МОРФОНОЛОГИЯЛЫҚ ДЫБЫС АЛМАСУ
155
шонти
т.б. Бірақ бұл бірден-бір заңды алмасу
жолы бола алмайды.
Аралдың, Маралды, жағалдау
сияқты сөздерде [лд] тіркесімі [нд] тіркесіміне
ай н ал м ай д ы . С о н д а й -а қ , бұл қ ұ б ы л ы с ты ң
тілімізде керісінше жүзеге асатын кезі де болады.
М ы сал ы ,
қ ұ р м а н д ы к -қ ұ р м а л д ы к , т а б а н -
табалдырык
т.б.
Қазіргі қазақ тілінде
л-н
алмасуы
ол, бұл, сол
сілтеу есімдіктерінің түрлену және сөзжасам
амалдарына байланысты ұшырайды. М әселен,
осы есім діктердің тәуелдену үлгісіне назар
аударыңыз.
ОЛ
СОЛ
БҰЛ
1-ж оны м
соным
бұным (мұным)
2 -ж о н ы ң
соның
бұның (мұның)
3-ж онысы
сонысы
бұнысы (мұнысы)
Ал осы есімдіктер жатыс, шығыс септіктерінің
жалғауын қабылдағанда осы алмасу қайталанады.
Жатыс:
онда
сонда
(мұнда)
Көмектес: онымен сонымен бұнда бұнымен
(мұнымен)
Аталған есімдіктерге
-сыз, -ша, -лык, -дай
жұрнақтары ж алғанғанда
л-н
алмасуы кездеседі.
онсыз
сонсыз
бұнсыз (мұнсыз)
онша
сонша
бұнша (мұнша)
ондық
сондық
бұндық (мұндық)
ондай
сондай
бұндай (мұндай)
Р-л үнділерінің алмасуы
бұркан-талқан -
б ұ лкан -т а лкан, добардай-добалдай, шұңкыр-
іиұңғыл, зарар-залал, ұрұксат-ұлыксат
сияқты
аздаған сөздерде кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: 
