Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 9,2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қозғалыс есі (зердесі)
Жүйке үдерістері бір жағынан, орталық жүйке жүйесіне сезім мүшелері арқылы афференттік импульстардың белгілі комплекстері мен орындаушы мүшелерге эфференттік жүйкелер арқылы импульстардың арнайы комплекстерінің жіберілуімен байланысты еске қалдыру кезінде сыртқы жəне ішкі орта əсерлерінің ми нейрон- дарында із жазбасын (энграммасын) қалдырады. Ес (зерде) дегеніміз – жүйкенің ақпаратты код («қойма») түрінде сақтап, нақтылы бір жағдайда оның қасиеттері мен көшірмесін өзгертпестен қайта жаңғыртуы. Бұл «қойманың» ішінде басқа да ақпарат түрлерімен қатар əртүрлі дене жаттығуларын орындау тех- никасымен байланысты бұлшық еттерді үйлесімді (координациялы) басқару бағдарламасы арқылы қалыптасқан ақпараттар да бар. Дене жаттығуларын орындау үшін бұлшық еттердің жиырылуын басқару бағдарламасын есте сақтаудың маңызы зор. Еспен байланысты жүйке үдерістері əрқайсының өзіндік маңызы бар: 1. Түрлі сезім мүшелерінен түскен ақпараттарды қабылдау; 2. Осы ақпаратты өңдеу жəне талқылау (синтездеу); 3. Өңделген ақпарат нəтижелерін бекіту (сақтау); 4. Қажет ақпаратты мезгілінде қайта жаңғырту (еске түсіру); 5. Жауап реакцияларын бағдарламалау сияқты бірнеше бөлімдерден тұрады. Кейбір кездерде спортшыларда қажетті ақпаратты еске түсіру уақытша қиынға соғады. Бұл жағдайлар жүйке жүйесінің қалыпты қызметін бұзатын факторлар мен жағымсыз эмоциялардың əсері кезінде байқалады. Осының салдарынан дене жаттығуларын орын- дау қиынға түседі. Қозғалыс актілерінің түрлі көрсеткіштері бірдей есте сақталып, еске түсірілмейді. Ол қабылданған ақпараттың мөлшері мен ерекшелігіне байланысты. Мысалы, күштік ширығу статикалық 148 жаттығуларға (мұнда, 15-25% ауытқумен жүреді) қарағанда, динамикалық қозғалыстарда айтарлықтай дəлірек болады. Бұл В. С. Фарфель бойынша қозғалыс кезінде орталық жүйке жүйесіне кері байланыс арқылы тек бұлшық ет қана емес буын ре- цепторларынан да импульстердің түсуімен түсіндіріледі. Қозғалыс əрекетінің түрлі фазаларын жүзеге асырудың бірізділігі мен уақыттық көрсеткіштері есте жеткілікті дəрежеде жақсы сақталады. Дене жаттығуларының уақыттық жəне кеңістіктік көрсеткіш- терінің дəлдігі мен есте сақталу тиімділігі көптеген факторларға бай- ланысты. Оларға үйрету дəрежесі, қозғалыс əрекетінің күрделілігі, сабақ кезінде жаттығуды қайталау саны, олардың арсындағы интер- вал мөлшері, машықтану арасындағы үзіліс ұзақтығы, эмоциялық күй жəне т.б. жатады. жүктеу/скачать 9,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|