Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары
СЕКЦИЯ 4. НОВЫЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МЕНЕДЖМЕНТ
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Айдархан А. Қ. 4-курс студенті МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕРІ МЕН
- Пайдаланылған әдебиеттеp тізімі
- Айдаров Т.А. Карабаева Ш.А. Жанабаева Г.М
- Список использованных источников
- Даурбаева М.У Айдаров Т.А. Бекманова Г.У.
СЕКЦИЯ 4. НОВЫЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ МЕНЕДЖМЕНТ: МЕТОДЫ И ОСОБЕННОСТИ ВНЕДРЕНИЯ
ЕҰУ экономика факультеті, Менеджмент кафедрасының аға оқытушысы Айдархан А. Қ. 4-курс студенті МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ Еліміз егемендік алған алғашқы күннен бастап мемлекеттік басқару мен мемлекеттік қызметтің қазіргі заманғы тиімді жүйесін қалыптастыруға баса назар аударуда. Осы орайда елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Әбішұлы Үкімет алдына міндет етіп қойған әкімшілік реформасы республикамыздағы бүгінге дейін өзектілігімен танылып келе жатқан келелі өзгерістердің заңды жалғасы болып табылады. Ол ұзақ мерзімді «Қазақстан 2050» стратегиясында көрсетілген кәсіби мемлекет құру негізінде іске асырылмақ. Реформаға сәйкес, мемлекеттік органдар құрылымдарын жетілдіру, шенеуніктердің жұмыс сапасына сәйкес жалақы тағайындау, мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасын жақсарту, сыбайлас жемқорлықты және басқа да маңызды шараларды қамтып отыр. Қазақстанның әлемдік бәсекеге барынша қабілетті 30 елінің қатарына кіруіндегі басты өлшемдердің бірі- мемлекеттік қызмет сапасы болмақ. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың 2014 жылы жарияланған «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына жолдауында «Біздің міндет — Қазақстанда нарықтық экономика үшін оңтайлы болатын мемлекеттік қызмет пен басқару құрылымының осы заманғы, тиімді жүйесін жасау, басым мақсаттарды іске асыруға қабілетті үкімет құру, ұлттық мүдделердің сақшысы бола алатын мемлекет қалыптастыру» - деп атап көрсетті. Жолдаудың саяси сипаты бойынша да, әлеуметтік – экономикалық жағынан да мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырудамыз [2]. Мемлекеттің біртұтастығы мен қоғамның бірлігі – мемлекеттік басқару тиімділігінің нәтижесі, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізі және халықтың әл-ауқатын арттыру болып саналады. Ал бұдан билік пен басқаруды ұйымдастырудың жалпы жүйелік нысанының түпкі маңызы туындайды. Мемлекеттік басқару адамдардың әлеуметтік қызметін және соның негізінде қалыптасатын қоғамдық қатынастарды білдіреді. Ол әлеуметтік ортада жүзеге асатындықтан оған қоғамның әлеуметтік құрылымының тигізетін ықпалы зор. Мемлекеттік басқарудың тиімділік мәселесі қазіргі кездегі ғылым мен тәжірибенің басты назарындағы мәселелердің бірі болып табылады.Бұл мәселеге шетел және ТМД елдерінің ғалымдары да өздерінің ғылыми еңбектерін арнағаны белгілі. Мемлекеттік басқарудың тиімділігінің категориясы келесідей түсініктер арқылы анықталады: «қоғамдық мақсаттар», «нәтижелер», «қоғамдық қажеттіліктер мен мүдделер». Олардың әрқайсысы мемлекеттік басқарудың саяси астарымен бірге өзіндік белгілерін анықтайды. «Қоғамды мақсаттар» - түптеп келгенде – бұл саяси мәнді мақсаттар. «Нәтижелер» - (саясатта көрініс тапқан) қоғамдық қажеттіліктер мен мүдделерді қанағаттандырумен байланысты болатын объектілер, қызметтер, үрдістер. «Мемлекеттік ресурстар» - қоғамдық мақсаттарға сай болу тұрғысынан да, құқықтың негізделуі жағынан да мемлекетпен белгіленетін экономикалық, әлеуметтік, саяси, идеологиялық, ақпараттық капиталдары [3]. Мемлекеттік басқарудың маңыздылығы әр кезде экомоникалық-әлеуметтік мәселелерін қарастыру негізінде жүзеге асырылады. Қазіргі таңда әлем экономикасы қаржы-экономикалық дағдарыс күшіне еніп тұр. Сол себепті мемлекеттік басқарудың тиімділігін жетелдіру барысында Н.Ә.Назарбаев 2015 жылы Қазақстан халқына «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» Жолдауында «Кезінде Ұлттық қордың не үшін құрылғанын қаперлеріңізге салғым келеді. Оның басты міндеті - тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету және экономиканы сыртқы қолайсыз жағдайлардан қорғау. Дәл қазір біздің осы қорымызды қажетке жарататын кез келді. Қазақстан 495
өзге елдердің қателіктерін қайталамай, экономикалық өсім үшін ішкі қорын барынша тиімді пайдалануы тиіс»- деп тиімді басқарудың жаңа жолдарын қолға алған болатын[1]. Мемлекеттік басқарудың тиімділігінің түсінігін анықтағаннан кейін тиімділік өлшемдерін қарастырған жөн. Тиімділік өлшемдері басқарудың көрініс табуының белгілерін, қырларын, әр түрлі жақтарын білдіреді. Оларды талдау арқылы басқару деңгейі және сапасы, оның қоғамның қажеттіліктері мен мүдделеріне сәйкес келуі анықталады. Осыған орай, елімізде мемлекеттік қызметтің дербес даму моделін әзірлеу жұмыстары қарқын алып, заңға да тиісті өзгерістер енгізілді [6].
Қазақстан Республикасының қазіргі таңдағы мемлекеттік басқару жүйесі 3 негізгі тәжірибеге негізделеді: 1) Кеңес Одағының органдарының ұйымдастыру және қызмет көрсету тәжірибелері алынған; 2) Алдыңғы қатарлы батыс елдерінің нормативтік шығармашылық қызметі қарастырылған; 3) Мемлекеттік басқаруды ұйымдастырудың жеке ұлттық ерекшеліктеріне сүйене отырып жасалған. Кеңес Одағынан бері келе жатқан басқарудың кейбір қырлары жаңартуды, өзгертулерді енгізуді қажет етеді. Ал Батыс елдерінің басқару жүйесін толық көшіріп алу біздің ұлттық менталитетіміз бен мүдделерімізге, басқару құрылымымызға және әлеуметтік-экономикалық ортамызға сай келе бермейді. Осыған орай мемлекеттік басқаруда туындайтын негізгі өзекті мәселелерге төмендегілерді қарастыруға болады: -мемлекеттік басқарудағы бюрократиялық жүйенің мемлекеттік органдарда орын алуы; -мемлекет пен қоғам арасында тиімді коммуникациялық жүйенің жеткіліксіздігі; -сыбайлас жемқорлықтың орын алуы; -мемлекеттік басқару органдарының кейбір функцияларының қайталануы. Жоғарыдағы мәселелерге қатысты мемлекеттік басқару тиімділігін арттыру үшін мынадай бірқатар міндеттерді қойып көрсетуге болады: -мемлекеттік аппараттың санының өсуін шектеу; республикалық және аймақтық деңгейлер үшін мемлекеттік қызметкерлердің лауазымдық өсуінің бірыңғай ережесін, оның ішінде бірыңғай мемлекеттік қызмет жүйесінде кадр резервін тиімді қолдану механизмін әзірлеу; -мемлекеттік қызметкерлерді әзірлеу, білімін жетілдіру және еңбегін бағалаудың қазіргі инфраструктурасы мен нормативтік негізін жасау; -мемлекеттік қызметкерлерді тәртіптік және материалдық жауапкершілікке тарту мен себептерін белгілеу; -мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасын aрттыру [3]. Қазақстан үшін ең тиімдісі «икемді күш» әдісін қолдануымыз керек. Яғни ол барлық ұсақ жемқорлыққа қарсы емес, ішкі саяси тұрақтылыққа қауіп төндіретін жемқорлықпен күрес ретінде болады. Осы әдіс сонымен қатар жемқорлықтың алдын алудың жолы ретінде мемлекеттік қызметкерлерді ынталандыру, қолдау шараларын алға қоюды мақсат етеді. Мемлекеттік қызметкерлерді ынталандырудың тиімді жүйесі жұмыстағы жоғары көрсеткіштер үшін тікелей ынталандыруларды құрушы, кадрларды мемлекеттік қызметте ұстап қалуды қамтамасыз етуші фактор және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарының алдын алуға арналған қосымша шара болып есептеледі. Мемлекеттік қызметкерлерді ынталандыру жүйесінде еңбекақы төлеу жүйесі олардың жұмысын бағалауға негізделеді.Мемлекеттік қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу жүйесін жетілдіру еңбек нарығының ағымдағы ахуалын талдау негізінде жүргізіледі. Еңбекақы төлеу атқаратын лауазымы мен мемлекеттік қызмет өтіліне байланысты. Мейлінше құзыретті әрі тиімді қызметкерлерді ынталандыру мақсатында мемлекеттік органда жеке сыйақы қорын құрған жөн,оны бөлу мемлекеттік қызметкерлердің жұмыс сапасын атқаруына байланысты. Мемлекеттік орган ішінде сыйақы қорын бөлу кезінде транспаренттік пен ашықтықты қамтамасыз ететін тетіктер көзделетін болады. Халықаралық тәжірибеге сәйкес, ынталандыру жүйесінде мемлекеттік қызметкерлерді әлеуметтік және зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесі маңызды орын алады. Мемлекеттік қызметкерлерді ынталандыру жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін монетарлық емес әдістерді қолдану мәселелері мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамада нормативтік тұрғыда реттелуге, сондай-ақ жалпы алғанда мемлекеттік секторды реттейтін еңбек заңнамасымен үйлесім табуға тиіс.
496
Сыйақы мен еңбекақымен қоса әлеуметтік қолдау, жәрдемақымен қамтамасыз ету жолдарына да мән берген дұрыс болады. Осы орайда шетел тәжирібесінедегі жәрдемақылардың түрлеріне назар аударатын болсақ: мысалы Мали мен Кения республикаларында мемлекет тұрғын үйдің ақысын өз мойнына алған, ал Бразилияда көп балалы отбасыларына арналған арнайы төлемдер кеңінен қарастырылған, Коста-Рика республикасында әр жылдың желтоқсан айында міндетті түрде он үшінші жалақы беріледі және магистрлік дәрежесі бар адамдар мен географиялық жағдайы қиын жерлерде тұратын қызметшілерге арнайы төлемдер жүргізіледі. Германияда жаңадан бастаған қызметшілерге жәрдемақы беру жолы жақсы қарасырылған (егер штатты құру немесе қалыптастыру мәселелеріне байланысты болса және қызметшінің негізгі жалақысының көлеміне қарай 10%-дық қосымша төлемдер жүргізіледі [8]. Көптеген елдерде мемлекеттік қызметшілерге еңбекақыны төлеу бойынша біршама айырмашылықтардың бар екендігіне қарамастан кейбір ортақ ұқсас көзқарастарды да байқауға болады. Ең бастысы мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы қандай маңызға ие екендігіне назар аудару қажет. Демек, мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы материалдық қажеттіліктерді қамтамасыз ететін және кәсіби қызметін атқарудағы ынталандырудың негізгі құралы ретінде саналады. Осылайша мемлекеттік қызметшілердің ақшалай қамтылуы мемлекеттік қызметтің қаржылық тәуелсіздігіне нақтылы кепілдік беруі қажет. Қазіргі заманғы мемлекеттердің көбісі осы саясатты жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметті жүзеге асыру барысында «Мемлекеттік қызмет туралы» заң жобасын жыл өткен сайын жетілдіре түсуде. Осы ағымдағы жылы «Мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік қызметті тоқтатуы(6 тарау)». Бұл тарауда мемлекеттік қызмет барысында өзекті мәселелер қозғалады. Лауазымдық өкiлеттiгiн өрескел бұзу, мемлекеттiк қызметте болуға лайықсыз қылықтар жасау мемлекеттiк саяси қызметшiнiң отставкаға шығуы үшiн негiз бола алмайды, қайта жұмыстан босату үшiн негiз болады. Қазіргі заманғы радикалды бюрократия мемлекеттік басқарудың тиімділігінің факторы ретінде мемлекеттік билік органдары мен қоғамдық институттардың төменгі буындарының бақылауында болғаны жөн. Әйтпесе басшылық лауазымдарды өз мүдделерінің құралына айналдырып, тиімділікке қол жеткізуге теріс әсерін тигізеді. Мемлекеттік басқару жүйесінде маңызды орынды ақпарат алмасу және өңдеудің жоғары технологияларын енгізу, ақпараттық нарықты ұлғайту, ақпараттық инфраструктураны кешенді дамыту, ішкі ақпараттан шет қалуды жою орын алып отыр. Ол үшін әр аймақта интернет жүйесін орнату және шетел инвесторларын тарту арқылы өндірісте жаңа ақпараттық технологияларды енгізу. Интернет желісі арқылы кез келген ұйым тек ақпарат жинап қана қоймай, сонымен қатар әлемнің кез келген нүктесінде тұрса да басқаруды қиындықсыз жүзеге асыра алады [4]. Қорытындылай келе, бұл жоғарыдағы аталған мәселелердің шешілу жолдарын жүзеге асырудың нәтижесінде мемлекеттік басқарудың аса тиімді деңгейіне көтеріле аламыз. Яғни, шалғай аудандар мен ауылдар үшін және кез келген басқару органдарының арасындағы ақпарат алмасудың жедел әрі сапалы болуына, бюрократиялық қағазбастылықтың кемуіне, сыбайлас жемқорлықтың ең төменгі деңгейіне жетуге және мемлекеттік органдардың функцияларының нақты айқын бөлініп қайталанбауына қол жеткізетінімізге нық сенімдіміз. Сайып келгенде, еліміз Қазақстан Республикасының жағдайы қазіргіден де артып, мерейі үстем болып, бәсекеге барынша қабілетті 30 елдің қатарынан жуық арада кіретініне сенімдімін!
1. Н.Ә.Назарбаевтың «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» Жолдауы 2. Қазақстан республикасы Президентінің жолдауы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 3. Ихданов Ж. Мемлекеттік басқару теориясы - Алматы: 2007. 4. Шоманов А.Ж., Бельгибаев С.Т. Реформирование системы государственного управления.- Атырау: 2004 - 270с 5. Богачек И.А. Системы управления в ХХI веке // Мост. 6.http://pa- academy.kz/index.php/ru/obuchayushchimsya/grafik-rubezhnogo-kontrolya/2-uncategorised/617- memlekettik-yzmetti-zha-a-modeli 7. ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы» заң 8.The publiс serviсe in Germany. http://www.staat-mоdern . de/Anlage/оriginal_548865/The- publiс-serviсe-in-Germany.pdf/
497
Айдаров Т.А. Карабаева Ш.А. Жанабаева Г.М Южно-Казахстанский государственный университет им М. Ауезова, г.Шымкент, Казахстан ОЦЕНКА ВНУТРЕННИХ И ВНЕШНИХ УГРОЗ ПРОДОВОЛЬСТВЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Для Казахстана, располагающего значительным потенциалом для увеличения продовольствия, решение проблемы продовольственной безопасности сводится в основном к самообеспечению продуктами питания за счет наращивания отечественного агропромышленного производства, то есть к достижению ее продовольственной независимости. Здесь существует ряд внутренних и" внешних угроз и отрицательных тен- денций. Их можно сформулировать следующим образом: [1] 1.
продолжающееся сокращение и сохраняющаяся деградация производственного потенциала АПК;
2.
Неэффективное регулирование агропродовольственного рынка и его отдельных сегментов, монополизм естественных монополий, производителей материально-технических ресурсов и связанный с ним мало-управляемый рост цен на них, предстоящее завершение либерализации рынка всех видов энергоресурсов; 3.
Слабая восприимчивость отечественного сельского хозяйства к достижениям науки и передовой практики и все возрастающее его отставание от экономически развитых стран; 4.
деформация межотраслевых экономических отношений, дезинтеграция отдельных отраслей сельского хозяйства, крайне низкая доходность сельскохозяйственного производства, сохранение высокой доли бартерных операций; 5.
неуклонное увеличение кредиторской задолженности; 6.
Сокращение почти на одну треть производства жизненно важных продуктов питания, при котором импорт продовольствия стал альтернативой развитию отечественного производ- ства отдельных видов мяса и мясопродуктов, сахара, растительного масла, молокопродуктов и др.;
7.
Усиление экономической и социальной дифференциации регионов и предприятий агропромышленного комплекса страны; 8.
Недостаточные размеры оперативных и стратегических резервов основных видов продовольствия и сырья для их производства, необходимых на случай чрезвычайной про- довольственной ситуации; 9.
Углубление имущественного расслоения общества, низкая покупательная способность значительной части населения; 10.
составляющего около одной трети от общего продовольственного фонда и превышающего пороговую величину национальной продовольственной безопасности; 11.
его импорт из стран дальнего зарубежья, осуществляющих массированную государственную поддержку своего экспорта продовольствия; 12.
видов продовольствия крупных городов, промышленных центров и отдельных регионов; завоз в страну часто невостребованных в самих государствах-экспортерах некачественных и даже вредных для здоровья человека продуктов питания, их поставки по демпинговым ценам;
13.
Усиление давления на стран - крупных экспортеров продовольствия в целях уменьшения государственной поддержки сельского хозяйства, большей открытости внут- реннего
агропродовольственного рынка
и либерализации внешней торговли сельскохозяйственной продукцией, сырьем и продовольствием; 14.
Отсутствие четкой государственной позиции по вопросам принятия РК в ВТО, защиты внутреннего агропродовольственного рынка, недостаточной государственной под- держки сельскохозяйственных товаропроизводителей, субсидирования экспорта продукции 498
АПК, тарифного регулирования и др. Устранение, а особенно предотвращение внутренних и внешних угроз для продовольственной безопасности является одной из наиболее острых проблем страны. Распространенную точку зрения о полной обеспеченности населения страны продовольствием, базирующуюся на наличии в сфере рынка продуктов питания и их физической доступности, следует рассматривать как своего рода определенный субъективный стереотип, возведенный в последние годы в догму благополучия. Она не только не соответствует научным подходам к удовлетворению потребности населения в полноценном продовольствии, но и создает видимость реального отсутствия продовольственной проблемы в стране, чему способствует и недостаточная проработка теоретических и методологических аспектов национальной продовольственной безопасности, ее оценки на основе использования системы взаимосвязанных критериев и показателей. Для Казахстана важность решения проблемы продовольственной безопасности заключается в придании ей определенного статуса и законодательного обеспечения. В то же время ее широта и сложность не могут не вызвать желания выделить какие-то критические точки, которые бы характеризовали степень остроты и одновременно возможность разре- шения продовольственной проблемы. К ним следует отнести уровень потребления основных видов продовольствия и степень импортной продовольственной зависимости. Именно в этих двух показателях концентрируется решение большинства задач обеспечения продовольственной безопасности страны. При этом ее оценка должна учитывать:
импорта сельскохозяйственной продукции, сырья и продовольствия, критический порог импорта продовольствия и его отдельных видов;
групп, а также степень обеспеченности населения страны продовольствием отечественного производства и возможности ее повышения в нормальных и чрезвычайных ситуациях;
механизм противодействия импортной интервенции;
наличие продовольственных запасов и надежной системы снабжения населения продовольствием, особенно крупных городов, промышленных центров, приграничных и деп- рессивных регионов;
соответствие требований продовольственной безопасности законодательству, системе правовых и нормативных актов, направлениям агропродовольственной политики госу- дарства, управляемости процессами обеспечения продовольственной безопасности;
состояние производственного потенциала предприятия вообще и отраслей сельского хозяйства в особенности;
продукции, сырья и продовольствия; [2]
наличие и состояние внутренних и внешних угроз продовольственной безопасности. В современных условиях национальные интересы самообеспечения страны отечественным продовольствием должны оцениваться выше временного преимущества «дешевого» импортного продовольствия. Это достаточно убедительно подтверждается многолетним опытом всех традиционно крупных мировых экспортеров продовольствия, сбывающих в РК из хранящихся долгие годы разного рода запасов. В противном случае дальнейшее обострение обеспечения населения страны продовольствием может стать фактором внутренней нестабильности. [3]
1. Айдаров Т.А., Сатымбекова К.Б. Государство в решении проблем птицеводства Казахстана. Сборник трудов МНПК, г Тамбов, Россия, 30.09. 2013г.
2.
Айдаров Т.А., Сейдахметов М.К. Управление эколого-экономической эффективностью в АПК. Труды БГТУ, № 7, 2013. 3.
мир Казахстана. № 1-2, 2013. 499
Даурбаева М.У Айдаров Т.А. Бекманова Г.У. Южно-Казахстанский государственный университет им М. Ауезова, г. Шымкент, Казахстан
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|