне;
карбоксигемоглобиннің түзілуіне;
кариестің туындауына.
Кессонды ауру мына концентрацияның өзгеруі барысында туындайды:
азоттың;
көміртек оксидінің;
күкірт байланысынан;
оттегіден.
Табиғи УФО-ға әсер ететін фактор:
полярлы түн;
күн сәулесінің белсенділігі;
күннің төмен тұруына;
тұманды ауа-райына.
Профилактикалық мақсаттардағы жасанды УФО-ның көрсеткіштері:
туберкулездың белсенді формасы:
қалқанша безінің аурулары;
пигментті дақтардың туындауы;
«Д» гиповитаминозының туындауы;
Жоғары атмосфералық қысым адамға әрекет ететін жағдайлар:
жоғары температурадағы жұмыстарда;
судағы жұмыстарда;
тауға міну барысында;
ұшу аппараттарымен ұшы барысында.
Су құрамында фтор мөлшері көп болуының әсері:
тіс жегісіне (кариес);
эндемикалық зобқа;
флюорозға;
қан аздыққа (анемия).
Судың залалсыздандыруға қолданылады:
хлор ақ балшығы;
хлорамин;
сайдекс;
дехлор.
Тұқым мен судың құрамындағы йодтың төмендеуінің әсері:
эндемикалық зобқа;
флюорозға;
тіс жегісіне (кариес);
қан аздыққа (анемия).
Ылғалдылықты бағалау үшін пайдаланылатын құрал:
термометр;
барометр;
анемометр;
психрометр;
Температуралық режимді бағалау үшін қолданылады:
термометр;
барометр;
анемометр;
катотермометр;
Бұл ауруды емдерде барокамераны қолданады:
ССС ауруы;
кессондық ауру;
ауатамырлы тұншықпа;
берілген жауаптың бәрі дұрыс;
Атмосферада азот көрсеткішінің цифрлық көрсеткіші:
4 %;
16 %;
78 %;
0,93 %.
Қала ауасының құрамында болатын, күкірттің қосылу жолдары адамға қандай зиянын тигізеді:
канцерогенді;
түршікті-тыныстық жолдар;
силикоз;
гонадотропты.
Адамда метгемоглобинемиенің дамуы жерде ненің әсер ету нәтижесінде пайда болады:
калий тыңайтқыштары;
фосфор тыңайтқыштары;
азот тыңайтқыштары;
пестицидтер;
Жердің санитарлық күйінің көрсеткіші:
ылғалданғыштық;
ауа-өткізгіштік;
жердің химиялық құрамы;
жер граммындағы гельминт жұмыртқасының саны;
Микроорганизм жерде қандай спора түзбейді:
қоздырғыш күйдіргі;
сіреспенің қоздырғышы;
дизентерияның қоздырғышы;
ботулизмнің қоздырғышы;
Басты таралу факторы жерге байланысты болатын инфекциялы ауру:
бөртпенің сүзегі;
тұмау;
қотыр;
күйдіргі;
Жердің өз-өзінің тазартылуының бірінші кезеңі:
гумустың түзілуі;
нитрификация;
минералдану;
оксигенация;
Халықтың эндемиялық алқым ісу ауруына шалдығу немен байланысты:
фтордың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
фтордың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
Метгемоглобиннің қанда болуы немен байланысты:
оттектің ауада бар болуымен;
нитраттың тамақ пен суда болуымен;
көміртек диоксидінің ауада бар болуымен;
көмірқышқыл газының ауада бар болуымен.
Адам жарасына ластанған топырақтың түсуі, неге әкеп соғуы мүмкін:
обаға;
сальмонеллезаға;
ботулизмге;
газды гангренаға.
Жердің санитарлық күйінің көрсеткіші:
жұмыртқаның жіне шыбынның қуыршақ саны 0,25 м2;
ылғалданғыштық;
ауа-өткізгіштік;
жердің химиялық құрамы.
Қандай микроорганизм жерде спора түзеді:
сүзектің қоздырғышы;
дифтерияның қоздырғышы;
ботулизм қоздырғышы;
безгектің қоздырғышы.
Асқазан ауруларындағы қоздырғыштардың жерден таралуы не арқылы жүзеге асады:
азық – түліктер арқылы;
зақымдалған тері арқылы;
кененің шағуы арқылы;
ауа-тамырлы жолмен;
Тұрғындардың кариес ауруына шалдығуы немен байланысты:
фтордың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
фтордың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
Жердің өзіндік тазартуының ақырғы кезеңі:
гумустың түзілуі;
нитрификация;
минералдану;
оксигенация;
Халықтың флюороз ауруына шалдығуы немен байланысты:
фтордың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
йодтың су мен жерде көп мөлшерде болуы;
фтордың су мен жерде аз мөлшерде болуы;
Жерде микроэлементтің жетіспеушілігі немесе артық болуы неге әкеп соғады:
олардың адам ағзасындағы жетіспеушілік пен артықшылыққа;
зат алмасу кезеңдерінің бұзылушылығына;
аурудың пайда болуына;
берілген жауаптың бәрі дұрыс.
Ауызсудың құрамына кіретін, диспепсияны тудыратын химиялық байланысты атаңыз:
фторидтер;
сульфаттар;
нитраттар;
хлоридтер.
Қандай микроэлементтің болмауы немесе оның аз мөлшерде болуы тістің кариесін тудырады:
қалайы;
селена
цинк;
фтор.
Қандай микроэлементтің болмауы немесе оның аз мөлшерде болуы тістің флюороз ауруын немесе басқа сүйек ауруларын тудырады:
мыс;
мырыш;
фтор;
йод.
Су өңделуінде коагулянт ретінде пайдаланылатын химиялық байланыс:
CuSO4 ;
KMnO4 ;
Al2 (SO4 )3 ;
HOCl.
Ауызсуында болатын микробтар саны:
50;
120;
150;
200.
Су қолданысында хлоридтің көп мөлшерде болуы нені тудырады:
асқазан секрециясының төмендеуін;
дене температурасының жоғарылауын;
метгемоглобинді;
кариесті.
Тұрмыста қолданылатын сусындық су құбырларының дамуы үшін нені қолданамыз:
атмосфералық суды;
теңіз суларын;
батпақ суларын;
ашық сарқымалар.
Температураның көтерілуінен адам денесінен қанша процент су бөлінеді:
3 – 5 %;
7 – 10 %;
15 – 20 %;
25- 30 %.
Толық канализацияланған үлкен елді мекендерде су қолдану нормасы:
250 – 350 л/тәулігіне;
40 – 60 л/тәулігіне;
170 л/тәулігіне;
10 л/тәулігіне.
Су мен тағамдардың құрамында нитрат мөлшері көптігінің әсері:
мет гемоглобинемияға;
қаз аздыққа (анемия);
гастритке;
панкреатитке.
Адам мен қоршаған ортаның арасындағы байланысын зерттейді
Адам экологиясы +
Экология
Антропология
Эволюция
Тұқымдағы қатыстық-органикалық заттардың синтезінің этапы:
гумификация;
нитрификация;
утилизация;
интоксикация.
Бактериялар, вирустар, қарапайымдылар, гельминт жұмыртқасының ластану көздері:
физикалық;
химиялық;
радиациондық;
биологиялық.
Стафилококтан улануы:
жемістерден;
«Оливье» салатынан;
ірімшіктен;
қырыққабаттан.
Адамдардың іс-әрекетінің табиғатқа әсері:
гомогендік;
антропогендік;
биогендік;
неогендік.
Ағзалардың бірлесіп тіршілік етуі:
селбесу (симбиоз);
популяция;
биотоп;
экожүйе.
Адамның салауатты өмір салтының денсаулығына әсер етуі:
20%;
30%;
40%;
50%.
Ауаны дем алғанда оттегінің концентрациясы:
46%;
52%;
21%;
34%.
Атмосферадағы озон қабатының бұзылуына әсер ететін заттар:
азот оксиді;
фреондар;
фотооксиданттар;
нитраттар.
Парниктік эффекттің жоғары концентрациясымен байланысы:
оттегінің;
көміртек қышқылының;
сутегінің;
азоттың.
Денсаулық тобының саны:
3
4
5
6
Адамның шығу тегі мен даму ерекшеліктерін зерттейді.
Антропология
Физиология
Биология
Экология
Көпшілік ғалымдардың пікірінше, алғашқы адамдар пайда болды.
Шығыс Африкада
Батыс Африкада
Аустралия
Мексика
Өндірістік шу әсер етеді
Орталық жүйке жүйесіне
Қанайналым жүйесіне
Тірек кимыл аппаратына
Есту аппаратына
Эпидемиология -
Жұқпалы және инвазиялық ауруларды жою шаралары туралы ғылым
Адам өміріне, тіршілік ету жағдайына әсер ету компонеттердің жиынтығы
Қоршаған ортамен қарым – қатынасын, ортаға бейімделу заңдылықтарын зерттейтін ғылым
Жануарлардың өнімділігін арттырудағы және табиғаттағы қорды сақтауды зерттейтін ғылым
Эпидемиологияның дамуына үлес қосқан ғалым
Ч.Дарвин
К.Линней
Дж. Фракастро
Л.Пастер
«Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау күні»
10 сәуір
11 сәуір
21 сәуір
7 сәуір
Фотохимиялық СМОГты тудырушы факторлар
Автокөлік пен өндіріс ошақтарының улы газдары мен түтіндері
Күн радиациясынан пайда болған қалдық газдарда болатын құрғақ смогтар
Ауаның ластығы
Адамның кейбір іс-әрекеттері
Қоршаған табиғи ортаны қорғауға жұмсауға шығындар
Адам өміріне, тіршілік ету жағдайына әсер ету компонеттердің жиынтығы;
Химиялық және механикалық тазартудың құрылыс кешені
Мемлекеттердің, кәсіпорындардың табиғат қорғау мағынасына ие шығындардың жалпы жиынтығы;
Қоршаған ортаның ластануы санитарлық-гигиеналық нормативтердің асып түсу деңгейімен сипатталады;
Абиотикалық факторлар-
Ағзалардың тіршілік әрекетіне байланысты бір-біріне тигізетін сан алуан әсерлері жатады.
Адамның іс-әрекетінің табиғатқа қарқынды, әрі жан-жақты ықпал ететіне байланысты ол жеке қарастырылады.
Айналадағы ортаны, яғни өлі табиғатты құрайтын жеке құрамды бөліктері жатады.
Жануарлардың мінез-құлығындағы бағдарлануы жарық әсері өте маңызды.
Биологиялық факторлар-
Ағзалардың тіршілік әрекетіне байланысты бір-біріне тигізетін сан алуан әсерлері жатады.
Адамның іс-әрекетінің табиғатқа қарқынды, әрі жан-жақты ықпал ететіне байланысты ол жеке қарастырылады.
Айналадағы ортаны, яғни өлі табиғатты құрайтын жеке құрамды бөліктері жатады.
Жануарлардың мінез-құлығындағы бағдарлануы жарық әсері өте маңызды.
Достарыңызбен бөлісу: