Министерство сельского хозяйства республики казахстан

132 
 
ИННОВАЦИЯ В ЛЕСНОМ ХОЗЯЙСТВЕ 
 
УДК 630.17 
 
СОҒДЫ ШАҒАНЫНЫҢ (согдианская ясень) 
(FRAXINUS SOGDIANA) қазіргі кездегі жағдайы 
 
Ахметов Е.М, Нысанбаева Г.Н.  
  
Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі 
 
 
Аннотация  
           В связи с особым статусом защиты природы основная задача заключается не только в 
защите  особо  охраняемых  природных  территории.  Комитетом  Лесного  и  охотничьего 
хозяйства  разработаны  ряд  мероприятий  по  кодексе,  определению  и  фактическому 
состоянию исчезающих видов растений.  
 
 
Annotation  
In connection with special status of defence of nature a basic task consists not only in 
defence of especially guarded natural territories. Developed the committee of the Forest and hunting 
economy row of measures after a code, to determination and actual state of vanishing types of 
plants. 
 
Кілт сөздер: Шарын ерен орман саябағы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар.  
 
Ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтың  жаңа  заңнамасына  сəйкес,  ұлттық  табиғи 
парктерде тек қана табиғатты қорғау ғана емес, ғылыми жұмыстар жəне оны ұйымдастыру 
негізгі міндетерд бірі. Орман жəне аң шарушылығы комитетінің перспективтік тақырыптық 
ғылыми  жоспарында  сирек  кездесетін,  эндемикалық,  дəрілік,  сəнді  өсімдіктер  түрлерін 
анықтау,  жай-күйіне  баға  беру,  көрсету,  кеңінен  таралған  өсімдіктер  дүниесін  зерттеу 
жұмыстары жоспарланған. 
 
Шарын 
МҰТП 
бойынша 
табиғи-ғылыми 
жəне 
техникалық-экономикалық 
дəлелдемелерге  сəйкес 900-ден  аса  тамырлы  өсімдіктер  түрлері  айқындалған,  оның  ішінде 
сирек кездесетін жəне эндемикалық 56 түрі көрсетілген. 
 
Бүгінгі күнде біз журнал оқырмандарын қызыл кітапқа енгізілген, қорғалатын негізгі 
нысан-Шарын  ерен  орман  саябағы  Табиғат  ескерткішінде  өсетін  аумақтағы  ерекше  табиғи 
кешен-  негізгі  орман  құрушы  соғды  ерен  ағашымен  таныстырмақпыз.  Өзінің  аты  айтып 
тұрғандай  Шарын  ерені  деп  аталып  кеткен  соғды  ерені-  ылғалды  ұнататын,  құнарлы 
топырақта өсетін, қасиетті, зəйтүн тұқымына жататын, дүние жүзіндегі өте сирек кездесетін 
ағаш. 
 
Ерен ағашы 30 жасында биіктігі 20-25 метрге дейін жетеді, жасы 300 жылға жоғары. 
Жас  кезінде  ағаштың  басы  жіңішкелеу  дөңгеленген,  ал  ересек  жаста  зор  келеді,  түзу, 
бұтақтары  əдемі  өрнектелген  жəне  мықты.  Бұтақ  жіберу  кезеңі 40-60 жылға  созылады. 
Тамыр жүйесі қуатты, қалың, топырақтың үстінгі сортаңдау қабатынан өтіп, жер асты суына 
дейін жетеді, 4-6 жастағы кезінде тамыры 1,5 метр тереңдікке барады. Жеміс беру жасы 15-
20  жыл.  Тұқымның  өніп  шығу  қабілеті 3-4 жылға  дейін  сақталады.  Өзінің  тамыр  жүйесі 
бойынша  ерен-  орманды  алқапты  құрайды.  Парк  аумағындағы  орманның  негізгі  тегі  –таза 
ерен,  оның  фитоценозы  орманның 35
% 
иеленеді.  Ол  негізінен  Шарын  өзеннінің  бойында 
өседі, ал екінші террасада  сексеуіл мен жынғыл тектес шөл өсімдіктермен бірлесіп керемет 
ортаны  құрайды.  Ерен  тоғайында  көлденеңінен 7 адамның  құлашы  əрең  жететін,  жасы 300 
жылдан жоғары ағаштар сақталған.  

133 
 
 
Ерен  орманының  айналасында    реликтті  шөлейт  сирек  тоғайының  элементі-тораңғы 
мен терек  өседі. Тораңғы-соғды еренімен бірге полеоген кезеңінен бері сақталып келе жатыр 
жəне қызыл кітапқа енгізілген. 
 
 
 
Сурет 1 – Шарын өзені 
 
 
Тоғайдағы  екінші  қабаттағы  жайылма  орманда  жапырақты-бұталы,  сəнді,  қызыл 
кітапқа тіркелген іле бөріқарақаты, іле ұшқаты өседі, бұлар осында мекендейтін құстар мен 
аңдардың қорегі болып табылады. 
 
 
 
Сурет- 2   
 
 
Ерен  тоғайын  табиғи  күйінде  сақтап  қалу  үшін,  екінші  терассаға    қолдан  екпе 
ағаштары  отырғызылды.  Бүгінгі  таңда  бұл  ретті  ағаштардың  орны  өзгерістерге  ұшыраған.
 
«Соғды еренінің орман өсірушілік-экологиялық жағдайын бағалау жəне оның табиғи 
өсу  жолын  зерттеу» 2013-2017 жылдарға  ғылыми  зерттеу  жұмыстарының  перспективті 
тақырыптық жоспары на байланысты Шарын ерен тоғайының реликті, бірегей табиғи кешен, 
негізгі  орман  түзуші  тұқымдас  соғды  еренің  (Fraxinus sogdiana)  жай-күйіне  сараптама 
жүргізілді.  
 
Шарын өзенін бойлай Сартоғай жайылма тоғайының жоғарғы, ортаңғы жəне төменгі 
учаскелеріне 3 бақылау  алаңы  орнатылды.  Сынақ  алаңдары  көлемі 50х50  м.  болатын  

134 
 
төртбұрыш  формасында  жасалынып,  диагональ  бойымен  2х2  м (4 м2)  болатын 17 санақ 
алаңдары  жасалды.  Осы  санақ  алаңдарынан 0,5-1,5 м  жоғары  жас  ерен,  қарағаш    өскіндері 
саналып орамдары мен телімдері белгіленген сынақ карточкаларына тіркелді. Соғды еренінің 
табиғи өсу жолын бағалау шкаласымен салыстырылып нəтижесінің төмендігі анықталды.  
 
Сарытоғай алаңы,    № 40 орам,   № 3 телім,   1.2 г.  аумақ 
Егілген түрі:   Соғды ерен.  .Жасы; 20  Сапа дəрежесі. 4   Тығыздығы 4 
Өсу құрамы;   Соғды ерен: Мың. тал/ га  6120    биіктік,м 2 
                         Қарағаш: Мың. тал/ га  55590  биіктік,м  8 
 
 Кесте 1 – Тіркелген алаңдағы ағаш түрлерін қалпына келтіру санақ тізімі  
 
Бақылау 
алаңы № 
 
Соғды ерен 
Қарағаш 
 
 
0,5м 0,6-1,5м 1,5м 0,5м 0,6-1,5м 1,5м жоғары 
1 - 1 
- 
3 1  1 
2 - - 
1 
2 1  1 
3 - - 
- 
5 1  2 
4 - - 
- 
4 2  - 
5 - - 
- 
- 2  1 
6 - - 
- 
- 1  2 
7 - 1 
1 
1 3  - 
8 - 1 
- 
4 2  - 
9 - - 
- 
3 1  1 
10 -  - 
1 
7  2 
2 
11 -  1 
- 
1  4 
2 
12 -  - 
1 
2  4 
1 
13 -  - 
- 
2  3 
2 
14 -  - 
- 
-  2 
2 
15 -  - 
1 
1  1 
2 
16 -  1 
1 
-  4 
1 
17 -  - 
1 
-  3 
2 
 
 
 
Сурет 3 – Бақылау алаңындағы сынақ алаңының сызбасы 
 
Сарытоғай алаңы, № 33орам, № 2 телім, 4.6 г. аумақ 
Егілген түрі; Екпе жиде: Жасы-Сапа дəрежесі. 3  Тығыздығы  5          
Өсу құрамы; Соғды ерен: Мың. тал/ га  2000    биіктік,м   
                       Қарағаш:  Мың. тал/ га  17500  биіктік,м  1.5 
 
    
 

135 
 
Кесте 2 – Тіркелген алаңдағы ағаш түрлерін қалпына келтіру санақ тізімі 
     
Бақылау 
алаңы №  
Соғды ерен 
Қарағаш 
0,5м  
0,6-1,5м 1,5м 0,5м 0,6-1,5м 1,5м жоғары 
1 - 
-  1  - -  1 
2 - 
-  -  - 2 - 
3 - 
-  -  - -  - 
4 - 
-  -  - -  - 
5 - 
-  -  - -  1 
6 - 
-  -  - 1 - 
7 - 
-  -  2 
-  - 
8 - 
-  1  - 1 2 
9 - 
-  -  - -  - 
10 - 
- 
- 
3 -  - 
11 - 
- 
- 
- 3  2 
12 - 
- 
- 
1 -  - 
13 - 
- 
- 
1 -  - 
14 - 
- 
2 
- -  2 
15 - 
- 
- 
2 3  - 
16 - 
- 
- 
- -  2 
17 - 
- 
- 
1 1  - 
                               
 
                               
 
                                    Сурет 4 –  Бақылау алаңындағы сынақ алаңының сызбасы 
 
 
Сарытоғай алаңы,    № 29 орам,   № 2 телім,   1.8 г.  аумақ 
Егілген түрі; Екпе ерен;    Жасы - .Сапа дəрежесі. 3 Тығыздығы - 
Өсу құрамы;  Соғды ерен: Мың. тал/ га  35640   биіктік,м  4 
                        Қарағаш:      Мың. тал/ га  12420   биіктік,м  8 
 
Кесте 3 – Тіркелген алаңдағы ағаш түрлерін қалпына келтіру санақ тізімі 
          
 
 Бақылау 
алаңы№ 
Соғды ерен 
Қарағаш 
0,5м 0,6-1,5м 1,5м 0,5м 0,6-1,5м 1,5м жоғары 
1 
- 2  1 - -  1 
2 
- -  2 - 1  1 
3 
- -  1 - -  1 

136 
 
4 
1 2  1 -  -  - 
5 
1 1  1 -  -  - 
6 
1 1  1 -  -  - 
7 
2 -  1 -  -  1 
8 
3 -  2 -  1  1 
9 
4 -  1 -  1  1 
10 
-  1  1 1 -  - 
11 
-  -  1 1 -  - 
12 
-  -  1 1 -  1 
13 
1 1  2 1 1  - 
14 
3 1  1 1 -  1 
15 
3 1  1 -  1  - 
16 
2 1  1 -  1  - 
17 
2 2  - - 1  - 
                              
 
                               
 
 
Сурет 5 – Бақылау алаңындағы сынақ алаңының сызбасы 
 
 
Бақылау  нəтижесі  бойынша  бірінші  террассада  өсетін  ерен  алқа  ағаштарының 
жағдайы  қанағаттанарлық  деп  бағаланды,  ал  екінші  террассадағы  ереннің  жағдайының 
нашарлағанын  аңғартты.  Бұл  жерде  олардың  өсу  қарқыны  төмендегені,  ұшар  бастары 
қурағаны, өміршең өскіндерінің жоқтығы, ал негізінен біртіндеп қараағашпен басылып бара 
жатқаны  көрініп  тұр.  Қараағаштың  жас  өскіндері  көктемдегі  су  тасқынымен  жəне  өткен 
ғасырдың  алпысыншы  жылдарында  осы  ағаштан  салынған  екпелерінің  жеке  дара  қалған 
ағаштарынан ұшқан тұқымдардан қаулап өсіп келе жатыр.  
 
Бұл процесс Шарын өзенінің бас жағыда салынған Мойнақ СЭС–на байланысты деп 
санаймыз.  Соңғы  жылдардағы  бақылаулар  бойынша  өзен  суының  деңгейі  жиі  құбылып 
тұрды, бұл құбылыс өз алдына ерен орманының аумағының топырақ жəне орман өсірушілік 
жағдайының  өзгеруіне  əкеп  соқты.  Бұл  факторлер  флоралық  жəне  фауналық  құрамдарына, 
жануарлар мен құстардың миграциясына, басқа да тірі табиғаттың даму процестеріне, оның 
ішінде ереннің сақталуына əсерін тигізді. 
Жоғрада айтылғандардың негізінде Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің ерен саябағы 
аумағында  ең  жақын  уақытта  жасыл  алқаағаштарды  суару  бойынша  орман  мелиоративтік 
шаралар  жəне  шаруааралық  саятшылықты  орналастру  жобаларын  өңдеу  керек,  сонымен 
қатар  аумақтың  топырақ  жəне  өсімдіктер  картасын  жасау  жұмыстары  жүргізілуі  тиіс.  Бұл 
жұмыстар  табиғи  парктің  соғды  ерені  жəне  биологиялық  əртүрлілігінің  сақталуын 
қамтамасыз  ету  жұмыстарын  тиімді  жəне  нəтижелі  жүргізу  үшін  керекті  материалдарды 
алуға,  оларды  молайту  шараларын  кеңейтуге,  реликті  орман  саябағының  санитарлық 
жағдайын  жақсартуға  мүмкіндік  туғызады.  Үстіміздегі  жылы  жүріп  жатқан  орман 

137 
 
орналастыру  жұмыстары  пісіп  жеткен  (ереннен  басқа),  қураған,  ауру  ағаштардың  жəне 
сапалы отырғызу материалдарды егу жолымен орманды қалпына келтіру жұмыстары көлемі 
туралы мəліметтерді
 
алуға мүмкіншілік туғызады. 
 
(Фотосуреттердің авторы В.Т. Якушин) 
 
Əдебиеттер  
 
1.  Абаева  К.Т.,  Ахметов  Е.М.,  Нысанбаева  Г.Н.,  Акрамов  М.Б.  Изменчивость  ясеня 
согдианского  в  условиях  Чарынской  ясеневой  роще./ «Шарын  мемлекеттік  ұлттық  табиғи 
паркінің  жəне  шектес  аумақтардағы  биоəртүрліліктің  қазіргі  жағдайы»  Халықаралық 
ғылыми-практикалық конференцияның материалдары, 2014 жыл. 
2.  Ахметов  Е.М.,  Бектемесов  Т.А.,  Нургалиев  А.  Естественное  возобновление  ясеня 
согдианского  в  чарынском  ГНПП/ «Шарын  Мемлекеттік  Ұлттық  табиғи  паркінің  жəне 
шектес аумақтардағы биоəртүрліліктің қазіргі жағдайы» Халықаралық ғылыми-практикалық 
конференцияның материалдары. 2014 жыл. 
3. Современные методы и международный опыт сохранения генофонда дикорастущих 
растений ( на примере диких плодовых).-Алматы, 2011. -188с. 
4.   Сборник  нормативных  правовых  актов  по  лесному  хозяйству,  животному  миру  и 
особо охраняемым территориям.-Астана: 2012.-480с. 
5.  Искаков  С.И.,  Шабалина  М.В.  К  вопросу  сохранения  и  воспроизводства  ясеня 
согдианского.  Достижения,  итоги,  проблемы  и  перспективы // Материалы  Международной 
научно-практической конференции «Леса и лесное хозяйство в условиях рынка: проблемы и 
перспективы устойчивого развития», Алматы, 2003, стр.76-78. 
 
 
УДК338.43 
 
РАЗВИТИЕ ЭКСПОРТНОГО ПОТЕНЦИАЛА ПЛОДООВОЩНОЙ ПРОДУКЦИИ  
В КАЗАХСТАНЕ 
 
Гусева Г.Я. 
 
Казахский научно-исследовательский институт экономики АПК и развития сельских 
территорий, Алматы 
 
       Аңдатпа   
       Статьяда  жемістер  мен  көкөніс  өнімдерінің  экспорттық  əлеуетінің  кəзіргі  жағдайы 
қаралған жəне де жаңа көкөністер экспортының географиясы қарастырылған. Сыртқы жəне 
ішкі  рынокторда  өнімдердің    өсу  ұсынысының  мүмкіндіктерін  дəлелдеу  жəне  экспорттың 
шектеулерінің  факторлары  анықталған.  Қазақстанның  жемістер  мен    көкөніс  өнімдерінің 
экспорттық əлеуетінің тұрақты дамуы бағыттарының шаралары ұсынылған.   
 
Annotation  
The article describes the current state of the export potential of horticultural products, 
examined the geography of export of fresh vegetables. The factors offered export and substantiated 
growth opportunities offer products to the domestic and foreign markets. Constraints Measures 
aimed at sustainable development of the export potential of the fruit and vegetable production in 
Kazakstan. 
 
Ключевые слова: предложение, экспорт, импорт, экспортный потенциал. 
 

138 
 
Казахстан вовлечен в процесс экономической интеграции как участник ЕАЭС и страна, 
входящая  в  ВТО.  Однако,  в  аграрном  секторе  республики  наблюдается  еще  слабое 
использование  его  региональных  конкурентных  преимуществ  и  возможность  роста 
экспортного потенциала, в частности, плодоовощной продукции. 
В  последние  годы  в  стране  отмечается устойчивый  рост  отечественного  предложения 
овощей. За исследуемый период (2009-2014 гг.)  оно увеличилось на 37,5%. Однако, объемы 
экспорта овощей, как отражено  в таблице 1, резко снижаются [1].  
Это  следствие  значительного  сокращения  поставок  в  Россию.  Основная  причина  
сложившейся  ситуации  введение  сертификата,  подтверждающего  фитосанитарную 
безопасность    товара  ввозимого  на  территорию  стран  ЕЭП  и  ЕАЭС.  Изменение  географии 
экспорта овощей на  страны Центральной Азии (Таджикистан, Туркменистан, Узбекистан) не 
восполнило потерянной ниши экспорта в Россию. При этом наблюдается снижение доходов 
от  экспорта,  так  как  экспортные  цены  в  страны  Центральной  Азии  ниже,  чем  в  Россию.  К 
примеру, в 2014 году на репчатый лук поставляемый в Таджикистан они были ниже на 36%,  
в  Туркменистан    на 59%, а  в  Узбекистан  на 62%. Кроме  того  экспортные  операции  по 
овощам низко эффективные, так как стоимость вывозимого товара ниже цены реализации на 
внутреннем рынке. 
 Таблица 1 -  География экспорта свежих овощей в Казахстане 
Страна 
2009 год 
2014 год 
тыс. тонн 
% 
тыс. тонн 
% 
Всего овощей: 
112,7 
100,0 
42,8 
100,0 
СНГ: 
112,2 
99,6 
42,8 
100,0 
Азербайджан 
0,1 
0,09 
- 
- 
Беларусь 
- 
- 
0,6 
1,4 
Кыргызстан 
- 
- 
2,3 
5,4 
Россия 
110,5 
98,0 
12,5 
29,2 
Таджикистан 
- 
- 
1,7 
3,9 
Туркменистан 
- 
- 
2,1 
4,9 
Узбекистан 
- 
- 
23,0 
53,7 
СДЗ 
0,5 
0,4 
- 
- 
 
Что  касается  экспортного  потенциала  свежих  фруктов,  то  следует  отметить,  что  он 
низок.  Так  как,  наблюдаемый  в  республике  рост  отечественного  предложения  плодов 
семечковых    культур  на 44,2%  и  косточковых    на 67,3% позволяет  обеспечить 
потребительский  спрос  на  национальном  рынке  лишь  на 51,2 и 36,8% [2]. То  есть,  страна 
более импорто зависима от фруктов.  Что ярко проиллюстрировано в таблице 2. 
Однако, складывающиеся высокие цены на фрукты, в частности, яблоки на внутреннем 
и внешнем рынках позитивно влияют на отечественного товаропроизводителя, давая стимул 
к развитию интенсивного садоводства и повышению его  экспортного  потенциала.  
 
Таблица  2 – Экспорт и импорт свежих фруктов в Казахстане 
                                                                                                                      тыс. тонн 
 
Показатели 
2009 г. 
2014 г. 
% 
2014 г. к 2009г. 
Семечковые  
Предложение 
113,3 
163,4 
144,2 
Импорт  
151,1 
170,8 
113,0 
Экспорт  
2,2 
0,9 
40,9 
Потребление  
262,2 
333,3 
127,1 

139 
 
Косточковые 
Предложение 
22,0 
36,8 
167,3 
Импорт  
4,6 
139,6 
 30,3 раза 
Экспорт  
2,0 
3,2 
160,0 
Потребление  
24,6 
173,2 
704,1 
Кроме того, важным фактором роста предложения плодоовощной продукции в Казахстане 
является  сформировавшийся высокий спрос на рынке стран ЕАЭС. К примеру, потребительский 
спрос России на овощи, востребованные с межгосударственного рынка, составляет 145 тыс. т из 
них 45% томаты, 25% морковь  и  свекла, 15% огурцы, 8 % капуста  и 7% репчатый  лук.  По 
фруктам  ее  спрос  достигает 180 тыс.  т,  в  том  числе  яблоки  и  груши 77%. Однако  участие 
Казахстана  на  этом  емком  рынке  очень  ограничено,  и  проявляется  лишь  в  поставках  лука, 
бахчевых и сушеных фруктов. 
Возможности  роста  экспортного  потенциала  овощей  и  фруктов  в  Казахстане  есть.  Они 
заложены  в  формировании  и  эффективном  использовании  товарных  зон,  создании  в  них 
специализированных  хозяйств.  Расчеты,  отраженные  в  таблице 3 показывают  резервы    роста 
экспортного  потенциала    овощей  за  счет  увеличения  производства  в  сельхозформированиях, 
имеющих  возможность  использовать  интенсивные  технологии  и  выращивать  товар 
конкурентоспособный на внешнем рынке. 
 
Таблица 3 - Расчет возможных товарных ресурсов овощей    в Казахстане 
                                                                                                                              тыс. тонн 
Показатель 
2014 г. 
2020 г. 
Производство овощей в 
сельхозформированиях, всего: 
1921,5 
2000,0 
Производственное потребление  
57,6 
70,0 
Потери  
249,8 
200,0 
Потребление внутри хозяйства 
230,0 
245,0 
Товарные ресурсы 
1384,1 
1485,0, 
Реализовано на внутреннем рынке   
1191,0 
1250,0 
Экспорт  
42,8 
235,0 
Избыток товарных ресурсов 
150,3 
- 
 
В  таблице 4 представлен    долгосрочный  прогноз  отечественного  производства  плодов, 
направленный  на  повышение  насыщения  потребительского  спроса  на  внутреннем  рынке  и 
экспорт  на  внешний.  Основной  прирост  плодов  будет  получен  за  счет  формирования  товарной 
зоны  и  рационального  размещения  в  сельхозформированиях  интенсивных  садов, 
обеспечивающих  высокие  урожаи,  превышающие  современный  уровень  в 1,5 раза. 
Плодоносящая площадь возрастет в 1,2 раза. 
 
     Таблица 4 - Прогноз развития плодоводства в товарной зоне Казахстана 
 
Показатель 
Алма-      
тинская 
область 
Жамбыл-      
ская 
область 
Южно-     
Казах-
станская 
область 
Итого      
по зоне 
 
Всего          
по 
республике 
Площадь насаждений, 
тыс. га 
18,6 
6,2 
20,5 
45,3 
50,0 
в т. ч. плодоносящая 
16,4 
4,5 
15,5 
36,4 
40,0 
Урожайность, ц/га 
88,4 
144,4 
106,4 
103,0 
100,0 
Валовый сбор, тыс. т 
145,0 
65,0 
165,0 
375,0 
400,0 
- 
сельхозформирования 
115,0 
55,0 
125,0 
295,0 
300,0 
- хозяйства населения 
30,0 
10,0 
40,0 
80,0 
100,0 

140 
 
Для  реализации  экспортного  потенциала  плодоовощной  продукции  разработан 
комплекс  мер.  Ведущей  среди  них  является  формирование  специализированной  товарной 
зоны  в  Южном  регионе  Казахстана,  обладающем  высокими  конкурентными 
преимуществами.  При  этом  важно  создание  в  зоне  жизнеспособных  конкурентоспособных 
хозяйств,  ориентированных  на  экспорт.  Кроме  того,  необходимо  задействование 
инновационных технологий с расширением площадей под интенсивными садами. 
Для обеспечения эффективного хранения и продвижения плодоовощной продукции на 
экспорт целесообразно создание эффективной двухступенчатой системы хранения в местах 
производства  и  потребления,  а  также  формирование  торгово-логистических  центров. 
Приоритет государственной поддержки необходимо отдать производителям районированных 
семян овощей и плодовых насаждений.    
 
Литература  
 
1.  Экспорт  и  импорт  республики  Казахстан/  Таможенный  комитет  Республики 
Казахстан. 2009-2014гг. 
2.  Сельское, лесное и рыбное хозяйство/ Статистический сборник. Агенство Республики 
Казахстан по статистике, 2009г., 2014 г. 
 
УДК: 632.768.11:630 (574) 
 
АЗИАТСКИЙ УСАЧ Anoplophora  glabripennis  - УГРОЗА ДЛЯ ЛЕСОВ КАЗАХСТАНА 
 
Динасилова Г.А.,  Жармухамедова Г.А. 
 
Казахский НИИ защиты и карантина растений,  г. Алматы 
 
        Аңдатпа  
        Азиялық    сүген    қоңызының    алғашқы    ошақтарын    анықтау  күрделілігі  оны  жою 
мүмкіндігін  азайтады.  Зиянкестің  бұл  түрі  Қазақстандағы  жапырақты  ағаштардың 40-тан 
астам  түрлеріне  қауіпті  болып  табылады.  Қазақстанның  оңтүстігінде  азиялық  сүген 
қоңызының  жерсіндіру  мүмкіндігі  əбден  ықтимал.Фитофагтың  жерсіндіру  жергілікті 
агроклиматтық жағдайлары мен жемшөп қорының болуы ететін болады. Болжау аумағының  
климаттық  жағдайлары  азиялық  сүген  қоңызының  толық  бірінші  жəне  ішінара  екінші 
ұрпағының  дамуын қанағаттандырады. 
 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: