Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б
жүктеу/скачать 5,74 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрақтар §4. түЗуСЫЗЫҚтЫ тЕңАйНЫМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫСтЫң жЫЛдАМдЫҒЫ. ОрЫН АуЫСтЫру
| теңкемімелі қозғалыс
деп аталады (суретте көк сызық). 1. Түзусызықты теңайнымалы қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады? 2. Үдеу деп қандай шаманы айтады? Қандай формуламен сипатталады? 3. Түзусызықты теңүдемелі және теңкемімелі қозғалыстар деп қандай қозғалыстарды айтады? Олардың үдеулерінің уақытқа тәуелділік гра- фиктері қандай сызықтармен бейнеленеді? 1. Алдыңғы тақырыптағы үдеудің a t t = # # 0 0 формуласынан бас- тапқы уақытты нөлге теңестіріп ( t 0 = 0), кез келген уақыт мезетіндегі түзусызықты теңайнымалы қозғалыстың жылдамдығын таба аламыз: = + 0 at . Жылдамдықтың бұл векторлық теңдеуін координаталар өстеріндегі проекциялар бойынша үш скалярлық теңдеумен алмастыруға болады: ϑ x = ϑ 0 x + a x t , ϑ у = ϑ 0 у + a y t , ϑ z = ϑ 0 z + a z t . Әдетте, скалярлық теңдеулерді өстердің таңбаларын көрсетпей бір ғана формуламен өрнектеп жазады: ϑ = ϑ 0 ± at . (1.7) Мұндағы «плюс» таңбасы теңүдемелі, ал «минус» таңбасы теңкеміме- лі (теңбаяулайтын) қозғалыстар үшін қолданылады. Сұрақтар ? §4. түЗуСЫЗЫҚтЫ тЕңАйНЫМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫСтЫң жЫЛдАМдЫҒЫ. ОрЫН АуЫСтЫру 20 ПРОЕКТ 2. 7-сынып физикасында түзусызықты қозғалыстың жылдамдығы ∆ x орын ауыстырудың оған кеткен ∆ t уақытқа қатынасы арқылы анық- талатын шама деген едік: = ∆ x / ∆ t . Бұл өрнектен орын ауыстыруды анықтайық: ∆ x = · ∆ t . Ох өсіндегі түзусызықты қозғалыста орын ауыстырудың | ∆ x | модулі жүрілген s жолға тең: | ∆ x | = х – х 0 = s = ϑ x · ∆ t . Егер түзусызықты қозғалыс бірқалыпты болса ( ϑ = cons t , a = 0), онда орын ауыстырудың модулі, яғни жүрілген жол, 7-сыныпта айтқанымыз- дай, мына формуламен анықталады: s = ϑ · t . (1.8) ϑ м/с a x = 0 ϑ 0 A 0 t t , c C D S = ϑ 0 t ϑ м/с ϑ 0 β A 0 t t , c C D a = cons t ϑ – ϑ 0 B ϑ а ) ә ) Сурет 1.12. а ) түзусызықты бірқалыпты қозғалыс жылдамдығының уақытқа тәуелділік графигі ( ϑ = s / t ), ә ) түзусызықты теңүдемелі қозғалыс жылдамдығының уақытқа тәуелділік графигі ( ϑ = ϑ 0 + at ). ϑ 0 = cons t ϑ A cons t 3. Түзусызықты бірқалыпты қозғалыс жылдамдығының уақытқа тәуелділік ϑ ( t ) графигін сызып көрсетейік. Егер горизонталь өске уақыт- тың, ал вертикаль өске жылдамдықтың шамаларын салатын болсақ, онда ϑ ( t ) тәуелділігі горизонталь өске параллель АD кесіндісімен сипат- талады (сурет 1.12, а ). Өйткені дене түзусызықты бірқалыпты қозғалыс кезінде өзінің бастапқы ϑ 0 жылдамдығын уақыттың барлық кезеңінде өзгеріссіз сақтайды ( ϑ 0 = const). Енді жылдамдықтың уақытқа тәуел- ділігін сипаттайтын АD кесіндісінің ұштарынан горизонталь өске пер- пендикулярлар түсірсек, ОАDС тік төртбұрышын аламыз. Бұдан мына- дай жүктеу/скачать 5,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|