П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 . 2 . 1 . Қатаң дауыссыз дыбыстар



Pdf көрінісі
бет25/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

^ . 3 . 2 . 1 . Қатаң дауыссыз дыбыстар
Қ азақ тіліндегі қатаң дауыссыз дыбыстар- 
дың құрамы төмендегідей: П, Т, Қ -К , С, Ш. 
Бұлар қазақ тіліне тән төл дауыссыз дыбыстар- 
дың қатарына жатады. Қатаң дауыссыз дыбыс- 
тардың бэріне ортақ белгі - дауыстың қагыс- 
пауы. Басқаша айтқанда, қатаң дауыссыз дыбыс-


2 2
ФОНЕТИКА
тарды ң ж асалуы на дауыс ж елбезегі қаты сп ай, 
бейтарап қалады. Қатаң дауыссы здарды ұйыс- 
ты ры п оты раты н бірегей белгі осы болып та- 
былады.
П дауыссыз дыбысы
Жасалымы:
1. П дауыссыз дыбысы қос ерін арқылы 
жасалады. Ж асалу орны на қарай ерін-ерінді да- 
уыссыз болып табылады.
2. П дауыссыз дыбысы қос (асты ңғы және 
үстіңгі) еріннің тоғысуы арқылы жасалады. Ж а- 
салу тәсіліне қарай тоғы сы ңқы дауыссыз дыбыс 
болып табылады.
3. П дауыссыз ды бы сы н айтқанда дауыс 
желбезегі тербелмейді, яғн и қатыспайды. Дауыс 
қаты сы на қарай қатаң (тербеліссіз) дауыссыз 
дыбыс болып табылады.
Жасалым белгілері: 
ерін-ерінді, тоғы сыңқы , 
қатаң дауыссыз дыбыс.
Т дауыссыз дыбысы
Жасалымы:
1. Т дауыссыз дыбысы тіл ұшы мен күрек 
тіс-қы зы л иектің шегарасы арқы лы жасалады. 
Ж асалу орны на қарай тіл ұшы дауыссыз болып 
табылады.
2. Т дауыссыз дыбысы тіл ұш ы ны ң күрек 
тіс-қы зы л иек ш егарасымен тоғы суы арқылы 
жасалады. Жасалу тәсіліне қарай тоғы сы ңқы да- 
уыссыз дыбыс болып табылады.
3. Т дауыссыз дыбысын айтқанда дауыс жел- 
безегі тербелмейді, яғн и қаты спайды. Дауыс 
қаты сы на қарай қатаң (тербеліссіз) дауыссыз 
дыбыс болып табылады.
Жасалым белгілері: 
тіл ұш ы, тоғы сы ң қы , 
қатаң дауыссыз дыбыс.
Қ (-К ) дауыссыз дыбысы
Жасалымы:
1. Қ дауыссыз дыбысы тіл түбі мен тілшік 
арқылы жасалады. Жасалу орнына қарай тілшік 
дауыссыз болып табылады.
2. Қ дауыссыз дыбысы тіл түбі мен тілшіктің 
тоғысуы арқылы жасалады. Жасалу тәсіліне қарай 
тоғы сы ңқы дауыссыз дыбыс болып табылады.
3. Қ дауыссыз ды бы сы н айтқанда дауыс 
желбезегі тербелмейді, яғн и қатыспайды. Дау- 
ыс қатысына қарай қатаң (тербеліссіз) дауыссыз 
дыбыс болып табылады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет