Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көтеруші (немесе оған кері – батырушы) күш
| Механикалық факторлар
Жүзу кезіндегі жылдамдық пен энергиялық шығын үш негізгі механикалық факторларға: 1) дене салмағына қарсы əсер ететін немесе оның өлшеміне кері – батырушы күшке көтеруші (жүзбе, қалқымалы) күш өлшеміне; 2) суда дененің жылжуына тіке кедергіге; 3) жүзгіштің тиімді алға жылжуға (пропульсивті) күш салуы нəтижесінде туындайтын қозғаушы күшке байланысты. Көтеруші (немесе оған кері – батырушы) күш. Архимед заңына сəйкес суға түскен денеге осы денемен ығыстырылған су көлемі салмағына тең көтеруші (итеріп шығарушы) күш əсер етеді. Бұл күштің өлшемі біріншіден, түрлі дене ұлпаларының, ең ал- дымен, бұлшық ет пен май ұлпаларының салмағына (көлеміне) жəне сол адамның денесіндегі олардың қатынасына; екіншіден, суға дененің ену дəрежесіне, нақтырақ айтқанда, судың үстіңгі жəне астыңғы бетіндегі дене бөлімінің салмағына (көлеміне) жəне үшіншіден, өкпедегі ауа көлеміне байланысты. Архимед заңы бо- йынша гипогравитация судағы адам денесі массасының 1-1,5 кг аспауға əкеледі, яғни судағы дене салмағы біраз ғана килограмды құрайтын мұндай жағдайларда тыныштық күйдегі түрлі мүшелер мен жүйелердің қызметі олардың салмақсыздық жағдайындағыдай болады. Бұған жүзу кезіндегі дененің горизонталды қалпы да əсер етіп, жүрек жұмысын жеңілдетеді, бұлшық еттердің босаңсуы мен буындардың қызметін жақсартады. 339 Денесінде май мөлшері көп адамдарда батырушы күш (судағы де- не салмағы) 0-ге тең, сондықтан олар су бетінде қандай да бір қосымша күш салусыз ұстап тұрылуға қабілетті. Неғұрлым əйелдерде май ұлпалары көлемі салыстырмалы көбірек болғандықтан ер адамдарға қарағанда олардың судағы денелерінің қалпы көбіне, соғұрлым жоғары болады. Жүзгіштер арасында денелері көбірек горизонтал- ды көріністе болатын (су бетіне жуық) жоғары қалқымалылыққа (жүзбелілікке) ұзақ қашықтыққа жүзгіштер-стайерлер ие. Себебі оларда қысқа қашықтыққа жүзгіштер-спринтерлерге қарағанда май қоры көбірек жəне дененің салыстырмалы салмағы неғұрлым төмен (сəйкесінше 1,0729 жəне 1,0786). Дене суда оңай ұстап тұрылғанда дененің кейбір бөліктері су үстінде болады жəне өкпенің тек біраз бөлігі ауамен толады. Сондықтан денеге батырушы күш əсер етеді. Оған қарама-қарсы бағытталған күш арқылы бұлшық ет белсенділігі қарсы тұра алуы керек. Бұл белсенділіктің дəрежесі туралы толық тыныштық күйдегі деңгейден жоғары оттегі пайдалану мөлшері бойынша бағалауға болады. Неғұрлым батырушы күш көп болған сайын су бетінде денені ұстап тұру үшін соғұрлым бұлшық ет жұмысы күштірек жəне соғұрлым оттегі пайдалану жоғарырақ болу керек (64-су- рет). Əйелдерде бұл күш шамамен, 1,6-4,7 кг, ерлерде 4,9-5,8 кг аралығында болады. жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|