Қасым аманжолов

121
* * *
Ойлаймын да жазамын әр немені,
Дамылсыз-ақ еседі көңіл желі.
Байтақ жатқан сары дала сықылдымын,
Кең өмірдің қадырын білер елі.
1945
* * *
Құраулап жылқы шақырған,
Қоңырау үнді келіншек;
Қуалап құлын қайырған
Қайда жүрсің, жеткіншек?
1945
* * *
Берсең бер, бермесең қой, баспанаңды,
Сонда да тастамаспын астанамды.
Өлеңнің отын жағып жылытармын
Өзімді, әйелімді, жас баламды.
1948
* * *
Әттең, жоқ қой, қанатым,
Жерім көп ұшып баратын.
Борышым көп беретін,
Сыбағам көп алатын.
1949
* * *
Бұл шытырман ойлардан
Әйтеуір шығып кетермін.
Арманым бар ойға алған,
Соған да бір жетермін.
1950
* * *
Жігіттің көрдік «жүйрік, шабанын да»,
Япыр-ай, бір шаба алмай қаламын ба.
Үстімнен қойды-ау түспей қара тоным,
Көк бөрік, көк жағаның заманында.
1951
* * *
Япырай! Тудым неге ойшыл болып?
Кеудем толып барады, кеудем толып.

122
Түгім қалмай жарылып аспанға ұшып,
Неге ғана атпаймын фонтан болып?
26 наурыз, 1952
* * *
Көңілдің кілті жатыр ықыласта,
Ашық қабақ, сусын мен адал аста.
Әркім қалай ойлайды, өзі білсін,
Соны біреу ойлатты-ау біздің басқа.
1952
* * *
Алты ай жаттым ауырып,
Бір келмедің хал сұрап.
Жұмысың көп, кінә жоқ,
Қалыпсың ғой қалжырап.
 
Жатыр деп ед қиратып,
Маңдайдан тер тамшылап,
Уақытыңды алмайын,
Бара қойшы, ал, шырақ.
1953
 
СҰҢҚАР ЖЫРЫ
(М. Горький туралы)
І
Бір уһілеп, бір өксіп,
Жатты дүние дөңбекшіп, –
Азап шеккен арудай.
Тұншықтырып түн түнек,
Тұнжыраулы жер мен көк,
Күйзелгендей Күн мен Ай.
 
Сонда сонау қиядан
Ұшты сұңқар ұядан,
Ұшты самғап саңқылдап.
Қара түнді қақ жара
Қанатымен жол сала, –
Нажағайдай жарқылдап.

123
Ұшты сұңқар самғады,
Жиһан жүзін шарлады,
Көрді, ұқты түн сырын:
Екі басты самұрық
Шеңгелге сап тұр бүріп
Бостандықтың  бұлбұлын.
 
Шықты сұңқар көкке өрлеп,
Көкірегін кек кернеп,
Бостандық деп жырлады.
Құмарта сұңқар үніне,
Таңшыл құстар сүйіне,
Бақыт жырын тыңдады.
 
Тау тулатқан толқын жыр,
Жосып аққан жойқын жыр
Солқылдатты жер-көкті.
Аңыз болған арман жыр,
Құлақ құршы қанған жыр
Дүниені тербетті.
Сұңқарды тез құртам деп,
Қос қанатын қырқам деп,
Бар қаһарын тікті түн.
Қауіп-қатер төнгенде,
«Сұңқарға сын» дегенде,
Естілді бір күшті үн.
 
Топшысымен тау жыға,
Қанатымен бұлт сыра,
Келе жатты  қос қыран.
Жер жендетін жайрата,
Таң құстарын сайрата,
Қара түнге  салды ойран.
 
Саңқылдап сұңқар күшті үні,
Шарықтап таңның бұлбұлы,
Бастап ұшты қос қыран.
Нажағай бұлтты қамшылап,
Түн қорқауы қансырап,
Жарқырап атты алтын таң.
ІІ
Өмірдің асқар шыңында,
Бақытты алтын тұғырда
Жырлайды таңның сұңқары.
Гүлді, нұрлы алтын жаз,

124
Асыр салған аққу-қаз,
Шалқып шаттық шалқары.
Жердегі бір жырадан,
Жылжып жендет сұр жылан
Шықты шыңға өрмелеп.
Қапыда жылан шақты деп
Сұңқар қаза тапты деп,
Азаланды жер мен көк,
Бірақ сұңқар өлген жоқ.
Иланады кім оған?!
Өзге өлсе де, – өлмейтін,
Өліміңе көнбейтін
Ол бір туған ұлы жан.
Сұңқар жыры – жарқылдай,
Жауға атылған нажағай;
Ол біздің жыр, бізге ұран.
Шыңдағы алтын тұғырдан,
Сұңқарларын ұшырған
Ұлы Отан – тау қыран.
1936
 
 
АҚЫН
(Маяковский туралы)
Ескі дүние есігін теуіп ашып,
Кіріп келді ол жүзінен жалын шашып,
Босағада тұрмады, төрге ұмтылды,
Бұзып-жарып, еңсеріп, еркін басып.
Кербез әйел сықылды дүние паң
Қылығына  жігіттің  бұлқан-талқан.
Ала көзбен бір қарап дүниеге,
Ақын тұрды азырақ болып аң-таң.
Дүние – шексіз, аралап кете барды,
Тілін ұқты, сырын да тез аңғарды.
Су орнына жұтты да аққан жасты,
Күй орнына тыңдады қайғы-зарды.
Осы шуды қақ жарып шықты бір үн,
Естімеген дүние мұны бұрын.

125
Бостандықтың бүркіті саңқ-саңқ етіп,
Қанатымен сыпырды дүние кірін.
Ақын сонда әлемге айтты шынын,
Деді ол: «Жаңа дүние жаршысымын»
Бар даусымен айқайлап жіберді кеп,
Жер құлағын тұндырды даусы мұның.
Дүние шуын бұл дауыс кетті басып,
Есі шыққан ескілік қалды сасып.
Баса қашты құлағын нәзік муза,
Музаны  бұл не қылсын, емес ғашық.
Не қыламыз, шынында, музаны біз?!
Көп ақыннан қалған ол бір кәрі қыз.
Муза жазып бермейді бізге өлең,
Өлең тоқыр өзіміз фабрикамыз.
Өлеңді ол жазушы ед бұрқыратып,
Қанжарды да тұтушы ед, мылтық атып.
Көрікті де басушы ед күмпілдетіп,
Балғаны да соғушы ед тасты уатып.
Дабылдатып еді бір дүниені,
Амал қанша, дариға-ай сол да өлді.
Арыстандай ақырған ақын еді,
Жыр көгінде қырандай шалқып еді.
Даусы қалды құлақта саңқылдаған,
Жыры қалды жүректе жарқылдаған.
Жыр керек қой, дүниеге жыр керек қой,
Неге ғана өледі ақын адам?!
1940
 

126
АҚЫННЫҢ  ЕСКЕРТКІШІ
(Пушкиннің өлгеніне жүз жыл толуына)
 
Өмір – бақша: жемісі мол, қызыл гүлі жайнаған,
Жан иесі – бейне бұлбұл, гүлге қонып сайраған.
Сол бақшаны мен келемін тамашалап, аралап,
Гүлдің сырын, бұлбұл үнін жырға тізіп, саралап.
 
Гүлдің сыры, бұлбұл үні тербетеді жанымда,
Балқытады жас тәнімді, қайнатады қанымды.
Ұлы мұхит толқынындай тасқындайды көңілім,
Май айының бақшасындай құлпырады өмірім.
 
Нұрын төгіп, мейірленіп, күн қарайды күлімдеп,
Бақша ішінде музыкадан күй төгілед дірілдеп.
Шаттық жыры жүрегімді, көкірегімді кернейді,
Көңіл құсы шарықтайды, күнге қарай өрлейді.
 
Аралаймын гүл бақшаны, тамашаға тоймаймын,
Толқындаймын, тасқындаймын, толғанамын, 
                                               ойлаймын.
Ой шыңынан құлдырайды асыл сөздің бұлағы,
Жыр тыңдайды, түріледі бар әлемнің құлағы.
 
Жырлаймын да, шырқатамын шаттық жырын 
                                                  өмірдің,
Еркіндеймін, орындаймын бар тілегін көңілдің.
Іркілмеймін, бақша ішінде тамашалап келемін,
Бақша ішінде, көз алдымда бір ескерткіш көремін.
 
