329
ҚАЗАҚ ЖАҢА ЕМЛЕСІ ТУРАЛЫ ДЕКРЕТ
Мақала алғаш рет «Жаңа мектеп» журналының 1929 жылғы
8 санында жарияланды. Осыдан кейін «1929 жылы 2–4 июнь-
де Қызылордада Білім кеңесі мен қазақ жаңа әліп Кіндік Комитеті
шақырған емле конференциясының стенографиялық есебі» 1930
жылы
жеке кітап болып басылғанда, сол кітаптың 110-беттерінен
орын алды. Елу томдық академиялық толық басылымға осы кітаптағы
нұсқасы жіберілді.
Бұл нұсқаны Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің төрағасы
ретінде (протокол № 9) 1929 жылы 25 шілдеде М. Әуезовтің өзі қол
қойып бекіткен болатын. Сонда декретте көтерілген басты мәселе
ғасырлар бойы қолданылып келген араб жазуын латын әрпіне ауысты-
ру және соған лайықталған қазақ тілінің жаңа емлесін бекіту еді. Оның
ар жағында империяның
тағы да жымысқы қулығы жатты, негізгі
мақсат – сатылап барып, кирилл харпіне тұрақтату, ол мақсат кешікпей
жүзеге асырылды да. «Кирилл жазуын орнықтырса,
онда орыс-
тандыру оңай болады», – деп ойлады. Бұларды Ахмет Байтұрсынов:
«Қазақты орысқа аударамыз деген пікір бәрін бүлдіріп отырған.
Сол школдар арқылы қазақ тілін жоғалтып, орыс тіліне түсіреміз
дейді, қазақ тұтынып отырған араб харпін тастатып,
орыс харпін
алдырамыз дейді. Сол үшін әуелі балалар ана тілімен оқымай, орыс
тілімен оқысын, ана тілімен оқыса да, орыс харпімен оқысын дейді...
Хүкіметке керегі – мемлекеттегі жұрттың бәрі де бір тілде, бір дінде,
бір жазуда болу. Ал халыққа керегі – өз діні, тілі, жазуы сақталуы»
(«Қазақ». 1914 ж.) деп ерте болжады. Мұндайды түсінушілер көп
болғанымен, қарсылығынан ешқандай нәтиже шықпады, өкімет тара-
пынан болған қысым бұл шараларды тез жүзеге асыртты.
1. 73-бет.
Достарыңызбен бөлісу: 
