600
СИНТАКСИС
лы сөздермен тіркесіп, аттану, ж оры ққа шығу,
тартысу м ағы насы нда қолданылады. М ысалы:
жорыққа аттану, согысқа бару, күреске түсу.
Патша тақтан қулаган куннің ертеңінде Сақа
Қаратөбедегі әкесіне аттанган
(Шашкин).
Жо-
рыққа аттандырган барымтага тусетін қумалақ
буларга да тусер еді
(Әуезов).
3. Қ о зға л ы с қ а түскен затты ң адресаты н
білдіреді. Мысалы:
Сіздің атыңызга жіберілді, сіздің
атыңызга жөнелтілді. Жолдас Муратбаевтың
атына арнаулы телеграмма жіберілді
(С.Қ.).
4.
Соқтыгу, тию, суріну, суйену, жамбастау,
жантаю
тәрізді қозғалыс мәнді етістіктер барыс
ж алғаулы сөздерм ен тіркесіп, қ а қ т ы ғы с пен
сүйкеніске түскен заттарды атап көрсетеді. М ы-
салы:
кәрілерге соқтықтьі, тас итке тиді, агашқа
сурінді, жастыққа жамбастады, трубага суйенді,
қолына жантайды
т.б.
Табсиідырыққа сурініп ба-
рып бойын тіктеп алган Мәкіш, Жәнібектерге тіке
тартты
(Әуезов).
Пысықтауыпггық қатынаста жүмсалатын ба-
рыс жалғаулы сөз тіркестері тілімізде аса жиі
к е з д е с е д і. М ү н д а й қ а т ы н а с т а к е л е т ін сө з
тіркестерінің бағыныңқы сыңарларында зат есім,
есімдік, түйы қ етістік, көмекші есімдер қолда-
нылады. Мысалы:
Тоқаш жартасқа жақын бар-
ды
(Ш ашкин).
Аздан соң қуз басына ереуілдеген
ж аяулар шықты да, ойдагы ж иынга қарады
(Әуезов).
Пысықтауыштық қатынаста жүмсалатын ба-
рыс жалғаулы сөз тіркестері мынадай мағына-
ларда жүмсалады:
1. Көлемдік.
Мүндай мағынаны білдіретін сөз
тіркестері
жер, көл, аспан, жол, уй, қасы, жаны
тәрізді
көлемдік
үғымы бар сөздердің қозғалыс
мәнді етістіктермен тіркесуі арқылы жасалады.
Мысалы:
сол жерге бару, көлге келу, аспанга ушу,
уйге жету, Омардың қасына келу, оның жанына
бару. Нурлан ақырын тысқа шыгып, уйілген шөптің
арасына барып уйықтады
(Ш ашкин).
Баласы атын
байлап қасына келгенде, жаңа байқады
(Әуезов).
2.
Достарыңызбен бөлісу: |
