Ж алпы с и п а т т а м а с ы : тіл
о р т а с ы ,
тоғы сы ң қы , қатаң, ілгерінді (жіңіш ке), еріндік
дауыссыз дыбыс.
С дауыссыз дыбысының үндесім түрлері Ж уан езулік түрі: САРЫ , СЫ З т.б.
(19-1- сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
ж инақы жуысады (2-2), жасалу орны на қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады
(8), тілдің ж аты сы н а қарай кей ін ді; дауы с
желбезегі тербелмейді (5-4), желбезек қатысына
қарай тербеліссіз; ерін жазылып (езу тартып)
барып (1-3) жасалады, ерін қаты сы на қарай
езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
н ы қ ж уы сады , ж уы сы м күш ін е қар ай н ы қ
жуы сы ңқы; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей
дыбыс болып табылады.
Естілімі: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
жуысымы күшті леппен бітеді, жуысым бітіміне
қарай күшті лепті; дауыссыз шуыл дыбысталады,
үн қаты сы на қарай қатаң; әуез қатысына қарай
жуан және езу әуезді дыбыс болып табылады. -
С жуан езулік түрінің айырым белгілері
Ж асалы м белгілері: тіл ұш ы , ж и н а қ ы
жуы сы ңқы, кейінді, тербеліссіз (қатаң), езулік
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: ны қ жуысыңқы, көмей
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: күшті лепті, қатаң (шуыл),
жуан, езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұшы, ж и н ақы
ж у ы с ы ң қ ы , қ а т а ң , к е й ін д і (ж у ан ), е зу л ік
дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке езулік түрі: С ІЗ, СЕН т.б.
(19-2- сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
ж инақы жуысады (2-2), жасалу орны на қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады
(6), тілдің ж аты сы на қарай ілгерінді; дауыс
желбезегі тербелмейді (5-1), желбезек қатысына
қарай тербеліссіз; ерін жазылып (езу тартып)
барып (1-3) жасалады, ерін қаты сы на қарай
езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
күшті леппен жуысады, жуысым күшіне қарай
күшті лепті; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы
үлкейеді, үстеме жасалым орны на қарай ауыз
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стілім і: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к тің
жуысымы күшті леппен бітеді, жуысым бітіміне
қарай күшті лепті; дауыссыз шуыл дыбысталады,
үн қатысына қарай қатаң; әуез қатысына қарай
жіңішке және езу әуезді дыбыс болып табылады.
С 1 жіңішке езулік түрінің айырым белгілері
