1 Бес томдық шығармалар жинағы Телжан Шонан лы Оқу құралдары, оқулықтар

Бес томдық шығармалар жинағы
188
Сен қазақша айтасың 
білесің 
оқыйсың. 
Ол қазақша айтады 
біледі 
оқыйды.
Көпше – множественное число.
Біз қазақша айтамыз 
білеміз 
оқыймыз.
Сіз  ,, 
айтасыз 
білесіз 
оқыйсыз.
Сендер ,, 
айтасыңдар  білесіңдер 
оқыйсыңдар. 
Олар  ,, 
айтады 
біледі 
оқыйды. 
Қорытұу: 1) В  утвердительном  будущем  времени  в  твердых  словах 
личное окончание начинается с а (амын, асың, ады), в мягких словах с е 
(емін, есің, еді) и после гласных с й (ймын, йсың, йды). 
2) Единственное и множ. числа 3-го лица имеют одно и тоже оконча-
ние. 
Примечание: Утвердительное будущее время употребляется и в смыс-
ле настоящего времени, особенно при ответе на вопросы, например: Сен 
оқыйсың ба? Ты учишься ли! Йə, мен оқыймын (Да, я учусь). Мен клүпте 
істеймін (я работаю в клубе), мен ертең орындық істеймін (Я завтра сде-
лаю стул). По этому эту форму глагола называют еще «настоящее – буду-
щее время».
§ 2
Жұмыс:  проспрягать  устно  глаголы  в  осы-келер  шақ  в  следующих 
предложениях. 
1. Сабақты түсін.
2. Қазақша біл.
3. Қат жаз. 
4. Гəзет оқы. 
5. Қазақша сұрау. 
6. Қазақша аудар. 
7. Қазақша жауап бер. 
8. Жұмысты орында. 
9. Нан же. 
10. Шам жақ. 
11. Есік жап. 
12. Ат жек. 
Примечание: При изменении слова қ переходят перед гласным звуком 
в ғ, к в г и п в б, например: жақ – жағамын, жек – жегемін, жап – жабамын. 
Этот переход қ, к, п соответствение в ғ, г, б при изменении слове называе-
ются чередованием звуков. 

Бес томдық шығармалар жинағы
189
§ 3
Оқұу. 
Біздің жұмыс күніміз. 
Біз  ерте  тұрамзы.  Біз  ертеңгісін  сағат  жетіде  тұрамыз:  Сонан  соң  біз 
салқын сұу мен жұуынамыз. Таза орамал мен сүртінеміз. Онын соң шай 
ішеміз. Сонан соң мектепке барамыз. Мектепте сағат тоғызда қоңрау бо-
лады. Сонан соң оқытұушы кіреді, сабақ басталады. Мектепте күнде бес 
сабақ болады. Əр сабақ 45 мүйнет болады. Сабақтар арасында 10, 15, 20 
мүйнет тыныс болады. Сабақ қайта басталады. Біз мектепте 5 сағат бола-
мыз. Сағат екіде оқұу бітеді. 
Сағат екіде біз үйге қайтамыз, тамақ ішеміз. Онан соң дем аламыз, ой-
наймыз. Кешке сабақ дайарлаймыз, кітап жана гəзет оқыймыз кешкі сағат 
тоғызда жатамыз, ұйықтаймыз. Кешкі 9 сағатта ұйықтауға жатамыз. 
Жұмыс: Прочтите глаголы в других лицах и числах. 
Напишите самостоятельную работу на тему «Менің жұмыс күнім». 
№ 13 сабақ. 
Балалар, амансыңдар ма? Отырыңдар, шұуламаңдар, тынышталыңдар, 
тыңдаңдар! Бүгін сабақта кім жоқ? Бүгін сабақта Мійтə жоқ. Мійтə неге 
жоқ, кім біледі? Мійтə аурұу. Мійтə қашан ауырды? Мійтə кеше кешке ауы-
рды. Тағы кім жоқ? Қалғанымыз түгел. 
Қазақша сабақ басталады. Кітап алыңдар, 47-бетін ашыңдар! Петə, сен-
оқы!
§ 1.
Кім?
Қайда?
Не?
Істейді? Істеді? Қылады? Қылды? Етеді? Етті?
Мен 
Сен
Ол, олар
Біз
Сіз
(Сендер)
үйде
Сабақ
Гəзет
Кітап
Қазақша
қат
Оқыймын, оқыдым.
Оқыйсың, оқыдың.
Оқыйды, оқыды. 
Оқыймыз, оқыдық.
Оқыйсыз, оқыдыңыз. 
Оқыйсыңдар, оқыдыңдар.
§ 2.
Жазұу.
Составьте из предыдущей таблицы предложения и напишите их в те-
традях. 
Проспрягать письменно в настоящем и прошедшем временах следую-
щие глаголы:
1. Қазақша сөйле. 
2. Жұмысты орында. 
3. От жақ. 

Бес томдық шығармалар жинағы
190
4. Нан кес.
5. Тақта сүрт. 
6. Қат жаз. 
7. Мұнда кір. 
§ 3.
Оқұу. 
Біздің кітапқана. 
Біздің кітапқана екі бөлме. Бөлмелер кең, жарық, үлкен, таза. Бір бөлме-
де ышкаптар тұрады. Ол ышкаптарда кітаптар жана ескі гəзет-жорналдар 
сақталады. Бұл бөлмеде оқұушыларға кітап береді. Екінші бөлмеде ұзын 
үлкен үстелдер жана орындықтар тұрады. Үстелдерде жаңа гəзет-жорнал-
дар жатады. Бұл бөлмеде оқұушылар гəзет-жорнал оқыйды. Қабырғалар-
даұрандар, пылакаттар, сүуреттер тұрады. Кітапқана күнде ашық болады. 
Тек дем алыс күні кітапқана жабық тұрады. Біз күнде кешке кітапқанада 
гəзет-жорнал оқыймыз, кітап аламыз. 
Прочитать все глаголы в другом лице, времени и числе. Передать сво-
ими словами содержание прочитанного. 
№ 14 сабақ. 
Шұуламаңдар, тынышталыңдар, тыңдаңдар, мұнда қараңдар! Қазақша 
сабақ басталады. Əрі оқыймыз. Бүгін етістіктің болымсыз түрін (отрица-
тельная форма глагола) үйренеміз. Мен тақтаға жазамын, сендер қараңдар, 
салыстырыңдар, көшіріңдер!
§ 1. 
Сұра, сұрама 
жаз, жазба 
айт, айтпа
Ал, алма 
үз, үзбе 
аш, ашпа
Же, жеме 
 
кет, кетпе
Бер, берме 
 
кес, кеспе
Жұу, жұума
Тій, тійме
Қорытұу: Для образования отрицательной формы глаголов прибав-
ляется частица отрицания после гласных, полугласных и плавных «р, л» в 
твердых словах ме, в мягких ме, после звонких звуков в твердых словах бе, 
в мягких бе, после глухих – а твердых словах па, в мягких пе. 

Бес томдық шығармалар жинағы
191
§ 2.
Болымсыз етістік жіктеулері.
Спряжение отрицательной формы глаголов.
Өткен шақ. 
Прошежшее время
Жекеше – единственное число. 
Болымды етістік. 
Болымсыз етістік.
Положительная форма глаголов. 
Отрицательная форма глаголов
Мен сұрадым.  
Мен сұрамадым. 
Сен сұрадың.  
Сен сұрамадың. 
Ол сұрады. 
Ол сұрамады.
Көпше – множественное число.
Біз сұрадық. 
Біз сұрамадық.
Сіз сұрадыңыз. 
Сіз сұрамадыңыз.
(Сендер сұрадыңдар). (Сендер сұрамадыңдар).
Олар сұрады. 
Олар сұрамады. 
Болжаулы келер шақ. 
Утвердительное будущее время. 
Жекеше – единственное число.
Мен сұраймын. 
Мен сұрамаймын. 
Сен сұрайсың. 
Сен сұрамайсың.
Ол сұрайды. 
Ол сұрамайды. 
Көпше – множественное число. 
Біз сұраймыз. 
Біз сұрамаймыз. 
Сіз сұрайсыз. 
Сіз сұрамайсыз. 
(Сендер сұрайсыңдар). (Сендер сұрамайсыңдар).
Олар сұрайды. 
Олар сұрамайды. 
Жұмыс: проспрягать устно во всех временах в отряцательной форме 
следующие глаголы: 
1. Кітапты жыртпа.
2. Дəптерді кірлертпе. 
3. Тақтаны ыластама. 
4. Ійденге түкірме. 
5. Қараңғыда жазба. 
6. Үйді бүлдірме. 

Бес томдық шығармалар жинағы
192
Проспрягать письменно во всех временах отрицательной форме глагол:
1. Сұу төкпе.
2. Тійме.
3. Жұума. 
§ 3. 
Оқұу. 
Қоғам мүлкін күзетеміз. 
Мектеп үйі – қоғам мүлкі. Мектеп мүлкі – қоғам мүлкі. 
Біз қоғам мүлкін күтеміз, сақтаймыз. Біз кітапты жыртпаймыз, кірлет-
пейміз, бүлдірмейміз. Біз дəптерді, тақтаны, партаны ійденді, үйді ыласта-
маймыз, кірлетпейміз, бүлдірмейміз. Біз ійденге түкірмейміз. Біз партаны 
бүлдірмейміз, кеспейміс. Біз мүлікті сындырмаймыз. 
Қоғам мүлкін сақтаймыз, күтеміз, бүлдірмейміз, 
сындырмаймыз!
Прочитать предыдущего статью ва 2 и 3 лице, в настоящем и прошед-
шем временах. 
№ 15 сабақ. 
§ 1
Прочитать следующий разговор, сравнить употребление ма (ме, ба-бе, 
па-пе) как отрицание в глаголах и как вопросительная частица при имен-
ных словах и глаголах. 
Əңгіме. 
- Бүгін кім келмеді?
- Бүгін Райа келмеді. 
- Райа неге келмеді, Кəтə, сен оны көрдің бе?
- Жоқ, мен оны бүгін көрмедім. 
- Мійтə, сен бүгін Райаны көрмедің бе? 
- Йа мен бүгін ертеңгісін Райаны көрдім. 
- Ол бүгін неге келмеді?
- Ол бүгін аурұу. 
- Бор мен шүбірек қайда, кім біледі?
- Мен білмеймін, Нійнə бүгін дежүрній, сол біледі. 
- Нійнə, сен шүбірек пен бор көрмедің бе?
- Шүбірек пен бор мұнда, менде. Міне алыңыз!
- Бұл бор жақсы жазады ма?
- Йа, ол бор жақсы жазады. 

Бес томдық шығармалар жинағы
193
- Петə, тұр өткен сабақты айт!
- Мен өткен сабаұты жақсы білмеймін. 
- Неге оқымадық?
- Мен кеше аурұу болдым, сабақта болмадым. 
- Онда, Саша, сен айт! Тыңдаңдар, қата бар ма?
- Дұрыс, қата жоқ. 
- Жарайды, енді əрі оқыймыз. 
Қорытұу: частица ма (ме, ба-бе, па-пе) после основы глагола имеет 
значение отрицания, а после линых окончаний глагола и после всех дру-
гих слов имеет значение вопросительной частицы.
§ 2.
Оқұу.
Доқтыр мен аурұу. 
- Сен мұнда кел, айт қай жерің аурады?
- Менің əлім жоқ. 
- Аузыңды аш, тіліңді көрсет! Аузыңды қатты аш, міне бұлай аш! 
А-а-а, де! болды! Басың ауырмайды ма?
- Кейде ауырады?
- Тыныш ұйықтайсың ба?
- Кейде ұйықтай алмаймын. 
- Тамақ жақсы жейсің бе?
- Онша жақсы жемеймін. 
- Басың айналмайды ма?
- Кейде басым айналады. 
- Көзің, басың, самайың шаншады ма?
- Шаншады. 
- Сен қатты шаршағансың. Сенің нербің аурады. Сен ай жарым дем ал. 
Əзір мен саған дəрі беремін. Оны күнде үш ірет іш. Түсіндің бе?
-Түсіндім.
Жоқтыр ретсеп жазды. Ретсеп пен мен дəрі алдым. Мен күнде үш ірет 
дəрі ішемін. Енді екі ай дем аламын. 
§ 3.
Жазұу. 
Напишите  на  тема: «Мен  амбұлаторыйада  қалай  болдым?»  рассказ  в 
виде  вопроса  и  ответа,  включая  в  предложение  глаголы  отрицательной 
формы и вопросительную частицу ма (ме, ба-бе, па-пе).
№ 16 сабақ. 
Балалар,  шұуламаңдар,  тынышталыңдар,  отырыңдар,  қазақша  сөй-
леңдер.  Өткен  сабақты  қайтарыңдар!  Енді  əрі  оқыймыз.  Бүгін  «Кімнің? 
кімдікі? Ненің?» деген сұрауларды үйренеміз. 

Бес томдық шығармалар жинағы
194
§ 1
Образование ілік жалғау родительного падежа и вопросы, на который 
отвечает ілік жалғау. 
Вопросы:  
Кімнің? – чей?
 
 
Ненің? – чего? чей?
Сұрау: 
 
 
 
 
 
 
 
Жауап:
Кімнің?
Мынау кімнің
несі?
кітабы
қарындашы
баласы
қызы
сыйасы
Бұл
Бұл
Бұл
Серөжаның
Бəнəнің
оның
мектептің
Антонның
қыздың
менің
сенің
кітабы.
қарындашы.
баласы.
қызы.
сыйасы.
кітабым.
қарындашым.
балам.
қызым.
сыйам.
кітабың.
қарындашың.
балаң.
Қорытұу: Ілік жалғау родительный падеж отвечает на вопросы кімнің? 
– чей? Ненің? – чей, чего? и имеет после гласных и носовых звуков (м, н, 
ң) приставку ның (нің), после звонких дың (дің) послу глухих тың (тің).
§ 2. 
Обратите внимание, на какие вопросы отвечают личные местоимения, 
стоящие в ілік эалғау, и как они переводятся на русский язык.
Біздің мектеп үлкен, кең, жарық, таза, бійік. Онда менің орным алғы 
партада. Жолдас сенің орның қайда? Сендердің орындарың қайда? Олар-
дың орны қайда?
Қорытұу: Личные местоимения стоящие в ілік жалғау всегда перево-
дятся на русский язык притяжательными местоимениями, напр.: Менің –
мой, сенің – твой, оның – его, біздің – наш, сіздің – ваш, олардың – их. 
§ 3.
Жұмыс: Написать в родительном падеже (ілік жалғау).
1) Арба, қала, терезе, отын, шам.

Бес томдық шығармалар жинағы
195
2) Қағаз, мал, сұу, үстел.
3) Есік, пеш, ағаш, ат, сабақ. 
№ 17 сабақ. 
§ 1.
Жұмыс: Допишите следующее:
Менің əкем.  
 
Сенің əкең. 
 ,,  алма- ,, 
алма-
 ,,  арба- ,, 
арба-
 ,,  апа- ,, 
апа-
 ,,  іні- ,, 
іні-
Оның əкесі
 ,, алма-
 ,, арба-
 ,, апа-
 ,, іні-
Менің қаламым.  
 
Сенің қаламың.
 ,, қыз-. ,, 
 
қыз-.
 ,, қағаз-. ,, 
 
қағаз-.
 ,, сағат-. ,, 
 
сағат-.
 ,, кітаб-. ,, 
 
кітаб-.
Оның қаламы. 
 ,, қыз-. 
 ,, қағаз-.
 ,, сағат-.
 ,, кітаб-.
Выводы:  Вопросы:  кімнің?  ненің?  указывают  на  принадлежность 
предмета кому-нибудь или чему-нибудь. Поэтому после вопросов кімнің? 
ненің? слово непременно ставиться в притяжательной форме в именит па-
деже. Приставки притяжательной формы в единственном числе:
1) для І лица посли гласных м, для ІІ ң, для ІІІ сы. 
2) для І лица посли согласных ым, ІІ ың, для ІІІ ы. 
Жұмыс: Поставьте в притяжательной форме в І, ІІ, и ІІІ лице следую-
щие слова:
Ат, үй, қала, ауыл, мектеп, сыйа, тауар, мал, дала, арба, аға, əже, қарын-
дас, ата, сабақ, күн, сұу, нан. 

Бес томдық шығармалар жинағы
196
№ 18 сабақ. 
§ 1.
Оқұу.
Үй іші. 
Біздің үйде жеті кісі бар: мен, əкем, шешем, ағам, апам, інім, жана қа-
рындасым. 
Əкем қырық бес жаста. Шешем отыз тоғыз жаста. Ағам жыйырма бір 
жаста. Апам он алты жаста. Мен тоғыз жастамын. Қарындасым жеті жаста.
Əкем  мен  шешем  қалқоздың  мүшесі.  Ағам  зауытта  жұмыс  қылады. 
Апам екінші басқыш мектепте оқыйды. Қарындасым күнде балалар бақ-
шасында болады. Мен төртінші бөлімде оқыймын. 
Əкемнің жұмысы ат бағұу. Шешемнің жұмысы бақшада.
Сенің əкең қайда жұмыс қылады? Сенің үй ішің қайда тұрады?
Жұмыс: Выписать с притяжательным окончанием отдельно для 1, 2 и 
3 лица. 
§ 2.
Напишите рассказ на тему: «Менің үй ішім». 
Сенің үй ішінде неше адам бар, олар кім? Сенің үй ішің қайда тұрады. 
Сенің əкең бар ма, шешең бар ма? Сенің əкең неше жаста? Ол не жұмыс 
қылады? Сенің шешең неше жаста? Ол не істейді? Сенің жеңгең бар ма? 
ол нешеде қылады? Сенің қарындасың нешеде, ол не істейді? Сенің інің 
нешеде, ол не істейді? Сен өзің нешеде, сен істейсің?
Сенің əкең аты кім? Сенің шешең аты кім? Сенің ағаң аты кім? Сенің 
інің аты кім? Сенің апаң аты кім? Сенің атың кім?
№ 19 сабақ. 
§ 1. 
Обратите  внимание,  прибавляется  ли  в  притяжательной  форме  слова 
падежное окончание. 
Қазағыстан құрылысы. 
Ұлы өктəбір төңкерісі орнады. Езілген ұлттар теңдік алды. 1920-жылы 
өктəбірдің  төртінде  Қазағыстан  респүблійкесі  жарыйаланды.  Бұл  күнде 
Қазағыстанда қалқоз-сапқоз құрылысы күшейді. Мəдениійет жұмысы іл-
геріді. Өнерлі кəсіп күшейді күшейді. Қазаңыстан еңбекшілерінің белсен-
ділігі артты. Сатсыйалдық құрылысымызда табыс көп. 

Бес томдық шығармалар жинағы
197
Қорытұу:  к  притяжательной  форме  слова  может  быть  присоединено 
любое падежное окончание. 
Примечание:  В  местном  падеже  между  падежным  притяжательным 
окончанием 3-го лица вставляется звук н, например: дəптеріде- в его те-
тради, үйінде- в его доме, жұмысында- в его работе. 
§ 2.
Жазұу. 
Дописать притяжательное и падежное окончания вместо черточки:
Менің кітаб- таза. 
Сенің кітаб- ылас. 
Менің кітаб-да сүурет жоқ. 
Сенің кітаб–да сүурет аз.
Менің алдым- сыйа бар.
Сенің алды-да сыйа жоқ.
Оның алды-да сыйа жоқ. 
Оның алды- сыйа тұр. 
§ 3.
Прочтите, потом вписать и вместо черточки написать соответствую-
щую притяжательную приставку: 
Пійəнерлердің заңы.
1. Пійəнерлер – жұмысшы табының дос-.
2. Пійəнерлер – кəмсамолдың, кəмүнестің жеткіншег-. 
3. Пійəнерлер – еңбектің ерлер-.
4. Жер жүзіндегі пійəнер бір бірінің жолдас-.
№ 20 сабақ.
Балалар, тынышталыңдар, шұуламаңдар. Өткен сабақты қайтарыңдар! 
Енді əрі оқыймыз. Бүгін неге? қайда? кімге? деген сұрауларды үйренеміз.
§ 1.
Сұрау: қайда? (куда?), кімге? (кому), неге? (зачем? На что, зачто?).
Прочитать следующее и выписать в виде таблицы слова, которые отве-
чают на вопросы қайда? неге? кімге?
Дем алыс күн. 
Біз бес күн оқыймыз. Алтыншы күн бізге дем алыс болады. Дем алыс 
күн біз мектепке сабаққа бармаймыз. Дем алыс күн біз таза ауаға ойынға 
шығамыз. Кейде далаға барамыз. 

Бес томдық шығармалар жинағы
198
Дем алыс күн жұмысшылар өндіріске жұмысқа бармайды. Қызметкер-
лер мекемеге қызметке бармайды. Адамның бəрі дем алады. 
Кешке кійноға, құлыпқа, тыйаторға барамыз. Онан соң үйге қайтамыз. 
Түнде төсекке ұйықтауға жатамыз. 
Қорытұу: 1. Слова отвечающие на вопросы қайда? неге? кімге? став-
ляется в барыс жалғау (падеж направления и цели) и указывают на направ-
лении и цели действий. 
2. Барыс жалғау имеет приставку после глухих в твердых словах қа, в 
мягких ке, после звонких в твердых словах ға, и в мягких ге. 
§ 2.
Жұмыс: Списать и вместо черточки поставить нужное окончание ба-
рыс жалғау (қа-ға, ке-ге).
Мен базар- нан- бардым.
Мен нан- он тыйын төледім.
Онан соң мен үй- қайттым. 
Үйде ертеңге сабақ дайарладым.
Сонан соң сағат үш- амбұлаторыйа- тоқтыр- кетті. 
Амбұлаторыйада əуелі кезек- жазылдым. 
Онан соң нөмір алдым. Нөмір мен доқтыр-кірдім. 
Доқтыр  маған  ретсеп  берді.  Ретсепті  мен  əптек-тапсырдым.  Əптек 
маған дəрі берді. 
№ 21 сабақ. 
§ 1.
Обратите  внимание  на  особеноость  барыс  жалғау  притфжательной 
формы. 
Притяжательная форма.
1. Мен қарындашыма 10 тыйын төледім. 
2. Сен қарындашыңа неге тыйын тқледің?
3. Ол қарындашына 5 тыйын төледі. 
4. Мен дəптеріме жаздым. 
5. Сен дəптеріңе жаздың.
6. Ол дəптеріне жазды. 
Простая форма. 
1. Мен қарындашқа 10 тыйын төледім. 
2. Сен қарындашқа неге тыйын тқледің?
3. Ол қарындашқа 5 тыйын төледі. 
4. Мен дəптерге жаздым. 
5. Сен дəптерге жаздың.
6. Ол дəптерге жазды. 

Бес томдық шығармалар жинағы
199
Қорытұу: Притяжательная форма слова имеет в барыс жалғау в 1 и 2 
лице приставку а (е), в 3 на (не).
§ 2.
Жұмыс: поставьте в барыс жалғау простой и притяжательной формы 
слова: қалам, қағаз, жодас, пеш, бала, терезе. 
Напишите  на  тему  «Менің  дем  алыс  күнім»,  придерживаясь  следую-
щих вопросов:
Неше күн жұмыс қыласың? Нешінші күн дем аласың? Дем алыс күні 
қайда барасың, не істейсің? Кешке қайда барасың, не істейсің?
§ 3.
Оқұу. 
Бір, екі, үш
Жастар, алып күш.
Отан қорғау жолында, 
Сен де алға түс!
Бір, екі, үш,
Қалма сыртта тыс.
Жаңа құрылыс жасауға
Жұмыс қайрат күш!
Жұмыс: Выучите наизусть. 
№ 22 сабақ. 
Бүгін қайда? деген сұрау үйренеміз. Тыңдағдар, қараңдар, көшіріңдер, 
салыстырыңдар!
§ 1.
Хорошенько  разберитесь,  какую  приставку  имеет  слово,  отвечающее 
на вопрос қайдан? – откуда?
Мен жаңа
Қайдан?
асқанадан
базардан
қалқоздан
үйден
бəтерден
сабақтан
кіластан
жұмыстан
қызметтен
мектептен 
ауданнан
егіннен 
Қайттым.

Бес томдық шығармалар жинағы
200
Қорытұу: слова, отвечающие на вопрос қайда? (откуда?) ставится в 
шығыс жалғау (исходный падеж) и имеет приставку:
После гласных и звонких дан (ден).
После глухих тан (тен).
После носовых (н, м, ң) нан (нен).
Примечание:  Шығыс  жалғау  притяжательной  формы  слова  в  един-
ственном  числе  всегда  имеют  приставку  нан  (нен),  напр.  əкемнен,  бала-
сынан.
§ 2.
Оқұу. 
Прочитать и выписать слова, стоящие в шығыс жалғау. 
Мен күнді қалай өткіздім. 
Мен  бүгін  жеті  сағатта  ұйқыдан  ойандым,  төсектен  тұрдым.  Шайдан 
соң мектепке сабаққа келдім. Қоңраудан соң біз кіласқа кірдік. Тоғыз сағат-
та кіласқа оқытұушы кірді. Онан соң қазақша сабақ басталды. 45 мүйнеттен 
соң тағы қоңырау болды. Біз сабақтан, кіластан тынысқа шықтық. Сүйтіп, 
бес сабақ өтті. Біз, тоғыздан екіге шейін мектепте оқұуда болдық. Екіден 
соң мен мектептен үйге қайттым. Үйге тамақ жедім. Тамақтан соң мен ой-
ынға шықтым. Ойыннан соң алтыдан сегізге шейін үйде сабақ дайарладым.
§ 3.
Спишите и вместо черточки поставьте приставку шығыс жалғау (дан-
ден, тан-тенғ нан, нен).
Жұмысшы жұмыс- қайтты. 
Қызметкер мекеме- қызмет- келді. 
Бала мектеп- сабақ- келді.
Əкем аудан- бүгін келді. 
Мен Антон- қарындаш алдым. 
Поставьте в шығыс жалғау слова: арба, ағаш, бөлме, пеш, нан, шам, мың.
№ 23 сабақ. 
Балалар біз бүгін кімді? нені? деген сұрау үйренеміз. Тыңдаңдар, қа-
раңдар, байқаңдар, салыстырыңдар, көшіріңдер!
§ 1.
Обратите внимание какую приставку имеют слова, отвечающие на во-
прос кімді? (кого?), нені? (что?).

Бес томдық шығармалар жинағы
201
Мен кеше 
Кімді? Нені?
Базарды 
Петірді
Кітапты
Гəзетті
Аннаны
Кəтəні 
Мəшійнені
көрдім.
Қорытұу: слова отвечающие на вопрос кімді? нені? Ставятся в табыс 
жалғау винительный падеж. Табыс жалғау имеет приставку 
После гласных ны (ні).
После звонких ды (ді).
После глухих ты (ті).
Примечание: Табыс жалғау притяжательной формы един. числе 3-го 
лица имеет приставку н, напр, кітабың, баласын, үйін.

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: