П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы
КҮРДЕЛЕНГЕН СӨЙЛЕМ МЕН ҚҮРМЛЛАС СӨИЛЕМНІҢ
жүктеу/скачать 38,54 Mb. Pdf көрінісі
|
| КҮРДЕЛЕНГЕН СӨЙЛЕМ МЕН ҚҮРМЛЛАС СӨИЛЕМНІҢ
ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҮТАСТЬІҚТЫҢ ИНТОНАЦИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 129 әуені көтеріліп, сейлем нің басқа мүш елерінен мөлшерлі паузамен бөлініп тұрады. Тағы бір айта кететін жағдай - ол есімшелі қабыспалы оралымның өзі аны қтайты н сөзбен бір синтагм а құруы және оны ң ай наласы на б а ғ ы н ы ш т ы сө зд ер д і үйіру е р е к ш е л іг ін ің басқаларға қарағанда аясы ны ң кең болуы. Есімшелі қабысгіалы оралымдарда синтагмасы ұзақ болса да, қы сқа болса да, оның айтылуына кететін уақыт бірдей болады. Ұзақ синтагманың қарқы ны жылдамырақ, ал қы сқа синтагманы ң қарқы ны баяулау келеді. Күрделенген сөйлемдердің құры лы мды қ- м ағы налы қ түрлерінің интөнациясы н көбінесе мазмұны жөқ прөсөдемалар ажыратады. Мысалы, е с ім ш е л і қ а б ы с п а л ы ө р а л ы м д а р ы б а р сөйлем дердің акценттелетін сөзді қам титы н бірінш і сегменті ж ө ғар ы төналды дең гей де көтеріңкі әуен мен мөлшерлі паузамен көмкерілсе, к ө с е м е ш е л і ж а н а с п а л ы ө р а л ы м д а р ы бар сөйлемдердегі өралымдардың әуенінің көтерілуі мен паузасы шамалы бөлады. Сайып келгенде, жөғарыда талданған, жан- ж ақты қар асты р ы лған түрлі өралы м дарм ен күрделенген сөйлемдердің жатпы интөнациялық сы зы ғы н, әрнегін алып қарасақ, өлар бір-біріне ұ қ сас, б ір ы ң ға й бөлы п келеді. Б э р ін ің де интөнациясы ны ң сы зы ғы көбінесе 2-ш і, 3-ші деңгейде төлқынданып, дөңгеленіп, синтагманың соңында ғана 3-ші деңгейден азғана асып шағын, п аузам ен б өл ін ед і. Ал с ө й л е м н ің к ей ін гі м ү ш е л е р ін ің и н т ө н а ц и я с ы т ө л қ ы н д а н ы п , сөңында 1-ші деңгейге төмендеп барып тынады. Бұл көбінесе біркелкі ирек-ирек бөлып келетін и н тон ац и ялы қ сы зы қ, қазақ тілінің жалпы интөнациялық өрнегінің айырмашылығы бөлып, басқа тілдерден, мысалы сөздік екпінге сүйенетін, әр сөзде ж ө ғ а р ы л ы -т ө м е н д і с ы зы қ т а р м е н м эн ерлен етін өры с тілінің и н төн ац и ясы н а ұ қ с а м а й т ы н , қ а з а қ т іл ін ің и н т ө н а ц и я л ы қ ерекшелігін көрсететін мөдель ( 2 4 - с у р е т ) . 2 4 - с у р е т . Күрделенген сойлемнің интонациялык схемасы жүктеу/скачать 38,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|