П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет242/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   238   239   240   241   242   243   244   245   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Е скерту: К ү л ім
с ө з ін ің ж е к е т ұ р ы п
тіркескеніне қарап, кей ғалымдар оны (-ш -д і) 
зат есім тудырушы жұрнақ деп есептейді. 
Күлім
дейтін зат есімнің жоқтығын, оның зат есімдерше 
тү р л е н б е й т ін ін е қар ай аж ы р а т у ға болады . 
М әселен
к ү л ім ім , к ү л ім ің , к ү л ім і
болы п
тәуелденбейтінін, 
күлімнің, күлім ге, күлімді,
күлімде, күлімнен, күліммен
болып септелмейтінін 
есте сақтасақ, зат есім еместігіне көзіміз жетеді.
5. 
Д әл осы си я қ ты
бір әудем жер, бір
қайнатым шай, бір салым ет, сүт пісірім уақыт,
бір ү зім нан
с и я қ ты тір к е с те р д і де 
эудем
қайнатым, салым, пісірім, үзім
сөздері 
эуде+м,
қайнат+ым, сал+ым, пісір+ім, үз+ім
түрінде 
жасалған зат есім сияқтанғанмен, шын мәніндегі 
зат есімнің пайда болмағанын, тұлғасын арқылы 
тіркескен сөздер екенін ж оғары да айты лған 
әдіспен тексеріп көз жеткізуге болады.
9.7.4.3. -ын, - ін, дәнекер тұлғасындары
-ын, -ін
тұлғасындары етістікке сын есім 
тудыратын 
-лы, (-лі, -ды, -ді, -ты, -ті)
және 
-ғы
(-гі, -қы, -кі)
жұрнақтары жалғанғанда дэнекерлік 
қызмет атқарады.
-л ь //-л /ж ұ р н а ғы ж алғанғанда келетін 
-ын,
-///тұлғасындарынажяса-я-дб/, 
таста-н-ды, жуы-
н-ды, шай-ын-ды, еріт-/ін/-ді, үй-/ін/-ді, қиын-ды
т.б мысалдарын келтіруге болады.
-ын, -ін
тұлғасындары етістіктен 
-қы, -кі
ж ұ р н а қ т ар ы ар қы л ы сы н есім ж асал ған д а 
қолданылады. Бірақ (н) дыбысы 
қ, к 
дыбысының 
ал ды н да келіп / ң / - ғ а ай н а л а д ы . М ы салы , 
шық+ын+қы - шығыңқы, бат+ын+қы - батыңқы,
жайыл+ын+қы - жайылыңқы
т.б.
-ын, -ін
тұ л ғасы н д ар ы н ы ң қолданы луы
етістіктен зат есім тудыратын 
-ын,
-///жұрнағымен 
омонимдестігіне байланысты. Мәселен, шық+ын

шығын, тық+ын - тығын
дегенде зат есім 
жасалса, 
тастан, туын, басын
т.б. дегенде зат есім 
жасалмаған.
Ескерту: 
Кей әдебиеттерде әңгіме болып 
оты рған 
-ын, -ін, -н
тұлғасындарын өздік етіс 
ж ұрнағы деп есептейді. 
Жасанды, жуынды
сын 
есімдерін 
жасанды, жуынды, шайынды
деген өздік




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   238   239   240   241   242   243   244   245   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет