Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
Зат жəне энергия алмасудың жасқа сай ерекшеліктері
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Белок алмасу
- Белоктың тəуліктік қажет мөлшері Адамның жасы Белок мөлшері, г/кг
- Көмірсу алмасуы
| Зат жəне энергия алмасудың жасқа сай ерекшеліктері
Мектеп жасындағы балалардың зат алмасу үдерістерінің ерекшеліктері түзілген энергияның ересектерге қарағанда одан да айтарлықтай үлесінің организмнің өсу жəне даму үдерістеріне, яғни пластикалық алмасуға жұмсалуында болып табылады. Осыған орай, спорттық шынығу кезіндегі энергия шығыны тек сол энер- гия көздерін толтыру қажеттілігімен ғана шектелмей өсу жəне даму үдерістерімен де байланысты келеді. Белок алмасу. Ересектерге қарағанда балалар организмінің белокқа қажеттілігі жоғары. Неғұрлым бала кіші болған сайын, соғұрлым өсу үдерісі қарқындырақ жүруге сəйкес белокқа қажеттілік те артады (19-кесте). Мəселен 4-7 жастағы балалардың 1 кг салмағына 3,5-4 г, 8-12 жастарда – 3 г, 12-15 жастарда 2,5-3,5 г, ал ересектерге – 1-1,5 г белок қажет. Себебі балаларда белок синтезі белоктың ыдырау үдерісіне қарағанда басымырақ келеді. Өсіп келе жатқан организм үшін оң азотты баланс тəн, яғни организмге түсетін тағам құрамындағы белоктағы азот мөлшері зəрмен бөлініп шығатын азот мөлшерінен артық болады. 19-кесте Белоктың тəуліктік қажет мөлшері Адамның жасы Белок мөлшері, г/кг 2-3 айдан 1 жасқа дейін 4,0-5,0 2-3 жас 3,5-4,0 12-15 жас 2,5-3,5 15-17 жас 2,0-3,0 17-21 жас 1,5-2,0 21-50 жас 1,0-1,3 385 Пайдаланылған белоктардың санымен қатар сапасы да маңызды. Белоктардың толық құндылығы синтезделуге қажетті амин. қышқылдарының болуымен анықталады. Организмге ауыстырыл- майтын амин қышқылдарының жеткілікті дəрежеде түсуінің мəні айтарлықтай зор. Белок тапшылығы бала организмі дамуын баяу- латады. Ал спортпен шұғылданатын балаларда, əсіресе, бұлшық ет массасының елеулі артуы жағдайларында белокқа қажеттілік 1,5-2 есе жоғарылайды. Май алмасу. Май жəне май тəріздес заттар өсу үдерісінде айтарлықтай рөл атқарады. Олардың жүйке жүйесінің морфология- лық жəне функциялық жетілуінде маңызы аса зор. Сонымен қатар майлар жасуша мембранасының түзілуіне қажет. Дененің 1 кг салмағына майдың тəуліктік нормасы 5-6 жаста – 2,5 г, 10-11 жаста – 1,5 г, 16-18 жаста – 1 г-ды құрайды. Майларды артық қолдану салдарынан олар қорға жиналуы мүмкін. Əсіресе, олардың көбі организмде қозғалыс белсенділігі аз болған жағдайларда қорға жиналады. Майлардың артық мөлшері зат алмасу, ас қорыту үдерістерінің бұзылуына əкеліп, дене дамуына теріс ықпал етеді. Балаларда май алмасу тұрақсыз сипатқа ие. Көмірсу алмасуы. Балаларда көмірсу алмасуының қарқынды- лығы жоғары келеді. Бұл оларда көмірсулардың тек негізгі энер- гия көзі болып қоймай, сонымен қатар жасуша қабырғасымен бірге дəнекер ұлпасының түзілуін қамтамасыз ететін маңызды пластикалық (құрылымдық) қызмет атқаруымен байланысты (20-кесте). 20-кесте жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|