-ш ы //-ш і. Тілімізде етістік негізден сөзжа-
самды қ осы ф орм ант арқылы пайда болған ту-
ынды түбір зат атаулары білдіретін м ағы налары
ж ағы нан әр түрлі. Мысалы туа түбір етістік не-
гізден қалы птасқандары көбінесе нақты лы бір
номинациялық мәнмен байланысты болып келеді.
М ысалы,
оташы (хирург), тамшы, жамылшы, бар- шы дегендер міне осындай дериваттар.
Ж үкті түйелердін екі ж ағы үлкен кара ж амыліиылары- м ен баяу ғана желпіне түседі (Әуезов); Сол сах- раның алғаш кы елшісі, баршысы боп Алтынсарин омір кешіпті ( Сонда). Бұл келтірілген мысалдар-
дағы
жамылшы, баршы туынды түбір зат атаула-
ры өздерінің қолданымдық дәрежесі, әдеби тілдік
сипаты ж ағы нан бірдей емес. А лдыңғысы - жал-
пыхалықтық дериват, ал соңғы
баріиы туылымы-
нан ондай ауқым әзір байқалм айды . Бұл - жеке
бір ж азуш ы ны ң өзіндік ерекш елігі аясы ндағы
ғана, таза контекстік, стильдік ы ңғайдағы , окка-
зионалды қ жасам. Себебі
баршы туынды зат атау-
ына автордың теліп отырған мағынасы көпшілікке
ш ынында тосындау. Жазушы сондықтан ш ығар-
масының екінші бір жерінде оны былай түсіндіре
отырып қолданады:
Мынау келе ж аткан тобы- нан “ходок ” (баршы) болып Ж етісуға барып, онда бір жыл түрып, жердің, кәсіптің бар жағдайымен танысып кеп, осы тобын артынан ертіп, көшіріп келе ж аткан өзі(Ә уезов).
-дақ//-дек. Қазақ тілінде, бұл формант та бірер
ғана етістікпен сөзж асам ды қ қы зметке түседі.
М ұның озіндік бір ерекшлігі: дауыстыға аяқтал-
ған етістік негізге де, сондай-ақ дауыссызға біткен
етістік негізге де ж алғана береді. М ұндай құры -
лымды туынды түбір зат атауы, әдетте нақтылы
бір зат атауымен байланысты болып келеді, мы-
салы ,
куырдак, кидак: Абайлар осы беттен коска, бағанағы аркардың куырдағын жеуге бейімдеп еді (Әуезов); Матаның үсак кидақтарынан көрпеше жасайды (ҚТДС).