Мрамордан орнатылған ескерткішке келемін,
Иілемін тәжім етіп, жырмен сәлем беремін.
Жыр тәңірінің, ұлы ақынның ескерткіші еді бұл,
Дақ түспеген, ескірмеген, өтсе-дағы талай жыл.
 
Бұйра шашы толқынданған, кең мандайы керілген,
Тапжылмастан ұлы ақын тұр, терең ойға көмілген.
Ескерткішке кірпік қақпай қадаламын, қараймын,
Ескерткішін ұлы ақынның дәл өзіне балаймын.

127
 
Қараймын да ескерткішке, терең ойға батамын,
Сырымды айтам, шынымды айтам, ақынға 
                                             тіл қатамын:
– Шіркін жалған, опасы жоқ, әттең сұмырай, 
                                               зар заман,
Не көрсетпеді, не қылмады, не қылмады ол саған!
 
Ақын едің, албырт едің, сұм жалғанмен алыстың,
Таң жолынан тапжылмадың, қайтпадың сен, 
                                                қарыстың.
Ақын едің, күн боп едің, мезгіл жетпей сөндің сен,
Сонда-дағы борышыңды адамзатқа бердің сен.
Ақын едің, жалын едің, желмен ойнап өрт болдың,
Ақын едің, соққы жедің, сұм жалғаннан мерт 
                                                  болдың.
Бірақ, сені жоя алмады, құрта алмады сұм жалған,
Мәңгі сақтар, жүрек жаттар сенен асыл жыр 
                                                   қалған.
 
Сені қысқан сұм замана, болды міне күл-талқан,
Сен аңсаған, құмарланған атты міне, атар таң,
Жаңа заман сені бүгін жүрегіне бөледі,
Жаттап жырың, ақтап атың, сені тірі көреді...
 
Деймін-дағы, ескерткішке қайта-қайта қараймын,
Ескерткішін ұлы ақынның дәл өзіне балаймын,
Қарсы алдында ескерткіштің кетем жырлап 
                                                 тағы да,
Жырлаймын да, гүл орнатам ескерткіштің маңына.
1937, Алматы
 

128
ЧЕРНЫШЕВСКИЙГЕ
Бір масқара уақиғаны
Еске алсам, шошыр жаным.
Айтуға тіл ұялады,
Айтсам, қайнар зығырданым.
Ортасында өткен ғасыр,
Алаңында Петербургтың
Түсі суық бір ағаш тұр.
Тартып көзін өткен жұрттың...
Әлдекімдер келеді алып
Сол ағашқа бір адамды.
Ерсіл-қарсыл өткен халық
Аң-таң болып тұра қалды.
Таңды әкеліп әлгі адамды
Қабыстырып қара ағашқа,
Масқаралап қысым салды
Көзің қимас қыршын жасқа.
Жендеттері жауыздықтың
Жауап берер кейін не деп?
Жазығы жоқ жас жігіттің
Түкіреді бетіне кеп.
Христосын қасына ертіп,
Сықылданып мүңкір-нәңкір,
Поптар тағы келді жетіп,
Туғызбаққа заман ақыр!
Қанды ағашқа тұр таңулы,
Тұр ұлы адам – тұр ақыл ой,
Тұр халықтың адал ұлы,
Тұр ұлы адам – тұр ақыл, ой,
Қанды алаңға толған халық
Қайтіп төзсін мұндай күйге?!
Кетті толқып ызаланып

129
Бүкіл Россия, бүкіл дүние.
Тұс-тұс жақтан шықты дауыс,
Ызаланған қаhарлы үн.
Нажағайдай тиді қарғыс
Қалтыратты патша тағын.
О, сүйікті Чернышевский,
Жауыздардан не көрмедің,
Сонда-дағы сен өлмедің,
Қайтарылды сенің кегің!
Қанды ағаш сені таңған
Болды талқан, қалды адыра,
Орнына оның мрамордан
Саған арнап соқтық мұра.
 
ГОРЬКИЙ
Горький – күн,
заманына нұрын төккен,
Горький – гүл,
гүлдендіре ұрық сепкен,
Горький – үн,
жер шарына еркін жеткен.
Горький – жыр,
тәнді сүйіп, жан тербеткен.
Горький – от,
кекке өрлеген қызыл жалын!
Горький – оқ,
өңменінен атқан жауын!
Горький – сел,
тас талқандап аққан ағын!
Горький – ер,
таң жолына тапқан табын!
Горький – ол
«дауылпаз» боп дауылдатқан,
Жауына

130
жасын тастап, жауындатқан,
Сескенбей
төніп тұрған қара бұлттан,
Дауылпаз
қайсар, қайтпас
қанат қаққан.
Горький – ол
заманының тілі болған,
Табының
таусылмайтын жыры болған,
Ойы – аспан,
кеуде-сарай – алтын толған,
Алтынын
өз табына берген қолдан.
Сол Горький,
міне, бүгін жұмды көзін.
Жүрекке
«Өлді...» деген жетті сезім.
Бірақ та!
Тәні өлді... өзі өлген жоқ.
Мәңгі өлмес –
берді бізге асыл сөзін!
Горькийдің
күші – табым білегінде!
Горькийдің
ісі – табым тілегінде!
Сезімі –
миллионның сезімінде,
Сөздері –
ұлы заман жүрегінде!
Тән тозбақ,
қан суалмақ – өмір заңы!
Мәңгі өлмей
тұра алады кімнің жаны!
Тарихта
мәңгі өшпес сыр қалдырған –
Горькийдей
тап ұлының не арманы.
1936, Орал

131
 
АҚЫН
(Пушкиннің өлгеніне жүз жыл толғанда)
Күн боп туған ұлан күнше күледі,
Күндес болған түн өзегін тіледі.
Түн мазағын, өмірдің сұм азабын
Тартқан жанның сырын, мұңын біледі.
Төгілген қан, аққан жасты көргенде
Елжірейді, жалындайды жүрегі.
Жібек жыры жауыздықтан жиіркеніп,
Оқ тигендей сырқырайды сүйегі.
Жалындап сырт, ыза кернеп, қайнап іш,
Жас ұланның таза қаны күйеді...
Қара түнде қара киіп қайғырған
Сұлуларды құшады да, сүйеді.
Құшады да, мұңаяды, жылайды,
Жылайды да, кейде шалқып жырлайды.
Тасқындайды жас өмірдің тілегі...
Мұны көріп, сұр жыландар ысқырып,
Жындар жортып, иттер-дағы үреді.
 
«Ит үреді, керуендер көшеді».
Жел жынданып, ызыңдайды, еседі...
Көшкен елдей, ескен желдей мазасыз,
Сұм жалғанның гуілдейді өсегі.
Бірақ оған мойымайды жас ұлан,
Албырт болып, ақын болып өседі.
 
Ақын ұлан өмір сырын тереді,
Қырағы көз көрмегенді көреді.
Сезгіш жүрек, асқан ақыл, албырт ой,
Қайтпас қажыр, ақынға күш береді.
Ақын ұлан арыстандай айбатпен
Ар, намыстың майданына енеді,
Қалам найза, қалқан болып қағазы,
Сөздері – оқ, алмас қылыш – өлеңі...
Зұлымдыққа нажағай боп атылып,
Әділдікке көңіл нұрын себеді.
Дабыл қағып, таң жолына шақырып,

132
Таң атады, күн шығад деп сенеді.
Бұл майданда албырт ақын, жас ұлан
Түн қысымын көп көріп, зар шегеді.
Күңіренеді, көзден жасын төгеді.
Көңіл көгін қара бұлт торлайды.
Талай рет түн түнегі төнеді.
Амал қанша, зарлатады зар заман,
Жауыз тағдыр жас ұланды жеңеді...
Амал қанша! Жалмауыздар желікті,
Аямапты, ақын қанын төгіпті.
Ақын ұлан қоштасарда жанымен,
Ақтық рет: күндей күлген көрікті
Жас сұлуын – Музасын бір көріпті,
Көріпті де, көз жұмыпты, өліпті...
Өңшең сұмдар өлі тәнді басынып,
«Тұрмасын» деп, тереңірек көміпті...
Ақын өлед – жан иесі күңіренед...
Өтеді өмір. Жылдар өтіп, жыл келед.
Сол өмірден жан сезімге, құлаққа
Үн келеді, жыр келеді, сыр келед...
Өтті өмір. Ақырында күн жеңді,
Ақын жыры күн нұрымен гүлденді.
Ақын аты, ақын күші ақталар,
Заман туды. Жан иесі кенелді.
Ақын жыры мәңгілікке жатталар,
Шаттығы мол жүректерге бөленді,
Бақыт қонған, құмар қанған заманда
Ақын жыры күн нұрына теңелді.
Ақын жыры әсер берді маған да,
Ақынға арнап жаздым мен де өлеңді!
 

133
РУСТАВЕЛИ ШОТАҒА
Шықтым шалқып шың басына, шарықтатып шат қиялды,
Өр көңілмен орай шолдым бар ғаламды, жер-жиhанды.
 
Тұғиыққа терең бойлап, түстім тарих дариясына,
Көз жеткісіз көлемді ойлап, амандастым бар ғасырға.
 
Өткен өмір – бейне музей, араладым емін-еркін, –
Ұқтым талай ғасыр сырын, өмір сиқын елдің кейпін.
 
Жеті ғасыр жолға жетіп, айналама көз жібердім,
Қап тауында тұрмыс құрған халық көрдім, көңіл бөлдім.
 
Ханды көрдім, қаhарымен айналасын қалтыратқан;
Батыр көрдім, жолбарыстай тауда жортқан, садақ 
                                                         тартқан.
 
Елді көрдім, еңіреген, Еділдей боп жасы аққан,
Ерді көрдім, есі шығып етегімен бетін жапқан.
 
Қызды көрдім, қиын қамал зынданында зар жылаған,
Құлды көрдім, азап қабын арқалаған, нәр сұраған.
 
Сұм заманнан жаны шошып, жапан түзге кеткен босып,
Көрдім жалқы жауынгерді, өлім жолын жүрген тосып...
 
Қарай қалдым Қап тауының бұлт бүркенген құз басына,
Кенет көзім кетті түсіп бір ұлы адам тұлғасына.
 
Тұр екен ол тым тұнжырап, Эльбрустан елге қарап,
Ел қиялын, ер арманын жиып-теріп, өзі арқалап.
 
Ақын екен, арыстандай айбарымен Айға шапқан,
Ағыл-тегіл төгілген жыр – бейне терек таудан аққан.
Қиыр кезіп, ойға жүзіп, қиял құсы қанат қаққан,
Айдынды аспан аясында жыр тыңдатқан, мұңын 
                                                        шаққан.
 

134
Жан саясын, ой шұғыласын іздеп асыл махаббаттан,
Шын достыққа, шын ерлікке, бостандыққа дабыл 
                                                         қаққан.
 
Қолын сілтеп қашқан патша Тамарадан, тәж бен тақтан,
Ақырында арманды ақын Күн боп туып, Ай боп батқан.
 
Көргем талай, күңгірттеніп, нұры кеміп батқан Айды,
Батар Айды басқан бұлттай, ақын жүзін жапқан қайғы.
 
Көз ұшында көлеңкедей ақын маған бұлдырайды,
Тіл қатпайды, томсарады, Тариелдей тұнжырайды...
 
Амандастым мен тіл қата, Алатаудан ән шырқата:
О, сабазым, ақын Шота, неге мұнша болдың қапа?
 
Өміріңе өкіндің бе, көрмедім деп, ешбір опа?
Әлде жаның қажыды ма жер жастанып жата-жата?
 
Сен тірісің? Мәңгі өлмейсің. Өлім сені басына алмас,
Сен жалынсың лапылдаған, түн түнегі жасыра алмас.
 
Сен болатсың жарқылдаған, тат та баспас, жерде 
                                                         қалмас,
Сен алтынсың, жүрегінде сақтап келді Кавказ, Парнас.
 
Бір тынбады, зырылдады дүниенің дөңгелегі,
Ақырында атты алтын таң – адамзаттың көксегені.
 
Бақытты өмір құшағында еске алады бүгін сені,
Тариелдің інілері, Нестаныңның сіңлілері.
 

135
ӨЛДІ ДЕУГЕ БОЛАР МА
(Сулейман Стальский қайтыс болғанда)
Дағыстанның даңқты,
Қайратты қарт бұлбұлы ең.
Сүйсіндіре халықты
Күй төгіп ең тіліңнен.
 
Ерте туып, кеш жасап,
Көпті көзбен көріп ең.
Көргеніңді әнге сап,
Жырға тізіп беріп ең.
 
...Сол өмірдің қарасы
Біржолата батқанда.
Қуанып адам баласы,
Бақыт таңы атқанда:
 
Көне көзің күлімдеп
Жүзіңде ойнап бақыт нұр.
Ой түбінен нөсерлеп
Ақтарылды шаттық  жыр.
 
Қарт Кавказдың құзынан
Аса шапқан дүлдүл ең.
Бақытты өмір шыңынан
Ән шырқатқан бұлбұл ең.
 
 

136
ЖЫР ЖОЛЫНДА АСҚАР ТАУ
(Нұрпейіс жырау туралы)
Жолға шықтым, қолға ұстап
Ақындықтың желегін.
Бірде шауып ойқастап,
Бірде аяңдап, желемін.
Жыр төселген жолдармен
Желе-жортып келемін.
Көк сүңгідей өңгерген
Қолда батпан өлеңім.
Күндердің бір күнінде
Есті алдымнан самал жел.
Құлақ тостым бір үнге
Әлде тасқын, әлде сел.
Қоңыр самал төске алып,
Үнді қуып жөнелдім.
Аласұра бір көз салып,
Асқар биік тау көрдім.
Асқар таудан жосылған
Ағыл-тегіл сел көрдім.
Аққу ұшып, қаз қонған
Айдын шалқар көл көрдім,
Тәуекел деп, толқыннан
Жүзіп өтіп келдім мен.
Мейлің нанба, мейлің нан,
Бір ғажайып көрдім мен:
Таудай болып отырған
Өзіміздің Нұрекең.
Сел-дария толқыған
Нұрекеңнің жыры екен.
1940

137
СҰЛТАНМАХМҰТ ТУРАЛЫ 
БАЛЛАДА
Бауырында Баянаулы жалғыз қорған
Қиырдан жолаушыға аңыз болған.
Күзетіп күндіз бүркіт, таңда бұлбұл,
Түн болса тұғыр етіп байғыз қонған.
Тыным ап сол қорғанда тұрған жым-жырт,
Жамылып жиырма жылды жатыр Махмұт.
Күндердің күнінде бір сол молаға
Керісіп келе жатты екі жігіт.
Молаға екі жігіт келіп жетті,
Біреуі ақын еді от жүректі.
Сұлтанның қабіріне гүл орнатып,
Көзінен жас домалап тәуеп етті.
Мелшиіп тұрды анадай екіншісі,
Әруақтай мола кезген сұп-сұр түсі.
Ербеңдеп кең дүниеде жүрген біреу,
Болғанмен сыртқы күмбез, қуыс іші.
Жамандап өлген жанды кәсіп еткен,
Өлгеннің сыбағасын нәсіп еткен.
Ақынның моласынан бір мін тауып,
Жамандап қайтуға оның есі кеткен.
Жол бойы екі жігіт көп ұрысқан,
Мейірімсіз бір-біріне болған дұшпан.
Елсізді елеуретіп айтысты кеп,
Ұялмай тауда аңнан, көлде құстан.
 
Бір айтты: – Сұлтанмахмұт тірі, – деді,
Мәңгілік өлмес жанның бірі деді,
Қазақтың кең даласын аралап жүр,
Өзіндей өжет оның жыры, – деді.

138
Бірі айтты: – қателеспе, өлген, – деді,
Жырын да, өзін де оның көмген, – деді.
Болған соң өзі дұшпан, сөзі арам,
Тарихқа жазып солай бергем, – деді.
Жанжалы екеуінің кетті қызып,
Аң қарап, құстар ұшып етті қызық.
Дүбірі екеуінің жер сілкінтіп,
Соғысты бір-бірінің аузын бұзып.
Толқып су, дүрілдеп тау, қалшылдап тас,
Сұрапыл қабір басы болды айқас.
Жыртылған жаға мен жең желге ұшып,
Бұлттай боп бұрқырады жұлынған шаш.
Ғажайып күн күркіреп, етті жалт-жұлт,
Қабірдің бет тақтайы сынды сарт-сұрт.
От шашып екі көзден, «тоқтаңдар» деп,
Бейіттен шыға келді Сұлтанмахмұт.
Екеуі тұра қалды есі кетіп,
Мұздай боп тұла бойы, дір-дір етіп.
Қорыққанын екеуінің білгеннен соң,
Сұлтекең амандасты жайлап жетіп:
– Жігіттер, қош келдіңдер, жоғарылат.
Рахмет, ұмытпапсыз ер-азамат.
Қабірді жай қақсаңдар шығамын ғой,
Жанжалыңыз азырақ болды-ау ағат.
Жас ақын Махмұтқа айтты сырын,
Жолдасы өсек айтып жүргендігін.
Сұлтекең сабырлы ойымен тыңдап болып,
Мырс етіп бір күлді де, деді: – Інім!
Өлгем жоқ, иланыңдар, шынымды айтам,
Өлді деп айта берсін кейбір сайтан.
Жүр, баста, жазушылар Союзына
Мүшелік билетімді алып қайтам.
Сен жігіт өсек айтып жүргенше құр,
Моламды мен қайтқанша күзете тұр.
Деді де қолтықтап ап жас ақынды
Сұлтекең жүріп кетті шырқатып жыр.
20 мамыр, 1940

139
  СӘБИТКЕ
Ішімде жанартаудай жатыр жырым,
Ұшқындап іште қайнап сұрапылым.
Көрерсіз соның бұрқап атылғанын
Жаңғыртып жан түкпірін, ойдың шыңын.
Өлеңнің қаптатармын отты селін,
Толассыз топанындай ертегінің.
Білерсіз кім екенін сонда, Сәке,
Бұл күнде от шайнаған тентек інің.
1942
 
  ҒАБДОЛҒА
I
Ғабдолым, алдым хатыңды,
Жарқ етті кеште бір бақыт.
Сенің от махаббатыңды
Шырақ еттім бейуақыт.
 
Елестеп өтті алдымнан
Жаралы жылдар бейнесі
Қаралы туын жамылған,
Шіріген қанмен жейдесі.
Жалдап бір жүріп қан жұтқан,
Адамды қыл ғып тірідей.
Түскендей жерге «тамұқтан»
Қап-қара алып бір дүлей,
Ырситып темір тістерін,
Жалақтап, жалмап, жұтынып.
Істеп бір алып істерін,
Тұр әлі тоймай, құтырып.
 
Жүрегім шоққа көмілді,
Жанымды жайдым өртеңге.

140
Сұмдықта кеткен кегімді
Қайтара алмай өтем бе?
Жеді ғой іштен өкініш.
Қайратымды үңгіп, қыстап.
Кеудеде тынған дауыл күш
Шығасың қай күн ту ұстап?
ІІ
Сырласып, досым, сенімен,
Кеш еді оймен табысқан.
Айдаhар соғыс лебімен
Тартты кеп мені алыстан.
Құлдырап Қиыр Шығыстан,
Бұлдырап қыр да, таулар да.
Жазылып көңлім құрысқан,
Жұлдызым жүзіп заңғарда.
Шабытпен түлеп, шарқ  ұрып,
Құдіретті бір күш қонғандай.
Алысты көзбен шақырып,
Мерекем менің болғандай.
Қып-қызыл дария майданға
Басыммен сүңгіп келемін.
Бойлап бір шығып қайраңға,
Ойлап бір кешіп тереңін.
Білмеймін, қайда жоғалттым
Сескену, қорқу дегенді?
Есігін қақтым дозақтың
Өлеңмен келіп мен енді.
Жанымды салсам жалынға,
Жанады-ау деп те сескенбен.
Жап-жасыл балғын шағымда
Шомылып өртке өскем мен.
Қалсам бір қаусап мен өліп,
Достарым, аңсап, өкінбе!
Нажағайлы қара бұлт болып,
Жаңбыр боп жауып өтті де.
 

141
ПОДПОЛКОВНИК ӘЛПИНГЕ
Құттықтаймын бірімен майдың,
Подполковник, жолдас Әлпин!
Біздің ағажан еді жайқын,
Жымия күліп оқыр, бәлкім.
 
Етіңіз қабыл жүректің нәрін,
Ақын солдат махаббатын;
Ылтифатыңыз өзіме мәлім,
Мен бе оны ұмытатын?
 
Балтырын таңған, сұр шинель киген
Осы бір солдат өтер өрттен.
Тасқындай еркін поэзиясымен
Шығар бір барып келешектен.
 
Ұмытармын ба қасіретімді,
Қатыбас күндер қан соққысын?
Қабыл ал осы қабілетімді, –
Махаббат, достық жоралғысын.
1944
 

142
ҒАЛИҒА ЖАУАП

жүктеу/скачать 38,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: