П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


Томенгі сыбаннан И мақ Тоқпанов келе қалды



Pdf көрінісі
бет747/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   743   744   745   746   747   748   749   750   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Томенгі сыбаннан И мақ Тоқпанов келе қалды
(М ұ қ ан ов
).Алақаныма қыса қойдым
(Сәрсенба- 
ев). 
Хадиша бұл созімді мақұл коріп, жабыса
кетті
(Ш аш кин).
7. Қ им ы лды ң қы сқа, батыл, аз уақыттың 
ішінде жасалуы н 
-п таста, -п жібер, -п түс, -п
кал 
ф орм анттары білдіреді. 
Итемген зекін тас-
тады
(М үсірепов).
8. Қимылдың ерекше қарқы нм ен, күш пен 
жасалуын 
-п кеп жібер, -п кеп қал 
күрделенген 
аналитикалық форманттар білдіреді. 
Мен шықшыт-
тан періп кеп жібердім
(Сейфуллин). 
-Ж оғал
козіме корінбей деп итеріп кеп қалды
(М ұқанов).
9. Қ им ы лды ң жасалуы ұзаққа сөзы луы н, 
жалғасуы н, қайталануын 
-е бер, -е түс 
формант- 
тары білдіреді. 
Әкесін мазалай берді
(Ж ұм ақа- 
нов). 
Түнек қоюлана түсті
(Ш аш кин).
10. Қимылдың жасалуына ш ек қоюды 
-а тұр
ф орманты білдіреді. 
Сэл күте тұрыңыз
(Есен- 
берлин).
11. Қ им ы лды ң жасалуының асы ғы ссы зды - 
ғын 
-а жатар 
ф орманты білдіреді. 
Үйрене жа-
тар
(М ұқанов).
12. Қ им ы лды ң ж асалуға дайын тұрғаны н, 
б ей ім д іл ігін
-йін д е , -ғалы отыр, -гел і жүр,
-ғалы түр, -ғалы жатыр 
форманттары білдіреді. 
Жер құрғайын деді
(М ұстафин). 
Біз ауы лға қай-
тқалы отырғанда, олар да жетті
(М ұқанов).
13. Қимылдың бір қалыгітан тұрақты қалы - 
пқа көшуін 
-п қал 
форманты білдіреді. 
Диқаның
козіне жас іркіліп қалды
(Жүнісов). 
Мен сені
борілердің аузынан сақтап қалдым
(Жүнісов).
14. 
Бір қим ы лды ң соң ы н ан ілесе екінш і 
қимылдың жасалуын 
-а сала, -а салып 
ф орман- 
ттары білдіреді. 
Әкесін коре саіш, жүгіре жонелді.
Қимылдың даму кезеңін білдіретін аналити- 
калы қ форманттар бірсыпыра. Қимылдың даму 
сатылары, кезеңдері үшке бөлінеді: 1) қимылдың 
басталуы, 2) қим ы лды ң жасалу үстіндегі кезеңі,
3) қимылдың аяқталуы.
Қимылдың басталуын 
-а баста, -а жонел, -п
сала бер, -п жүре бер, -п қоя бер. 
Қимылдың тек 
қана басталуын 
-а баста 
ф орманты білдіреді. 
Дауыс шыға бастады
(Ш аш кин).
Қимылдың кенеттен, іркілмей тез басталуын 
-а жонел, іп қоя бер 
форманттары білдіреді. 
Қарт
инж енерді м ақт ай ж онелді
(Е с е н б е р л и н ). 
Қоңырау шылдырап қоя берді
(М ұқанов).
Қимылдың ж айлап, баяу бір қалыпта бас- 
талғаны н -п 
сала бер, 
-п 
жүре бер 
форманттары 
білдіреді. М ысалы, 
Шэріпжанның түсі суып сала
берді. Шоп осіп жүре берді
(Қанахин).
Қ им ы лды ң ж асалу үстінде екенін 
-п отыр,
-п түр, -п жүр, -п жат, -п келе жат, -п бара
жат, -п бар, -п кел 
ф орманттары білдіреді. М ы- 
салы: 
Тек Қаламүштің есейіп келе жатқанына
сүй сін еді
(А қ т а н о в ). 
Үнсіз от ырып қалды
(Ж үнісов). 
Қарасайдың бүгінгі тұрмысы тоңіре-
гінде сойлесіп отырып...
(Ж үнісов). 
Қайсысы екен


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   743   744   745   746   747   748   749   750   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет