Сборник статей (часть 1) общественные и гуманитарные науки алматы 2011 ббк

129
Берішева Л.Б.
Назарбаев Университеті негізінде
ұйымдастырылған бір жылдық
кәсіби біліктілікті жоғарылату
курсының қатысушысы, мұғалім
орта мектепте ҮШ тІлдегІ ӘдебиеттердІ оҚыту мӘселелерІ
Еліміз егемен атанып, жеке отау тіккелі де жиырма жылдың жүзі болыпты. Талай ғасырлар 
тозақ  пен  оттан  аман  шығып,  егемендіктің  еркін  көгіне  самғаған  халықтың  өткен  жиырма 
жылда  жеткен  жетістігі  мен  көтерілген  биіктігі  таңғаларлық.  Алты  қат  жер  түбіндегі  алтын-
қазынаны игілігіне жаратып, Арқаның төрінен алпауыт қала салдырған мемлекеттің жеткені ар-
тында болса, жетері ертеңгі, бақытты күнінен менмұндалайды. Расында азат елдің азаматтарын 
толғандыратын, күрмеуі шешілмеген мәселелердің саны әлі де жетерлік .Соның бірі де бірегейі 
болашағының бұлжымайтын кепілі – балалардың білімінде жатыр. Әлемнің азулы елдерімен 
алақан табыстырып, төрімізге шығарған заманда, ақыл-ойымыз бен салт-санамыздың да әлемдік 
деңгейден көріне білуі бұлтартпайтын заңдылық болып тұр. 
Бұл бағытта жүргізіліп жатқан игі істердің саны күн санап артып келеді. Республиканың 
түкпір-түкпірінен ашылып жатқан жаңа жоғары және орта буынды оқу орындары мен көптеген 
білім бағдарламалары Елбасының бірден-бір бастамасымен іске асып отырғаны да белгілі. Осы 
ретте Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың үш тұғырлы тіл саясатын да атап өткен жөн. Атақты 
ақын Қадыр Мырза Әлидің тілімен айтпақшы «Өз тілі – қазақ тілін құрметтеп, өзге тілдер – 
орыс және ағылшын тілдерін терең меңгерген» әр азаматтың діттеген мақсатына қол жеткізері 
сөзсіз.  Әйтсе  де,  орыс  тілінің  бұғауынан  шыға  алмай,  көп  шырмалған  қалың  көпшілік  қазақ 
тіліне әупірімдеп мойынсұнған шақта ағылшын тілін қоса тіркеп беру шамадан тыс болып кет-
пес пе екен? – деген де заңды сұрақ туындайды. 
Үш тұғырлы тіл саясатының іргетасы берік тұрсын десек, оны мектептен бастап енгізген 
дұрыс деген ойдамыз. Расында 7-10 жас аралығындағы оқушылардың кез келген жаңа ақпаратты 
қабылдап,  есінде  сақтауы  ересектерге  қарағанда  анағұрлым  жылдам  әрі  жеңіл  жүзеге  аспақ. 
Осы ерекшеліктерді есепке ала отырып, бұл күнде еліміздің көптеген аймақтарындағы мектеп-
терде шет тілдері мен қазақ тілі пәндері бірінші сыныптан он бірінші сыныпқа дейін үздіксіз 
жүргізіледі. Бүлдіршіндер өз ана тілінің әліпбиі мен ағылшын әріптерін қатар үйренеді, сөздер 
жаттап,  тақпақтар  айтады,  әртүрлі  көріністерге  қатысады.  Жоғары  сынып  оқушыларының 
қабілетіне  қарай  әртүрлі  білім  сайыстары  мен  пікірталастарға  қатысып,  шешендік  қабілетін 
шыңдау мүмкіндігі де бар. Жыл сайын әр мектептің үздік оқушылары тіл сынақтарынан өтіп, 
шетелдік белді білім ордаларының студенттері атанып та жатады. Мұның барлығын құба-құп 
делік. Әйтсе де осы ретте тағы бір мәселенің түйіні шешілмей қалатын секілді. Тіл, мейлі ол 
орыс не қазақ, тіпті салты мен санасы бөлек ағылшын тілі болсын, алдымен көркем тіл мен 
әдебиеттің қайнары. Халықтың сан ғасырлар сақтап, ұрпағынан ұрпағына мирас қыла білген, 
тарихы мен тағылымы, өмірі мен өркениеті, даналығы мен даралығы екендігі даусыз. Қандай да 
бір елдің әдебиетімен таныс болмай, тілінде сөйлеу, сауатты болу дегеніңіз бос әурешілік.Әйтсе 
де, орта мектепте де, жоғары оқу орындарының тіл үйрету бағдарламаларында да әдебиеттік 
оқу көзделмеген. Абайдың күйін кешпей, тілін білген, Шекспирдің талан тағдырын түсінбей, 
жырын жаттаған адамды басы бүтін білімді жан деп атауға болмас, сірә.
Осы мәселенің түйінін шешуге талпыныс ретінде туындаған «Қазақ, орыс және ағылшын 
әдебиеті  көркем  шығармаларын  салыстыра  оқыту»  бағдарламасы  орта  мектептің  9-сынып 
оқушыларына  арнап  жазылған.  Негізі  9-сыныптың  қазақ  әдебиеті  оқулығының  мазмұнына 
ыңғайластырылған аталмыш бағдарламада үш ел әдебиеттеріндегі тағдыры мен тағылымы үйлес 
ақын-жазушылар мен олардың әлемдік классика қатарына енген шығармалары қарастырылады. 

130
Жалпы бағдарламаның мақсаты, оқушының үш тілді қатар меңгеріп, жан-жақты, ой-өрісі кең, 
сауатты азамат болып өсуіне ықпал ету болып табылады.
Факультатив  курс  ретінде  жүргізілетін  бағдарламаның  алғашқы  сабағында  оқушылар 
қазақ, орыс және ағылшын елдері мен тілдері туралы жалпы мағлұматпен танысып, өздерінің 
ойларымен бөліседі. Осынау мемлекеттердің арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды 
айқындап, пікірталастар ұйымдастырады. 
Екінші сабақ тілдің көркемдік құралдарына арналады. Яғни үш тілдің әрқайсысындағы 
тілдік құралдар талданып, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары сөз болады.
Алғашқы  екі  сабақтан  кейінгі  сабақтар  төрт  тақырып  бойынша  бір  бүтін  блок  ретінде 
оқытылады.  Блоктың  алғашқы  екі  сағатында  оқушылар  қазақ  тіліндегі  шығарманы  оқыса 
(мәселен, «Абай жолы»), одан кейінгі екі сағат орыс тіліндегі құндылығы мен маңыздылығы осы 
романмен  деңгейлес  Л.Н.Толстойдың  «Война  и  Мирына»  арналады.  Алғашқы  екеуіне  ілеспе 
жүретін үшінші сабақта оқушылар ағылшындық Оскар лауреаты Джон Голсуорсидің әйгілі « 
The Forsyte Saga» шығармасымен танысады. Ал төртінші сабақ үш тілді шығармаларды талдауға 
арналады.  Оқушылар  шығармалардағы  оқиғалардың  үндестігі,  кейіпкерлердің  мінездері  мен 
әралуан әрекеттері турасында ой қозғап, үшжақты аудармалар жасайды, жекелеген монологтар 
мен диалогтарды жаттап, оқиғаның өзгеше шешімдерін ұсынады. Шығармалардағы жекелеген 
кейіпкерлердің тағдырларының үндестігі туралы пікірталастар ұйымдастырады. Бұл сабақтың 
соңында әр оқушыға «Аталмыш үш шығарма неліктен үш елдің қазынасы саналады?» деген 
сұрақ қойылады да, оқушылар өз пікірлерін шығарма ретінде тапсырып ұсынады. Айта кетерлігі, 
балаларға шығарманың «Почему эти три произведения считаются вершинами литературного ис-
кусства трех великих народов?» немесе «Why thеse three novels became the literary picks of these 
three nations?» – деп келетін орысша және ағылшынша атаулары да ұсынылады. Яғни оқушы 
шығармасын үш тілдің кез келгенін қолданып, жаза алады.
Расында туындылардың құндылығы – бүтін бір ұлттың салты мен дәстүрін шынайы сурет-
теп, дәріптеуінде жатыр. Романдарды балалармен бірге талдау барысында кітаптардағы ұлттық 
дәстүр  мен  салт  суреттелген  үзінділер  көшіріліп  алынып,  талданады,  олардың  ұқсастықтары 
мен айырмашылықтары анықталады.  
Оқушылардың көркем әдеби тілін дамытуда тағы бір себі тиетін әдеби шығарманың түрі – 
поэзия екендігі сөзсіз. Курстың жүргізілуі барысында қатысушыларға қазақтың бас ақыны Абай 
Құнанбаевтың,  әйгілі  орыс  ақыны  Александр  Пушкин  мен  ағылшындықтардың  сезім  королі 
Уильям  Шекспирдің  махаббат  жырлары  ұсынылады.  Расында  тағдырынан  сан  тепкі  көріп, 
халқының зор сүйіспеншілігіне өлгеннен кейін барып қолы жеткен үш мұңлық ақынның жырла-
ры да үндесе келеді. Абай ақын:
Білектей арқасында өрген бұрым,
Шолпысы сылдыр қағып, жүрсе ақырын.
Оймақ ауыз, қара көз, қолаң шашты,
Сұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін?[6; 98] – деп толғаса, Пушкин 
Я помню чудное мгновение,
Передо мной явилась ты
Как мимолетное видение
Как гений чистой красоты [5;134]– деп жалғай жөнеледі.
Ал Шекспир былай деп үн қосады:
My mistress’ eyes are nothing like the sun, 
Coral is far more red, than her lips’ red
If snow be white, why then her breasts are dun,
If hairs be wires, black wires grow on her head[4;57]
Араларында ну ормандар мен тұңғиық теңіздер жатқан даналар бірін-бірі көкірек күйімен 
сезініп, осылай үндеседі. Оқушылар осы үндестікті сезініп, шығармалардағы жасырынған терең 
ойды зерделей алады. Алғашқы үш сабақтан кейін оқушылар талдау сабағын өткізіп, онда өлең 

131
жолдары көркемдік құралдар арқылы талданып, өлеңдерді аудару тапсырмалары орындалады. 
Таңдау сабағы барысында сол секілді Ә.Нұрпейісовтың әйгілі «Қан мен тер» шығармасы, 
Л.Н.Толстойдың  «Анна  Каренинасы»  және  Г.Флобердің  «Madam  Bovary»  шығармалары 
оқытылады.  Аталмыш үш шығармаға ортақ тақырып «Тұрмыстағы бақытсыз әйелдер» деп ата-
лады. «Қан мен тердегі» Ақбала, «Анна Каренинадағы» Анна, «Madam Bovary» шығармасындағы 
..... заманның қараңғылығы мен шарасыздықтың құрбанына айналып, өз сүйгендеріне қосыла ал-
май азап шеккен жандар екені айқын. Курс қатысушылары «Әйел бақыты – шынайы махаббатын 
табуына тікелей байланысты/ байланысты емес» деген тақырыпта пікірталас ұйымдастырады. 
Сабақты түрлендіру үшін кей шақта балалар жазушылар ұсынған оқиға шешімдерінің орнына 
өздерінің шешімдерін де ұсынып жатады. Мәселен:
Айнұр:
Анна өмірден орнын таба алмай, адасқан жан. Мен Толстой болсам, оны пойыз астына 
түсірмей, алыс жолдағы әлдебір деревняға жіберер едім. Ол жерде Анна барлық қателіктерін 
мойындап, рухани емделіп, отбасына қайта оралар еді.
Мектеп оқушыларының әдеби шығармаларды оқуға деген құлшынысы мен қызығушылығын 
арттырудың енді бір жолы – оларды сахналық қойылымдарға қатыстыруда жатыр. Бұл мақсатта 
таңдап  алынатын  У.Шекспирдің  «Ромео  мен  Джульетта»,  А.Пушкиннің  «Евгений  Онегині» 
мен  Шәкәрім  Құдайбердіұлының  «Еңлік-Кебек»  поэмалары  өзара  «Ғашықтар  оқиғасы»  атты 
ортақ  тақырыппен  біріктіріліп,  балалардың  көркем  тілін  дамытуда  пайдаланылады.  Мұғалім 
тарапынан не топ жетекшілерінің жеке бастамалары мен ұсыныстары негізінде құрылған сце-
нарийге сәйкес рольдерге ие болған балалар жырдағы оқиғаны айқын бейнелеуге қызу кіріседі. 
Айта  кетерлігі,  ағылшын,  орыс  не  қазақ  тілінде  берілетін  мәтінді  жаттау  арқылы  оқушының 
тілі ғана жаттықпай, сәйкес екпін мен дауыс мәнерін қалыптастыруына да зор мүмкіндік туын-
дайды. Сахналық қойылымдар аудармалар арқылы да жүргізілуі мүмкін. Алдыңғы сабақтарда 
«Ромео  мен  Джульеттаны»  сахнаға  лайықты  етіп,  қазақ  не  орыс  тіліне  аударып,  не  «Еңлік-
Кебекті» ағылшын тіліне аударып, сахналық қойылым әзірлеу барысында бай тілдік тәжірибе 
алынатындығы сөзсіз.
Заманауи білім беру талаптары әр орта мектеп тәрбиеленушісінің жан-жақты үйлесімде 
дамуын талап ететіндігі белгілі. Елдің болашақ азаматы тілдік не техникалық ерен білімін есеп-
тер не шығармалар жазу арқылы ғана дәлелдеп қоймай, ғылыми тұжырымдар жасап, өзіндік 
ойларын қорғауға қабілетті, озық ойлы болғаны дұрыс. Оқушылардың бойында ғылыми әдепті 
қалыптастыру үшін де аталмыш курстың берері мен үйретері мол.
Бұл орайда балаларға оқылған шығармалардың өзекті мәселелері мен айрықша тұстары 
тарапында бірнеше тақырыптар ұсынылып, сол тақырыптарда зерттеу жұмыстарын жүргізуге 
екі  айлық  мерзім  беріледі.  Әр  екі  ай  сайын  өткізіліп  тұратын  мектепішілік  конференцияда 
жүзден жүйрік анықталып, биіктен көрінген оқушылардың ғылыми жұмыстары облыстық және 
республикалық,  тіптен  халықаралық  деңгейлердегі  конференцияларға  жолданады.  Жоғарыда 
көрсетілген Джон Голсуорсидің «Сага о Форсайтах» шығармасы мен Мұхтар Әуезовтың «Абай 
жолы» шығармасын салыстыра оқитын оқушы екі шығармадағы ұлттардың салт-дәстүрлері мен 
әдеп-әдеттері туралы қысқаша үзінділерді бөлек көшіріп, жинақтайды. Кейінірек, сол үзінділер 
негізінде  екі  ұлттың  өмір  салтындағы  ұқсастықтары  мен  ерекшеліктері  айқындалып,  оларға 
қысқаша  түсініктемелер  беріледі.  Салттар  мен  дәстүрлерді  талдау  кезінде  оқушы  әр  алуан 
әдебиеттер мен дерек көздерін ақтарып, алпауыт жұмыс атқаратындығын айта кеткеніміз жөн. 
Яғни, аталмыш оқу әрекеті арқылы біз мектеп оқушысын оның болашақ бакалавр, магистр не 
доктор дәрежесінде зерттеу жүргізуіне сеп болатын әрекетке баулимыз.  
Үштілді  шығармаларды  оқу  мен  ой  қорыту,  сахналық  қойылымдар  мен  пікірталастарға 
қатысу,  ғылыми  зерттеулер  әзірлеп,  оны  қорғау  әрекеттері  оқушылар  тарапынан  ғана  орын-
далмайды. Факультатив барысында орындалатын әр оқу әрекеті үнемі оқытушының жіті наза-
рында болуы тиіс. Балалардың шығармаларды оқу барысында кездесетін орыс тілі (қазақ тілді 
аудиториясы) не қазақ тілі (орыс тілді аудиториясы) әйтпесе ағылшын тіліндегі әдебиеттерді 

132
түпнұсқасында оқу барысында кездесетін қиындықтардың алдын алу үшін үйге тапсырма ретінде 
берілетін әрбір үзіндідегі таныс емес сөздердің сөздігін құрастыру, шығармашылық жұмыстарда 
әр оқушыға ақыл-кеңес беріп, сахналық костюмдерді тігуде қол ұшын берудің барлығы тікелей 
мұғалімнің жауапкершілігіне артылады. 
Аталмыш  курстың  бір  жылдық  бағдарламасын  тәмамдаған  оқушы  өз  тұрғыластарынан 
нақты құрастырылған ой тұжырымын айту, өз пікірін түсінікті және дәл жеткізе алу, үш тілдегі 
грамматикалық  және  өзге  де  тесттерді  тапсыруда  жоғары  көрсеткіштерді  көрсету  секілді 
қасиеттерімен озық тұрады. Сол себептен, еліміздің ертеңі озық ойлы, көреген, өзінің рухани 
дүниесімен және қоршаған ортаcымен үйлесімде өмір сүретін ұрпақ болсын десек, осы бағытта 
жүргеніміз дұрыс деген ойдамын. 
пайдаланылған әдебиеттер
Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков и проблема интерференции: дисс... док.филол.
1. 
наук. – Алма-ата, 1980. - 350 б.
Назарбаев  М.  Казахская  поэзия:  художественные  искания  (к  традициям  Абая).  –  Алматы:  Жазушы, 
2. 
1995.
Виноградов В.С. Стилистика. Теория поэтической речи. Поэтика. – М., Издательство АН СССР, 1963.
3. 
Shakespeare’s sonnets: London, Interpress, 2003.
4. 
А.С.Пушкин. Избранные: Москва, 1989.
5. 
А.Құнанбаев. Өлеңдер: Алматы, Жалын, 1980. 
6. 
 Бобров Д.В., Ковалев С.Г., 
Петров П.В., Кольчевский Н.Н.
Белорусский государственный университет
информационные ресурсы высШих учебных заведений беларуси
Наличие информационного ресурса у вуза в сети Интернет позволяет получить исчерпы-
вающую информацию о деятельности и об услугах, предоставляемых этим учреждением. В на-
стоящее время Белорусский государственный университет занимает 1208-е место из 12 тысяч 
университетов в Мировом вебометрическом рейтинге университетов («Webometrics Ranking of 
World Universities»). Развитие информационной составляющей университета делает универси-
тет известным, престижным и узнаваемым. Информационные ресурсы высших учебных заве-
дений Беларуси в сети интернет можно представить на примере нескольких ведущих вузов:
БГУ — http://www.bsu.by/
БГУИР — http://www.bsuir.by/
БНТУ — http://www.bntu.by/
БрГУ им.А.С. Пушкина — http://www.brsu.by/
ГГУ им.Янки Купалы — http://www.grsu.by/
Институт современных знаний — http://www.isz.minsk.by/
PageRank — это числовая величина, характеризующая «важность» веб-страницы. Чем 
больше ссылок на страницу, тем она становится «важнее». Кроме того, «вес» страницы А 
определяется весом ссылки, передаваемой страницей B. Таким образом, PageRank — это метод 
вычисления веса страницы путём подсчёта важности ссылок на неё. Как видно из таблица 1 
наивысший PageRank в Беларуси присвоен Белорусскому государственному университету.
Таблица 1. Сравнительные характеристики интернет сайтов вузов Беларуси
тИЦ (Яндекс)
Количество 
внешних ссылок
PageRank
Время загрузки
(33,6 kbps)
Наличие 
иностранных 
версий 
bsu.by
2 300
379
8
61,36
Анг
grsu.by
800
190
7
161,36
Анг\Кит

133
bntu.by
650
188
7
135,62
Анг
brsu.by
500
72
7
13,36
-
bsuir.by
475
110
5
55,2
Анг
isz.minsk.by
90
45
5
103,12
-
Текущий индекс цитирования (тИЦ, табл.1) – является счетчиком посещений, которые из-
меряют популярность ресурса у пользователей. Чем выше ресурс в счетчике, тем больше поль-
зователей его посещают и, соответственно, тем выше он в счетчике поднимается. Текущий ин-
декс цитирования зависит и от количества ссылающихся сайтов на web ресурс. Как видно из 
таблицы 1 все три параметра кореллируют между собой. Для рядового пользователя важным 
является возможность найти информацию о вузе при использовании поисковых систем, а значит 
тИЦ, PageRank и количество ссылающихся сайтов должны быть максимальными. Немаловаж-
ным фактором является присутствие сайта в пространстве других языковых групп. Белорусские 
сайты, как правило, представляют информацию на русском языке, многие имеют англоязычные 
и китайские версии сайта, что говорит о существующих европейских и азиатских контактах ре-
спубликанских вузов.
Таблица 2. Количество страниц, проиндексированных поисковыми системами:
Сайт
Яндекс
Google
Рамблер
Yahoo
bsu.by
63 000
107 000
4 000
60 412
grsu.by
47 000
99 100
3 000
27 447
bntu.by
7 580
4 050
463
2 069
brsu.by
1 731
1 600
510
bsuir.by
8 410
2 010
612
2 660
isz.minsk.by
107
102
214
131
Сайт состоит из большого числа взаимосвязанных документов. Сложность сайта можно 
оценить по количеству таких документов – страниц (таблица 2). Как видно из таблицы количе-
ство проиндексированных страниц зависит от типа поисковой системы. Кроме того, количество 
проиндексированных страниц зависит от ключевых слов в описании каждой страницы сайта. 
Ключевые слова определяют тематику и характер сайта или страницы, они отражают содержа-
ние web-документа. Пользователи поисковых систем набирают в странице поиска поисковые 
фразы, и именно по ним получают результат поиска и перенаправляются на сайты. Соответ-
ственно, целью оптимизации страницы или целого сайта является привлечение посетителей по 
конкретным поисковым или ключевым фразам. Поисковые системы позволяют просматривать 
такую информацию (таблица 3).
Таблица 3. Основные ключевые слова для перехода к сайтам белорусских вузов и количество 
запросов в месяц в поисковых системах яндекс, google
ключевое слово
запросов в месяц
Университет
1430326
Факультеты
339544
Специальности
286191
Бюджетная
286105
Тестирование
264558
Проходной балл
72968
Аспирантура
57062
Математика прикладная математика
7552
Гуманитарный факультет
3564
БГУ
44013
Белорусский государственный университет
3341
Гродненский государственный медицинский университет
492
Студенчество
13333

134
Культурная жизнь
11123
Оформление курсовой работы
7012
Рецензия на диплом
1531
Технические особенности зависят не только от возможностей сервера и пропускной спо-
собности интернет сети к которой он подключен, но и от применяемых технологий на сайте. 
Основные технологии, используемые на сайтах вузов Беларуси: asp.net, flash, js, php, jsp. Ис-
пользование данных технологий требует привлечения к разработке и проектированию сайта со-
ответствующих специалистов. Однако для современного пользователя более значимым является 
наполнение информацией сайта, создание на сайте структурированной информации, использо-
вание собственного дизайнерского стиля и продвижение сайта в поисковых системах. Следова-
тельно, проектирование сайта должно быть простым и интуитивно понятным. Для этого можно 
использовать  системы  управления  сайтом,  такие  как  x3m.cms.  На  практике  это  означает,  что 
даже незнакомый с информационными технологиями пользователь, может управлять содержа-
нием своего сайта, не прибегая к услугам технического специалиста.
Эволюция CMS происходит достаточно быстро, и это в первую очередь связано с появ-
лением новых методик и стандартов. Появление методики AJAX на текущий момент позволя-
ет  представить  интерфейс  CMS  практически  неотличимым  по  интерактивности  от  обычных 
windows приложений.
Целью нашей работы было организовать работу сайта www.rfe.by факультета радиофизики 
и компьютерных технологий Белорусского государственного университета по следующим тех-
ническим критериям:
 Разработать программный продукт (веб-сайт), соответствующий международным стан-
– 
дартам w3c;
 Обеспечить устойчивую работоспособность проекта согласно предъявленным требова-
– 
ниям к аспектам безопасности.
Для  этой  цели  использовалась  белорусская  коммерческая  система  управления  сайтом 
x3m.cms компании Abiatec. Система управления сайтом x3m.cms предназначена для создания 
интернет-проектов  любой  сложности.  В  основу  административной  части  системы  положен 
принцип асинхронного взаимодействия с пользователем (AJAX), x3m.cms работает в браузере 
как обычное windows-приложение. Используя данный принцип, пользователи быстро привыка-
ют к простому интерфейсу системы. Кроме того, значительно увеличивается скорость работы с 
сайтом. Таким образом, система не требует от пользователя каких либо специальных навыков— 
необходимым минимумом знаний является работа с программным пакетом Microsoft Office и 
работа с проводником.Windows. Преимуществами x3m.cms являются высокая надежность, ско-
рость и модульная структура.
Скорость работы x3m.cms по всем базовым показателям система превосходит большин-
ство существующих аналогов. В основе управления системой заложен механизм AJAX. x3m.cms 
построена на модульной архитектуре и состоит из ядра и 20 различных модулей, количество и 
функциональность модулей постоянно растет. Данная архитектура позволяет гибко подстраи-
ваться под задачи любого проекта, обеспечивая надежный и доступный интерфейс управления. 
Общий принцип работы системы заключается в следующем: при совершении какой-либо опера-
ции браузер формирует запрос, который преобразуется с помощью слоя JavaScript API системы 
в формат JSON. Далее запрос в этом формате поступает на обработчик JSON формата, который 
разбирает данный запрос и составляет очередность выполняемых операций с учетом приорите-
та исполнения. Далее происходит вызов соответствующих модулей и выполнение функционала 
согласно имеющимся данным и происходит обработка запросов, которые в дальнейшем будут 
находиться в кэше браузера. На этом этапе происходит взаимодействие между базой данных 

135
MySQL и файловой системой сервера. Затем формируется объект в формате JSON, в котором бу-
дут находиться возвращаемые данные после выполнения модулей и происходит сжатие данных 
с помощью gzip – утилита сжатия и восстановления файлов, использующая алгоритм DEFLATE. 
После сжатия объект приходит клиенту и в браузере видим результат выполнения операции.
Безопасность является одним из самых важных аспектов работы любой системы управле-
ния. Одной из первостепенных задач для владельцев веб-проектов является качественная и на-
дежная защита от хакерских атак, взлома и кражи хранящейся на сайте информации.  В системе 
x3m.cms реализуется целый комплекс защитных мероприятий для сайта и сторонних приложе-
ний. Разработчики гарантируют работоспособность сайта даже при попытке взлома. Исполь-
зуемые при разработке стандарты кодирования и архитектура исключают появление таких уяз-
вимостей, как: SQL-injection или cross-site scripting. Высокая надежность осуществляется и на 
уровне управления сайтом. Аутентификация пользователей и администраторов осуществляется 
через единую систему авторизации. А система разграничения пользователей осуществляется по 
логину и паролю, который храниться в зашифрованном виде. Также существует возможность 
подключения защищенного соединения с использованием SSL-сертификатов. Многоуровневая 
система разграничения доступа позволяет ограничить доступ по целому ряду признаков: по до-
ступу  к  сайту,  по  доступу  к  модулю  (на  чтение,  редактирование,  публикацию,  удаление),  по 
страницам на сайте, а также по конкретной информации находящейся в каждом модуле. Система 
фиксирует все ошибки, которые возникают на сайте, что позволяет администраторам вовремя 
реагировать на возникающие проблемы в системе или на попытку взлома. Все операции адми-
нистраторов системы фиксируются. Ведение журнала позволяет анализировать информацию о 
работе сотрудников по наполнению сайта информацией. Специальные фильтры позволяют эф-
фективно оценить работу администраторов по необходимым параметрам. 
Сайт состоит из семи основных разделов, в которых имеются подразделы. Выпадающее 
меню со ссылками на подразделы, разворачивающееся меню на внутренних страницах, а так же 
счетчик дней, реализованы с помощью JavaScript-фреймворка jQuery [1], доработанного в со-
ответствии с проектом. Ротация фотографий в верхней части сайта реализована на технологии 
Flash. Блок приветствия является «статичным» текстом, который был создан с помощью модуля 
«Статьи» системы x3m.cms. Эффект разворачивания изображений фотогалереи сделан с помо-
щью jQuery плагина lightbox. На сервере были проведены многочисленные работы по оптими-
зации сайта, что позволило увеличить скорость загрузки страниц по сравнению с неоптимизи-
рованной версией на 70%.
При открытии сайта через устаревший браузер, такой как Internet Explorer 6 версии, появ-
ляется предупреждение о том, что этот браузер является не безопасным для использования. При 
открытии сайта через Internet Explorer 6 версии предлагается обновить версию Internet Explorer 
или загрузить браузер другой компании. Компания Microsoft, которая является разработчиком 
браузера Internet Explorer, официально признала, что используя браузер устаревшей версии, име-
ется высокий риск заражения компьютера вредоносными программами через известные ошибки 
в браузере. Microsoft запустила проект www.theie6countdown.com целью которого являются ме-
роприятия по предотвращению использования данного браузера.
Немаловажной составляющей информационных ресурсов является дальнейшее их разви-
тие и продвижение в сетях Internet. Инструмент Google Analytics позволяет получать статистику 
о посещениях сайта. Принцип работы такого инструмента прост и состоит в следующем: на сай-
те размещается код, предоставляемый данным инструментом, в котором имеется уникальный 
идентификатор ресурса. После проверки системой наличия данного кода на страницах сайта, си-
стема начинает собирать данные о пользователях посещающих сайт. Объем данных достаточно 
большой – это тип и версия браузеров, скорость соединения, название провайдера, разрешение 
экрана, данные об имеющихся плагинах и много других параметров.

136
Таблица 1. Статистика сайта www.rfe.by по данным Google Analytics
Страна
Количество 
посещений 
Среднее количество 
просмотренных страниц за 
одно посещение
Среднее время пребывания на 
сайте одного пользователя
Russia
2 549
1,83
00:00:59
Ukraine
654
1,79
00:01:09
United States
329
4,40
00:03:54
Germany
174
4,95
00:03:48
Kazakhstan
115
1,42
00:01:05
Сайт был разработан в октябре 2010 года, рисунок 1. Статистика сайта www.rfe.by за годо-
вой период следующая: количество посещений- 49 755, количество пользователей сайта 18 828 
человек из 75 стран мира. Статистика наиболее активных посещений представлена в таблице 1 
(исключая безусловное лидерство Беларуси – 44 538 посещений со средним временем пребыва-
ния на сайте 4 минуты):
Рисунок 1. Титульная страница сайта 
www.rfe.by.
Максимум посещений за один день на сайте наблюдался 1 сентября 2011 года, когда Google 
Analytics зарегистрировало 580 уникальных посещений за день. К настоящему моменту распре-
деление входящего трафика на сайт rfe.by следующее: 32,51 % поисковый трафик – процент 
переходов на наш ресурс из поисковых машин Google, Yandex и др. 36,24 % трафик переходов 
–  процент  переходов  на  наш  ресурс  из  сторонних  сайтов  (лидирующее  место  занимает  сайт 
vkontakte.ru). 31,25 %.- прямой трафик – процент прямых входов на наш ресурс пользователей, 
которым за год нашего существования уже хорошо знаком домен www.rfe.by. Преимуществен-
ной поисковой системой, где нас ищут, является Google. Безусловные лидирующие позиции сре-
ди ключевых слов запроса, когда пользователи нас ищут, занимает слово “радиофизик” и его 
формы “радиофизика”, “радиофизики”, “радиофизиков”. Самой популярной страницей на сайте 
является страница с информацией о размере студенческой стипендии (4 391 просмотр за год).
Создание сайта факультета Радиофизики и Компьютерных технологий БГУ позволило ре-
шить задачу предоставления полной информации о факультете для будущих абитуриентов, а 
так же для предоставления информации, такой как новости факультета и др., студентам и пре-
подавателям. На данный момент реализуются версии сайта на китайском, польском и немецком 
языках.

137
Устойчивая работоспособность гарантирована системой управления x3m.cms, в которой 
факторам безопасности уделяется большое внимание. В процессе разработки сайта были ис-
пользованы технологии позволяющие администрировать сайт без знаний специальных языков 
программирования. 

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: