Оқулық қазақ тілді аудиторияға ағылшын тілін өз бе тінше үйренуге, тілдік курстарға жэне жоғары оқу орындары
жүктеу/скачать 17,68 Mb. Pdf көрінісі
|
__________________ 100 Агылшын тілінің практикалъщ грамматикасы Болымсыз сөйлемде көмекші етістіктен кейін болымсыздықты білдірехін «not» сөзі келеді. I was not translating a text at ten o’clock yesterday (Мен кеше сағат онда мәтінді аударып жатқан жоқ едім). You were not translating a text at ten o ’clock yesterday (Сіз кеше сағат онда мэтінді аударып жатқан жоқ едіңіз). He (she) was not translating a text at ten o’clock yesterday (Ол кеше сағат онда мэтінді аударып жатқан жоқ еді). It was not raining when we went out (Біз далаға шыққанда, жаңбыр жауып тұрған жоқ еді). We were not translating the text at ten o ’clock yesterday (Біз кеше сағат онда мэтінді аударып жатқан жоқ едік). You were not translating the text at ten o ’clock yesterday (Сіздер кеше сағат онда мэтінді аударып жатқан жоқ едіңіздер). They were not translating at ten o ’clock yesterday (Олар кеше сағат онда мэтінді аударып жатқан жоқ еді). Ауызекі тілде болымсыздық формасы қысқарған түрінде ке- луі мүмкін. was not = wasn’t; were not = weren’t Созылмалы откен шақ өткенде, белгілі бір уақыт аралығында болған іс-әрекеттің процесін баяндағанда, іс-қимылдың қалай ор- бігенін сипаттау мақсатында қолданылады. It was autumn (Күз болатын). We were sitting in the dining room (Біз бәріміз асханада отыр едік). My son was playing the piano (Менің ұлым пианинода ойнап жаткан). My mother was cooking supper for us in the kitchen (Анамыз бізге кешкі тамақ пісіріп жатыр еді). At that time we heard a noise. We went out. In the street some body was shouting (Сол кезде біз бір дауысты естідік. Біз далаға шықтық. Көшеде біреу айқайлап жатты). СОЗЫЛМАЛЫ КЕЛЕР ШАҚ Келер шақтың бір түрі ретінде бұл шақ формасы жоспарлан- ған, іске асуы алдын ала болжанған іс-әрекетті білдіреді. Созыл малы шақ формасы болғандықтан, бұл шак формасындағы етістік алдағы уақытта, белгілі уакыт аралығында болатын іс-әрекетті 101 білдіреді. Созылмалы шақ келер шақ формасындағы « to be» ко- мекші етістігі мен негізгі етістіктің есімше түрі арқылы жаса лады. I shall be translating a text at ten о * clock tomorrow (Мен ертең сағат онда мәтінді аударып жататын боламын). You will be translating a text at ten o ’clock tomorrow (Сіз ертең сағат онда мэтінді аударып жататын боласыз). Не (she) will be translating a text at ten o ’clock tomorrow (Ол ертең сағат онда мэтінді аударып жататын болады). It will be raining at this time tomorrow (Ертең осы уақытта жаңбыр жауып тұрады). We shall be translating a text at ten o ’clock tomorrow (Біз ертең сағат онда мәтінді аударып жататын боламыз). You will be translating a text at ten o ’clock tomorrow (Сіздер ертең сағат онда мэтінді аударып жататын боласыздар). They will be translating a text at ten o ’clock tomorrow (Олар ертең сағат онда мэтінді аударып жататын болады). Көмекші «shall, will» етістіктері бастауышпен бірігіп «141 be, we 7 1 be, you 'II be, he 11 be, she ’II be, it ’II be, they 41 be» болып қыс- қартылған түрінде де келеді. Жалпы сұрақта «to be» көмекші етістігінің келер шак фор- масының «shall, will» етістіктері бастауыштың алдында тұрады. Shall I be translating a text at ten o ’c lock tomorrow? (Мен ертең сағат онда мэтінді аударып жатамын ба?) Will you be translating a text at ten o ’clock tomorrow? (Сіз ертең сағат онда мэтінді аударып жатасыз ба?) Will he be (she) translating a text at ten o ’clock tomorrow? (Ол ертең сағат онда мэтінді аударып жатады ма?) Will it be it raining at this time tomorrow? (Ертең осы уақытта жаңбыр жауып тұра ма?) Shall we be translating the text at ten o’clock tomorrow? (Біз ертең сағат онда мэтінді аударып жатамыз ба?) Will you be translating a text at ten o ’clock tomorrow? (Сіздер ергең сағат онда мәтінді аударып жагасыздар ма?) Will they be translating a text at ten o ’clock tomorrow? (Олар ертен сағат онда мэтінді аударып жата ма?) Арнаулы сұрақта сұраулы сөйлемнің басында көмекші етіс- Ираш Аманқызы Баимүратова 1 102 Агылшын тіліиің практикалъщ грамматикасы тіктің алдында сұрау есімдіктері келеді. Ал бастауышқа не баста- уышка қатысты анықтауышқа сұрак қоиғанда, сөилемнің құры- лымы өігермейді. Who will be translating a text at ten o ’clock tomorrow? (Ертең сағат онда мэтінді кім аударып жатады?) Whose friend will be translating a text at ten o’clock tomor row? (Кімнің досы ертең сағат онда мэтінді аударып жатады?) What text will be translating at ten o ’clock tomorrow? (Асан ертең сағат онда мэтінді аударып жата ма?) What will they be doing at ten o’clock yesterday? (Олар ертен сағат онда не істеп жатады?) Болымсыз сөйлемде бірінші көмекші етістіктен («shall, will») кейін болымсыздықты білдіретін «not» сөзі келеді. I shall not be translating a text at ten о ’ clock tomorrow (Мен ертең сағат онда мэтінді аударып жатпаймын). You will not be translating a text at ten o’clock tomorrow (Сіз ертең сағат онда мәтінді аударып жатпайсыз). He (she) will not be translating a text at ten o ’clock tomor row (Ол ертең сағат онда мэтінді аударып жатпайды). It will not be raining at this time tomorrow (Ертең осы уақытта жаңбыр жауып тұрмайды). We shall not be translating the text at ten o’clock tomorrow (Біз ертең сағат онда мэтінді аударып жатпаймыз). You will not be translating the text at ten о ’ clock tomorrow (Сіздер ертең сағат онда мэтінді аударып жатпайсыздар). They will be not translating at ten o ’clock tomorrow (Олар ертең сағат онда мэтінді аударып жатпайды). Ауызекі тілде болымсыздық формасы қысқарған түрінде колданылады. Shall not= shan’t; will not— won’t; Жанама шақ формалары формалары мен созылмалы негізгі шак форма түсіндіруге формалары тұрған 103 білдіреді. Ал жанама шак формалары іс-эрекетп екінші бір іс-эре- кетке катысты, яғни оның алдында не сол іс-эрекетпң жүзеге аскан уақытта аяқталғанын білдіреді. Жанама шак формаларына жедел откен осы шак, жедел откен откен шак (бұрынғы откен шак), жедел откен келер шак, жедел откен созылмалы осы шак жедел откен созылмалы откен шак, жедел откен созылмалы келер шак жатады. Жедел өткен осы шак Жедел откен осы шак сол сөйлеп тұрған уакыттан бұрын болтан жэне аякталған іс-әрекетті, істің нэтижесін білдіреді. Сонымен қатар оның жанама мағынасы да бар, яғни одан кейінгі әрекеттің (қазіргі уақытта болып жатқан іс-әрекет) нәтижесі, себеп-салдары болады. Жедел откен осы шак «to have» көмекші етістігінің осы шак формасы мен негізгі етістіктің көсемше формасы (Participle II) аркылы жасалады. Жедел откен осы шақта іс-эрекеттің мезгілін білдіру үшін олардын жүзеге асу уақытына қатысты «already (әлдеқашан), ju st (жаңа ғана), yet (элі) (болымсыз, сұраулы сөйлемдерде келеді ),fo r (...бойы), since (... бері), ever (бұрын-соңды) (сұраулы сойлемде), never (еш- қашан) (болымсыз сойлемде келеді), lately (соңғы кезде, recently (жақында), this morning (бүгін таңертең), this month (осы айда), today (бүгін), this year (осы жылы), this winter (осы қыста)» т.б. сөздері келеді. vv*‘' f Болымды түрі I have already translated the text (Мен мәтінді әлдеқашан аударып болдым). You have already translated the text (Сіз мәтінді элдекашан аударып болдыңыз). Не (she) has already translated the text (Ол мәтінді элдекашан аударып болды). It has ju st rained (Жаңа ғана жаңбыр жауып кетті). We have already translated the text (Біз мәтінді элдекашан аударып болдық). You have already translated the text (Сіздер мәтінді элдекашан аударып болдыңыздар). They have already translated the text (Олар мәтінді элдекашан аударып болды). ________________ Ираш Аманқызы Баймұратова 3 104 Агылшын тшнің практикалық грамматикасы \ Сүраулы сөйлем түрі Have I already translated the text? (Мен мэтінді әлдеқашан аударып болдым ба?) Have you already translated the text? (Сіз мәтінді әлдекашан аударып болдыңыз ба?) Has he (she) already translated the text? (Ол мәтінді әлдеқашан аударып болды ма?) Has it just rained? (Жаңа ғана жаңбыр жауды ма?) Have we already translated the text? (Біз мәтінді әлдеқашан аударып болдық па?) Have you already translated the text? (Сіздер мәтінді әлдеқашан аударып болдыңыздар ма?) Have they already translated the text? (Олар мәтінді элдеқашан аударып болды ма?) Have you ever been to Astana? (Сіз бұрын-сонды Астанада болдыңыз ба?) - No, I haven’t been to Astana (Жок мен Астанада болтаным жоқ. (I have never been to Astana (Мен ешқашан Астанада болтаным жоқ.) Who has already translated the text? (Кім мәтінді әлдеқашан аударып болды?) Whose friend has already translated the text? (Кімнің досы мэтінді әлдеқашан аударып болды?) What text have you already translated? (Сіз қандай мэтінді әлдеқашан аударып болдыңыз?) What text has he (she) translated? (Ол қандай (қай) мэтінді әлдеқашан аударып болды?) Болымсыз түрі I have not translated the text yet (Мен әлі мэтінді аударып болтаным жоқ). You have not translated the text yet (Сіз мәтінді әлі аударып болтан жоқсыз). Не (she) has not translated the text yet (Ол мәтінді элі аударып болтан жок). It has not rained yet (Әлі жаңбыр жауған жок). We have not translated the text yet (Біз мәтінді әлі аударып болтан жокпыз). 105 Ираш Аманқызы Баймұратова You have not translated the text (Сіздер мәтінді элі аударып болған жоқсыздар). | They have not translated the text (Олар мэтінді элі аударып болтан жоқ). 1 Жедел өткен осы шақтың қызметі мен үстеулердің сөйлемдегі орын тәртібі және қолданылу ерекшеліктері Жедел откен осы ш ақ төмендегідей іс-эрекетті білдіру үшін жұмсалады: ^ і С І а I өткенде басталған жэне қазіргі уақытпен байланысты іс- эрекетті білдіреді. Мүндай іс-эрекетті білдіргенде «for» мерзімнің ұзақтылығын білдіретін шылау мен «since» (... бері) сөзі накты уақытты көрсетеді: \ ... -j I have lived in Almaty five fo r years (Мен Алматыда бес жылдан бері тұрып келемін). They have lived in Astana since 1998 (Олар Астанада 1998 жылдан бері түрып келеді (тұрады). She has been here since 6 o ’clock (She is still here) (Ол сағат алтыдан бері осында). (Ол элі осында). I have seen different flowers in this forest (Мен бұл орманда эртүрлі гүлдерді көрдім (Мен оларды тағы көруім мүмкін). • өткенде басталған жэне аяқталған уақыты белгісіз, бірақ та осы не келер шақпен тығыз байланысты іс-әрекетті білдіреді. Мұндай іс-әрекеттің мезгілін білдіру үшін «already, not yet, just, this minute, today, this month (year, century), lately» үстеулері келеді: My sister has been very busy lately (Соңғы кезде менің әпкемнің қолы тимей кетті). There have been a lot o f changes in our country recently (Соңғы кездері біздің елімізде көптеген өзгерістер болды). Alma has received many letters this month (Осы айда Алма коп хат алды). Have you seen Azamat today ? I haven’t seen him this week (Сіз бүгін Азаматты көрдіңіз бе? Мен бұл аптада оны көргенім жоқ). 106 Агылшын тілінің практикальщ грамматикасы Tney have had many interesting meetings this year (Биыл оларда көптеген қызықты кездесулер болды). • жедел откен осы шақ білдіретін іс-әрекеттің нәтижесі екінші бір, яғни затгың, эрекеггің, құбылыстың қазіргі күйіне, жағдайына эсер етеді. Осьпадай екі іс-эрекеттің арасындағы байланысты себеп пен салдардың арасындағы байланыспен салыстыруға болады. I have lost my book. (I have no book. I can’t read the text) (Мен кітабымды жоғалтып алдым) (Менің енді кітабым жоқ. Мэтінді оқи алмаймын). Arman has read the story. (He knows the story) (Арман әңгімені оқып шықты) (Ол енді ол әңгімені біледі). She has bought a new flat. (She has got a flat) (Ол жаңа пәтер сатып алды) (Оның енді пәтері бар). Бұл мысалдарда өткенде болған, аяқталған іс-әрекеттің (жедел откен осы шақ) нәтижесі сол сөйлеп тұрған кездегі іс-эрекетке себеп болып, соның салдарын туғызып тұр. • жедел откен осы шақ откенде басталған жэне сол сөйлеп тұрған уақытта аяқталған іс-әрекетгі білдіреді. I haven 1 seen you fo r ages (but I see you now) (Мен сізді кормегелі талай уақыт отті) (Бірақ қазір сізбен кездесіп турмын). Ardak hasn’t cleaned this room fo r months (Now she is cleaning it) (Ардақ бұл бөлмені айлар бойы тазалаған жоқ.) (Қазір оны тазалап жатыр). He has just gone out (Ол жаңа ғана кетіп қалды.) (Ол қазір бұл жерде жоқ). (Жедел откен осы шақ ауызекі сөйлеу тілінде коптеп қолда- нылады). Бұрынғы өткен шак Бұрынғы жедел өткен шак, откен шакта болған бір іс-әрекет- тен бұрын, оның алдында аяқталган, біткен іс-эрекетті білдіреді. Ағылшын тіліндегі бұл шақ формасы қазақ тіліндегі бұрынғы өткен шактың формасына сәйкес келеді. Бұрынғы (жедел) өткен шактың хабарлы, сұраулы, болымсыз сөйлем түрлерінің жасалу жолы жедел өткен осы шакпен бірдей, тек «to have» көмекші етістігі откен шак формасында («had» етістігі) келеді. Бұрынғы 107 Ираги Амащызы Баймұратова (жедел) өткен шақта іс-әрекеттің мезгілі «by 5 (6, 9...) о ’clockyes terday (on Monday...), by the (that) time, by th end of...» үстеулері, үстеулі тіркестері, белгісіздік өткен шақ формасындағы екінші бір іс-эрекет немесе контекст арқылы беріледі. We had finished our experiment by the end o f the month (Айдың аяғына дейін біз тэжірибені аяқтаған едік). Gulnar had translated the text by 10 о ’clock yesterday (Кеше сағат онға дейін Гүлнар мэтінді аударып болған (еді). Marat said that somebody had phoned in his absence (Марат ол жоқта біреудің телефон соққанын айтты). When we reached to the station the train had left (Біз бекетке келсек, пойыз кетіп қалыпты). When had all that happened? (Оның бәрі кашан болтан?) Не had closed the door and went out (Ол есікті жауып, далаға шықты). By the time mother came we had cooked the dinner (Апамыз er келгенде, біз тамақты пісіріп қойғанбыз). Unfortunately, we hadn’t had enough money even to save for study by then (Өкінішке орай, біздің ол кезде оқуға түсуге жинайтын жеткілікті ақшамыз да жоқ еді). Жедел өткен келер шақ Жедел өткен келер шақ іс-эрекет, кимылдың алдағы уақытта белгіленген не белгілі бір шектеулі уақытқа дейін аяқталатынын, орындалатынын, іске асатынын білдіреді. Жедел өткен келер шактағы сөйлемдер, негізінен, болжалдық, максаттық мағынада болып келеді. Жедел өткен келер шақ жедел өткен шақ тобына жататын басқа шақ түрлері сияқты, «to have» көмекші етістігінің келер шақ формасы {«shall have» - бірінші жақта, «will have» — екінші, үшінші жақтарда) мен негізгі етістіктің көсемше түрі (етістіктің үшінші формасы) арқылы жасалады. Мезгілдік үстеулер іс-эрекеттің жедел өткен шақтағы мезгілін оілдіретін үстеулермен ұқсас, тек олармен келер шаққа қатысты «Ьу 10 о ’clock tomorrow, by this time tomorrow, by then, by noon, by Mon day» т.б. сөздері тіркесіп келеді. I hope we shall have improved our English by this time next 108 I Агыліиын тілініц практикалъщ грамматикасы I -------------------------------------------------------------------------------- — — I year (Келесі жылы бұл уақытқа дейін ағылшын тілін I жетік меңгеріп аламыз деп сенемін). I I think you will have completed your research by then (Сіздер I оған дейін зерггеу жұмысын аяқтайсыздар деп ойл аймын). I He 7/ have graduated from the university by then (Оған І дейін ол у н и в ер си тет бітіріп шығады). Will you have finished the translation when I come? (Мен келгенше сіз ауцарманы бітіріп қоясыз ба?) Wdl they have passed all their exams by June? (Маусымға дейін олар емтиханның бэрін тапсырып бола ма?) We shall not (shan’t) have rebuilt the house by that time. (Біз ол уақытка дейін үйді кайта салып бітіре алмаймыз). They will not (won’t) have collected the necessary material for the expedition by tomorrow (Ертеңге дейін олар экспе- дицияға қажетті материалдарды жинап бола алмайды). Созылмалы (ұласпалы) жедел өткен шақ формалары Созылмалы жедел откен шақ формаларын жедел откен жэне созылмалы (ұласпалы) шак формаларының біріккен түрі деп қа- рауға болады. Созылмалы (ұласпалы) аспектінің түрі болғандықтан, бұл топқа жататын шақ түрі іс-әрекетті откенде, сол сөйлеп тұрған жэне алдағы белгілі бір уақытқа қатысты жүріп жатқан процесс үстінде білдіреді. Ал жедел өткен шактың формасы ретінде іс- әрекеттің екінші бір әрекеттің алдында болып өткенін не откенде басталғанын көрсетеді. Демек, жедел откен созылмалы шак от кенде басталған жэне сол сойлеп тұрған уақытта жүріп жатқан, сол уақытпен ұласып жаткан (казіргі уақытпен байланысты) іс- эрекетті білдіреді. Жедел откен созылмалы шақ формалары (от кенде болған іс-әрекеттің алдында болып откен, не келер шакта I болатын бір іс-эрекеттің алдында болатын іс-эрекет) откен мен казіргі уақытты белгілі бір уақыт тұрғысынан алғанда, яғни сойпеп тұрған уакыттан бұрын, өткендегі не алдағы бір белгілі уакыттан бұрын басталып, элі үзіліссіз жүріп жаткан іс-әрекет, кимылды білдіру үшін жұмсалады. Жедел откен созылмалы шақ формалары казіргі ағылшын тілінде кенінен қолданылады. Деген- 109 мен, шақтың мүндаи формаларының қолданылу аясы етістіктің лексикалық мағынасына байланысты шектеулі болады. Жедел өткен созылмалы осы шақ Осы шактың түрі ретінде жедел өткен созылмалы осы шақ сөйлеп тұрған уақытпен баиланысты жүріп жатқан іс-әрекетті білдіреді. Ал жедел өткен шақ формасы ретінде, өткенде бастал- ған және оның нәтижесі қазіргі болып жатқан іс-әрекетке түрткі болатын іс-қимылды білдіреді. Созылмалы (белгілі бір уақыт арасына созылатын) шақ фор масы ретінде қимыл, процесс үстіндегі іс-әрекетті білдіреді. Же дел откен созылмалы осы шақ «to have» көмекші етістігінің нақ осы шақ формасы «have been, has been» мен негізгі етістіктің есімше түрі арқылы жасалады. Жедел откен созылмалы осы шак төмендегідей іс-қимылды Ираш Аманцызы Баймүратова оілдіреді: • сөйлеп тұрған уақыттан бұрын (откенде) басталған жэне әлі жүріп жатқан іс-әрекетгі білдіреді: The scientists have been working at this problem for two years (Ғалымдар бұл мэселемен екі жылдан бері айналысып келеді); . г . Almaz has been waiting for his friend for three hours. (Алмаз досын үш сағаттан бері күтіп тұр); It has been raining all day long (Күні бойы жаңбыр жауып ТЩ>)- < _ s НПН|И • сөйлеп түрған уақытқа дейін жүретін іс-эрекетгі білдіреді. Бұл эрекеттің нэтижесі (себебі) қазіргі болып жатқан әрекетген көрінеді: Ann, why do you look so tired? - I have been cleaning the whole house for three hours (Аня, сенің түрің неге сонша шаршаңқы көрінеді? - Мен бүкіл үйді түгел үш сағат бойы тазалап жатырмын); They have been discussing the question since three clock (Олар бұл мәселені сағат үштен бері талқылап жатыр). (They are so tired o f discussing (Олар оны талқылаудан шаршады); I have been trying to get her autograph all week (Мен оның қолтаңбасын бір апта бойы ала алмай жүрмін). 110 Агылшын тілінің практикалъщ грамматикасы Осы келтірілген мысалдардың бэрінде де жедел өткен осы шақ өткенде басталған жэне қазіргі уақытпен жалғасып жатқан іс-әрекетгі білдіріп тұр. Е с к е р т у . Етістіктің лексикалық мағынасына қарай (мағынасы шектеулі етістіктер) өткенде басталған жэне қазіргі уақытпен ұласып жаткан іс-эрекетті білдіру үшін жедел өткен созылмалы осы шақтың орнына жедел өткен осы шақ колданылады. I have lived in France for three years (Мен үш жылдан бері Францияда тұрып келемін). I have loved this city as long as I have moved here (Мен бұл каланы осында көшіп келгеннен бері ұнатамын). He has loved Silly as long as he has met her (Ол Силимен кездескеннен бері ұнатып қалды). Ж едел ө ткен с о з ы л м а л ы ө тк ен ш а қ Шақтың бір түрі өткенде, белгілі бір уакыттан бұрын болып өткен іс-эрекетті білдіреді. It had been raining since we arrived here but it had stopped now (Мұнда біз келгелі бері жаңбыр жауып тұр еді, ал қазір тоқтады). He had been in hospital for two months. Now he had come home (Ол екі ай бойы ауруханада болды, енді үйіне келді). Осы сөйлемдердің баяндауыштары жедел өткен шақ форма сында, біреуі істің процесін (The Past Perfect Continious Tense) көрсетеді, ал екіншісі аяқталған, біткен іс-эрекетті (The Past Per fect Tense) білдіреді. Бұл екі әрекеттің екеуі де өткендегі белгілі бір сөйлеп тұрған уақыттан бұрын болып өткен іс-қимылдар болып табылады. Ж едел ө тк е н с о з ы л м а л ы к ел ер ш а қ Жедел өткен созылмалы келер шақ алдағы болатын белгілі уақыттан бұрын басталатын жэне келер шакка ұласатын (іс- эрекетті) іс-эрекеттің процесін білдіреді. Жедел өткен созылма лы келер шак «to be» көмекші етістігінің жедел өткен келер шак формасы «shall have been, will have been» мен негізгі етістіктің есімше түрі аркыл ы жасалады. I l l Ираиі Аианқызы Баймұратова We shall have been studying biology for two terms (by) next year (Біз келесі жылы екі семестр бойы биологияны оқитын боламыз). The students will have been taking the examinations on студенттер рып жатады). The ecologists will have been controlling the air pollution for three weeks (by) next month. (Экологтар келесі айда үш бақылап (Бұл шақ формасы Шақ формаларының стилистикалық мақсатта жүмсалу ерекшеліктері Ағылшын тілінде шақ формалары қимылдың, іс-әрекеттің тек қана мезгілі мен аспектісін білдіру үшін ғана емес, сонымен қатар стилистикалық мақсатта да колданылады. Төмендегідей түрлері формасы роцесін білдіретіндіктен, белгісіздік осы шакқа қарағанда іс-әрекетті эсерлі етіп көрсетеді. Белгісіздік осы шак бір нэрсе жайлы хабар, мәлімет, беру үшін ал әсірелеу үшін колданылады. Сондықтан да нақ осы шақ формасы сөйлемді әсерлі, іс-эрекеттің жүру процесіне тындаушының на- зарын аудару үшін жэне оған эмоцнялық реңк беру үшін колда нылады. Нақ осы шақ ауызекі сөйлесу тіліне тэн, соған орай диа- логтік сөйлесу тілінде коп колданылады. Осыған қатысты нақ осы шақ мынадаи мақсатта паидаланылады: а) кісінің, біреудің ренішін туғызатын н туғызатын ю-әрекеттерін Мұн дай мағыналарды б нимі колданылады. She is always loosing his books (Ол ылғи кітабын жогалтады да жүреді). He is always making fun of people (Ол ылғи жүртқа күледі де жүреді). 112 Агылшын тітнің практикапық грамматикасы Aidar is always coming to people’s help (Айдар ылғи адамға көмектесуге дайын тұрады.) (Айдар ешкімнен көмегін аямайды). You are always finding fault with me (Сіз менен ылғи кінә табасыз да жүресіз). ә) нақ осы шақ физикалық таным, сезім жэне акыл-ой проце- сінің қарқындылығына, жылдамдығына тыңдаушының назарын аудару мақсатында жұмсалады. Мұндай мағыналарды білдіруде сезімді, ойды білдіретін абстрактілі етістіктер жиі қолданылады. (Ал ағылшын тілінің грамматикалық заңдылықтары бойынша мұндай етістіктер нақ осы шақта қолданылмайды). After that incident Samal is constantly thinking of him (Сол оқиғадан кейін ол Самалдың ойынан ылғи кетпей жүр). I am beginning to understand his behavour (Мен оның мінез-құлқын енді түсініп келе жатқандаймын). I ’m not finding it inevitable to prognose the market relations (Мен нарықтық қатынасты болжауға болмайтын нәрсе деп ойламаймын). б) іс-қимыл, әрекетке сан алуан эмоциялық реңк беру үшін көптеген етістіктер, солармен бірге «to be» көмекші (дэнекерлеуші) етістігі де қолданылады. I travelled around the world (Мен дүниежүзін араладым). He is enjoying travelling around the world when he can’t pay me a cent for my earnings! (Маған жалақыма бір сент те ақша төлей алмай жүріп, ол дүние жүзін аралап рақатганып жүр). We see you are smoking less (Біз сіздің темекіні аз шегетініңізді коріп тұрмыз... (бұл екі сойлем кекесінді мағынаны білдіріп тұр). I see his health is still getting bad (Оның денсаулығы нашарлап бара жатқанын түсінемін. (Айтушы ренішін білдіріп тұр). He is being successful! What a strong man! Full of inspi ration (Ол табысқа жетіп келеді. Қандай мықты адам! Шабытқа толы). (Бұл сөйлем айтушының көңілі толып, мадақтауын білдіріп тұр). 113 Е с к е р т у . Созылмалы шақтың басқа түрлері де осындай стилис- тикалык мақсатта қолданылуы мүмкін, бірақ та олар нак осы шаққа қарағанда сирек кездеседі. Ц Созылмалы өткен шақ Созылмалы іпақтың бұл түрі де өткенде болған бір нәрсе жай- лы баяндағанда (айтып бергенде) эңгімеге эмоциялық реңк беріп, әсерлі болу үшін және тындаушының көз алдына болған оқиғаны қаз қалпында, нанымды, жақсы елестету үшін стилистикалық мақсатта жұмсалады. | 1. ...A lot of noice was coming from the living room. «Yes», she was saying. A woman reached him as Mr Oslow was getting through the hedge (Үлкен бөлме жақтан коп шу естіліп жатты. «Ия», деп жатты ол. Мистер Ослоу шарбақтан отіп бара жатқанда бір эйел оны қуып жетті). ] 2. A youngh woman was reporting on the telephone. The reporter had him right against the wall and was asking him more questions (Бір жас эйел телефонмен хабарлап жатты. Репортер оны қабырғаға тақады да, оған сұрақты жаудырып жатты). 3. And then came a sudden inspiration. «I am reading it now!» he answered (Сосын оған кенеттен шабыт пайда болды. «Ия, мен мұны дәл қазір оқып жатырмын», - деп жауап берді ол). Созылмалы жедел откен осы шақ та жоғарыда аталған стилистикалық мақсатта жұмсалады. I know you have been helping your friends (Мен сіздің достарыңызға ылғи да көмектесіп келе жатқаныныңызды білемін). My mother has been telling me not to go out alone at night (Менің апам жалғыз түнде жүр ме деп ылғи айтып отырады). They have been waiting for the news for weeks and months and years (Олар бұл жаңалықты аптадан аптаға дейін, айдан айға дейін, жылдап күтіп келеді). Шақтардың қиылысуы Шақтардың қиылысуы қазақ тіліне тэн құбылыс емес, сон- дықтан да айтарлықгай рөл атқармайды, ал ағылшын тілінде кұр- Ираш Аманқызы Баймұратова I 114 Агылшын тілтің практикалық грамматикасы малас сөйлемдерге қатысты олардың баяндауыштарының шақ формасының қиылысуы міндетті түрде еске алынатын граммати- каиық қағида болып табылады. Ағылшын тілінде кұрмалас сабақтас сөйлемнің кұрамындағы басыңқы сөйлемнің баяндауы- шының қай шақ формасында тұрғанына қарай бағыныңқы сөй- лемдердің баяндауыштарының шақ формасы төмендегідей ере- жеге сәйкес қиылысады. • Егер басыңқы сөйлемнің баядауышы осы шақта не келер шакта тұрса, бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы мағынасына карай кез келген шақ формасында келе береді: {what language he leams? (Сіз оның қай тілді үйренетінін білесіз бе?) {that he is going to leam English? (Сіз оның қай тілді үйренейін деп жүргенін білесіз бе?) Do you know { that he didn’t leam English at school? (Сіз оның мектепте агылшын тілін оқымағанын білесіз бе?) {that he will leam English next year? (Сіз оның келесі жылы агылшын тілін үйренетінін білесіз бе?) • Егер басыңкы сөйлемнің баяндауышы өткен шақта тұрса, онда бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы да шақгардың қиылысу ережесіне сэйкес, өткен шақтың (өзінің өткен шақ формасының түріне сәйкес) бір формасында болады. • Егер багыныңқы сойлемнің баяндауышында баяндалатын іс-әрекет басыңкы сөйлемдегі іс-эрекетпен бір мезгілде болса, онда бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы да өткен шақта (басқа шақ формасына ауыспай) колданылады. Almat said that he finished his work (Алмат өзінің жұмысын бітіргенін айтты). I couldn’t remember where I put my book. (Мен кітабымды қайда қойганымды есіме түсіре алмадым). He tried to remember his name but he couldn’t. (Ол оның есімін есіне түсіруге тырысты, бірақ түсіре алмады). Where did you say he went? (Ол қайда кетгі дедің?) The teacher said that they had to revise grammar material 115 Ираиі Аманқызы Баймұратова for the test (Окытушы оларға сынакка грамматикалык материалды қайталау керек екенін айтты). He was glad that you could come. (Ол сіздің келе алатыныңызға қуанды). I thought it probably would rain (Мен жаңбыр жауатын шығар деп ойлағанмын). 1 Е с к е р т у . 1. Бұйрықты, міндетті мағынаны білдіргенде «must» модаль етістігі бағыныңкы сөйлемде өткен шак формасына өзгермейді, ал қажеттілікті білдіргенде, «must» модаль етістігінің эквиваленті «to have to» тіркесінің өткен шак формасы келеді. The teacher told that students must be in time for the class es (Окытушы студенттердің сабакка уақытында келу керектігін айтты). He said that he had to get up early (Ол өзіне ерте тұруға тура келетінін айтты). The doctor advised that the sick boy must stay in bed (Дәрігер науқас баланың төсекке жатуына кеңес берді). 2. Бағыныңқы сөйлемдегі басыңкы сөйлемнің баяндауышында ай- тылған іс-эрекеттен бұрын болған іс-әрекет бұрынғы өткен шак фор- масында (Past Perfect Tense) беріледі. We didn’t know that he had left for London (Біз оның Лондонға кетіп қалғанын білмедік). He had lost the key and he couldn’t open the door (Ол кілтті жоғалтып алды да, есікті аша алмады). 3. Басыңқы сөйлемдегі өткен шакта болған іс-әрекетген кейін болатын бағыныңқы сөйлемдегі іс-эрекет өткендегі келер шақ форма- сында (Future in the Past Tense) беріледі. Басыңқы сөйлемнің баянда- уышы өткен шақта тұрса, бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы, негізінен, өткендегі келер шақ (Future in the Past Tense) формасында келеді. Мұн- дай бағыныңкылы сөйлемде келетін өткендегі келер шак басыңкы сөй- лемдегі іс-әрекеттің мезгіліне қатысты оның соңғы, яғни келер шакта екенін білдіру үшін жұмсалады. Өткендегі келер шақ белгісіздік келер шақтың «shall, will» көмекші етістіктерінің өткен шақ формасы {«should, would», яғни «should» - 1 -ші жақта, ал «would» - екінші, үшінші жақтағы көмекші етістіктер) мен негізгі етістіктің тұйық түрі {«to» шылауынсыз келген түрі) аркылы жасалады. He said that he would be back soon (Ол тез қайтатынын айтты). I wanted when he would come back (Мен оның қашан қайтатынын білгім келеді). 116 Агылшын тілінің практикалық грамматикасы Агылшын тілінде шақтардың қиылысу ережесін төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда басты назар аударып, есте сақтау ка жет. Өйткені төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда, бағыныңқы сөйлемнің баяндауышының шак формасының өзгеруімен бірге, сөйлемнің баяндауышын толықтырып тұратын сөйлем мүшелері де өзгеріске ұшыраиды. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда, төл сөздің кұрамындағы сөйлемнің баяндауыштарының шақ формасы басыңқы сөйлемнің (егер басыңқы сөйлемнің баяндауышы өткен шақта тұрса) өткен шактағы баяндауыш формасына сэйкес төмендегідей өткен шақ формасының бір түріне ауысады: Төл сөзде Төлеу сөзде Белгісіздік осы шақ - белгісіздік өткен шақ Нақ осы шақ - созылмалы өткен шақ Белгісіздік өткен шақ - бұрынғы жедел өткен шақ (бұрынғы өткен шақ) Жедел откен шақ - бұрынғы жедел откен шақ Созылмалы откен шақ - бұрынғы созылмалы жедел откен шак Келер шақ - өткендегі келер шак формасына ауысады. айналдырганда кұрамындағы мезгшдік, мекен де магынасына карай озгереді: Тол созде this/these (мынау/мыналар) - here (мында) — now (қазір) - yesterday (кеше) - today (бүгін) — tomorrow (ертең) - ago (бұрын) - Т өлеу сөзде that/those (анау/анал ар) there (онда) then (сол кезде) the day before yesterday (алдыңғы күні) that day (сол күні) (the) next day, the following day (келесі күні) before, earlier (бұрын, ертеректе) 117 Ираіи Аманқызы Баймұратова алта/ last week (year) - өткен аптада/жылда) жыл бұрын) next week/year (келесі the next week (year), the follow- аптада/жылы) - аптада/ жылы) Төл сөзде Төлеу сөзде He said: «I work at the factory He told (that) he worked at the now» - factory then. He said: «I worked here last He said he had worked there the year» — year before. He said: «I have finished my He said (that) he had finished his work» - work. He said: «I am working now» — He said (that) he was working next week» then. shallfinish my work He said (that) he would finish work the following week. He said: «I have to get up He said (that) he had to get up early » - early. f M He said: «You may take this» — He said I might take that. He said: «you can come and see He said that I could come and see my new flat» - his new flat. He said: «I will go home as He said that he would go home as soon as I has finished my work» - soon as he hadfinished his work. • Егер толықтауыш бағыныңқылы кұрмалас сөйлем бірнешеу болса, онда оның құрамықдағы сөйлемдердің баяндауыштары шақтардың қиылысу ережесі бойынша және іс-әрекеттердің уақытына, орындалу ретіне қатысты баяндауыштардың да шақ формасы өзгереді. He says that he will help me as soon as he has finished his work (Ол өзінің жұмысын бітірісімен маган көмектесемін дейді). He said that he would help me as soon as he had fin ished his work (Ол өзінің жұмысын бітірісімен маған көмектесетіндігін айтты). He said that he had had dinner and he was reading the news- 118 Агылшын тілінің практикалық грамматикасы papers then (Ол өзінің тамақ ішіп болып, газет оқып жатқанын айтты). Егер басыңқы сөйлемнің баяндауышы өткен шақта болса, толыктауыш бағыныңқылы сөйлемдердің біріншісінің баянда уышы бұрынғы жедел өткен шақта (Past Perfect Tense), ал екінші сөйлемдегі іс-эрекет белгісіздік өткен шақта (Past Indefinite Tense) беріледі. Ben told that he had had dinner and went to his classes (Бэн тамағын ішіп болғаннан кейін сабағына кеткенін айтты). At the theatre I met my school friend whom I had spent my childhood (Мен театрда балалық шағымды бірге өткізген мектептес досымды кездестірдім). Our grandparents were glad to see us and asked to have din ner with them (Біздің ата-әжелеріміз бізді көргеніне катты қуанды және олармен бірге тамақ ішіп кетуімізді өтінді). Жалпы алғанда, ағылшын тілінде шақтар екі түрлі жолмен, яғни логикалық жэне грамматикалык заңдылықтар бойынша қиылысады. Көп жағдайда етістіктің шақ формасының ауысуын логикалық тұрғыда қарауды талап етеді. Айтушы негізгі ойдың қай мезгілге қатысты болуына қарай сол шақта баяндайды. We didn’t know you were ill (You are ill, but we didn’t know) (Сіздің ауырып қалғаныңызды біз білмедік). I thought it was cold (Мен күн суық деп ойлағанмын) (It is not cold) (Күн суық емес). Дегенмен, айтушыға іс-эрекеттің логикалық жағы маңызды болтан жағдайда, шақтардың қиылысу ережелеріне қарағанда, оның логикалық жағына көбірек назар аударылатындығы байка- лады. Мысалы, айғақ нәрселер жайлы айтқанда шақтардың фор масы өзгермейді. We learned at school that the reaction of hydrogen and oxygen forms water (Біз мектепте (оқығанда) сутегі мен оттегі эрекеттескенде су түзетінін білдік). I thought that bacteria is not a living beings (now I see that they are) (Мен бактериялар тірі зат деп ойламайтын едім (ал қазір олардын тірі зат екенін білемін). 119 Етістіктің етіс категориясы Етістіктің іс-эрекет иесіне (субъектіге) жэне істелетін іске не затқа (объектіге) қатынасына байланысты мағыналык жэне тұл- ғалық жағынан құбылуын етіс дейміз. Яғни, етістіктің етіс кате гориясы іс-қимыл иесі (субъект) мен объектісі (істелетін іс) ара- сындағы қатынасты білдіреді. Ағылшын тілінде етістікгің екі етіс формасы бар: негіз етіс жэне ырықсыз етіс. Етістік негіз етіс фор- масында болғанда сөйлемнің бастауышы іс-кимылдың иесін біл- діреді. Ал етістік ырықсыз етіс формасында болғанда сөйлемнің бастауышы іс-эрекеттің иесі (субъект) емес, объектісін (істелетін істі) білдіреді. д Ағылшын тілінде етістіктер өзінен кейін толықтауышты талап ету, талап етпеуіне қарай салт етістік, сабақты етістік болып екі топқа жіктелетіні жонінде алдыңғы тақырыпта айтылған болатын. Толықтауыштың осы екі түріне сәйкес етістік өзінен кейін келетін толықтауыштың қай түрін, яғни тура не жанама толықтауышты керек ететініне қарай активті (белсенді) етістіктер, пассивті етіс- тіктер болып екіге бөлінеді. Етістік негіз етіс (the Active Voice) не ырықсыз (the Passive Voice) формасында келсе де, сөйлемнің мағынасы, онда берілген инф ормация негізінен өзгермейді. Етіс- тіктің осы екі түрінің арасында тек іс-қимылды, эрекетті қандай жолдар, тәсілдер арқылы және қанша мәлімет, деректерді біл- діруіне байланысты ғана айырмашылық бар. Сондықтан да қолданылатын етістіктің етіс формасын таңдау айтушыға ненің маңызды болуына, яғни іс-әрекеттің иесіне немесе істелген іс- эрекетке назар аударылатындығына байланысты болады. Ырықсыз етістің ерекшеліктері мен жұмсалымы Негіз етістің ырықсыз етістен томендегідей айырмашылық, ерекшеліктерін атауға болады. • Негіз етіс аз сөзбен көп мәлімет, информация береді. • Негіз етісте айтылған ой, іс-эрекет әсерлі болады. • Негіз етісте бастауыштың сөйлемдегі орын тэртібі қатаң сақталады (сөз басында), ал ырықсыз етісте бастауыш сөйлемнің соңында «Ъу» шылауынан кейін тұрады. Ираш Амащызы Баймүратова ________________ gg ■ 120 Агылшын тілінің практикалық грамматикасы • Ertp сөйлемдегі жанама толыктауыш маңыздырақ болса, ол негіз етіс формасында басыңқы болып есептеледі. Ырықсыз етіс сөйлемде іс-әрекеттің иесі белгісіз болғанда не көрсетілмегенде немесе айтушыға іс-эрекеттің иесі емес, істелген іс-әрекет қажет бол^анда, атқарылатын іске баса назар аударғысы келгенде (істің иесі емес, істелген іс маңыздырық болғанда) қолданылады. Демек, ырықсыз етісте сөйлемнің бастауышы іс- кимыл, эрекеттің иесін емес, істелген істі, эрекетті білдіреді. Ал егер іс-эрекеттің иесін атап корсету қажет болса, онда ол «by» шылауы арқылы беріледі. Ағылшын тілінде көпшілік етістіктердің ырықсыз етіс фор масы бар. Сабақты етістіктердің ырықсыз етіс формасы болады. Көпте- ген негіз етіс формасындағы етістіктер ырықсыз етіс формасы- на ауыса алады. Бірақ барлық негіз етістер ырықсыз етіс форма сында жұмсалмайды. Ырықсыз етістің жасалу жолы Ырықсыз етіс белгілі бір шақ, жақ формасына жіктелген «to be» көмекші етістігі формасы мен негізгі етістіктің көсемше (етістіктің 3-ші формасы) түрі арқылы жасалады. Яғни, шаққа, жаққа көмекші етістік қызметін атқаратын «to be» етістігі жіктеледі де, негізгі етістік озгермейді. Ырықсыз етістің сұраулы сөйлем формасында комекші етістік бастауыштың алдында тұрады. Ал егер сөйлемде екі комекші етістік болса, онда олардың біріншісі бастауыштың алдына шығады. Ырықсыз етістің болымсыз түрінде көмекші етістіктен кейін болымсыздықты білдіретін «not» сөзі келеді. Е с к е р т у . Ырықсыз етісті қазак тіліне аударғанда қазақ тілінің грамматикалык ережесіне сай, оны сөзбе-сөз ырықсыз етіс формасында емес, сөйлемнің мағынасына қарай негіз етіс формасында аударуға бо лады, өйткені қазақ тілінде бастауышсыз сөйлем бола береді. (Осы ереже ескеріле отырып, төменде келтірілген кейбір мысалдардың аудармасы негіз етіс түрінде де бершді.) Мысалы, ағылшын тіліндегі «I was given a letter» деген сөйлемді «Маган хат берілді» немесе «Маган хат берді» десек, бұл екі аударма да казак тілінің грамматикасына сай келеді, яғни 121 казак тілінде бұл сөйлемнің ею нұсқадағы аудармасы да дұрыс болады. Әрине, аударма жасағанда сөйлемнің мағынасына нұқсан келмейтіндей еіід, айт> шының айтаақ ойына. контекске байланысты негіз етіс немесе ырықсыз етіс формасындағы аударманы таңдағаны дұрыс. Ырыксыз егістін шак формалары Ырықсыз етістің белггсЬдік осы шақ формасы Балымды сөйлем түрі Ираш Анамқызы Байліұратова Жекеше түрі: en a letter (Маған хат береді) (Сөзбе аудармасы: Маған хат беріледі) (Оған хат береді беріледі). 3-ші жақ. The letter is not given (Хатты бермейді/Хат беріл- мейді). Көпше түрі: .. ч... . 1-ші жақ. We are given a letter (Бізге хат береді/Бізге хат беритеді) 2-ші жақ. You are given a letter (Cізге хат береді/Сізге хат бері- леді). 3-ші жақ. They are given a letter (Оларға хат береді/Оларға хат беріледі) ты сөилем түрі Жекеше түрі 1-ші жак. Am I given a letter? (Маган хатты бере ме? Маған хат беріле ме?) 2-ші жак. Are you given a letter? (Сіэге хатты бере ме?/Сізге хат беріле ме?) ' " 3-ші жак. Is he given a letter? (Оган хатты бере ме?/Оган хат беріле ме?) . Кошпе түрі: 1 -ші жак. Are we given a letter? (Бізге хатты бере ме?/Бізге хат беріле ме?) |g; 2-ші жак. Are you given a letter? (Cіздерге хатты бере ме?/ Сіздерге хат беріле ме?) 3-ші жак. Are they given a letter? (Оларға хатты бере ме?/ Оларға хат беріле ме?) 122 Агылшын тіпініц практикальщ грамматикасы Болымсыз сөйлем түрі Жекбше түрі: 1 -ші жақ. I am not given a letter. (Маған хатты бермейді/Маған хат берілмейді. 2-піі жақ. You are not given a letter (Сізге хатты бермейді/Сізге хат берілмейді). ■ , 3-ші жақ. He (she) is not given a letter (Оған хатты бермейді/ Оған хат берілмейді). It (the letter) is not given (Хатты бермейді/Хат берілмейді). Көпше түрі: 1-ші жақ. We are not given a letter. (Бізге хатты бермейді./Бізге хат берілмейді). 2-ші жақ. You are not given a letter.( Сіздерге хатты бермейді./ Сіздерге хат берілмейді). 3-ші жақ. They are not given a letter. (Оларға хатты бермейді./ Оларға хат берілмейді). Белгісіздік өткен іиақ түрі Болымды сөйлем түрі Жекеше түрі: 1 -ші жак. I was given a letter (Маған хат берді/Маған хат берілді). 2-ші жақ You were given a letter (Сізге хат берді/Сізге хат берілді). 3-ші жақ. He (she) was given a letter (Оған хат берді/Оған хат берілді). 3-ші жақ. It (the letter) was given (Хатты берді/Хат берілді). Көпше түрі: 1-ші жақ. We were given a letter (Бізге хат берді/Бізге хат берілді). 2-ші жак. You were given a letter (Сіздерге хат берді/Сіздерге хат берілді). 3-ші жақ. They were given a letter (Оларға хат берді/Оларға хат берілді). Сұраулы сөйлем түрі Жекеше түрі: 1 -ші жак. Was I given a letter? (Маған хат берді ме?/Маған хат берілді ме?) 123 Ираш Аманқызы Баймұратова 2-ші жақ. Were you given a letter? (Сізге хат берді ме?/Сізге хат берілді ме?) 3-ші жақ. Was he (she) given a letter? (Оған хат берді ме?/Оған хат берілді ме?) Щ Was the letter given? (Хатты берді ме?/Хат берілді ме?) Көпшетүрі 5^ 1-ші жақ. Were we given a letter? (Бізге хатты берді ме?/Бізге хат берілді ме?) :/ 2-ші жақ. Were you given a letter? (Сіздерге хатты берді ме?/ Сіздерге хат берілді ме?) 3-ші жақ. Were they given a letter? (Оларға хат берілді ме?/ Оларға хат берілді ме?) 4- Болымсыз сөйлем түрі Жекеше түрі: :' % 1-ші жақ. I was not given a letter (Маған хатты берген жоқ/ Маган хат берілген жоқ). -' \ I 2-ші жақ. You were not given a letter (Сізге хатты берген жоқ/ Сізге хат берілген жок). 3-ші жақ. He (she; was not given a letter (Оган хатты берген жоқ/Оган хат берілген жоқ). \ It (the letter) was not given (Хатты берген жоқ/Хат берілген жоқ). Көпше түрі: ' 1-ші жақ. We were not given a letter (Бізге хатты берген жок/ Бізге хат берілген жоқ). 2-ші жақ. You were not given a letter (Сіздерге хатты берген жоқ/Сіздерге хат берілген жоқ). 3-ші жақ. They were not given a letter (Оларга хатты берген жоқ/Оларга хат берілген жоқ). Белгісіздік келер шақ түрі Болымды сөйпем түрі Жекеше түрі: 1 -ші жақ. I shall be given a letter (Маган хат береді/Маған хат беріледі). 2-ші жақ. You will be given a letter (Сізге хат береді/Сізге хат беріледі). 124 I Агылшын тілініц практикалық грсшматикасы ^в Е 3-ыі жақ. He (she) will be given a letter (Оған хат береді/Оған I хат бершеді). I Көпше түрі: жүктеу/скачать 17,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|